8 4 6
Nu tri ces
I guales.
<jMafheiVtgüLdudenßs
S.Bernardi
«later.
moncmus Vt fummam adhibcant dilig^otiam in deli- !
gendis hiitricibus j quas etiam fi fieri potéft nohvdUbi
quam in domibus earum hpfpitari curandumeft. Sea
He eric cauendum ne ptægnantesfinfiriëâpartu tiimisxc-^
ctntes, ac ne minus quidem duob us menfibusj ne mala'
aliquava)erudineaiFe6tç, ne cüiquamfè comraiFceanti
ne vel aborfüm FeceriiitvelFaeere cofuëüèrint. Braftérëa
atccndereop’orretnemafculum pepererintivt colère fîné
viuido, corpore robufto, carncnequernaciléhtaneque
præpingui, «tare etiam vitenti, arque ta maxime proba-
tu r, qux quintum 8C viceßmum,äc quintum intettricefirauinannumaguutrnôcftètiamnegligendum
vtmodërato
Vtaritur éïêrcitio.yr bonis acclëôisalatotür cibis,
yt(quodprxcipueAriftptéiespræcipic)vihum fumant
‘milita mixtum aqua, äc ipfum quidem modicum, licet
con tra vülgi iaéter opinio! Quae curi&a cum ad ififor-
manda augendaque magisliumana & corpora Scingc^
hia plurimum con ferre çredantur, longé tarnen ante b
mniamaiorem efficaçidiemque vim afFêtrcexiftimandlj
fünt human# perturbation«, quibqsnemo&onvcl magna
vel paiua ex partè fub ie<îus eft. Quare adhibèndse
fiint pueris nuciicesqus non triftltia, no irai non tim ore,
plus æqup- affici videanfuf. Reùcièndæ fun'ï moröfae J
difficilesjfatuarjftoiidæ^emuléntre, feruae impierbæ pràe-
fercim vero,quodaptincipiö admobüifrius ,impudicae.
Qmndoqitidetn 8c pud: ciciaè maiüs cumbic pericülui
Ôi vcncreæ titîllaci onis violeriribr vis eft, faCiltbf que in
cducatam fob olf ab altrice deflfexü&v'Nec miremùrp'ô-
ftea quofdam quos hdneliiflimis caftiffii'nifq;.dfros fermas
eodcmeflevjdcrcntùr.Méa.aiuitnutrixtàntaèvérecün^f g
diæ, vt viris coram ne ocuîos vnquaattollérèr, ftEminas jNutrii
verofa’pius intuens erubefeeret,memorq; fum ämatte Siaphei.
aeceöifle, nunqüSülam quin ruböre magno femperfuf-
fündërë"cut,ailoqüi pötuifTe. Erat pfïeterca lo quedi par-
cifrima,föltrudinisappetontiffima,turbfinimiciffima,a-
deo vt domi ferme femper, marito 15ge illamincrepäte^
feconeineret. Huiu^icanutricis m e* morés ejeamuffifn’
mé comitatifuntacfiëör eius atq-j'animam cum la&e fi-
mul irnbibifrem. Ceteriv. quosmiteraluerat (id n. femi
per fäciebat nifi vetaretur,au t mala ob valetudincm,aut
ob deficcatam qübdfaepeaccidebatlaótisfontemjrniru
eft quam naturam illius ße rböres ac geftus córpofi&irhi-
tacr.fummóquoqieamfcmpéramQrecóplcxifunt.Qu^
idéó volni meminiflè,vt meo,meoru q; examplodifcant
matres quos genuet unt alimen'to etiä proprio nonirau-
dare, ineélligantqjfilios non tarn liquorem ipfum, quorum
pai e m ib us ,quod vi lesimpüdicaftp förcui fiant nu-^
trices lönge parentum füorum moribtis diffimilcs exri-
tifTe. Taffiaquippe eftpnmiipfiusälimehrivisjtam cfii-
eax impfeftiöfvt non alias pfoprietätes Sc ingèiîja^fahar
feçumibnouellümquofulcipituriatquerenellû vas.quâ
quas riuus ipfè vndè profluxit habuerar. Bernard: mater
Si fan gaine d a ta ôc vircuté cfiàm’d arib r foifre praëdica-
tnriquam tumln mülristura in edücatiônê prîÉÏëîtinVK-
berotum matiiFefte dçclarauit. Naméorum non modo
erüdicndorûm parceqiie & fobriç enutrietidorum cu-
ram habùitfquôd nösquöq-, infira prircipiëmujs ) quin &
laiâe nbnniti proprio à lu o s vnquam pafla eft,illud probe
calleiis quodà nobisdemonftràturo eft ; maternosv-
tiq-j mores cumeofimUliiquoreinladtântesfifiôs dëflu-
ere.NecVèfo diuèrfürri eft (an dtk & p r u deri-s mater ab Ô^-
pttmaeducatiôneliberOfumfüQfurrffruâ:umcdnfecu-
ta,quosbmnes'('fcptemenim nümër6fûfcèperét)8cvir-
nfte mptibufque infighès,& ( qùod mirufri eft diiftu)o-
mncsinTuper dicatOslummaqi o'mneS fan&itate rcligio-
riifqv obferuantia prçftantes habmfle percélebre e'flvNéc
veto gentilibus mulieribus mlnori jd Jaüdi àctributû eft,
quod qnàm m aiime^nos do ce f pérclegan s illild Epigrarnma,
qüodmarmqreonTmuloinfcülptumFeperiin
bàfîlica uu# memori# loh. & Pauli dcdicatà çft. Eius
,vërba fünthæci ç ^ '
G r a t v a A l e x a n d r iæ ,
’ iNsïd'^îs: Exe.^pei Ac Pvdicitias '
Q væ Etiam F it iô « ‘Svos
P'kpprixsWbérI bvs Edvçavit
Pv»ens Avg. Lib. MariTvs-.'
Non vifurp fuit fttiÊmufiérémlâude pudicitiâec^men-
datam fuiflè ,nifi Sfadïuniâum efletfihos earn fuos pro-
priis vberibuseducafrcjvtpo'tcremprob^cuiq; & pudi-
c*ftemin* cônacniènrcm maEime a'c necefTariam, Fi-
liprum qubq; vtilitatiadmodum atq; faluti côfülendû.
fl Lauiétius ' Subit animum Lauferitius germanus meus qué propter
' A4*?!*“ nûn mediocre eiusingenium,fummamquqqïvitçman-
f‘a' JlPfuetUdinem &integfitâtem amabam plurimum. ^ ic illi
nàcrixoptimaibaamuecifljmajpudiciffima.fed quae ei ta-
rben corrupt uni lac pt.xbuerft,quod adeo màlo füohau-
;fir, vf perbmhemaetacem.fuamgrauifïïmofemperrenû
dolore veiatus fît.quo&tandem.témpeftiuiore eurn fa-
to vocânfç*, cbnTumptus eft, fed praeter haec erat adeo illi
fi m dis, no dém onbusioqubr,quib us nihildi ci poflèt fi-
milius,vf(qdod fçpiùàobfi;ruaài)iifdem fefmeUneamëtis
onsjmofulabibrûmiàfpeétu pcüloru%incefluetiatn
gradais a natura liberaliflime eis tributus eft, qijam
mörtf^fiiiiftil ac vitae conditiones imbibituros eile. Nunc,
ad'quae nös iam düdum Vöcamur tradenda, inftitutionis
cor um praecep ta defeen damus. *
S A p v T V . I
VtpueritutfodcliutiusnUv.tur, ne^fumptuoßmvefiiantur.
T ~ \E inftitutione igitur filiorüm locuturi ,n o n admo-
JL-'irebimus quod a M cdrcistamtn feimüs efTe praece-
ptum,vt aprxruptis altifq; löcis,vnde facilejabi poffint,
auérrantur, yt nulla illis quibus vel pün&im vel caêfim
I Izdantfcfpfosfetrsmenca artre<ftanda.permittantiif, vt
qiireab aliis .6 qua funt his ßmilia yel ignis,vel aquarumj
vel equprum curfitantium, vel canum, yel ferarum mor-j
[denclumpericülisddigentiflimecuftodiantur.Ädtncol
lumitatememmcornm fi^cmagis, quainftitUtionem de I
quam nobis dicendnm eft,pertinent. Quaquam multp-
rum parentnm täcam fqcordiam nouimus,vt minimam
horumhabeantcuram. llludautem credimus & animi
& corporis eorum viribus pliirimum coferre. fi haua ni-
mis delicate a puè’ritia Jiutriätur, fi néqj vilibra neqi etiä
fumptubfiora, fed qualia quidem qatura defiderateiba-
Tia illis pajriter atq; induméta.pracparëntur,qiiod cüprx-
fentitumreliqu^ctiamomnieorumretatiproderit.lam
quibusfe tuncyiucndirooribds afluefecefintyiifde tan-
qtiäia«Sfcis quibüfdä'yit« fu n d amq n tj^ ^
perinhaercbunt.MafcusCato in libro qiiem &ipfeqpm-
pofuitde liberis educandiS. Mtbi(inquh)putromodica vti4
fait funk* ,&tog*finefafciis, caU'wngita fine edigfi, equusfine
ep\nop'tc,b*lwim non qu»tidi*Mw,alueus ram.Paria quoque
dé Vticcnfi leguntur. Diogenetii ferunt filios Xeniadae
:eur* 6C difcipün? fu« cqmiffbscibo leuiac yili educaflè,^
detonfosetiam adcutem,ineomp,ofitoCqiacfinetunicis
&calceis dcducerefolimmefTe, quanquam qüredciuili?
fatemörum difcrepant,non multum probemus.
C a p v t V I . .
DeaJJuefjciendüfrigori puerie.
Kldebitur autem y tile éflè fifneoriafTuefianf , quod
Barb'äri aliquifaceire tradücur, vcflgelidis eos fluuiis
Piog.L;
erciusic
Diogca
immergentes ,yelvili adnjodumatquemQdico amidtu
contegentes. Proprer eotum eniincälorem äptiusfaci-
liufqueadfrigusexerceri pqflunt. Videmus aliqups pb
fümmam parentum inppiam in maioreetiäbyemenu-
dis pedibusincedere, & vnica ac.trita quidë vëfte.indui.
Q^quoditaafTucfadli funt, non magis tarnen afperita-
tem frigoris, quam iplendide etiam qiiiq; calceati atque
amifti , moleftam häbent. Q u p loco^cpnüenienter
natrandum éft, quodadolefcentulo iam m|hi dumrute
aliquando agerém, contigit. Qbuiam habui forte rju,
fticum quendam pecora agentem , atque vt etat altif-
fimum frigus, neque illi c a k ei, rieque perië Yeftisvnde
tegeretur •, commiferatus indigentiam hominis roga-
ui quam fortiter rigotem illius frigoris Ferret , quem
vix ego to t vndiqüe feptus indumentis Fuftinere pof
lern. . Refppndit ille mihi perFacete : Puras n c üli
Frigeres , fi quiequid veftium habes indutus eflcs,
cumqge ftatim nihil,me ftigoris fenFurum annuiflem.
Ruftici
facetus
c
Vino ad.i-,
iamreddi-
amrprxr-
cipitatio.,
RS.
tm. 10. i
Vinum hebetat,
a tq;
obtundit
ingenium.
hiu.i). ji.
I hau.
1
Ne mireris érgo (inquit) fi neytiq; frigefcarnfcumquic-
quid indumencorum habeam fern per amiciar, quo plane
non ram Faceto quam fapientiaepleno refponfoad--
jnonuit me homo àgreftisr& impéritus quantum ad fnp-
plcndas corporum neccificatcs valeret vftisatque affiic-
Faââbf:'-'1''
C a p v t V I I.
A fame ctiiendtm puer i t , fed vt neque him'to cibofi-
mnouevtantur.
a E frigo re hçcdixi rn'us,farmëm contra përFerrenüllo
modo finendi funt : n é propter continuum, quod
in eis^firiaugmentum naturç vigorimminuatub E)e fo-“
mnoitidem cenfendum eft : fed m ode r a t e qui dc m o -
mhia.Nam tradunt & Me d ic i &;Phi Ibfbph i, SC Mr' Vaf-
ro inlibroquiinferiptus efcdeliberu educandü.Si niïnipîlli
cibo ac fbmno vti permitterentur,anim4duerfumefre,
hebetioresihde tardiorefqj 'fieri , impediriqlproeerita-
tem corporum,minufq; eàaaolëifcere. i ";' '
C a p v t V III.
A v'tnopticrii abjfinetuium.
» Inum autem quia calqre abundat, minimeeis mini-
ftrabicur. quod & Diogenes in filiisXcniad^ difei-
puli$ fuis .obfèruauic, Sc Plato nipnecyetans igneiixigni
excitari ,6c Seneca mcminit, ôcMëdici præcipiunt, donee
ad annos nouemperuenerinr. Quorum nifiilluftri
audpritate inniteremut; ,h au d yriquaqa ill.ud eis negate
audere.müs, ne quofdam noftri témpbrisdclicatos,cu-
rahdifq^magis corppribus quam animis incentos often-
derèmus: quorum ptaua adeo corrupcaqi opinio irma-
luit,-yt ad àùgendum robur copfirmandarnqj çprporis
bonam valerudinem vina dum probe exhauriuntur
mulcum praeffare adiumentiarbitienrur,. Quare multi
etiamfilios dumlaSte adhuç aluntur,a(ruefaciunt vino,
affirmantes eo validiores robuftiorefq; neruos,quam la-
6tis alimento fiéri, quorum ftulcicia magnu faepius filio-
rum animis fimul 8c corporibus aftert nocumentumJ
Nam calor qui in eis abudat adau6tus n ouo alio calore,
.ad iram eos facie prçcipitatiores: quae,in tenera praefer-
rim ærate, fummopere cauenda eft. Q u o d & Plato qui
idprotiibuit, minime ignorauit;& facra etiam nosdocet
au<ftoricas:dum vin um multum potatürn amari tudi nem
efleanimæinquit:irritàrionemq;&iram&'ruinasmul-
tâsfacere.Sëdpracterèahebetanturindemaximeaepro-
pe enecan tur ingen ia, ipfa quoq; vis 1 acionis ob ru ndi cur
longe atq; inftingitur. N o n quemadmodum aflerebac
nebulo quidam Cretehfis : quife Philofopliu & Platonr
cum quidem affirmans ex decrecdipfius . quemfalîoin
medium proferebar.Platonis adpotandü probe^mnesi
tanquam ad e^çcitanda ingenia augendamq,- virtutem
plurimumconfërrer,nimiaviniingurgitacio: Corpora
V. multis fàepe àc grau iflimism o rbiSCp n ficiuncgr ( quare
nt 'mtuea.ru dicit Hehræus fàpiens,v/»«>» quantoflauejcitju
fplenduetit in vitro color tins : inyll&m
mo mordebit vt coluber, & ficùt regulus vénena Uiffundei.. Qi|i
verb propter delicaporem cPnfu.etudiriem, yet propter
tranfaeftos iam exuberantioris caloris fines denegairéil-
lud eis forte teformidaht, moderatum faltcm aepraefto-
minanté longe aqua permixtum miniftrare debébunt,
vt docet Ariftotelcsad comptim^ldum mulcum eorum
fpiritum, qui furfurri ferri,_ac rutfumyenàs fumefacien-
do porofque vquibus re.fpiratip fiCjCpartahdo,^
dere coiifueùit.Modice qttiape fumpttnn ingenia pluri-'
mum acuit : & bonascpnfetWalétudim, aequèenim vifa
( vt diuina vPçe inftruimul]>no’minibus vihum ifffb-
brietate ffanitas eft animâe & corporis fobtius potus. Nc-
ü quoq-,ificiibit Paulus Timptfieo)<*fl«4»»bibereffed
■ vino modico vterepropterfiom,album tuu:&
frequentes tuas mfmnitates.
C a p V f , IX. V.
N on in te r r u m p tn d u s pkratut p u e r a r u m , (Ufa la b o r i-
-Ä ;. m
PRzter haec etiam cohibendi autinterrumpendi hon
funt eorum ploratus. Ad augmentum enim atq; ad
exercitationem quafi quandam corporum confcrre exi-
ftimantur. Sed vt vfque ad xtatem quinqne annorum
quaenondum ftifciplinse vliiaptaeft jilaboribusquani
maxime arceantur, ne crefccndi vllum impedimentum
afteratur, motu tantum quodam, qui non violcntus fit;
ad propellendam corporis pigritiam, exercebuntur. Exerceri
autem apte poterunt per ludosqui neque rcmiC-
fiores neque laboriofio^es, imprimis autem non illibe-
rales ftnt, .
. .CaV'VT, X.
Non narranda turpes aut amles fabella pueris: itne bidecora eft
nominaponantur.
BAuendum prxterea érit id , quod ècPlato nutrices
admonuit, ne eis turpes autinanesanilefq;fabellaj
narrentur, quod quemadmodum manibus corpora, ita
& ferroonibus animi humani formentur, ne etiam quod
frequentius fit, dimidiatorum verborum ineptiflimas
quafdammurmurat;onesaudiant,inquqcuramquo-
queadhibeantne(qui moseft creberrimusfceminarum)
finant per huiufcernodiblanditiunculas, vel qua: eisho-
neftifiima nomina indiderunt dim jnui, vel alia qua;ne-
fcio quid foeminile magis redolen t , innouan. ne fuccre-
feente aetate iifdem quoque, quod fieri v^demus , perpe-
cuo nominibusappellentur..Quq circa quum nemmum
honeftas plurimumaftert dignitatis atqjau^qriratis.il-
ladvtique.monemus,neparentesfilusponantnominai;yc fiircü-
aut indecora , aut Barbara, aut noua, aut quse gen tilium lis, Bacchi
deoru m fint: quod a plerifque ftt,-ne:in iniuriamreligio-;^ereurii, 1
nis noftrre id fieri videatur, quaroquam yirqtü excelIen-#OHis»&c;
tia plus decor is intetdum nomimbusfuisquam contra !
nominum viris tribuifle probatumeft, cuiufmodi fuht |
.Cicero, Brutus, Nafo, Maro, qua:licet péjrlè, parumveriufta J
fint ^propter tarnen eximiam illoruro vircutem qui i | | Ï g
appel la ti funt,nem a n o n hon ori eriam fibi ea nomlna a-
' feriberet Antoniorum noroen licet ab Antqriiödiminn-iAQconihua'
tutnfiVspb pr^ftanté tan tu me ör u mp ri rvcip u m probita-
tem q urid primo fibi inditumhabuërunrijtamcelëbre |
extitirevt qubtquot eos feeuti fucrunt,non Antonios fed |
Antoninos fqdici magis »tanquam maioris Veheratibfti^j
optftent.NeronecoattA q u iS a h in a lin g q a /y r^ ^ ^ » ? ^ NctoJ
fignifi ca tur propree nefanda fcelera illius. qui itaappel-
latuseft quamquamdecebriihmum id npmenfit,dici(é
tarnen quifquc rccufarcc. Sed vnde difeemmusredea-
mus.
.. . s . Capvt XI.
I Delemurihut out altisurncukmentit nonnarrandumpueru\
MQn font item,fteterrenai pu.eri monftiqofilfimisveL
lemurum, yel laruatarum“Formarum quibu|uauO-
minibuSvqurea feeminis confirig^confiëtaq^^iüsftul-
tiffimo eirore crcdi fplenc, ncquotenj?llimaleimbuti
•fuerint, cum ad( firiqiQres awvpjs perucnerinc,« mai?
etiam terrore femper aftiejantur, | f^ o q funt non?i-:
nandae illis ftriges, quas recens opinio yulgi’ fub Feforma
auium & occiderë eos; Si a ftridendq.infuper fic
appellataseftèconftrma# No^n npmiriencillis Orcnm
homines yorantem, npn Siluanurp fiimmaredium cecfta
incplentcm, nqn Demqgorgbn.a, noriFatuas, non deas
ylcrices, nqnMorpfiea illurp,quern & Fcemjnaeno&u
è fpóda lc61i cfhgie humaqa piieris infidiarfepnfingun c,
Sc NaFo dercribitFamufumfq^niiColuhiq; huroariarnfi-
guram, inccfium quo,q; 8c vultum ac vocis fonum expri-
naentemmon aliahifrefimilia.quibus &merecöiqadeo
dcrerreri fo.litum vt ad multos yiq; adolefcentièannds
vix a me tetrote.m illumab vnguiculis iam yehementsr
imbibitu euellete potuerim.C^qriesY.dupoetas leg^ré
antiqua ea atque ëicgantia, fed:mmuta(is paucis Uttëris
conupta nomina pcrfpicye intellrgcns ab inept|ffimis
iropericillimifqjFoerainisita retentaefrenqn finerifuad-
miratusFui.