t i l
Wierom.
Mei curia- lis de Gy-
mnaftica.
: f e l l
• rô u id .-
S rcc a lté r a i
t^a j/h tiV c g iL a u d cn fe ^
.sq iu e dfflj
rabile nou
quefuoiifon tam lifterafiiijjaam bcllicifinfaper Itodiis
cmdmcuraB«. Sfid quid ptiuata n r a p t o p o m i ! .
cam pubficaea fucnt.coniuetudo R omanis hhosado-
lefeentosftib Aifciplina militati magila. &_affidua cura
fcrSipcr cxcrccre. Qua: ret t>ntum eis adfubigendum,
quodpoftca'feccrucibrbemprofuit.vt-cumroboreiprud?
mia,mulcicudmc,pcocericace,opibuscuani multccos
.gemesfuperaueritjjbiacamenquain nunquam omuerue
armorumeceroitatione fupcriorcs ipfi omnibus, reram-
queproiudedomini( vt pucca aicjexmerint.
C i t V I VH;
tii ludu <jui hBmfti funt pw u .
T)Orto non alianum ab jiis vidctur in ocio etiam pr
1 jladosperniitcereptfelisiafepmra luocuEU.celpiratie)i
nem trboddnrtbiinre.urpitudinishabeanticuiufmGdi
'funtlafcibiora aft* carmina.dequibusfnpraanobb dictum quart: iocos'&fales cum.ad obkcnnicatem tranfgreliiu'ntUr,
lunge ar6ereoportcbic.vGu.mvero grauicatedc
ttodcftjacoriditi fucrinr.plobadiadmodum func. Quia
buseiccro.Auguftu-s.Hadbanus.aliiquoquenonpauci,
fidl.acidin'.crtin.quam maxim c dek S a n fucruc-Salca-
lioheb aUlSW licet Socrates & Scipio cisaltquando m.
duHMemetnorentur .a d tuendam bonam corporis ba-
biEudinetn,dt.accda:iuoniisctiain inter ■exerc.tationes
fuerintforceptitanquamadbellavnlesiinrd.gisnibui
““- q-roqne veter'im Roraanorum frequemara i nubota-
J R M R ^ I M L v v ....... .debebic. lta fit vt cum onmia quaJderacUuisdisic ic'
j 'mesbtbripolinrmrocevuiotelqueemeiantadolclccntes
r n .--lta- _________ ___Pi!*. !nrlus &c honeltus 8c liberahsvi-
J t
Hof« diel
paiciendæ,
• C A P-V T V. > ' * '
DtGjmnaJlka^ua&ïnpucritvtiUitJfeojltttdiuir.
\ J Emamus ad ÿmnljlkw qu* cum ad iclaxandqs re- V crcandbfqucalabonbus.aniinôi maxim^vtifeéfl,
tum ad eierceqdaip bclli'cis ftudiiS iuuemuKf , quae&
ntiuatim & publics tutandte (alutiscaufa fummevldc'
tutei^ipçceflatiaùn qua tame n 'n?.qqu§ cri.t ad hiben dus :
vctlonec ad arihos puh£rtâris.perueptwr^
âïs violentifque, labpribus
ginentumquod.inci? continue ht2 impediajur. Sic&
plantas moderata aq.ua?um lig^d^pe nieliores ^riri$!a
veroaütdcterioresfid.i»a^
uïoribus eçgo !vteriçuresetçiriis, quibülcum ÿunihjjtn
rob tu; augeatur ,,tum. ad eoijicra^dæ bon® yaletqçnis
ratione ruhileis magis copfçrrëmcdiçi atteftantur;pra:-
çipue etiam çq|»cedenda videntur ftpdi^o^s litèrarutn^y t
jïabeant vndeleuent faïlidiutn, quodcj^nipaUcptinua-
tionefàcilefolçtaccidere : at qu e inde a lapprib us, qujps
grauiflimos illi quidem(uftmenç^ccreentur3rccreâti-
que dfcmnruâiacaûsfprtiufque ad^u|iaa|Tùé£^eo
gant! ‘ In quo laudatur AlexanderSeucrus, qui poft le-
dtionetnpalsftræaut çurfui authiaasnipibus rçolliqnJ
bn's pperMn dcdi^pfi^bibctur.. NçÇ-TOiùu^h^ocin ca
renti&us anima conrpicMnus ,^c.nyj,y?:.is &,a.rçubiis gui
' v ti ex re tnilïi o ne co.n feruan t u t; » ta e^i ffidu a in C
feanguntur. ^uo^fîeis^ontii^g'-t : qâahcômag>s ab' an
nimantibiis arque iiloem tàtfon'ém habcnîibus reçipi
d,ebebiti quae HetaçUtusdixic ie-pnndura litem fiant Æftu enim.u& fdgoie ,temp, ftd
i te & trajnquillitate s vigilia & ^omno,famé & alimente».
(acceterisJy^imilibp^alteEnar^
' agi v idenaus. Sic in anitnis.ptç vipue n dftris labo.i &quies,:i
ftudiurn ^ temiffio, quibusetiaip cotife^asemur adin-
uenta'funt. Afferetprætercapueiis aliamytilitate^mcx-
ietçentli ftudiunî. Nam quod eft optimum in ca «tare
(îgn,q^:fientèfè(5tiotcsatqueaiacriores,euitabiturque
io eis quae omnem iempetbonam indole m fratigete côr
fucuit criftitia atque animi demi^fio. Quae enbTiiq leni-ç
bus coiproetxdatur :in pueris c.ontr^ condemnaturgrar
uior triftiotque Irons ; quod & poeta Qftendic inquiens.
jd’di egOip!(eruïps pracoci [apmtta. Çomp^diW^d1!1 aùr,
^cm. videW^r fi fingulare 4i?t ^:4V,bQt?| vtil.itpr difpenvatiia
«pudGrJ
.cos L u d |
Pollux it Onoraali Lib.n. '
V I
Ioca ho-
- nefta&li.
beralia,
méswöTïgo nnr»pioiciu«v»«>i^- — v 1 •
•& cbrmfitiores. Pililudus &.boncftus.&.llberalis,v.-
M p a e r i a m plurimum bouatn .valctud.mctçui
cUin-WW'lti, tarnen Auguftus etiim & QnintusMutms
5 Cà-uotâ Diônÿfras Syracu(anus&Matous Antonius:
6 fycon -Philötóphus auidiffimc dedfti fuifie tradun-
tut.'Conttn;blea&cafculis t quibusOaudlus Nero*
Dnn(ifianUs>*quOsfnodo.mcfnotauunusAugultus8c
Scind'la®mnrutlufiire')nihilpeiüS,nibdoiUipiiPo,P5 rniciofius
die! pötbft, qnodadquæque didtu ac^afiburoe-
Pilç Indo,
de quo &
G alen us
feripfit.
daproùocent qni curiofiüs eis vacant : genetqturque«
eius cönfiiefudinè' ilübcralir quædam &,decc%nda,
Qüteéftcnfinium malarum canfa.cupiditas. Qjjare.Ja-
oientiffimum«illudPlatonisdiaum,qm cumin ale.s
lffdéntêrtï'qüendaiii:argueret,atqi iUe ,quau> bic ‘P PM_
. . Air»r*t -refnondit: Attflcanfuetudono)
Aleam ft.
geitu
i yidewtnr u nnguiare «ncruLn uyi<*vumui .pi|^ ^ nt6m'quenaamargueicii «tbs»“ AW» ' i y *
fen ^ ^ . iifuum quWque yel ftudii, yel exerciqi?^vcl^fla- i^îstêprèhiéndis J diecret, tefpondit: At efteonfitetudonon
riqniSeûaÈu.tumacpiænni^uç^bie^ neillûd ^ ^ ^ ^ Eaderti fatio babenda de ceteris «cet
.................." ‘ * l----Pn r.m
m^cxRatte.patiamnr.
i* G^a. p tVlin y i.
Qubusi’ioduadAefiwiiorts ettaM fuéli rctri debeant.
<MÙi-Eadetb ratio habefida eft dp cetens ludis lie«
Ïeüiôïtbustqui fpceiem habentctianialeæqui 6ceorum
qb^ôftediïrândioresfeno'f-adtuirfunt-iniitationisçau-
■fiînîiainiw ptüftate Guiufmodi eft apnd Infubteïlu-
QtàhusmoduaAjleliemtortsettamiueti tx T*m:uftn*w. d i ‘p d â t ô b 'e o f » m ; i ^ M '« i ^ n a ^ i u s - p e
1 exeftitiis occnpaïc conncnict: quâllbnï Biogenes viriotumettjrouoc Scmjlj» „ueri in Etruria
.eiga-X*nîad*«iOSŸfus feifittraâituf.-Poft rcliqnas^d-' £ or;quctuàNaronsperiqeofe
n:me»fdplfnasin«ruebateos,qureqnitat«,areusmtcu- m aiKr nonignobila alrai»p«r-
.dete,fündastbtÂre,iaeulaei,atqdeceterahuiufceinpdi. deftowim,£?«£t ^„„(„(„TOmquoquelu^Ü
tn.patenraqùt>quepermittebaieosexerceàn6ninmo. tumacdamMjtmzme n 'm„i,amumenlitteratisho-
. . 1 i.k.a.rnra«mka>MsMà»ndiU ieor innen treonfiet, muiiumtameniincraiuu Ifiepd-lcCillrt s ju o ^ e jeviuiirtu/». -------------- --------
-rem âeHktaram^oe nitnioilâboreTuceümbèntesdftudiis
poftea liférarum deficerent, fed leuistantum aeroboùs
& bonæ vaietudiniSgram: quemadtr. odum & Aehilles
fubdifetplinaPhoenicisedô(àusfuit:quemilliideoàPà-
•tt'e Péleo éôtftmcrttfetum Hbfe:crusré fèft : vt difeetet ^b'
eo hontam duereqfacêre: 'Eademqyiöqtf^lVüdia’Pauius
Æitïilius'.’deledis âd id’prâe'cipurs maèiftris filiös fuos,:
quibuiS^ftequens inéererat^edocèri fëcif.Cæfâtémfe-
runterudiffè tyrones in d^rnib u sp èr e qui t cis-Ro man oss
àtqüe etiâin ^erreöatöiês i àrinbrum peritostfcripfrireqi
adebs fepiùs Vf fufeipereht'fing^ölptótn cur'arri &difciliidem
ifdn rnodoltudiisvlnftitui voliiit - k d quodpræfertfögi^
üMü^iogredlebabirihniediümäliörUinädb.
udb’laXébafdüeémb’eil^fàttislôngeperitiffimùmquâ'
tdm liüiü fceifsmdi cxercitatio" per beir 'tempus fub pii-
miimië annïsIhWbiSâebnferrët poftea ad obeùndâ veri vellent , non mono in ns
belli prælia. Q^d.*.iMClligens Augufofaepote.ffl: intSifier & conchulas Ieduate/obt. fuiffe refemn|;^
OuidJt
NucoS
Ludus ,
Schachoaam
àïrfrfmwrçw»'appe«auu* u w n w m - ^ 'i r . vt.
liw in g e n io conflet, non multum tamen litterabsbominibfi^
c>nueniieaEbiframur»qu.o^mentemiamlitterarum
ftadiis fatigatam recteare magisceflationeôcyc
quiete,quam nouo-meditationis k b o rç graüateopor-l
toac. Déhincquodtempns.qubnihilEabernuspwcio^ H ■
fiusicaludrvanitatetotuminepteConfumimus. y u a te
quife vbi Üitrératiislaboribus refpirandum em ^h o n e - j j y
fta femper ali qüa cogitatronc etiam inter ceflandiim oc-
cupare volùerit*fatius faciet fi cümæqualibusfuapuer
8c facete de re quapiam. âd litreras & mores Pe“ in,e" te
fàbuletùciaüt leui deambulatiottevtacur, quod ad bo-
nam etiam valetudinemadmodum conferee. Namex-
ercitium vfqùte-ad laflîtudincm cum medici omnes
tumltocràtesetiam ad 0ctnonicum plurimü laudauit.
Idautemfiéc in locis quam maxime amoenis atqueapncis
j Vtpoté viretis .- in litröribus,etiam maris,alueiique
fluminum , excmplo Seipionis ac Lselii,qui,dumania'
ioribus, quibus d iftriâi crant curis animum remitrere
vellent , non modo in iis deâmbulare : fed calculos
Quod Gregorius etiam Nazianzenus de feiplo l'cribit curfus. Quanquam poftreoeum hoc maiore indigeat'
iblitumfejnquiensdeambulate remotum inhttore , ac
taliquaâamrefeétionelaborü moleftiam releuare. Sunt
^C iliæhujutccmodi faftiditorum animoru relaxa tiones,
quibuscqiqjproaffe^ûfuovtilicebit, ficutileuesade-1 lioris,ociofiotifquevit*caufatantumadilludferantur,:
quitatipnes^iic^aones.aucpjik^uanquam hoepoftre- J quibus nefeio quicquam ignâùïus & corruptius. Âut e-;
Cic.JTufcul.
£ -,
Vitasmo-
rcsàl'hiio-j
fophia.
mum,vbiadrapaces volucres fpeélat, nihil in fc grauita-
tis habete videatur. Erita. honeftior qu* circa modula-
trices aut loquacesaues, quibus Auguftum maxime de-
le&atum fuifle confiât, fecréatïo fufcipietur/Cstera au-
tem qu* non multum adultis conueniunt , paruulis ma-
gis relinquentur, çuiufmodi rifit Alcibiades Socratem
cum interpofita arundine cruribus ludentem cum fi-
liolis eum vidiflet.ÿ
C a p v t VIII.
VtAdaUfunttsadfludia Pbtlojoph'ut inmtentur.
On eritveronegligendum vt cum ætas patietur, in
profpe &io ne, prudentioreque confilio, p top terea quod
multi,quorum modeftia nihil maius efle videatur, vel
ambitus, vel cumulandarum opum, veldcgcndsc mol
Ni. Au°il
nim propter Deum virtutemque,aut nullo id alias vn-
quam modo fufeipi débet,ne quod ad exhibehdumDeo
honorem inuentum èfi,in iniuriam eius rçtorqueatur.
Præterlitterasigicur fi minus bis âpcividebuntur, erunt
8c alia exercitia.quibus occupari debebunt, ne per igna-
uiam tempus confuraanc, torpefcantque defidia. Qqa
res cum ad domànda vitia, effugandafque ex animis in
feftas iugfter graues cogitationum libidines , tum âd
tranfigêndam decenter, uiftentand^mque ncccfTariis o-
pibus vitam plurimum opitulabifur.Qupd cum maxitn!
vti que principes bbferuâuerint, fed p racipue A ugüftiis,
qui in maiore etiam impèrii fortuna natos ex filia ( neq;
Auguftus
Cæfar.
uitentur qua maxime adolefcentes ad PhilofophiS, J enjm genuit)&litterariis 8t belHcîs fimql ftudiis,fi- !
ita ad curandos animi morbos inuenta eft,quemad- { vero lanificio,ccterifque muliehrib'ii» ar'tibus erudü
quçita
modum & Medicina adfanandos corporum languores. | rifedt>Mn)oeritcertepriB»toraroqüilib'ctosfubsiiiet-
Parum enira ptodefler liberos optimls litleris eradin .j ti marc<.rc vita nonerebefeat, quilicetCroefi,Craffique
mri*egregiisnior&usornarciitur,qBosanulbsprociil-idiaitjilsfapèretinonttaMttamch{ d jdieaccl.
i i •___. 1 1 . . . miX d n hiln ln nh i v n n » vira»n fi lr r * m a o t.. 1 . r- ' ■ 1 x s i .
ferre decei
jmodicc i
|malum
foniter.
Agricultu. n.M
ilitia,
Sicer^o;
dubio rhelius qua iphilofophix, qu* vit* noftr* magt-
ftraeftj'ftudiis confcquentur.Difcént enim id ad quod e-
runt magtropere informandi.ôc Deum venerari,8c parc-
, tes colere, & extraneis proeuiuiq; xtate ac ftatu honoré
exhibere, audire à maioribus, minores non faftidire, in
æquaksmanfaetudinem leruate, médaciis 8c deieratio-
nibusnunquam afiuefcere, nemini roaledicere, cü ami-
cis fide,cum mulieribus modeftia,cum fetuis dementia,
cum omnibus deniqi humanitate 8c moderatione vti.
Abimpietate cupiditatibufqv coercere fefe, nihil ducere
in bonis quod'fit fubiedurri temeritati fortun*. l^ifti fines
8c horiefti intelligcre, qu* optandafint,qu*ue fu-
gicnda non ignorare,prorperis*q-, acaduerfis le accommodate.
In quo laudandum eft quod Dipgenes roganti
cuidam quidex philofophia lucratus effet refpondit : Et
fi nihil alittd vel hoc iffum, quod âd omnemfortunam prâparatut
fum,<juodfifitntûcertipropriumift,cim(vtdkitVatto)&bo-
num ferrepotefimodice, & malumfortittr. Eut horü nô paruà1
certcvtilitas, quibus imbuircneEam illamætatemftude*
bunt fedulomagiftri, vt à vitiis ad qu* flexibilior eft fua-
pte haturàiad virtuteiaciliusidiç'gaiur.Honiinem n.fcri-
bitPlato neqjûbfolutc malum,neq; bonum nafci,fed ad
vtnltnqî procliue eiusefle ingenium, habere femina qui-
dem quidam vtrarumq-, rerum cum nafcédi origine co-
pulata, qu*educationisdifciplinain parte alterâdcbeSt
emicare, doiftorefqi puerotum nihil antiquius curare o-
portere quam vt amatores virtutumfint, vel inter lèmo-
ribus inftitutis ços ad id prorfus imbuere, vt regere 8c re-
gi difeant magiftra iuftitia.quare pr*ter estera indudad
Ü*c eos oportcre,vc feiant qu* feqùéda, fugiendaq; func
éfle honëfta & tuEpiaih*c vôluptaris,illa laudis.
C ap vt IX.
Dealiitalïtonibus, atfy negociü, m quibus exeretbuntur. S T qubniam non omnium ingénia litteris afFeéta,
deditaqî'eflç poflunt, jfinen'dum erit fuo quem-
queftudio ad alias etiam^iones applicari, nam nego-
dandi,met candiqi exërçitium curq priiiatim fitnülôcpu-
blicè honèftum , tum admodumetiam peceflariniri eft,
quanquam tamen qù* tenuis fit aut fordida iute meritd
mercatura^ i^robetur. Agr|s;ulturaJvero_tçbus^nmfii-
Êus,qu* âd àcquirëndum àliqtiid vtile^ haben tur,eft loge
iucuridior, vbenor, àtquedigqior. Miiiria qüqque li.
cetdeprauâtafiht âdeo tçmpora npftra»vt latrocinium
magis appellari poffit ,plufimamtamen femperlaudem
&;glotiâm âttiilit, vt vtil^tçmomittamus,qu*adpro-
pülfâttdâm vim àtque' ihmriâm çxtranëotjum fumma
fcmpetci^ifatibus perbellatores qusri confoeuit, quod
Vt philofqphï omneâ prsdicant ,'ita viijgo gtiàm nemo
tfÂqu| nofnini^lÜgat. Sacjérdôfif aütem nori ipinor éft
hönoS^Sf yeperatio quam religio dc fan^cas , neque
qüifqdam êft tfanqüil)idr, féqunorquehominufh ftatus.
jû j&ergo liiere permitteridus erit cuiqne nâtur* fu*
Adolefcccumpcii
Cula.
Adulator
dere videmus ) ftagilitatem humânarum rerum, blan-
dienrifque forcunæfalladcacem, ftudeàtqucnon proin-
deeasipfisopes relinquere,quas neque aduerfus vllus
cafus,neque human a vis vlla eripere queat.
C a p v t X.
De n am a adolefctntum prôna ad voluptatet, & de aretnda ab eh
extratieafocietate ajfintatorumfiagitioforum-
quebominum.
VTV n c quod primo libiro ctim de rudioribus apnis lo
d-^tqueremur,adçpohuimus,maiore rurfiim cura vbi
ad pubertatëm peruéntum fuerit % quo tempore maiora
etiam timenda iunt delida, parentes irifiliis euftodient,
prsfertim autem vt çoruln tantum ineant focictatem,
quotum libera fit conditio ; caftigati quo que ac corredi
mores, condifcipulorum etiam habeatur ratio, ne cum
corruptis flagitibfifqué cbnuërfàri firiantùr. Alien ta to-
tum fed quam maxime cbnfortiaâb eis aircebunt i qu*
paternam reuetentiam in odium & deteftationem ver-!
tunt,quibus vti huila dulcibr,îta nequepeftisvllano-
centior. Nam cum omnibtis i h om n i vita magni lemper
momenti fit in ingerendis nouis affedibus communis
quas hab etur inter rab'ulandum, con uiuendumque con-
(uetudo, at longe oeaioris ad olefeen tib us, propter inex-
perientiam rerum,abundantemque in èis 8c aflîduele
mouentem calorem, qui veluti cera ad cuiuslibet rei fi-
mili tudincm facile dueuntur.trahunturque quocunque
flexerisinftartenerorum virgùltorum, qu* eius femper
cui applicata fuerint ftipitis formam vel dire dam, vel
obtortam feruant. Quare credunt omnia facile, proni-
; quefuntad miferationem, mutantur eriam perfiëpe 6-
i pinonibus. Sodalitates 8c amicitiasquib9 admodunl ca
piuritur,frequenter ineunt, quas née diutiûs perfiftehtes
ftatim dirimunt. Alfédus luos plurimum lèqùüntür,
concupifcuntq; vehementius 8c acutius, concupitifque
vbi potiti fuerint citius lâtiantur,patcrna bonâdilapidant
i aléa 8 t commelTatibniBUs'gaudeht: Equis, cani-
bus,volucribusdeledantur,fîne vlla autem compara-
tionë ad Vencream libidincm mégis pipdiuës fuhe,qu*
quo maturibt, ebétiam animi, cofporilque cftenérüa-
tior. Tantum poflunt qui imperium quàfiqtioddàtri
fibi viden tut vendicafle lubblandien tes, calefceritéfque
éiusætatimotus,quibusobftarefummieritconfilii. Vt
qubd arbufeulis fieri folet,quæneàvepribus,lèntibuf-
que fuffo ce n tur, con textis circum fepibus cingun tur, ita
âdblefceritibus graueS, btnëqùe morati, vél æqua les, vel
maiores natuetiam adiiïngantur,quorum conuerlàtib
proderit maxime âd bëne landeque viuendum,adfu-
gienda lalciuarum muliercularu'm commercia, IudQfqj Scort*.
' 8C blandiores earum fer mones, quibus Hippolÿti etiam
coriftantia labefadari poflèt , ad arcéhdatri q u o q u e j
quod fupra diximus, improbor ü,perditor um q; homin ü | £0^” ^ °
Biblioth. VetiPatr. Tom. 1$. familia-|