Hieronyj
fintRcli-
I giofo.
Augafl
non poflît earn quipropofito acquirendæ laudis huitta-
itse ftridio le<5tionis iniiftit, donum vers fcientiæ pronaereri.
Cauendumqueproptereaeiïèdicit,nciilorum
nobis exempla proponamus, qui peritiam difputandi
àc ferqionis affluentiam coniecuti, quia poflunt ea quae
voluerint ornate copiofeque diflcrerc, Icieoriam fpiri-
tualem poffidere credun tur ab his, qui yim eius & qua-
litatem difcerncre non noueruht: cum.aliudfit facilit;a-
terri oris & nitore m habere ferrrionis, & aliud vc nas ac
medullas cæleftiü in trare dodlorum, ac profunda &ab-
fcondita facramenca puriffimo cordis oculo concern'
plSrL^Prodcric itaqrie admodum frequens iev<ftio ,.ac
contra omnes animorum morbos, contraque omnia
diaboli arma ftüdioffim eius quemque defèndet, fi diligenter
quos doçuimus fines cuftqditi fuerinc, qui a-
liorum magis eruditorum , ad quos forte ifta, pecue-
nient, quam veftrum caufa, forores, à nobis expofiti
funt.quas cerco fcimus non nih iimpliciori humilioriqj
le&ioni opera m dare. In quo tame.n etiam needle pu*
camus admqnëre, ne ita fimpliciora & hnmiliora quæq;
perlegatis, vçd£ apocrypha, quibus multi paflim refperii
rant- codiçes,, ranquam certaninhum,imbjbaris. Au-
difé de his lencetitiam Hieronyinidocentis. Afetham
quqmodq ihftitu'ére,debeat Paulam fijiam. Caueat,in-
quic, omnia apocrypha : &,fiquandoea nonaddogmatum vert-
tatemfedadfigoorumreutreHtiamleger évoluent, filât noneo-
tüniftffe quorum tituluspmmatur, multaquein bis admixta vi-
tiof*:&granditiffipru(Unti<£aurum in lato qturere. Cjprurit
i opu0 ilafiniperm manu teneat: uhanafti Epifto!as,.&Hdmt
! libros inofnfi amas pe de. ' llltrutn tr*ftatibus, illor uni dele cle-
tùr in quorum librispietasfideinonv.uiU.it, cater osfit
le»*:vtm'agis. iudicetqùam flottât ur. Quos cam multi La-
n riorum pietatis ambre/Audio Icgendi carius amplc-
âantur ( vc idem ad'Èu.ftoçhium {cribit de ?.(Tumptione
virginis^ tïrnenda non parûm eft vanaiftaac ftolida cer-
te pietas ,qu ama tergo irifidians vultumque mentira
Peffidia coipitatur. Hîereticorum enimea magis quam
s CafhollçQfum edè. cotiftat* , Scribens contra Eauftum,
Auguftinus, apocryphos librps, qui à Manichæis àltifq;
hætecicis, ranquain veri & finçèri accepcarentur, maxime
deceftatur , quia nulla teftificationis luce declarati
de nefeio quo fecreto, nefeio, .quorum prxfumpcione
prxlati hint. Alio quoque loco ait : Legunt fcriptüras a-
poitjphas Munie bai, a r.efao quitus futortbm fibnlarumvfiibÀ-|
! pofiolorum nominçfii iptas, qua fuorumfiriptorumtpmporibus in
auâaritatemfitnftdÈcciefiarecipïmtrentur. Si fanâi & do -
4ti homing., qui tune ip hac vita erant, &:exa,minare
talia poccrâhc, éos Veralocuros.effè cognofccrent. Ideo
verc etiamhmul & facete Hierony miis in librorum eo-
rum exordio, quof fup.érMatth aeum edidit, omnes di-
çitapocryphorum'nxnias mortuis magishxreticis quâ
Ècdefiàfticis viriscahendas.Sed &ad alia tandem etiam
diflerendatranleamus.
’ * ' C A PTT VI.
iDoAi c e t
ftudio q u ibus
récréa
buorur.
De exercitia & Operationen
P Oft hase multum vtilitaris putamus habere exerci-
tiüm & operationem , arque eô magis quo omnibus
dccâis paritèr & indoâis communia etiam magis dîè
videancur. Qui eftim propter litterarum imperitiam
ledtioni vacate non pocerunc,habebuntadquodcon-
fugiantaufterioris vicæ folatium. Qui vero eruditifue-
rint recreabuncur & ipfi vtique plurimum, cura velab
orandi vel a legendi ftudio ceflauerint. Id autem fiet
yel leai deambulatione, vclmanuum aliquaoperatio-
he. Refertnamque Gregorius Nadanzcnus folitum le
deambutare remotum jri littore, vergence iam in vdpe-
ram die, releuâreq^fali reféâibne'labprum moleftiam.
Gurafmdâi etiam deSç|piorte ac Læïio- traditum eft,
fnp.eo d.li .cap.4. qui&.ipfi iniittoribus maris alueifque
flmninum dum ab altioribüs Reipublicæ Qiris relpirare
vellent.nonmodo dca,mbulare, led calculos infuper Sc
conchulas leââtare confueuerant. Eum morem laudauit
præcipuePythagoras:fcdoperandi manibufque ali-
quid fabricandi vfus, parère màiqrem yidetur vtilita-
tem. Nam cum nullis validiöribusnocentioribufque
armis vcacur diabolus quam oçio & iegnicie : ita nihil
irihrmiores eius vires reddit, quamhoneftialicuiuso-
peris occupatio. Quippe quæ non finit blandiences
vllas 6c illçccbras cogitationes animo irteperea ac C
quas irrepfillè ïbtteinuenefir,repellit long«? atque abi-
gic Que nullis pal pa ri ticiliationibus^infeftari anxie-
tatibus, expugnatiinftdiis, null o frangi impetu mentes
nofttas permitrit. Qqare fàpienter Hieronymus, cum
Dcmetriadem virgineminftruensfualidèteileétionem
facrx feripturæ, ad operationem poftmodum manuum
eam quoqueexhortatu* eft : Habeto(mquitÿlanamfem-
per in manibjus, velfiaminàpotlicefiU deducito. V.el ad torqutn-
da fubtegmmu m alueolisfufa venant ur, aliarumqueneta aut in
globum collige : aut texendacomporte, qua ttxtafunt rejptce, qua
■ errata reprekende t qua facienda confiitue : Si tamis operumsa-
rittatjbm.fueris occupata, nanquam tibidieslongiétant. Hæc
adVirginem à fari&q;virqïcripca fufeipite, conuenicn-
tia admodum vobis} dileâidîraæ iorores virgines ChrU
fti, fed nec cam quam ad Alécbam inftitutionem feribit
negligitc. Cum enim vtrationileciio, lettionïquefuccederet
oratio dixillèt, difiatquoque (ait) lanamfacerc, colum t entre,
poutre in gremio caUtum, rotarefufim, (laminapollice datere.
Sunt & ca prxclara, quæ ad Rufticum monachum feri-
b i t : F^ti/o entm (inqui t) aliquid opens vt femper te diaboltu in-
ueniat octupatum, velfifccllam texeiunto,velcanifirumkntis
jlecte vimimbtu, farriatur humus, areola aquo limite diuidantur.
tn qui,bus cum olerum iaftatafutrmtfimina, vel pUntaper ordi-
nempefita, aqua ducantur irrigua, hicpuUberrimorum verfuum
Jpectatorafiijlas: l;
Ecce faptndïo cliuofi tramttis vndatn,
Elicit iüa cadens rautum per letita murmur :
S axa cietjcatebnfy atentia temper at arua.
Inferantur efgo fruâuofx arbores Vel gemmis vel fur*
culis, vt paruo poft temporelaboris tui dulcia pom a de
rierpàS. Apum fabrica aluearia, ad quastemittuntPro-
i uèrbia., & m onafteriorutp q^diqcm acregiam diicipli-
nam in paruis difee cbrpôribus, cexaqrur .Sc.lina capien?
dis pifeibus, feribantur & libri, vt 6c man us opéré n tur
cibuiri , & animus ïedione faturétur. In defideriis eft
ohVni^ôciofus. In qriq necomicteridae(i Nafonispoe-
tæ auftoiitas, dum remedia adhibens his qüæ maleprç-
çeperatjita in quit :
Ergo vbi vifus eris nofira medic abdis arte,
Fat monitis fugias ociaprima meis. .
Hoc vt âmesfacïunt: hoc quafectre tuentur „ , ^
Hoc funt iocundi caufa cibufife mali.
Ociafitallas periere cupidinis anus,
Contemptiaetnt & fine luce faces.
Quam platanus riuogaudet, quam popultis vnda,
Et quam limofit cannapalufirisbumo:
T am Venus ocia amat: Q uifinem quaris amorü,
Ctditamar rebus,rts agetutuseris.
Dtfidiatn puer illefequifilet, odit agentes,
•v Du vacua menti quo teneatur, opus.
Sunt fora, funt leges, funt.quos tuearisamic'ii
. , Vafieper vrbanafilendida Cafira toga,
Vel tufanguinei luttent ha munira Mart is
Sufiipe: delicia iam tibi ttrgadabunt.
Quaritur Ægiflus quarefitfaftusadulter,
In promptu caufa efi, defidiofiu erat•
Fur a quocfj obleftant animes,fludiumcL colenii,
QUfilibet huiccura cedtre cura pot efi.
Colla tube domitosonerifuppontre taures,
Souciât vt dur am vomer aduncus bumum.
Obrue ver fat a Certalia fimina terra,
Qua tibi cum multojcenorereddat ager.
ipfi potes riguis plantam deponerein hortis,
Ipfi potes riuosducere Unis aqua.
? cc»patic
»onefti 0.
“ asfeddi,
,tlr«sdia.
b'piî. y
Religio^
quibus
excrcitüs
vtentur. '
De coufe.
^ift.y.nun.' i
quam.
Virgil, life I
Geoxgico.
quibus h
,«M|piis f“'
gantur.
Qcii p«V
culum niainiæft'
11’-3
um ab an
iq u isp a-
ciiium, Sc
operatio.
Vide Virg.
' Georg.
Vetieritincifio ,fuc ramum ramusadopt et,
Stctifeperegrtnis arbor oper ta comis.
Cum femeibas animurn cepit muletre voluptas,
DebiUbUspennis m it us exit amor.
Hacc viris, &-his quidé qui feculo viuunt eonuenien-
tia contra otium exercitia Nafo expofuit. Vos autem,
religio/æ virgines C h r i s t 1 ,quæ fupraà Hicronymo
feripta ictul i m ns, vepote idonea proreffioniqrie magis
veftra; apta cole t is fedulo femper arque obferuabi-
tis;.
. Tanti auté çftimatum eft an tiquis patribus pedculum
quod ex ocio ôcdcfidra imminere eis intellig<bant,-vt
S c ie6 ceOsfimul, quoscuræfuæ commiffos habebanc,
præcipuo femper aliquo corporis exercitio & labore,
etiam cuius nulla manifefte eflec vtilitas, occuparent,
ita facile putabant retundi diaboli audaeiain ÔC intul*
Qupd & Pafnucïus, cuius fànâitas non eft incele^
bris ,adeo magnifecit, vt maioriam nonagenarioex loco
, qui à cella fua quirique milibus pafluum diftabat,
vas aqux quam per totam hebdomadam eràtfûfriptu-
rus , ceruici fuperponenS porcarec, nunquam paftus à
Ephrem.j ijnoquani Juniorum eo (è labore releuan. Quare Efugiebat
periculum huius beluæ, monens monachos,
vt diligenter attenderent, ne quando torpöri & riegli-
géntiæ fè>traderent. Initium(ait)perditionùeffe violentant
tor um dominât ionem. Proindè ïmitandam apem propónit, in-
Jptciendumque admirabile ipfius fier amentum , quomodo iüa
ex variis jparfifquè terra floribus colligit opificium faum , quomodo
ex his veluti monument a componit ,fipelitque in eis-filios
fuos. Clinique illos viuificauerit.tum demum ducisin
morem ipios excitât voce, euolantes ea audita vnanimi-
cer à fédibus fuis , rurfumque ad opus rediens implet !j
cadem monumenta.diftenditque ccllas dulci neéfare,
tanta arte & induftria,quantam fi co n gregentur terre- !
ni orrines fapientés, orbifque pbilofophi nonfufHciant
eloqui.
Sed prseter apem videmus estera quoque a-
nimancia fuo quodque laborivacare : Elements item
ipfa,cælos etiam & iydera nun quam ab officio fuo cef-
fare. Quibus plane mortales natura admonere voluit,
vt femper alicüi bono operi animurn intendetent, Vt
cuta& exercitio nihil magis charum,ocio autem & negligentia
nihil aduerfum magis inimicumque duce-
rent. Potco conftat nihil effe fotdidius, ingluuiofius,
SdirsV libidinofius, quod non aliunde ei accidie quam quod ex
omnibus animantibus fit ipfe quam maxime ocio da-
tus,nullique intentus aut aptus operationi, in quo &
nihil vtile praster efeam quae etiam feie coriferuatetur,
effe dicebat.
&
libidino-
fus lit.
Exercitii
P ® . Sed eft praeterea alia exercitii & labotis magna vtili-
’ °lis tas, quod confirmatur ex eis magis, augeturque incolulordidus
mitas corporum. Quicquid etiam ad viâum neceflimagnavri.
litas. j _ „
Bettardas. tatemque humanam percipitut, fit lorige indefepidius
1 atqueiocundius. Quare ad Rebertum feribens Bern-
ardus furge (itiqmt) pracingere, toQeocium, exerce vires, move
brathia,complofas explicamanus, exercita te in aliquo, &fiatim
fintiesfolateappetere quafamem to Ham, non vt fauces demul-.
team. Reddet quippe fepores rebus exercitium, quos
tulit inertia, mu Ira qua: refpuis ociofus,poftlabbrem
Oemmjfa. fumes cum defiderio. Siquidem ocium parit faftidium,
ftidium at exercitium famem, fames autem miroinodo dulcia red-
dit i quae faftidium fecit infipi da, olus ,faba, pultes, pa-
■ nifque,magnxvidentuc deliciae. Ita ergo, forores, exer-
cere ftudebicis corpus veftrum,vel.nentes,.Vel(uentes,-
Vel texenteS, vel Jiortulum etiam iatpius colentes ,hu-
iufcemodique alia ftudiofe traftantes, ne quem invo--
bis aditum, quo penetret diabolus, inueniat. Neque
eriimaut pfallere j aut orare, aut plotare, aiit ledUoni vacate,
Vt fupra praecepimusi quifquam femper poteft, qua:
cum poteritis tamen efficietis rriagno ftudio, vt habeatis
ad confundendam diaboli nequiciatn , quo nunc.ani-
rottminunc corpus interpblatis vicibus vndique exerfCUMS*
^ ntC omIî*a » Quod eft continuum contra incef-
febiles eiuspugnasarduumque exercitium, quo padto
colere debeatis docebimus. Nam cum nunqustn va-
cuafet humana mens diabdlicis infeftationibus,qnç mille
exquiff tis yariifque modis cam perturbent & inquiètent
, neclibera vnquam & tqra pacefruiffnant, curan-
dum erit toto opere, élabórandurrique omni diligen-
tia, vt pugnsnti ilii in primaacie validis nos armis indu-
rosopponamus, retundamufque primos eius impetus,
virili ftatim & forti animo , vt tuftodiamus mcetiia i,n-
uiolabilium mentium noftrarum,ne quid cisillabatur
inudiàrum illius ,- !ne minima vel ex parte irifiiftuum j
ipGus quati ea & propulfari patiamur. Nulla enitn re
magis 4uci magifque exterreri poteft eius âudacià 6c
improbitas. Nam vbinon refifti videritprimo,çôngref-
fuffuo, quo blando quidem & illecebrofo vtitur^ vt non
nifi à prudentiffimis expertiflimifque veneridm eius
mellc illitum deprehendi poflxt, tunc maiorem in ani-
mum erigitur^tunc fuperato vallo cordis noftri occu-
pataque parte arcis ( quam longe antea exclufus ne di-
gitb quidem contirtgcre audebat ) fit iniqiiior atque a-
trocior,tunc ipe potiundæ facilius viâociz èlàtus, no-
tentiaàtmaparat, tunc tota cordis noftri penetralia late
peruagatur,introducen&quos vult,etiam pro imperio
abiiciensarqueexpellens^ Ita paulatim dominatorno-
ftrifàâus, quofeunque ante acquificramus landlos la-
borum noftrôrüm ffmftus, diffipat prorfus arqué coft-
fumic,in abylffque ita nos tenebras a:cernamqiiemortem
trahit; Obuiandum igitur'primis eius infulcibus
erit enixe atque obfîftèhdum , né' fi pedem vcl mirii-
mum in noftfis penetralibus figat,auc nunquam eum,‘
aut maiore certe cum voluetimus moleftîaf effuge-
mus.
Quod Nafo ^uoq; feribens ea qua; Gipra memoraui-'
mus remedia,pulchrc tradit his vérffbus :
Dum licet & modici tanguntpràcerdta motus,
Sipiget, in primo liminefiftepedem.
Opprime, dum nouafunt,fubtti malafimina morbi,
Ettuusincipiensire rejiflateqim.
Nam mota dot vires, tenir as modo pircoquit vuas,
Et validasfigét es, quodfuit her ba,facit.
Quaprabtt latas arbor jjtacidntibtts vmbras,
Q*o pofitaefiprimum, tempore virgafuit,
t um poter at manibusfumma radice reue lli.
Nunc fiat mimmenfumviribusaftafuis.
QuMle fit id quod amas celeri eir cum(pice mente,
EttuaUfuro fubtrahe coUaiUgo. -, ,
Trincipiis obfia.firo medicina paratur :
Ciim mala perlongas conualUere mords.
Seipr opera,nec te Venturas differ inbords.
Qut non eft hodie, eras minus aptus erit. i
Vidiegoquodfuerat priniUmfandbile vulntis*
Dihtumlongadamnatulijfcmora.
Haec à poetaeleganterfimul &fanâ:edi6ia, cum' ad
conficmacionem relrgiofae menti's pértineant , non\li
cer ac aurum ex arena aut tofz ex fpinis deligi merites
& fufeipi arqué nygnifieri dehebunt. Nunc de
aliis quorum merino etiam neçéfla-
rio habenda eft Qverba
faciamus.