4 * 4 De nuris curialitem
fiiiflet,fcd totum intellexir in parte,dumillarnqusemci-
bc,& potu.Sc Venere,& cultufplendulo conftet,ad guise
fpeciem coar&auit. Nam in his præcipue luxuçiaeroi-
net, &per ni ci ofius noect quorum meditatiol& iuge ex-
ercitiumeft, vtepulenturqubtidie fplendide.,H*c e-
pim intern perantia bonos mores fubuertit, &totius ho-
<jpinis lalutipr®iudicàt)& nifî coerccàtur.protfusnumani
corporis fabricam ioluit. Autoreft Hippocrates,cral-
fa & ooefa corpora cum crefcendi raodum impleuennt,
necdTariameflefanguinis demp.tioneny, vt habeant in
quaï rurfus-crcfcerepoflint. Alioquin plenitudims diftentæ
fatietas in paralyfin,&peflimageneramorbqrum
erumpit. Impofïibile eft enim in vno ftatu corporum
permanere naturS, fed mot a fao cfefcere veldëctcfcere
neceffe eft : ôc nifi crefcé di capax fit animal,omnino mb-
fifterenequit. Feront Ôc Galcnum femperdeçim*diei
abftinentiam loco efficaciffim* & faluberrimae medici-
nalis curæ indixifiejnec facile poflè, nifi eorruptiorisna-
turæfuerit, morbis grauioribus fubiacete, qui décima
qua que dieab omni cibo ab ftinetvàut fimpliciffima diæ-
ta tranfigit vitam. Suntadhucqui fextam feriam iüteiu-
nio finë'cibo tradfigant ,yel eo vtantur mintmo : quod
quidem religioni & incplumitati, fieut.cxpertUoquun-
riir,eerriffime (erui t. Réfert Pompeius Trogus quod te-
terrimüsSicili*tycannus Qionyfius dum gui* & edaci-
tàti deditus erat, oculorum lumen amiferit;: Nihil epim
eft quod certiorem aut cidqreminducat caliginerniugi
ingluuie:quia,vt ait Portunianus,edacitas cibos tetit,fed
0 cul o s vorat. Galenus, aurore Hi crony mo» ôc doâifli-
musintcrprcsHippocratis dicit in exhorcationc medici-
næ at h le tas quorû vita ÔC ars fagina eft, nec viuere. polie,
necdiuedè lanos > animalque eorum ira nimio làriguinc
& adipibus quafi \uto inuolutasÿnihil tenue, nihil czle-
fie, fed femper de carnibùs ÔC rudtu cogitate, 8c ventris
ingluuie. Legimuseciam qjUQfdamrôorbqarticulari , 8c
podagrz humoribus laborantes , proferiptiopebono-
rum adfimplicem raenfam, ôc pauperes cibo&rcdadtQS
conualuidè. Carueant enim folucitudine dilpenfand*
do mus,& epularum largitate,quæ& corpus fÈangunt ÔC
an imam. Irridet Horatiusappctitum cib or um,qui con-
fumpri relinquupt p oenitentiam. •
M P P i . Sptrne voluptates : ntettemptadolorevolupté.
dem^fedvtaitPoitunianus,tidesrationemnonoftentat Etcuminamçeniffimoagtoidm'otfur^volaptaororam
impenfx. Nlhilenimmoieiliuscft.quam (i tticliniiprie- ' hominumfe craflùm pinguooeque defcubsrqc.lulithis
Cal in conuiuio federe videatat ad caleutumi Vnde. lion venions : . . , .
“ Me pinguem &nitidum benecurata cute vif es, *
Cum ndere voles Epicundegregeporcum.
Sed & ex viljflimis cibisvitanda fatietas eft, Nihil enim
1 ta obruit animum,v t plenus.venter & exaeftuans, ÔC hue
illuctjue le vertens,in rudtus vel i ncrepi tusv e ntorum ttï.
flatione refpirans. Qualeilludïenmium * aut qualis re-
fedtio poftieiunium, cum pridianis epulisdiftendjmur,
ôc guttur noftrum meditatorium efficitur latrinarum.
Dumque volumus prolixioris inedisc famem quzrcre,
tantumvotamüs, quantum vix,alcerius diei nqxdigerat.
Itaque non cam ieiüniu'm appellandum eft,quamcra-
pula.ac fastens & m olefta digeftio. Hase quidem Hicro-
ny mus.Et licet ieiunii faciat mentionem,etiamrcligiqne
deduâ:a,frugalitatismaximas&laiuberriraascommenë
dat vtilitates. Hoc autem eleganter & vcre ait Portu-
nianus.neminem ciuiliter conuiüari, nifi qui in c>bo fibi
8c potu frugaliratis & modeftiæ præfcribit fo rmam. Im-
moderatiocibi&potus, difpcii(àtricem.omnium offi-
ciorum tempéràntiam abigic. Ea impellcnte fit homo
ad audiendum tardus, velox ad loquendum, ôc velojt ad:
icam : Fit ad libidinem ptonus, & ad quzuis flagitia
prçceps.Qui m odeftiam defe rit,ad plebeiam conuiuan-
di confuetudinem facile prolabitqr à ciuili. Innuit hoc
Maro Homeric* f peirfundtionii fideliffimus imîtator3
qui dum à rege Pbæàcum Vlyxerri exceptum recolit,Æ-
neam naufragum in conuiuium Didonis introducit, 8c
Pbæacum ôc Afrorum luxuriam,in vno conuiuiQelé-
' ganter,ex preffit:
| PoftqtiaMprimd quits epulis , mtnptqve remote,
Cratères magnetfiatuunt,&vina coronant.
hifttiombus,& rumigerulis,placet. H*c enim non ad
ventate.m,fcdadopinionemomniafiunt.Goquorqfolicitudo
feruet a fte multiplicivelicipntur iutfi, quid;quq
die gerit oportear, & qqotidianis;roiniftfari c*ftiuiië4 o^
mcftàcusdiftatornoâiëdiequq délibérât. Vndeçunquç
cohquiritirritamema-gul*, & vnd,cpalati virés excitet
hebeEati , faibil atbitrans éxpeditum , nifi cum intempe-
rantiæfueric fatisfk<ftum.Suot & qui poculis^fercula fubr
ruant, & quafi H orner ici autoritate dccreti incençiuum
ingenii.&tomitem virtuùs, 8c qucpdambilaritatis foneem
opinantur,fi fe omninq mtrqficeraucproluerint.
Phaacum ergo moieconfutgunt, &quiinexhauriendis
poCulis^erditior eft, potior mdi.catür»Dicifolet,quiaa-
leatorquahtqin.atiedo^ior,tanto,nequior ; & plane
qui bi baéior-eft, alios nralitia. & iniquitate. tranfeçndit.
Immolauit Ifràel apoftatansà falutari fuo filios & filias
fuasdamoriiis, ôcifti dùmingurgitadone vin? aut ficer*
fpiritôdeprimunt^cxtinguuncfcintillulâratiopisjfetotos
immundiri*profticuunt’,& bacchantium fpiritui de-
uouent, quidnam poiïuntfàmiliari us immolate ? C*tc-
rumfurit qui iftacontemnattt.Qripniam hçcvulgarium,,
& ( vt ita dicam ) plebeiorum conuiuiorum videtuf elle
profelïïo. Siquidetn alia pfophetica, alia ciuilia, aliadi-
cuntur eflè plebeià In his laudi pletutnq.ue ducitur,fi fie
tua prodigasfemel, vt trimenftcuo toto efufiens côuiua
impudens.menfas circumeasalienas. Hoc quidem f*pe
prodrgalitatis, interdam & auariti* nota eft. Nam vt di-
ci fqlet,auaruscumtncipit,modumexcedit. Poteris vi-
dere quamplurimos, qui fereanno toto parfimoni* ftu-
dentj&adpurgandamauaritiælabem.epulonesconuo"
eant & parafitos, 8ç collegium nugatorum s qut alien*
nidore culin*eapjuntùr,&:quos magis honorare.volue-
rinr, maioribus orieratos minotibus ppculisingiKgicanc
ôediftendunt, & douée tabidam orexin cxcutiât,aKquid
amiciti*,aut fcliiuitari creduntcflè fubtraftum. Àthoc
ab omnivrbanitate adeo procul eft,vt batbarieivitifsfa-
miliarias fit, quam vit*ciuili. Siquidem conuiuiorum
ciuiliumtatiomediaeft.vtetiarafobrietatemexbilaret,
&in fatietate opulentia crapulam vitet. Nj*m. & abun-
dantiam cibi 8c potus habet,ôç quaftcopi* cornu difpenlànsomniafîcparcitvteffandat,
ficeftunditvtpar-
cat , & quam habet penes fe rationem^nônncgligit quifacis
mihi videntur#fie'q]àilMquidam4 ëiiberaHtate iô*
epta gloriantes,qui finguiiis noâibus euinferuis fuis cal-
culum ppnunt, & q uod e ffuderun tyfu vel abufu diutno,
quafi noétnrnis lachiy mis deflent. Suboriuntur lires,ac-.
cedunt min*>arguuntur aut ferti aut infipienti* (eru;, &
quafi re malaadminiftrata, eiiciuntur &torquentur in-
terdùm quandoq; quod effundere iuffi funt, refundere
compcllüntur : ÔC éonfeii turbantur omnes, dum dominus
pccuniam qu*euafît,fufpiriis & dplore profequitur.
S*pe etiam euènit,vt qui adreqüifitanatur*ingreirus
eft,ibidem quo verçcundiafbgithumanum afpeétum,
cum miniftris exaéfctlfimatn fumptuum habent ratio-
nem. R ed e quidem^quia nulluslocustra&andis fordi-
bus eis magis videtur accommodus. Sane non quod for-
didum dixerim, fi diiigenspaterfamilias id agit, vt elra-
tiô conftet impenf*: fi tarnen hoc gradus aut dignitas
1 pérfon* non adimit. Sed in eo vitam, terere,& totamen-
ta Vcffari, & fie quidem vt alius fit ÔC alius videatur, ne-
quaquam atbitror à fordibus alienum. Et quidem cqtt-
uiuiof um ciuilia m teftePottuniano régula eft,y t his pluJ I
rimum pro' rnqre condegentium licet fobrietattfhilari
non folu ta.Nam conuinentibus fie morem geri oportet,
vt licentiâ l*tior nequàquam in turpitudinem luxuriæ
proruar. lllâ fi quidem: quafi omnium géntiumiioftis tc-
rerrima & acevb; ffima vitanda eil. Diogenes tÿrannos &
fubuerfotesvibiümÿbellaque vel hoftilia vel ciuilia non
pro fimplicividuolèrtfmpomommque, fédproqarni-
bus ôc epularum delitiisafièrit excitarevRedius quidém
bellqrum höftilium , vel duilium matfém& altticem
îtixuMam » au * non in fplâguïa plaçanda cotifillit, po'-
îf al P«
Âionis.
I p l i quo^
I f aliquam.
I t^-iCÜCXf
Liber VÏÏ 'duùs.
fitßrtpiwf tiêtie, voetmijutper dtnftl* volutant
AtrU, dfpendetitiyciyiUUquearibus aürtif,
Incenfi, &noOemjUmmufunali4vincunt.
’Hic regwagrauem gemtnisauroçfe fopofeit, '
lmpleuïtque meropàttum, quam Bel tu & omnes
. ABsIpfoltti ‘.tumfdôafile'ntiateâis,
lupHrf.béJpttibusrtatn tedareiuràjo.quüritür) I
Hune latum tyrivqeAtm fro'taquepràfeüU, "
'BffevtlU^nojhofqttiihu'mmim'tnijfOmnorts.
Adjitlatitteiiactlm dator,& bona luno.
Et vosôcixtuni Tynicèlebfate ftü entes. \0 j
Dixit,& in menfa l iticum hbàùt honorem,
. Primaquelibatofummotebiùa(tï^toré: '
ydmBi?Udidhiiierepitah^ißirf^pigerbd«ße-- ■'
Spuma>ïtbnpateraw,&pïmofeprolùitauro.
ToftâUiproceresjftbaracrinïtiulspds |
• Verfondt Mr at doc tut quàmaximut Atlas.
H/cciitiitenantem Dinar,:, Soiisqiiiljbores:
Vndeh9minumgenuig& pecpdes+vndetrftbtr&tgriis^
Ar Hur um, Pitta 'deque, HydLas’gènsirtofcfe irtones.
Quidtantum OUkrioproperent ß tingeïe'Soiès,.
' Htbérni, velqtii titrdis moranättibusbbßtt.
Inséminant pUtifuTyrtiyproefqucjccpuoitur.
Necnon & varia nokem femdne trahebdt
bifoelxïDido’îbngimquebibebaramorem,
Vides ne delicati inftjmta conuiuii prqcelfurri öfexitiim?
Superfiua quidem proçeffiflè, & luxû epularum grauem
indieat,quoo|)r*rinifit :
Peßquam prima qtiies epplis.
.Qüî parcioris men% (qbrietatem notans,Ôcquæ fo-
Jis necelfariis gaudetf^it,:
Boß quam exempta fames epulis, _
Verum quiä cibus hpmines tacitos efficit, potus loquaces,
ftrepitum & c*teraluxusinfigma,quç de bcenria bi-
bendi proueniunt,prudenteradiunjqt* Ipipfaquöqya-
gapctarum conluetudine planum eft inuenire fuperfii-
tionem,quanuminisfoli,citaturgratia,& quafi religfofis
precibus inniratur , qui luxu& immundi.tiapiis,menti-
businimica proculabigitur.Siquidcm.aut Deus fobrius
non eftj,aut eiebrietatesdifplicent.Sine menfurabibitur
ad menfuram, & îs c*teris præualet,qui aut gula aut dö-,
lö ftrauit.adt yi.cit compotatörcs.
Inatnies illic qui teeftoris tbibat annos.
‘v tQmm fit penalisesfaäa S'byUafßtos.
Potus quidem animum icurisredimit, loluit menteni
conceptam lætitiam diffitnulàré bon poteft; Prorump i
in cantica, & ab eirlibidincnrvergic. Crtbara cririitiis
Iopas, non ftul ti ffima vel büeölica perlöriat’ amatorum,
fed ca qu* ciuilis conucntus venuftàtem deceant.&phi-
lofopHici maieftatetn. Vtinäm in Ch.riftiahislegibus re-
morarentufilla, quæin luxüriölo Didonis confiiuio cri-
nitus & inCompofitus Iopas perfonpir. Vtinam biico-
licavel ftultiiinia amatorum conquiefcantin domofa-
pientis.'& in'eaauditu pmnium refonent,‘ qu* autpro-
finri aùtfine turpitddine & corrupcione demülceant. Et
qnidenf eleganterinnuit in Çàntico citharoedi pöeta doi
diifimus veterumgrauitatem. Qüi in ccetu ciuiliadmit^
tebant,nifi quod natiir* aut trior tin in ftru.diorie polie;
ret.- Plaulumtöriuiuii Vatius fermöprofequitur, eoqüé
Veneris mtiriia p: ôoiiràntë" meris ebria longUmjinfblu-
bilem, &peftiferum bibit^mbretn', quem diffînuirPbft
lofôphuséfleconcupifcentiamcbéundiiCàrbpaiiamlu-
xuriam vrbï fiviffe periitilem, hifioYi corum reftim'onfö'
celebreeft. lnaïdam'enimàtmi.cHannibalè^i!le(;ebris
fuis corHplcxa“, Romani mill’d vincendum trädidit. 'Ilia,
vigdantrfffmfim4 ucem,rlla exef dttpft àcérf itnum,dapi-
büS lafgis, abundainti'vino ', Vnguentöxüm fragrantiai
Venefis vfulafeiuibfe ad fomnuïfc dditiaséubcàui r.Ac
töm defnumfcafta&contufe'PunicafeStaseft', euinfe-
j f f l f * 8c A 1 b i arna txàfta effer^bperumllQnrdliisergo-
vitiis foedius & damnofias,quibus ylrtusattef itus,viifto'i
ri* relanguef^nt^jfopifa glbria in mfemiamvëititür * a-
qimi 8c corpc»fis:vires adeo éXpû^nantubi^'fiefciasa
hoftibufife ', a n abi His capi perm éîbfius;babéndii mfi1 .1
Vt bs V olumÄenfium opuleta diuitii^ ,ornata moribus,
& legibus ordinata, caput & curiae habebatur. Sed poft-
quarfi Itixuna prolapfa eft, in profunduth iniuriarum 8c
curpitudinisdeciditjytferuorumfemfplcnlfem^'domi-
H^tioni fubiicere t.qui primi admodum pauci fenarorum
ordinemintrareaufi, mox vniuerfam rempublic'a occu-
pauerunt, teftameta ad arbitrium fuum feribi yidebant,
ci’nuiiiia ccetulq; ingenuorum fieri vetäbant, ducebant
filias doininorurn. Poftremo legfe'ianxerunc, vt,ftup.ra
lua in viduis aut in nuptis imp uni ca eflent} ac ne qua vir,-
gp ingertuo nubefet.cUitiscaftitatem non ante aliquisex
numerbimpiprum delibafict. yFfopus Tragaeduifurior
f* luxurf* depingit iuuenem, quefn conftatacetq lique-
fadtosgrandis lurrunzvnion^spotionibus afpergere fo-
litum,vt ampliilimum pattimoifium pofiet vna forbi-
riuncuiadeglutire.MetelliisPiuiab his qui res memora-
biles fcribuntJ atguftur.,quod fqaris jc chure patiebatucl
ab boftibus excipi, laetoqueimuebatur aniipo Ätralicis
aulzisin adüentu fuö contedlosparietcs, & immanibus
dpulisludos apparatiflimps finehat interponi,& in vefie
palmata ";onuiuia celeb:äbat, diiriilTalque lacunaribus
velurcslefticapiterecipiebatcoronas, Etvbiifta?Non
in Grsecia neq, in Afis^uarumluxunatn velipfem feue^
ritatemcorrumperefö|et,fcciinhornda&bellicofapiO‘
uincia,&qu*Romanbrumexerenuum oculosLufita-
nistelis pr*ftrihgerecpn{ueiut. X,e,jxesopmn regiarum
pftentacione eximia,, epufqy luxut iagaudcbat,vt edidp
premium ei proppneret.,_ quinouu voluptatisgenus re-
periflet.qua 8c delitiis dum nimis,capitur,ium atdplifii-
maruinaimperiiapud Salaminam vix vna näue euaifiti
Sed quia luxuriofutn muliebris intemperanti* conui-
uium apud Maronem accepifti.frugalipris menf^ fobrie-
tatem, & cpntinenriprem ctaetum i£nea apud Euandt u
officio humanirariscxceptoinueoies.Siquidemcpnfo:-
deranturviri.iexpacisdexteram dat.humani taxis vcibd
pfficiofiflimus bofees przloquitur.
. Hac vbi did a, dapes iubet & fubUta reponi
PoctiU,gramineoquc v ros loc.it ipfifidtli, | • v
Pracipuumqueioro, & Villefi peüe konif |
A.tipit y£neaoi,ßli'.que tnunatacerno| ?
Tum.leätiuuenes cert atim,ara<>uefater dos
Vtfcera loftaferunttaurorum, oneantque camfiris
Dona laborata dereru, Bacahumqus.mirtiflrant. .
Vtfcitur JEneai fimul& Tfotana tuutV-tus,
Perpetut ttrgobouts, & luftraMus extis; . ..
Ibi cundta funtaurea , 8c vniuerfafuo nitore'prjfefulgeht.
Hicfedilegramineum ,acernumdolium, & quz virum
fjrtem deceat.fppiiati le on is pellisvillofe; Hie letfti iu-
uenes neccflaria: ib: fimul*ftiperflua & perniciofa mi-
niftrant. Ibi vix candea; abepaiis './uies indulgetur: Hie
exujutui famcs.&edendiepuiis frugälibus'eömpriinjtur
ardor« Ibi crinicus Iopasluxariantiumterificar cceturn V
Hie arz fecerdps refedlionem iubriamPonfecrat teb-
gio?ii.Hic.poft menfatn feria tra<ftantur,& ad erigendam
fempublicdexigitar virile robuf : Ibi vtluxuii* faueAnc
fufispreobiis inujtamur & numina Larsefuntergoficut
in Satucn.il!orum fib: o legicur, ad bixnriam reprimen-
dam legesp!urim*,quarum.perfun^oriam-mcnrionem
in calce cmiiis coniuuii nec ta’dipfenverit ponere, nee o-
ronino inutile,
I v ‘ d Ä P. ' ^ ' 1 r'V" '
D e c ib a r 'is & f i im p t u a r i i s leg ib u s v e t e r u m ,'a d d n t e b s p e r / e n t u m
c o e n c e n d am : & d iffe r e n tia e a r u m ( i o u n d u m P a ir tu n id n u m ,
j§Sd e i n t e m p e : a m i a A n i o n i i i & f r u g a U t a i t l t i l i tC a f a r i s } d e :
A u g ’tfip > & .H e r o n e f& ,C i C d ltg u la , & y i t e Ü f p ,& M e t: llo .
PRima ergo omfifum a d pop ul um 1 e X'Or chi ape tu
nif/pralcnbensTummap éc numcruincPn tiiiiaiiiiti.’
Verum tame immoderationerp fumptuum nèquaquara'
cohibuit , quin vnicuiqué licerêt pro arbitrio böha
fua infer paucos coniumere. Secura efi: ergo lex t Tu- f ai Faüina
ranftiaV qu* in furiiptibus mbdutn fecit* i 4(cfiptaque"
eft in omnes, vt-non fblufe eius vrbahi, fedomnes vb'i-'
que ltali* lege fittbptuafiafeneréntur.Namin eo Didi^
1 V S S Sli
H