quodam commendationis demulceant oleo. Fili mi, in-
quit Salomon,fi te la&auerint pcccatores.ne acquiefcas
cis. Ipficnim cotta fanguinem fuum infidiantur,&: mo-
liùncuc fraudes contra animas fuas. Prohibe pedem tu-
um à ferait is corum. Pedes enim corum ad malum cur-^
runt,& feftinant vt cifundant fanguinem.
C a p . V I I .
traudem adulaterum initio vitandam,& quod muntribus
aut obfequiorum difficult ate validifii-
meprocedit.
ECce vitfapientiffimus in filio erudiens vniuerfos,af-
fentatorum gratiam omnibus fufpe&amreddit, o-
mnesq; deterrct,& hoc quidem in initio eo force quod
rede gradientemprimus adularoru m congreflus impu-
gnat. Hæcfortâfle meretrixeft, cuius indicicfugam. Fa-
uus, inquic, diftillans labia meretricis, & nitidius oleo
gutcureius. Nouiffima autem eius amara quail abfin-
thium,&linguaeiusacutaquafigladius biceps. Pedes
eius defcenduncin montem,& ad inferos greflus eius
penetrant, per fèmitam v it*non ambulant, vagi funt
greflus eiusôcinueftigabiles.Nuncergofili miaudime,
& ne recédas à verbis oris mei. Longe facab ea vianvtu-
am,& ne appropinques foribusdomuseius. Hæc etfi aa
fedam hxreticorum cenfèan turpræcipuéreferenda, ab
adulacionisfraude non aliéna font. Siergo ad fores do- ;
mus eius non licet accedcre, ,n unquid admictenda eft in
praecordia pedoris ? Cxterumcum multiplex fît vitium i
adulandi', alijs vultu,alijsvetbo, alijs opere vel muncre
aflentantibus, efficacillima eft adulation is fraus, cum fi-
mulationc confîtment munera , aut ei difficilius obfc-
quium eonteftatür. Si aliter credis,
quant te tua tempora fullunt,
Qujflipt melfumta dulctus ejfe put as.
Probatio liquidera verte diledionis eft fubhuius tem-
peftatis corruptionc,frequentatio muneris. Ars artium
eft, fi place revis, frequenter dato.
*Si calidum feit ponere fumtn
Seis comttem horndulum trits donare hctmO.
Alter Mercurius eris ei, & fî vis amplius,es Apollo*
Vhttbopulcbritr,&fomePheebi.
Neceftquod de fuffragio ipfius defperes, quem muneribus
pafcis.Alimentafîquidem vmbratilis gratiç,Sc no-
minis proftituti rttunufcula funt, & nifi fuerinc frequen-
tata, amicitiæ nomen interimunt. Fruit ra de müneris
quantitate prçfumitur,nifi an i m am cupiditatis igne.fuc-
cenfam,crebrævifitationisrefrigeriotcmperes,&auari-
tiæ iugem efuriem frequenti beneficiot ü interpolatione
demulceas. Aquilarumdiciturellenacura, vtcum fto-
machü pleniori refedione ingurgitauerint, in quintum
decimum diem.vel vt alijs placet,in quadragefîmum fu-
Ipendant efuriemioblatorumq; ciborum copiam afper-
nentur, vnafâturitate concentré. Sâne longeàliàconditio
diuitum,imo eotuqui venalem pro ftituunt gratiam.
Magisenimaliquatenusacceduncaahomines,qui ne-
cefle habent,quiacrebro eiuriunt,crebro refîci.yixpofr
funt colledam efuriem in diem quadragefîmum prote-
lare,quin indignentur amicis.fi n on auari tix hiatum vel
obimpleuerint. Solebant anciquicus Gratiarum fîmula-
cra effigiari nuda ,eo quodfoliditas amicitiæ, & veritas
fidei, line qua oecgrariæquidemnomenfubfiftitÿhul-
. lo fîmulationis fnco valeat obumbrari. Sediam cum ad
homines yentum fît, qui non amicos, fed feipfos in fin-
gulis amânt, multiplicatis fucus vt placeat neccflarius
eft. Apud iftos enim gratia, quia gratis non eft,iam non
gratia>fe41uçn mefcatpnumeft. Facies fîquidem meretricis
fadaeftei, hccqupdcunq; vitium erubefeit, dura
lucritenditadqux(lum.Vetusquerelacftfapjenris,ra-
dignum amicitiæ lugentis occafum j ■
liludamhit ta quondam venerabile nomen
r Projlati&in quctjlupro merttrue fedtt. ,
Quodexeo côftac, qupd fi cejflèt veilitas, rarusautnul
lusoft; qui propter ie yiftütem amicitiæ colar. In tôt cirtudine
& differentia perfonarum, vix, vt ait Lælius, trià
inueniu n tur,au t quatuor paria in amore.Hoc ipfum Arbiter
nofter ingemifeit, etû alcerius vidcatur induifle
perfonam. Ait enim
Nomen arnicitiafi quatenus expedit, birtt,
\ Calculus in tabula mobile ducit opus.
Cumfortunamamlvultum^feruantkjtmui, ^/.fcxùati!
Cum cecidit, turpi vertitu or afuga.
Grtx agit infeana nimium,pater Ùle vocatur,
F thus bictnemen Huit is iüt tenet.
Mox vin ridettdas inclufitpagina partes,
Ver a redit faciès, dïfmulata périt.
C a p . V I I I .
Dtmundana C,mocdia, vclTragcedia.
ET. quidem elegant! vtitur fimilitudine j quia fere
'quicquid in tutba profanæ multitudinis agitur , co-
moediæquâ rei geftæ fimilius eft. Militia eft, inquit, vita
hominis fuper terram. At fi noftra tempora propheticus
fpiritusconcepifler,dicetur egregie quia Comcedia eft
vita hominis fuper terram,vbi quifq*, lui oblitus.perfona
exprimit alicnam.. Sed forte eo Prophet* ce,ndic oracu-
lum, vt eosquos nondumterraabferbuit, docentiugi-
ter militare. Nam qui captiui vitiorum impulfu trahun-
tur ad poenaxri, ficuc bos i m m olandus ad vidimam, ab-
euntespoftconcupifeentias fuas,ctfîcorporevideantur
inhabitarefuperficiemterræ, viui tamen abforpti funt,
Sc defeendunt in infernum viuentes. Et fî alium oratio-
nis fequimur troputn, terram vfquequaque inhabitant,
quorum conuerfatioin cxliscft minime, nec fibi feiunt
aliquid in cælo elle,& id duntaxat affedac animo. quod
cerniturfuper terram. His qiioqj militia iugisindicitpr,
quibusyt ad fabulas redeamus j nëc vndà T antali, T y tij
vultur,rota Ixionis, Belidum vtna, faxum Sifyphi deeft,
dum voluntas mundo implicit a, n equit implere propo-
fitum, quamdiu peregrinatur a Domino. Iuftorum vita
militia,& certe militia eft. Qupd'fî abhorres,alia iftter-
pretatione doceberis, quia yita hominis fuper terrâ ten-
ratio eft: quæ, fî proprietatem nominis fequimur j mali
frequentius habet notam. In haoytiquetèntatione ,vcl
milicia.licctfibifeptemmillia virorum Dominus refer-
uauerit, fere totus mundus ex Arbitri noftri fententia
^mimumvidetur implere , ad Comccdiam fuam quo-
dammodo refpiciensj& quod deteriuseft,eoufque Co-
moediæfuæinfiftunt, vein fe cum opus fueritredire non
poffinc. Vidi pueros tarn diu b albu tientium vitia imita-
ri,vt poftmodû riec cum vellent .redeloquipotuerint.
V fus enim,vt ait quidam,ægre dedifei tur,& confuctudo
alterinatuifæ affîftit,qqam licet
Exptllantfurca, tamenvfyrecurret.
Vnde & Echieusprouide quidem & vtiliter,Optimam,
in quit, viuendi confuetudinem ab ineunte ætate eligè.
earn tibi iucunda m vfiis efficiet.Magnorum proinde vi-
rorum feufus,fæculat is hæc expugnat Comoedia. Varia
figura temporum, aâuum quædana varietas eft. Porro
adlibns perfonx deferuiun t ,dum in eisfortunæiocantis
iudusimpletur. Qaudenim aliud eft,quod nouum quë-
libet,&ignotum,nuncampliflîmoinducitpotentatu,&:
regni faftigium erigit, nunc alium purpuraru an tequam
natumderegni culminé in catenas hoftiles proijcic, ÔC
feruituti addi£ku, in mifètiàs extremas præcipitat. Aut
quid frequens eft, non modo Tytannotum,fed &prin-
cipum fanguine, infirmorum hominum, aut etiamviii-
um feruorum,infames cruericat gladios î
■ Sifortunavolet; inquit, fietde rhetore Conful:
Si voles baeeadem.fiet de Confute rhetor.
Ineoq; vitahominum Tragoediæ quam Comoediæ vi-
detur efle fimilior.quod omnium fere triftis eft cxitus,
dumomniamundi dulcia quantacunque fuetint ama-
tefcunt,& extrema gaudij luâus occupât. Quamtumli-
betih vijsfuis iniqui floreant, & profperorum concur
fu inaurentur,eis ad nutum fortunaferuiat, fubuertet in
fine greflus eorum, & tandem amaraerit, quafi abfin
culis fæçulorum.in tàntoætatum lapfii , in tanta multi- thiuin. Quaro, inquic beams lob, impij viuunt, fubleuari
fUnt,Êonförtatiqvdiuiüis? SeméACoriii'mpermanet > Huius itaque tamimmenfæ, tam mirabilis & îd'énatta-
W-hiftri.
bilisTragoediæ velComoediç theatrum.quo pefagi pof-
fî t , ei mirabiliter coæquatur .Tanta eft area eius,quanta
& orbis. Difficillimum éft vt quifquam admittatur exclu
fus, vcl em i t tat ur in clufus, dum carnis gerit lutcû indumentum.
Earn quippe tata fubtilitate liecefle eft exub
vt per foramen acuspoffît fîné ombi attricione tianfiri.
Alioquin integer nemo aggreditur, forte idcô,qüiacân
pacem hanearcam Styx nouiesinteifufacOercet. Vidi,’
inquit Ecclefiaftes.cunóta fub foie, 9c eccc flati m o mnia
vanitas,co quod omnia, quæ àfolido vericatis ftatu re-
cedunt jvanitati.qtiænoflram Comccdiam deceat, fub-
ieâa funt. Vanitati enim fubieóta eft cfeatura.no Volcns,
Licet enim nouem orbibus, fiueglobis potiusfediüno-
ftrarum habitatio to ta claudatur, omnib. tamen quan-
doque egrediendum cft.omnefq; Charon ille inexora-
bilis vetùfta fui temporis naue traiiciet. Omnibus qUo-
que fùccedent alij,&fic tranfiens homo manet in fpecic
quemàdmodum aqua prætereuntè, noms amnis manet
in flumine.Vbifunt,inquic,viri poternes,ab initio feien-
tes bellum,aut qui in auibus çæii ludun t,Ôahefàurizant
fibi aurum, in quo cófidunt homines,iungentes agrurii
agro.domum domui,vfque ad terminos loci, & non eft
finisboflèflionis eorum;Statimque fubieci t,quod vfü Sc
afliduitate iam omnibus perfuaium eft: hi admfi^ros de-
feender ut,& alij inlocumiillotùm fucceffcruht. Verub
tamen bene cum egredientibus agitur, qui non ab hoc
fortunacludocransferuntur,eiiciendi intenebras exte-
riores,vbi erit fletus & ftridor dentium, & qui ab aquis
niuium,quasSan<ftuslobcômemorat, ad calorem ni.
mium minime tranfeunt.Bene cum illis agitur, qui fiios
exfpeâant Elyfios, quos præfentia fua iuftiçix fol vetus
illuftrat. Sed quid eft, quod Elyfîos campoS à iputabiliu
rem feptis verbis exdudo ; Certe pro parte inclufi funt,
patentes in latitudine bonarum mentium ? quibus à pâtre
luminum datum eft,vtin horitia & amore boni, toto
fui agitatu verfenmr. Vnde ethiçus inquiéta extra fc iu-
bptam beatitudinem inquirenci,
Quod quarts vbique efty .
' lugubtis animus f i te non deficit aquus.
C a p. IX.
Ouod mundus fuos balei Elyfios \ & quod taiimfidisifi nofiri
temporis & pracedentiutnpatrum,& virt'ûtis cultures
irtjpeiïoresfunt theatribuius.
MVndus igitur fuos habet Elyfios , folcmque fiium
& fuà fidera nouit.Virtusfiquidemfolaris quidam
radius eft, à fonte charicatis omnibflFdatus in vfum, &
qui omnia quæ attingvt . clarifate fui facit cximia. In-
de eft,quod etiamilli, quos huius radij venuftàs, quafi
repercuflafpecie fuividemrafflafTe,ftarim in fubiedko-
rum confpedii clarefcunt, fiuntque quodammodo Vir-
tucis titulo.gloriofi. Abfit cnim, vt quifquam veréfic
gloriofus,nih qui inDomirio gloriatur;Ndn enimqui fc
ipfum ,aut-queriihömocommcndat,illeprobatuseft^
fed quem Deus commendat. ,Qhpd vtique vera& fol.a
coram eiftpropinquorum tuiba,^nepotum in confpi
âueûrum.Domus eorum fecuræfunt & p.acatæ,& non
eft virgaDei fuper ilios. Bos eorumcocepif& nonabor-*
tiiiic; vaçca peperit, & nonpriuataeftfdecu fuo.> Egrè-
diunmf quafi gr'egesparuuli eorum, & mfàntesi eortim
exuhanc lufibus.Tenenc tympanum,ôccithatam,&gau-.
dent ad fphitum organi, Ducuntin bonis diesfnnt,&in.
punâto ad inferna dcfcendunt.Quisl,tetitiæpræce4 en-
tis exit us poteft eflè amarior,au t felieis v ix , infeliciot.fir
uis t Hæc eft enim via illorum, qui in lafiore hominum
non funt,neque cup? hominibus flagellabuntpr. Vtiqf
deîeciteos confîüü Dominidumàlleuarenmr. Et fiqui-
dembçcpotius adferibenda funt omnia,quam fcnrtunç,
quæ aut ab ipfo, aut quod magis rcor » omnino non' eft.
Ah namque Ethicus,
tielifoitunamtqu*noneft,dictre(acam. /
Homerus.quoÿihilloceleberrimæ perfedionis opere
dedignatus eft nofle fortunam, adeo quidem vt in nulla
parte canti caririinis nominetur. Maluit enim foli Deo
quemMorphannominauitjVriiuerlaregedacqmictere,
quam vt aliqui4 adferiberet temerifati fortunæ ,qùam ,
vriqifid conftat mitiitne e'fle Deam^ficijt cerium eft, di*
ci & pingi cæ cim.Ftuftra ergo cçc: cas erns arguitur.quç
in nàtura rèruth iriuèniri non poceft,-Vnde & cafus non
effe eohuincitur, fi eum quisiihpfouifum euentum efle
definiat, eum nihil fiat^ cuius ottum legitim* caufa , &
ratio non præcedat, &,fidelis eoncionàtor nihil in terra;,
doceat fieri fine caufa.. Verumtamc quia propter inten--
tionemgerentium ali qua, nonnulla contingunt præcer
opinionem, cafus appellatione clauduntur »licet æque
difponentis racione præuifà fint^ficut ea.quæ lege natu-
iæ, necefEtatis riexibus vldentur afdata.Proinde &hæc
ipfacontingentia, primæuæomnipm caufæ fie confiât
eflè annexa,vt ad earn omnia referanturjôepro mea opi-
nione.hæc ipfa ad pofitionèpi omnium quæ funt,neccf"
fario confecratur. Ridebiintforte ptudentiotesinfipie-
tiam meam, qui Deumeflè, ad exiftentiàm omnium fc-;
qui confentio : fedab effcducaufaminferri, vel probay
biliter me Peripatetici docuerunc. Porto dodores fidei
eam ex omnib.caufam neceflario inferût,ex qua omnia,
per quam omnià, & in qua flint,omnia,& fine qua fa-
dum eft,aut fubfiftete nihil, poteft. Quod ergo aliquid
fortunæ vidémür adferibere, ei nequaquam prxiudicat.
Sed quia nobis ad hotnines fermo eft, hominum yerbis
vtimur,pingui(vt prædiximus^Minerua agentes de fin-
gulis,dc nullo fubtilem reddentes rationé. Qupd fi hoc
ipfum patienter admittitur, ca quæ a philofophis gcn-
tium publicæ ytilitatis gratia feripta hint, audiriquid
prohibet?Quæcunque enim f crip ta funt,inquit, ad no-j
ttram dodrinam feripta funt, ytper patientiam & can*'
folationem feripturarum fpemhabeamus. Dura enim
pax àbeft filiis Adam,qui ad laboccin nati funtiparati ad
flagella, concepti in peccatis, editi in labore , non tam
eûmes quam currentes a4 mortfcm jquanihil ryiftius eft,
neceflatia eft patienria,vtilis çonfolatio.quædc oleol^-
titiæin Confcieritia, & deimmenfitatc clcmentiæ Dei, ICVJ uJRR tfv-»*.«____________ . __ „ Jd , *
prædeftinatos ad vitain,fpe futurorumfouet&ro'borat. vjrtus meretûr,non,qiiantumcnnqÿyirrutis imago. Hoc
Ocuftoshominum,inquitbeatus Iob,humani genetjs. autem e(fCatbitfor, quicquidminoribus egregium de
calamirates in fe exprimens , quaie pofuifti me. corura- i ^alUf^bencfidb|&'&JterciQ0 mentis citragratiam, phi-
rium tibi,&fadus fqm mihimet ipfi graais?î|emo fibi reprqromunt,eoque ipfb euanuerunr in eodem
eft qui exigentibus culpis » in|ieipfb non inuetiiar -[-ottâcionib.us fuis/de libero confifi arbitrio, & dicentcs
caufat maccmmq; doloris, Cl\m ip(lus philoffiphte tc-
flimonio,vniciiique contingatadeffe, quod noUct, vel
abefle quod v.cilètVnde & fidelis anima cui verx beat?
tudinis gaudia differamut. cuin bfcilpti toiguo , itri-
guum ruperiuspeut.Vtetgo geridlium figmencis piumj
accómmodemus auditum, reiü omnium tragicus finis
eft. Aut fi nomen Comoedi^ gratiofius eft,non duco có-
tentionis futiem,dum conftet inter tibs,quodfere totus
mundus iuixta Petronium exejcceat
Sc quidam tempórii nöftri fcriptoregcegioSyinfidelium
tarnen vetbiselcganterexpreffit:,> ,
Ridiculoshominumverjatfors cacalabores, ,
Sacula ntftra iocus,ludibriumque Deis.
iè eflè fapièntïsjftûlti fa&i funtj ftultique apparuerunt.
VndeEthicùs.A '
Satisorare louem qui dontt & aufert,
Dtt vitantj det opes^nimum mïbi ego ipfeparabo.
Aliusqùoque,... V-* ^
tHuïïum numen t habes,fifitprudentia,fcd nos
Ttfacimusfortuna deam caloque locamus.
Catoque licet verum non agnotfiflèt Dcum, gentiumq;
fuperftitionibus aberraret, inLibyatamen louis, qùem
colebat, contempfit oracula, fe ad ea quæ fibigerenda
erantfftofficerearbitrât«. Et quidem ètiam igfa imago
virtutis, fuam quandam habet Yenuftacis decorifq; cia,
a l abeft»