p 8 i Maphei. Vegi Lauetenfis
I tisverfus illireëte inftruerc videncuc : Non accipiam de domo
tua vitulos, ntéfcdegngibus tuit hireos, quoniam mtd fin t o-
mnts fera ftluaru/n,mmentain montibus &boues. Nunqmd man-
C a p Xl'V.
Etiam exemplo bear* Monica quamvtile ejfe filiaicirm ancillis
iunmibtss dfiidere. . ^
D E a c ig itu rra tio h ab e b itu rm in iftra rum .q aæ cô n fi-î^w ô flM ^ f^ rc rawM W ^wW w ^Â 'n ^ ffîlw » ,« ,.
SK U om -,a a& e im c p w d c a z libm iq a^m ,r ,o n c ^ \laD a fM ^M m la u d u ,& n d ied ,ißm o v o tam a .e im m um
rûquæætateinfumioresemendatione magis egerc qua in die tribulationis,eruam te & hontmficabts me. Quod & a,
adcmcndandosaliorummoresaptçeflevideacur.quarü gcntilipoeca in Tandem quoq-, fententiam dmetfis licet
automninoiUiscönuerlätioeritinhibcnda, autitaper-1, verfibusadmonemur:
D reite. Pontifices infan&o quid facit uur um ?
N empe hoc quod Venen donata d virgine puppet.
> NonpofcitmagniMeJfalalippalpropago,
Compofitum tut fiiftjj animfinäoffy rectjfut
Mencis,& incoflumgentrofoptchu bontfio.
Hocctda, admouemstmpls ,&farreliubo.
mittenda, vc dilfideant magis inuicem quam fecretiore
vllafrequentius famfiiaritate’coniungantur $ quæ rés in
überall inftitutione non parui moméci putandaeft, qam
-quernaklmodum ad generandos feruiles, eorruprofque J
mores plurimum conferret fcrüile commercium, ita ad ;
exprobnSdos, corfrigeqdofq;nohpärumprodecitipfaiü , ,
diflènfio. Quod Sc Monicae, dumiurrepfiflet aliquando Hadenus parentes quibus educarè modis “ heros debe»
ei fub primisannisvinolentia, fieutfilio narrare folebat, antfacis inftituimus.nufteqifod reliqùum eftad daros a-
magnu conftat adiumentum pftitilïè.cum en im dem ore dotefeentium mores traden dos fermohem rändern no^
canquam puclla (bbriaiuberctur à parentibusde cüppa ftrum eonuertamus.
vinumdepromerefübmifib poculo, qua defuperpater, L i b e r IV .
priufquam in lagunculam fundercr m erumprimonbus jjj| É | p ||; | y | q j j LA V D ÉN S I S DE EÙ V C A-
labrisforbebatexiguurn.quianonpcteratafnpliuslenfu
reculante, nonautem vlla tèmulenta libidine-faci'ebat
hocjfcd quibuffiäfupeifiuentisaicatisexcelfibus qui iü-
dicris motibus ebuiliunt,& in puerilibusahnismaiore
pqderepremi folent:Atq;itamodicismodicaquoridie
PM49.
tione liber orum,& eorum dar st pioribus.
JC A P V T L
Exbortatio <id vir tut ein, ad toi er. tndos labor es .fagtendafa
vohptates.
addendoineam confuetudinemlapfaerar.vtpropeiam On paruifüntlâboris & ddrgentiae quaenuheado-
plenosmerocaliüüiosinhiâtcrhaiiriret.neqî tünclagax lefeentibuspræcipue traditurilumus,ledcumvtili-
anus & vehemens ilia prohibitio qnicquam vale batâd- tatem, quàm ex labore noftro norcminprem font confe-
nerfus lateotem moi bum, n/ii ancilla -, cum qua folcbat cuturianimaduerdmus(nihfteft tâgraue'&laboriofûm,
accedcre ad cuppam yfidgans * cum domina, m inore vcv quod non eorum caufa leue nobis fiat atq-, periocùndû)
fit I obieciftet hocxrimen amadfitma infiikationé vo-| adhibeantigiturpræceptis noftrisauiesattentiflimas, vt
cans menbibuiam.quo iliaftimulopercùflàrefpexitfoe-j his(alubriterimbutiacquam benc&morate viuendum
ditatem.fuam.,.confeftimquedamnauitacqucexuic. fitinftitutipôffintadolefcentiam g lætifiimam quamqj
G a p v æ X V . \ - abomtïibusiaudatiffimamagere. Tanta eft ënimyïs&
Rurfum matrrsexmplo beaUMonica >pre Merit refît in- gracia Virtu tis.vt let os Temper laudeq-, omni abunde cuftuuendtt
afiidue Diutnorent. mulatos poiTcffores fuos efficiat; Ç^ipdreéle cxpreffic
HÆcitaq; quaepra;{cripfirans,educandorüm libéro-l Virgdianus ille Alethês Nifo & Eurialo egregiis adole-
1 umpcæceptaparentesfufeipiant, atqjeaquitunq; feentibus,quibusddinp ro arduo,adquodfe obtulerat;
facinore rdulrapollicetur, ante cætera prim ü à Diis mo-
ribufq ; fuis præmium fufeepturos eos dicit.Quod & nos
ipfis itidem atteflamur, fi hoftra monitaobferuauerint
non rnodoadolefcentia fedreliqùa infupér omni a:tate
fruituros effè& tranquilliffima & beàtiffima. Nam propter
leduc'atioFiem-ipforumlaitam habere cupiuntidiligentif-j^ ........ 11
fime ctbferuent. Auguftini a. & Monicæ, quorum exem-
plisnô parum adidexcitabuntur; récordationem nè vn-
quamomittanCi quibus ducibuscumtunâa qua; prxci-
pimus rite executi fuerint, jilud vnumctiamquod con-
te.mnédum minime reftac, imiiatione ipfotumr’efiiciant.'
Nam cum ialuté filirMonica , qtiem libidi- e corrup ilr ;
fimnm Manichæorumqj errorib^illaqueatiffimurndiu
acqj amaiedeplanxit,a(fiduis tandem, acfiâgrantiffimis
fuis quast>£Qpiofunderenunquamj]lacellàuir,precib.
& lachryinisimpeiraBerit, quis erir paientüm qui non
pariexemplo inuitetuietiam Dcum pro libçris fuisenf
xiüs orare, qui diuinam pro illis opem foliicitiiis implo*
tkiicem retro bene a&* vitae recordationemktior
nimirum indies fit animus,propter vèro maiorem rerum
vium maior fimul quæritur veneratioôcauâoritas, ma-
ioraq; proinde cômodaacvitçadiumétaoriutur.Quarc
fanâiflîme admonebat adolefcentes Bias Prienæus.vc
vrattcum fibi adfemflutein fapientiam compdrarent, quodfola
ea effet vera certaq; pofltfffio. Nam fi cu ti per ferenum ae-
Sapicnti:
paranda
puais.
|H i p i ! 11_________ ______ p_______ ______| P ftatis tem'puseaparaturquafub pjutfiofe'duraq-, hyciiîê
randi magnan? non vitro curam fii(cipiat,vc egregiis vir- j neceffaria videntur,ita & ab adolefeetia boni mores bo-
cutum ornamen c is quibus-pt çditi extiterint eo adiuuan- iyiaq; dilciplinæ, quae lèneâutem pbfieà eonlolenrur,pate
quibonormn omnium largiffimus & donator auge!- rari debent.IndcAriftippus etiam ille Socraticus cumin-
tur.ab turpiffimisamem fiquibusinquinatifuerintfla- ! terrogaretur, qiraenamitiuenesoporteret difcere,eare-
gitiis,eoetiaiumiferame,quineminem noriconuerti o-1 fponaicquavirisvfiifintfutura.Sapientiam vtiqi & ipfe fi-
ptat,retrahantur.' Sanâ:e monet Ambroiîus maires : Ab- gnificans.Qug duralicet primum &afpera videatur.fiia-
laâ*tc(inquii)filios, diligitceos, & os ate pro bit vt longauifiper uiifimos demum tame n ac ftabiles perpetuo/q; parit fru-
terram fini, ntonete eos vt magis crucem Domini tollant quam âus, cum contra volOptatum blandus Se mellieulus ih-
hancvitam diligant. Ira èrgo aiganr, ita Monicam imiten- greffusyamarus v. ac perniciofiis longe lemper fit exitus,
tur, cuiuscum tanta fueiitvVis precum atq; lachrymaru, quas non im'meritp& Antifthenesy«»M»KWi malum, & :
vt adfefe Deum quad renitentem deflexiffe videantur, Critolausperipatcticusnpfurnmum modo malum, led
defperare certe nemo debe bit pro filiis ,infe élis quanta- , multorum infuper aliorum malorum caufam & originem->
uis vitiotum labe, cum piis obfecrationibusDeo com- | Platoautem malorum etiamomnium efiam appellarunt.
mendati admeliorem tandem vitaefrugem rcuocentur. Voluptates deriique ,vtdocebatIfocrates,eas tantum-
Quo enivn Deo per fabuiatipnem quafi quandam fami- modo amplest debemus , qua: cum gloria fint, nam
liariter prapinquamus magis Sc coniungimur,eoilli et-1 quae ab.honeftate non effenc aliéna: opcimas quidem,
jam cariorcsac proindeadimpetranda quaecunq; libue-j contra vèro quibus nulla honeftas ineflet peffimas
ritaptiorc.s fUmus.;Qu:ire non magnifice'inftrnékis tem- ; affirmabat , quae cum canquam latroncs iugiter no-
plis delcâtatur,non tulnpcuoleexcultisvalis, nonlargi-. bis infidientur,lummopereab eis cauendum eli.indicé-
letczüs viâimis,cjuibus nihil ilium indigecepalam eft, ’ dum eft eis æternum bellum, nonmore fortilfimorum
fed purisjcaliifq; ofiiciisjpiis voluntatibus/andtis animi, quorundam ducu,quicum armis pugnâtesmultasfube-
a^mentisaffeiftibus, quibus in ilium totimigramus^toti geCint vrbesv& oppida_^ ihnumcrabilcç-domuerint
tramfpridimur, toti requieleimus : His nobis file eonci- ! gentes, ipfi tamen à vitiis curpiter fubadti domitiq; funt*
liandus^his;quierendus,his placandus, vt nosdiuiniva- l'düraéft cum illis virtütc agendum , fudoreinftàndnm;
[Radices
Sapieoti.
amaixfr
SSus dul
Seas.
Volupta
mala. rf
A g
Laijoradu
n vircute-
Guttaci
uat lapidera.
quem ante cam Deos pöluillc tradit Hçliodùs , vigilan- 1 uafiffent àd fuftineda qu*q; dutilfima ac gcauilfima, dif-
dum, algehdum ; iftu an d um , labori haiid ylli par ben- foluitur quippe delictis, folidaturq; laborib9,humana o-
dum, quoduccpiiliierulentaetiamillàcâllisdüràtaiprb ■— a- ••
mûris quoq; (bans, robulla, indefeffa,inuiótaq; deferibi-
lèqdendum illud Fiacci, perpecuoque mem cria:
cpmmchdandum.
Qut er, pit opt at am vita contingere metani,
Malta tuliefei itfopuerfidauit & dlfity
A bftinuit Ventre & Vino,
Enitendum eft äd quod Gregorius Nazhnzenus eos
horcatus eft, qfiendant,inei^it,itiuenes aduerfum vstia.fi/rtitui
dinetn fuam,&in hoc vtantur iuuehtuluferuore,veliuiunilibus
erroribus cedant. Macuritate prüdenti«e lafeiuiam aetacis
vincentes; Graiulabunturproculdubio dehacviiftoria
magis,quam lifiliflent in Olympico certamine coronati,
vincentenim in illbiladioveltheatro , in quo humana
ccrtaminaangelifpe(ftant,&corona eorum nulla fene-
d a te marcefcet. Habebunt namq; non parui temporis
fed aeternani ftcuritabem eum dc hoc certamine coronati
abierincäd regionem viuorum. Necabfterreat quern-
quam laboris diffictiltas,quaßquätümcuhq; lit per affue-
faftionem tarnen leuisaC mit is fiet. Tantaefteiusvis,vt
nihil non durum dornet & mal'uefaciat, ferrum frequexi
manuum attredai ione obteri, laxa quoq; crebro imbre
cauaticernimus. Infiecundi fiepiusagftli diligeuter lint
culti luxuriant, contraq; fertiiiflhni, li negligentius ha-
beantur.degenerant.Equi qui lapidofis in locis enutriti
func fecuriorem induunt pofteaantmum, necalperiora
vnquam vlla itinera afpernantur. Qui vero paluftria &
mollia loca incoluerint,timidioresiieuadunt,necteme-
re falebrofisleac montuolisviiscredunc. QuareXenophon
in libro quern feripfit de difciplinaequorutn monet
magiftros eorum vtante ilabulaiaciantlapillos, quibus
a prunis annis affuct? vngul? duriora mox ecia cum ma-
iores anni fucct llerint faxofaq; loca minime reformidet.
In quo Sdaildätuf tardius vngulis eoru fubiicifoleasfer-
reas.vc quae longo iam vfu callis obd ura ts fueri n t minus
nocumenti lentianc cum inter ambuladumnudariforte
cohtirigänt; Adferendbsvero labores militia: aptior
longc eft quifoli & imbrifodicüdaeq; terra: quam vm-
brae Sc mollibus plum is affuetus eft. Sapiencef ergo 11b-
crates monebat fufeipiendos Iponte effe labores, in eifq;
corpus cxercendum ;v t cum aliis quos no llemus labori -
mnisvirtùs.Catonem quoq; Vtiçenfem legimus ita corpus
affuefçciffe laboribus, vt & calorcs fponte toicràreti
ÔC niuem dete&o capitc, iterq; conficcret line vehiculo î
Ac cum àihici qui vnà iter faciebantequis veheren€,iple
cuni illisloquereturpedibusvadês; Sedéftptereàiàbo- ;
ris ae voluptatis non pemiâhens pliftenfue aliquis ftatus,
feftitiato n. trafeunti vt nihileorum quæ vel dùlciter vel !
délicate cgerimuslèntiamus. Soia a.quælaboraiocun-
ditasjvoluptatéq,* lèmperamàritudo c6fequituf,firma,
ftabilis, atq; incqncufla perfëueret. Cui c'onféntàneaçft
fan éta ilia Sc nunq oblitteranda Catonis fententia, quo-
niam in oràtiotie habiça Numantiæ apud équités dixic :
C ogttate cum animit veftrM „fi qüid vos per laborem reftefcceritis
labor ille à vobis cito recedet, benefaflam d volts dum viuetis no ab
fcedttjedfiqudper voluptattm tiequiterfeceritis,voluptascitoabi-
bit, nequiterfattum illud apud vos fetnper manebit.
C A p V T I L
Di verecundiattc reuerentiapropria, &praeipue adolefcen-
iiuin virtuiet
V m igitur tanta ihaneant bohæ inftitutîe adolefcen-
V—Ftiæ præroia, incumbant alacres labori, fufeipiant fapientiam,
diligant probitatem, colant Virtutem,ac tan-
quam arma,quie,vtAntifthenesdixir,tolli nunq polîînt,
induâr,contemnantdelicias, quasidéquoq;düàquoda
forte laudatentur inimicis fuis optaui t , abiiciât ignauiâ,
peffun den t vitia, h orrefeant voluptaté, ncq; minus qua
Medufasum caput procul abfiftéteseffugiant, ab infidia-
tricibus eiusblandiciis dulcibulq; venenis longe le præ-
cauentes pleruantefq; euftodiant. Quod vtfaciantcum
multa, tum maxime verecundiæ & pudoris cul tus, quo
nihil conuenien tius eis eftè poteft, adiuuabit, nam cum :
feneétuti grauitas, iuuentuti aiacritas, cùiq; lu a virtus,at
adolefcentiæ pcipua etiam quadam dote debitaelle ve-
recundia videiur, quaduce cumfta ingenuorum morum
ornam é ta,atq; ipfam qua inter cçtero.s morcales pftabur,
verâ, folidâq; virtuté fumma cû omiû laùde côlequenf.
Neq; n.éft virtutis magis jppriü g verecüdia. Quod
re6te animaduertencc-s maiores noftricumèamdefcri-
berenr, rubicundâetiamcôueniétifiîmedepingi volue-
runt. Quare & Uiogencs cum vi,dilïèt adolefcentem ru-
bore pfufutn.pulchre illi dixiftè tradi tuv.Cofidefilijjuiufcebus
grauari contîgerérfieuius eos fufferre poflèmus.Pru- J modi tfl virtutis color. Tanta a. habita èft illi aib antiquis ve-
dentilfime quoq; Diogenes dicebat vdluptâti cotcmptü j neratio, vtnô nifi timide Sc verecunde fummos ètiàora-
fi nos affuefecerimus iobüftdilfimum fieri, & liciit ii qui J tores,âtq; id arté quadaad dicêndu accelîilîè dicat Cice-
confueuerunt voluptuofé viuere ; mole lie inde feauéili : i ronianus ille Craffus.omniu ætatis liiæ eloquen t'ilîm us,
pafiuntur.itaqui aliter exercitatiluntgratilfime ipfascô- ; idqi&iricæterisanimaduertiffè.&inlèiplofëpilîimqét-
temnunt voluptates. Nam eftvti voluptatis cüm longa !iam expertum fuiffe, vt pmoueretur ; & exalbefceiet in
in confuetudinem tranfiit, ita Ôclaborisvbi ab vnguicu- principiis dicendi,& to ta mente atq; a: tub us om nib.cô-
lis diu duratus fuit,indi£ta quædam neceflitas, qui b’ ca- j cremifcererjin quo mirificû terte quéda pudorë fuiffe af-
rere non fine moleftia magna qui iis afluefabti fuerint firmatCicero,quitsmeh nonoblïeteiusoratîôni,fedet--
‘polfunt. Habet eriim & labor fuas voluprates.finequib9 iain ^pbitatis cômendadonc iidcftèt.Taceo pbetas^qiior !
haud vnquam tanta qü3tàlcgimuS, vel geri vel feribi po- ruin pcipue apud Latinos primarii Virgfiius & Horâtius
tuilïènt; Q ù jrê ipfe vitro aeliate le in feruida hàrena vo- timidifiimi,verecundilîimiq; exticerûr.Xenophô Athe-
lutabat, hÿcmeverOftatuàsniùepeifufasCompleSteba- j nienfis.çum fpçciolîlfimüsfuctit,fummâétiâinnatalibi
tur^ omni fex pntte feipfum ad Iàboris tolcrantiam excr- vei ecundiâ habuiffe mémoraf1. Itidem&Plato Sc Xeno-;
cens:Ideo eàndem vitse formam quam Hcrctfies,lè viuere
affirmabat y cæteros autem quifufeeptis inutihbus la-
boribus naturales egregiofq; répudia rent per lummam
dementiam infelices elle afferebat. Zeno ^uoq; Stoicus
aliud laboris & patientiæexem plum adeo affuetùs labô-
ribus fuit,quos longépliiris ille quam omnès delicias fa-
cicbat.vt ab omnibus dicërctur neq; læua hÿeme,autge-
Udo imbre,neq; torrido fole.aùt dira vi morbi d omari eu
vnquàm potuiffe,non rapi iis quç vülgo placent,fed ftu-
diis altis quibus folisintcntusvigilaret die nodüq;. La-
bons étiâm fupraomnes tolerâcilfimum i Ittmmamq; ob
idgloriam adeptum fuilïe Côftat Cleantheeius difeipu-
lum, quo illé adeó deleôtabatur vt Lacone quodam affirmante
laborô eile bonum, profil iens ftatim in eiüs eo-
mendadonem geftiens diceret : Sanguinepraclafoesduldt
gnatc. Laced æmon iorum léges à Lycurgo lata ad la b o-
rcm, toletahtiam que maxime adolefcenteserudiri vo-
lucrunt, quibus firmâti aptiores poftea 1
Bibliotb. Vet. P atr. Tom. ij.
crates. Scenicörumaute,licet impudentiftimividereiur,
moStamen,vtdicit Cicero,tätä Habuit ex veteri difcipli-
na vereCundia,vtin leena fine fubligaculö iküret nemo,
he qiiocafu corporis partes Qiisedam apenretur,& alpi-
cerentur n6 decdrc.Refett Plütarchus cum virgines Mi-
lefiseinaudita quadam cnpiditate mötti ftipfas vitro lu
Ipen'dio' ihterimercht; neque vlio id remediöprohiberi
poflet, dccretum fuiffe; vc qua: ita le eriecaffent; profer-
rentur in publicum fulpenfis Ömhes corporibus atq; nu-
datis, apud quas tahtum potüit pudoris tado, vr eo folo
deterritte ab inhonefta illa morte in pöfterum abftine,
tent. Domitianum perniciofiffimüth illud infandilfi-
mumque pörtentum, verecundia tamen oris ferünc
commeridatum fuifle, atque aliquando commendacio-
tie Ixcantem ia(Stalle Sabinam Poppa:am, Neronis con-
cubinam Sc mulierem impudici llimam, qua: vt müdibry
cädidiotq; eflet;äfinirto etiälade Balnearetur, quingen-
cum viri e- tafq; ob idfeetas afinas nutriret, raro in püblicü egredi,
~ D ddd i l
E
M. Cato
bbórió.
fus.
Agel.li. 16 .
Noft-At-
tic.c.ii
F
G
B
Plut, apud;
Agcl. li. M
Nddï.At-, ^
tic.c.10;
«