9 7 *
11 ecu ni*
omnia
obcdite.
\iaphei wtmfi
conuercens feàd maximum iùdicem magna cutn ons
lætitia Aürum ica fari ccepir.
Aurum loquitur. '
Sï tjueriiadmoditm cupio, 8c rationi firoql côngriiere
videtur, raie éffètômhiumquihicadftantiudicium,
VteXçfellehtiàm cuiüfq; & gloriam ex reconduis ma.gis
rateri'tibùfque infra viribus operumque-cffe&u quam
èxiucatôfallacique appafcentis vultusafpe&uinanique
quafiquadatu vtubiametiremr:Nqn<luDicaremjô{um*
me idem noftri iudex ôffaftdr, me vna éunâonim voce
fupra quæcunq; fiüe iurfum fiue deorfumfint corpora
probatum hodie& exaltacumiri:Speraremque ex rifù
atque indignationc, quam'nupc lubortam in me video,
in admitarion e m le magis aCbeneuolenciam mei omnes
conuerfuros.Nam ve lum ego minime paruitatisnatnr*
ica apertæ,quièquid in me argui darnnarique pôteft, ne
mine etiamaduerfante,vitro çonfitebor. Tcnuitatem e-
njmprimbpuiillicatémqvçorporismei,qüîECunâ:ismahrfefta
eft,nemo credataufurum me vnquam negate at-
que contegere.Nemo prætereaexiftimet mocus auc l'en
fus quibuscàfêo affirmaturum vnquam gratiam yUam
in me vigefe;Quin ïlîud quo q; atteffabo t liberrima v o
cenatu me intra terrævifeèraae Solis vigore coalitum,
qnos laüdc fiiâ fraudare nequaquâeft meiinftituti. Ve-
ruiri qui altiorém côlècuti iunt mentem ,rogo.ne his exterionbus,
quibusinersvulgusplurimum falli côfueuic,
animum-vllo modo întendaht:eriganc acumen ingenii,
confiderentque diligéntius fi-quid incus latet magnum
& præftans : fcrutantefqueid exa£f*ratione peruidearit
ne defpiciat quifquam corpufculum meum : cuius û latentes
in arcanifque ipfis receflïbus abfconditas vires
intellexérit,nihile0maiusforriu^robuftiùspotenciüf-
que eflè fatebitur : ne cq.ntemnat aliquis fpoliatum me
Omni motdprôrfûs Ôilenfu. • Cû nihil fie lub orbe quod
nonyigoré meum ferieiat,qiipd non immbeum ego mo»
ueam.ôcquovelimcraham.Hocvno.fidicerefas eft,tibiDeo
magno perfimilis: qui cü nunquä mouearis, trio-1
ueri tarnen omnia nucu cuofacis.Nec moleftumauc So- I
lipacri, aut T enæ matri efië debébifquod filius eôs vir-
tute & viribus antecedac,quod de nullis vnquam paren
tibus audicum eft.quorum vt eftingenitosfuos:longea-
nvor ingensac'profufus vita & laecitia cum le ab eis virtu-
xê velçquari veffupçrarietiamintelligunr. Illudautem
qdodtyerebr,togatos Omnesy eitm, n e me arbitrencur ta
èpnftanter branâihoc munusafiumpfiflè:duâ:utn inani
ea maxime mei aeftitnatione ^quod fim commune orna-
mèntum ftatdai-udï.témplbru, veftium, zonarum, fpih-r
térum, âtmilfarum, âlibrumque eiufcémodi; quodque
pr* excellcntiamatetiæ meae no nifi à paucis geftari çô-
fueuerimiab'magnis ipfis quidem & fingulari aliqoa vel
digriitaté : vèlnobilitate: veldoârina prædius virisad
éxprimendum demonfirandumque gloriofum earüm
decus Ôc Ipeciinenme qüçfo aliquis ifta de me fibi in ani-
raum indùcànt,qviætanrafero cum aroatitûdine>vt quü
bmniaâdfummatnmibifeÜcicatispleniEudinemobue-
herintjHomo vnttm taniemineotnnino experselfem a-
iicuiùs rniféri* &calamitatis euenifejVtteftimonio meo,
quod publice oftendatur, viliflimus quifq; & quod frequenter
âccidit etiam égentiffimus çlaro gente ortus:
•dut porefiate aliquapraîditusmagaa iudicCcur, quoque
nihileftindignius vt literarum imperitiffirai àc quique
ftol idi Ifi mi hbmi nés per me do ftiffimi fapienti lfi mi que
vélkabeàntur velfie haben vdmt.Verumita eunt huma
tue res,vt nerho fit tam magnus,potens,gloriofus,omni-
bufque abundansbonis , qui non trifte aliquid aduer-
fumquehabeat, vndc angattir,maguaquecruciatusex
parte tbrquëatüt. Nulla eft tanta prölperitatis & gloriaî
duieitudo , qo* non inuifi alicuius malifeile perfufa amarêfcat,;
nullaefitantapoteftatiseminentiæq;roagnifudo,
quaénon;graui aliqua aliunde mole onerata,vltra-
quémodurh fatigatadeprirnatur.H*ec igitür quibiis vti-
q càretem'vnemb putet magni me aliquid facere;ne-
exiftimetad glôriaihiue &éXceUcdam mcam du cere.
AHafunt alia vittutis & dignitatis meæ m onimenta:
quæ vbiexplieauetirb magna.nihil ambigo omnium iti-'
dieio atque excelfa cunàilqué mérifo:qùæ in Cqm'para-
tionem niecum ducantar.fupetibravidebüntur. Nam,
vt dulcîslenifquë naturàcméç primo admitabilbdônuni
referafii ,• tantamquam inroëhabeogratiàminrtindo in
brimes, quorum vtarcoritubernio ôefamiliaritate : ytfi
quid in eis ofreriderim ttiftitiæ & mcerôris expellâ pror-
fuSjiocundofque ipfbs nilares,gàudentes, aclaetos fetii-
perefficiam, fin &c aliquos inuénèrim timidi & piifiïli
cqrdis , fécuruin vcique iüis addam animuid ingencem l
atque inconculTum.-dubiôsfirme in.errantesdirigamdabchtes
erigam-,ëx ignauis deniqvindültriosvëxinertibus
Tole^ès;exbnlburieuribùsexplicatbsvë^lingùthus.ëlbi-'
quéntès;exmlbtofisf<ieiiesjextardispiôptosreddam:éx
■ indooesdbâos, èx ftoiidis lapientes, ex vilibüs ôc abie-
«Stis gènerofos' &claros vider i faciam. Atqj haec itatàmë
operer,fi & ipfi qùoque cum qiubüs ver for morem mihi
gererenatutæque rheæftudeancminime aduerfari, quæ
libero feui aecefpaciariquehincinde lætatur. Quam
dde&àntvarirdilçurfus variæq; agitationes, quæ mar-
cërëignauai^uiët^bnpatittmquaed'èrinërialicbbiditt-
tius m^lefti Ifime ferr. Quæ refiigic n odê odittenebras,
horret ftiidioraobferuacaqi firmiushabitacula.ficarce-
resnôminâueris.rnortéilli datàbptibn&;tanquâroitiôré
eligensahteppiiet.'Quarequifquismeâmeruerit cóuer-
fatioiiëm ignarüs tarnen condiribnis & naturae me* cre-,
diderit me öccultum domi tenerç : 'i n reconditifq; clau-
linp 1 o c üfe r ùa f è: priuare q; du Ici ffi ma qu a ran turn gau-
deb libertatè-mea:di(currendiq; ôc. quocunque libuerit
peruagâdi facultate qùarocùmeumqv is me am.et,.cbla't,
amplexetürqüôridie, &deofculetur,huilb vnquam td-
menmófperet fruiturumleaji.quameiiöcunditatë^im-
roo côtra'fi fua partenatui à fiïétit ipfe ipcundjflunus atque
lætiffiniusjcôntinub in fummâ mifërabilcrhq*, pro-
labitur ttifiitiam animiq-, meetticudinem. Si animo ité
fuerit &curo,nèbili, arq* excel 1b; fititidemquafi muta*
tis corporis humoribus, fórice pauidior, chniculpqvti-
midior,in cundtis d ü b i tarefrèqüen t iu (que errare & la-
bi iacipic, ex ihdùftrio ficignâUus, éxfbiènëinèfs, fîüc
veftiatür:fiue cubet:fiuehegocietUr:internilîicandum
quoq; auc peregrinandâ infidias vn'diqi femper fibi p.a-
I tari pucat.Cunâa ei fufpicionem,cunâa rërrorem inçù-
f iunt.F.ic vero fuerit facundilfimus-,Tingua ilU nodisim
plicariyideb itur: faeyit* ilium faeilitàscÔrnendauerit
fiet illico morofus & dufo cèrebro. Faç ptqmptitudo
laudauerit,éius mox carditaté Ôc ilupiditatém quifq; âc-
cufabic. Facdepiq; doârina,fapientia,ac généré clàrùs
extitèrit j non aliter tamen ac fi nihil hbrum in eb vigeat
habebitur. itaprodeft va.luntati me* nô çonfbrmcm fe
habére:icaprodeftnonviùerenioribusmeis;repôgtiare-
F que optim* ac-düictlfim* narur* meæ:de qua haètenus
h*c dixiïïè vplui. -Nunc ad exponend as arduas quidem
abpræpprentes vireis m easvenianii in qui b us omne glp-
r i*& excellenti* rtic* fundamentu ïacie.turj atq;in pri-
mis ea qu* Terra primo vtiqiie laudifibl& mërito lâpë
attribuit.atti; gam vicos (cilicetoppida, arces, vrbes,te
^pla'.fbràîtn'ëàtr3,palatia,fcenas,cifços>thermas,domos,
aulas,prætoria,num ifta quoq; fibi Sbl audëblt alTcribe-
re?num h*c quoq; iadliabiçcaufafua itaefleextruâa at-
que magnificata,qui le omnium, quibùs terra ornatur,
bonorum audtorem eflè prædicauit ? Dicat age,dicat fi
h pic, quid in his îqu* tam magna, iîluftriaq; funteorum
quoq; multaaddegendâ vitâomniiibneceftaria, quid
potéftàtis fibi vindicaiôt auctoriratis.-quorum nullus eft
tam éxiguus lapis:, ta tenue ferra m emu, tâpufillatrabs,
' quæ fine me coaptari vnquam fuo lôco potuerit,quibu$
ego npti mteruenerim,quibus non opem, manuro prin-
cipium déniqVprofperumq; eùcntum præftiterim. Cui
præterea eorû pfdtiîr*ïricruftariônes, laqùeaciônes, c*-
laturæ.fculptm æ,eiufcemodiq; alia ornamcnca mira; ar-
cé &ingenio édita,ciiinifitnihi, tanquameerto Scjlndu-
bitato auâori atttribuentur .* Quo âürèm modo cômu-
nisqu*in èis habeturcohabitarionifi vices meas inçÉr-
ponerém perftâret:qüpmôdo public* neceffitati&findi
gentiænifiego lubuenirerh prbutdereturîQuisadeflèt fi
aliiiiywe.i
Dijputatio inter Solém Terrant & Aurum.
Logici, AMufici.
Geomc-'
lduttnielPia!#l
adiuuarec n^fiopem ferrem > quis fuccnrreret nifionus
omniumegpfufciperem? quisvbi plus æqup aliquiom-
nibusadvidlum neceflariisabundarçrftîatque aliihoc,
alii iilo egerenc.Qiris præter me çfficere poflèt,yt àb èo
cui nihil Ömninó dèeft fubueniretu^illis qui verbi caufa,
vçl frumepti, vèl vini, vel indumçptî, inopiàm fuftine-
renc,quisde.in^e vbiegodefi(:erem?,quisye) mercando
vel accès-fijie quibus ciuitas ftarenon, poteftpperandb
vitàrnfuam çoïerec•} quis operi vlli labprans’infifteret?
Ica fine me nec pifeator vllus, nec fiitor , necfa,iber , nec;
textor,neçpigmentarius?non.deniquecüiufuisreivlIus
opifex. ïta fineme necquifquam ciiram vllius negocii
adminiftrationemvefufeiperet : itanec proxenera, pec
in^itor, nec licirator, neç tutor, nec negotiorùmgeftor
vllus hab,eretun Ita claSifætabcrri* ornnès. Claufecei-
he ôcapothecaè': Nonelfent nundinæ, emporia vaca-
rent, mercatura' ce(Tacet. v Ica neq ie ponderum,neque;
libratum, rieqnemenfurarurnvlla mencio; Quidyeto
d| döétrinis oipnibus atque dilciplinis loquar î qu*
tantiftïi curandis animis firnul & corporibus præftant
aduime.ntum,’ Quis me çeflante medendiartem profit ;
terivelletî.quanci.proindeqùiquotidieihanimantium
cotporibus oriuntur morbi ôc languores adinteritum
duçerencuc : Quibus ego tamen occurro i n ter ueniens
cpnfulcnfque àdmirabili vigore meo quafi communis
omnium falus & vita : quafi pius omnium liberator fa-,
dus&reftitutor. Èt,vt ad philofophos veniam, dépérirent
ÔC omnino.fine meeorum ftudià : 'licët tanta cum
vânitàte.àfpçirnari me .& contemnere vulgo iàdent,
quumtamenperfundaraentagutturismentiâcur^Qup-
niam nullum eft hominiim genus â qub magis amer,co-
lar,oblèruer, atque vtinam itayt ia&antab eiscontem-
necer,Longe tali contemptu beatior. E ft enim, vt alio loco
ante dixi>innata naturæ me* mira quædamliberta'<-
tis euagandique hincindc & diutius nufquam imrao-
randi cùpiditas. Quum auteur iu manus horum deuè-
riio,tauto me ampre ptofequuntur, vt nondicara eua-
dere, fed-neciperto gaudere vnquam aère liceat, ita^te-
neor, ftringor, perpetuilque quafi compedumcarce-
rumque poen is damna tus includor.. Sed & Gram-
matieps ludique magiftros ; quis nifi ego, ad tradenda
pueris prifna elëmentà rem ita néçeflànam deducèretî
ad tplefandos tàm moleftos ac faftidiofos affiduofque
fimul labpres? quos quumtanrisrixis,delationibus,cla-
moribus , ftrepitibufque tam cpnferta y ndique curba
puerorum grauiffime malleorum inftar obtundat ; mi-
rum cur non o m nino deliri fadi défi piant. Taceo Lo-
giços ; quorum garrituscpnteotiofolque clamoresfine
mpetiam nullus àudiret. Omitto M uficos : quorum v-
Jbiego cbntiGefcerem.non dicam canor &Hârmonia fed
neque minima vox ylla refonareCiDe Géometris,Arith-
metieis, Aftronomifque nihil dico : quorum & vbi ego
non.e(Tem neque nomina vlla haberentur. Sed Orato-
9 7 7
meeorum quîdllam pfdfitentur iam innumerabilis ëft
atqueingensturba ? Nd n n e q u i eamedilcanc toc t antique
furie,nulli parcentes impenlæ, nulli peregrination!;
nqlli inediæ ac labori. Ita ergo nifi perfualione mea
motus riemd caufam alicuius procuraret, nemo patro-
cinium fufeiperet, nemo lires examiné fuo dirimeret..
Iam nemo latrunculator, qui delida punirèt | nemo ■
fc tibaauttabellio, qui d ïd* feriptis mandatée, nemo
tabellarius qui denunciarec, nemo tubicçn^qhîélan-
gore fignum daretilam iuri dicundo nullus in,tenderer,
iam réipublicæ adminiftratipni nullus inftaret : iam
claulâ fora.iplà.; vacu* ipfæiqdiciariæ fedes , quum
lælâ; tarnen àc iniuriis plena oiririià ingenti vridiqqe
ftrepitu 8c clambrc peflondrénc. Ira ego nifi vi mea.
magria & làn d a quemq’ue imp^lleremjdéperhet om-
rie ius, omnifque îuftitiâi!Ita nihillalqum,, nihilfëeu^
rum, nihil abiniiina cutum; Ita;rcgnaret imprpbitas,;
floreret iniquitas, ambitio cunda poflxderet. H*cd-
perà mea,Mc frudus meus, h*c iri omnibus liberalibus I
difciplinis præelara atque excella poteftas mea, quibris
fiué docendis , fifie perdifeendis, fiueéxercendis nemo
nifi adhottàtor; ego adeflèm. ftudium vnquam impenT
deréc, nemo præterea qui earum tam in n umeros im*
menfofque pro ingenip cuiulciirique editos codices
exararet, nifi trie vtique im pelle n te hbrarius haberetur.
Atque vt ad alla o ratione m conuertamus, quidmagni-
ficeniius gloiiofiufque fummorum regurii atque pori-
tifiçum ftatu videmus : qüam pnlchrum eft cernere tôt
affîftentes eis magnos & illuftres vit os ? tam frequen-
tem variæcouditioriis hominum turbam, vario vtique
muneri debitam inhabitàritem curias eorum :; cxer-
centemque fe quotidie follicita ciuri diligentia 5. ac:Vel:
fuis vel amicorumra'tionibus.interideritem : Quis veto,
alius àraehæcefficit ? No n ne& vigor meus hæc opc-
ratur ? nonne & vbi ego abeflèm omnes abiré.nt? nonne
vbiegodifcêderem, finehpnorë, finegldrià,brnriey
e fient principes îmoririefeli nfidi ab^âfenibulque d e l ^
tuti deforrriiter omnes a p p arerent-;’ n o nn'e o m n e d e-
cus illudftatus eorum, omnisilleipiendorprbMîseùaf
nefceret ? Verum quid h*c copimetriofo àd corn modi-
tatem hominum, magnificeritiam item 6corhatumper-
tinentia î quum alia quæ animæ,bônathefaurofque re-
fpiciunt, quæperficiendis mentibus animifqupcondu-
cunflôngfe fandiora,r'èferrfpolEnt. Nam quM ëft®e-
terius, aiftius,nocentinfque ignauia & turpi ocio : quid
busèneruatUr languefcitque vis omnis animomm, de-
bilitatur obtundirurque omnis acies,fru ftatur, corrum-
piturque omnis vigor , vilefiut deficitque fi qua.'
inerat generofitas : lordefeie fi quis fuerac morum nicor
ôc elegantia ; èxcinguituffi quis fuerat fenfusfomefquc
virtutis : turn blandiri mala cuique incipiunt, adftare
pr* foribus vicia : quærere adieu m, rogicare, pul%re, ti^
cillarei:attra<ftare:moxcontubçrnaliafieri:tü^rèfdt
riam artem^u* eft longe fiiauior. longeque iocundior, , familiaritas ; iriuàlefcic libido :/conndf ataliôs rioceridi
qùæeftdeçus omnisciuilitatis : fomentumq; bonorum • niiniftros, fie cbnfpiraiio omnium malorum : inuadünç
omnium morum ôc iriftitutorum : quis eamnifi amois \ regrium,occupant,dilfipanr,pbrùUnt,euertQnt,fugàht,
ac fpemeiinduâius aut docere autdoceri,clarilqüecius [ quicqûidbonæfemehtis vircutuminueniuntiqùicquid
&dulcibusftudiistencrivellét îNecpræteribopoetaSi bön*frugisöffenduntiexpelliint,procülcaht,lacérant;
ètfi aliquando fine me ingénia fua exercuiflèçomper- ; trucidant, exterminant; Hisego tantis malis, qiiæror-
tum fi t , at magna id certe cum încommoditare vit*- \ pqr & ignarna parit|quæ mbllicula & defes vitaprodu-
que eorum anxietategraUique promde& doîeriticum j cit,occurrô, püblicus eoriim hoftis conferràqut maria
H I
ÔüH mvÆ
difcucit.
animo necminus magno mei defidèrio.'cüius Vim maxi«
mi fc m per feceru n t ; opem qu oqùe fæp ius,! ice t rar o ex-
auditi,im plorauerunt. Et quid dicam dê Legum periria,
quæertfirmamentum hutnani omnis foedcris& regimi-,
nis,qua tanquam nutrice ôc matre aluntur, ciuitates or-
nantur,çonferuantur,proceguntur.'QiiæçOnfulittran-
quillitati,ftüdetquieti & paci,làlutem omniumquasrit,
defcndicpqpillos,fuccurricviduis,erigitproftratos,tue-
turbonos.conlblaturafflièios. Qua corrigiînturdeuii,
bellatot àcertimus obfi.lfo; Q^uippe qui nerniiiem par
tipr fruftra ociüm conterere,ad^laborem quemqüe hor-
càns ; ad opera quemqüe fua itripellêns : d -fomno exçi-f
tansr aludis auocans : à lautioribus longioribufque
cosnisauertens. Proindevideasomnes doôtoslîmulac
indoâos: magn* fimul ac pufill* fprtis vacarediligen-
tius follicitiufquencgociis fuis,nullam nonfoerninarüm
quæ non longiotes vel nendo vel texendb/, yçl huiiifce-
modi aliquid muliebris operis faciendo noâcs trahat,|
peliuntiirfeditiofi , compefcuntur improbi, puniuntur : neminem non arcificum^qui non öcius cum galli cantu
gralfktores&: ficarii: 'Qu* holiespropullàt,inlultantes è ftratisèxurgat : neminem non liceracorumquiriona-
reprimir,ab omnidenique ömnes calumnia .ab omni vi gent femper aliquid : vigilando, inlland;o, ferendo, V-i-
&in iù ri a p rotegit & t utaiur.N onne & hæc p cr mefum- ! ramexerceat .-qui nondulces omnes laboics,órnneslu
moeftmpreciojfummaqueinadmiraripne? Nonne per • Cubrationes ducac. Itaergo per me quilpue firpgi, b;o-
N n n n , 3