F oe l ic î r a s
duplex, I
6 f ‘8
E t ita Tndetur, quod iitiperium ctiam detare poifct in
topim deftrui &aiiferri, liprsdidfcecaufls vcluti c o n f i -
miles fefe offerreut.
Cap. XVIL
Tie ör tu d r fine
Vi D explanandum itaque, quantum poffumusidiffi-
Jp' ^■ ci^lcatem huiusquxftionis, & aj^veniendumih i-
pfatn, & ad aliquod yeftigram veritatis: prxlupporien-
da & prxnocanda flint tria. Primp > quod fclicitas
( quam beatitudinem appellamus , &c quam omnes
OPtanc & inquirunt) eft duplex : fcilicet prxfens, qux
eft temporalis detranfitoria : &-futura, quxeftveta&
sterna, & quod fclicitas prsfens a quibuldam qusri-
fieri pouunt : ita felix dicitur qu is, n on quod Temper 6c ^
in omnibusopcimefe habeat, ÔC optimum faciat: fed
qui fecundum præfentem ftatum fuum, & conditio- i
nem exteriorum, optime ficuçpoteftfe habet, & Öpti- 1 '
mum fecit quod poteft. Tertium quoque fic patet, d
quia cum ad felicitatem quàmcunque praefentis, vjts urn
oraneshominestendant & intendant, dead ipfam con- j
fequendam fiuimana omnia ordinentur : &ftatusho-
minum ipfa natura ordinaucrit fecundum grad urn m inus
perfeéti'&magisperfe&fl: félicitas autem fitftatus
perfeéfionis human« yits, quam nemo àttingere poteft
niff petfeéhis : imperfeétus autem, vel minus përfe-
tftus , .non ppffit fieri perfedus, nifi: per aliquèm
peifediorem | : proinde omnis ftatus/ & conditio
D e p r im o .
|>r opter.fe, 6C vt finis vltimus : àquibufdam vero j hominum in prxfenti vita , exigit fubalternatio-
non propter fe, & vt finis vltimus, fed in ordine ad fu- ! nçm elfe in iingulis & omnibus homing
turam fclicitatem, vt ad vltimum finero. Secundo, j dum gradam .fubiedionis, & prs'atignis, vtfub-
*3“.3'& ^*tas Hr^d t is vitae fimpliciter eft iniperfc&a diri & fubiedi per prslätös tanquam perfediores, ad
relpectu stems & vcrxfelicitatis : & perfecta fecun- ' perfe&ionem félicitât is huius vitafperducatiyirfccun-
dum quid, id eft, quantum eft polfibile fuo modo : 8C drain' iilud Apoftoli ad Rpm.ij. Omnuahimapoteßatibus
quod ad fuwram feliçitatero ipfam non pplTurit pèrr i fublimmibrn fubditafit, (fai Sicut ergo eftfelieitasali-
uenire,nifiperfedifuomodo. Tertio, quod ratlönc | qua fingulortim hominüm à iîngulrsinquifita, ficutilia : haften”
litorum duorum prxdidorurn , fcilicet quod félicitas ab r qus ad felicitatem domus ordinatur& conducitur, me-
omnibus inquidtur & optatur : &quodadipfiusper-1 diante ordine fubieét!onis& regiminis, vxoris ad vi-
r ciionemqualemeunquenonpofTuncvenire, nifi per- 4 rum, & liberorum ad pattern, & feruorum ad domi-
rcai iuo modo communis ftatus præfentis vitæ de I num, & prselationis vidadipfös : & ficut eft alia feli-
..ôrdinçrxi, & gradnmjprælationis & i citas maim' & communtor,;qu2 eft ciuitatis, id efto-
Priïnurn patetquia cura ■( fiçut dicit mnium ciuium communis,ad quàm ordinatùrfeliçitas
■ fingularum domorum, medianre orcline fubiedtionis &
regiminis tbtius populi adl rcâorem pojiticum »jd eft,
ciuitatis principem vel dbminüm 1 6ç fi eut eft.iterum
alia félicitas maxima, videlicet regni, ad quam ordina-
tur.félicitas ciuitatum & populorum, rnedianteotdine
fubie.âionis®iminis torius regni ad regemiita yltima
& cxcellentiffima eft felicitàs iraperii, ad quam ordina-
tur félicitas gentium & regnorûm1,. mediante: ordine
fubiedionis, quam habent & habere debeht o ni nia régna
adim pedum , in cuius felicitate tan quam vniuerfa-
li,& proranto vna 8ç vltima ac optima, confiftit falus &
félicitas omnium. -
C a p . X V l i t
T J Is igitirr præfùppofitis & prænotads, ad quaeftio-
J-nenViftam refpondendo dicimus , quod melius &, SDffriSH
iuftius eft, fempergpe erit,;qUamdiuleCundum proui- 1
fum a Deo endum rerum mundi ipfi,Deoplacuerit,o-
mnia régna & omnes reges fubetTç yni imperio & im-
peraton Chriftiäno, quantum dè iure, vçicohfuetudifubieiftiohis.
Aùguftinus o étau o lib ro , dé Çiiittate^üci ) oinnem
créaturam tationalem necefle fit.elle vel mffêram, vel
beatam : proinde fteut eft duplex yipa, feiljeer prx-
fra.s, quaîdéiuâ.Conditione eft mutabilis, & tranfîcoda;
& futürà, quae eft immuïabilis, & æterna : fie eftet-
iam duplex mifëria, & duplex bearitudo ^iciîicet præ-
içris, quæ peExoniequens eft mutabilis etiam, & tranfi-
tona : & futura, quae eft immurabilis & perpetuabea-
ti tuddjVel miferia. Secundum etiam patet, quia cum
de condidône felicitatisfimpliciter fine:triàÿ iècundum
ptiiiofophum inp. iraq Ethicorum ; fcilicet, quod fit
e* iufficièns vita fibiipfi. & qtjqd perconlèquensillà
fufficiertianonfiçqa<eteridainrebusexteris : ’ & quod
fit durabilis, nec radie permutabilis iri h^c vita : '&
prasfens vita & çonditiones iplîu's fint répugnantes vel
difcônuenientes pradiiâts^tribus conditiombus , fcliçi-
tadsûmplieireracceptæ : qùia prclêns vitanon haBct'
®X fcfufticiemiam ,fcd muldmodam ihdigençiamipfcj.
pter quod (fecundum PhdoîOphnm jbidetfj) félicitas
liums vit* indiget rebas extetioribus ad operationes félicitantes
ficut atnicitia, p'étun i a ,p ote ntia, fa n ir a te
non ftabiih præfefis vira, I ne rationabili Sç præfcript.a compçtït & cOOuenitvni-
led mutabilis a. natura,&a cafù, & àfortuna. Ttem non cuique régno.iübcfiTe&obedireimperio',quâiîfingula
ett durabilis, fed trapfitona: : qqiaeft vmbraqusdam,
& cranfitus, & via a .fqmram vitara, qa * efti mmurabi-'
J*s ^ perpetti^. Propter hoc, prafentis y it* felicitas
e,ft lmperied'a fimplfefter, & peffe&a fecundum q u ii
feiliecfqqanturn eft HuicVit!*& eiuscondfelbni-'
Quod attendentes Phildfo-
D , J Phl » po'fuerunt felicitatem hominis in hac vita in eo,
I qupd eftdn-us in homine, nonextra : fetiicetinani-
i irjo & in virtute animi , & operatione fecundum yirtu-
I tc-m : videntes, quodfortun* malitiaip fquam extra
i in rebus & a rebusnonpoffumusfubtetfugere,necau-
jtc^ P0® “ ” 11“ tamen >ntus virtute animi, tolerando
mitigaie: Scnatura: defe^fcibi'litas &findigentia, qu* in
rebus, & itebus extra . non poteft confcqui ftabilem &
durabileth fufficientiam, fola virtute ammf poteft ha-
bere
mepfuram & terminfim imponendo. Vnde .rede di-
cit Seneca, quod ftltiesnonjumiu in ba( vita, hijiaquonimi-
ib tolerando quod eft nettf num. ; & fecundum qubdeft
pobiSpombile, ra.cie.udo quod eft optimum. Propter
ft.u°d Philofophas in prirpo Echi^brum dicit, quod fi-
but boniu5 calcife^ dicitur fecundum artem fu.ain, non
^ °ft- fc mP?r bp ti m os ca Ice os fa ciat, fed quod de quo-
cunque cbfib'fi^i datb^optimbs facit, qui de illq corib
kfgna & reges per fe; ftarent, fine omni fiibirétione,&
obedientia Imperii, tanquarfi multa capita in vno ebr-
pore Chtiftian* reipublic*, quae eft vna & vnius populi
Ghriftiani, & pro tant© habens y num caput omnium :
nifi de ilia Republica, & vno populb Chriftiano , qtiis
velit fecere multbrumxapitum vnurii monftrum. Çont
cedinius ergo rationes adduétas pro ifta parte, quae fil-
muntur ex quatuor eau (fis, commendantibus & .àp’pro-
baptibus conftitutionem & ftatum vnius Imperii, & ca
phis vnius in triundo primo ab exempt o vniuerfalis
naturae, fecundo ab ordine tbtius çoirirniinitatisPolit
ic * ,.tertio ab vnitate corporis EccïefiaeékVotius Çhri-
ftianæ reipublieæ, quarto àre<ftitudine & pulchritudi-
ne ordinis diuinæ prouidcntiæ&gratiæ. Ad rationes
véto in contrarium, relpondendp ad ptimam dicen-
dumeft, quod Auguftinus dikeni, melius éÏÏc vtfîogulà
regna pet fc ftarent non fubreéta yni regno vel impcrio ,
fîcut piecumquelocornm multæ dôrnus ftint perfenon
conftituentcs cîàjtatem, nec pertinentes ad àliquam ci- _
uitatem : & mültæ duitatespetlemanentës & ftàntes,
q.U* non pertinen t tanqùam partes ad aliquod regnum,
ftcc. Intelligit hoc ex fuppofitibnè illius conditionis, fi
ilia régna pbftènt pacifiça viçinitate perpetuo ad inui-
cém fe habere, fient iri regno ccelefti fùturaeglbri«, 0-
Refpon*1
Va ai-gu-
inenta ad-
iïërfus tno
j'archiam
irolata,
nines
Rom. Imperii.
j j ^ s bead focietate pacifica fibi perpetuo congratula-
buntur , prbpter quod etianran futuro ceflabit omnis
poteftas 6c praelacio. Hoc atitem non eft poftibiie con-
tiugete felicitati pcaefenris vitae, quz eft mutabilis & ter-,
minabiiis in fub ftacu & cpnditione i & propter hoc
ad con cordanda regna inter fe, & pacificandum orbem,
& defendendam ac dilarandam Chriftianitatem, melius
8c iuftius eft omnia regna fubefle yni imperio , y-
numquoque fecund.um quod de iure debet, & in quantum
debet : quam fingula per fcftarc fine omnirelpe-
(ftuad imperium. Quiadäto, quod toca Chriftianitas
contra totum paganiftnum, vel maior pars contran|H
iorem, bellum haberet hodie, ficutfiepiusfaftumfuir,
cum belluin tale non pofierprolperep'rocedere, nifi o-
mnes fub vno eapite vnlrencur : iuftius & dignius vni
rencur fub vno tapiteImperii, & Imperatoris, quam al-
terius cuiuslibec eleóti capicanei,ducisvclrcgistunc
praefentis. Ad fecundum quod obiiciebatur, quod regnum
flue Imperium Romanum fit feuftra, quiahüft-
quam confequatur finem fuum, qufcft pacificäre omnia
regna, & fub fe pacifice gubernare, 6c prolan to nun-
quatn fieret, nee vnquam fieri poterit felix regnum,
fine imperium, 6ce. Refeondeo, quod ad felicitatem
fiue beatitudine m folius futuri regni ccclorum pertinet,
pcrfeélc 6c fimpliciter omnia fua pacificata in le 6c fub fe
habere , quando ceflabit omnis prarlatio & poteftas, &
Deus iblus eric omnia in omnibus cum Chriftüs vniuer-
fele & sternum regnum ccelorum , fub fanguine em-
ptum & redemptum, pacificatum & coadunatumtra-
diderit Deo patri, licucdieit Apoftolus. Ad praefentis
autem regni felicitatem qu* nec eft, nec eftepoteft, fim-
pliciter perfefla, fed fecundum quid tantum, fufficit
regem ca qu* fuhtipfius regni pacificare1, quantum po-
teft, & quamdiu poteft, -nec ideo fruftcatur fuo fine.
Quia ficut finis Ccfruétus ver* & perfeds felicitatis futuri
regni ccelorum , eft perfcét* & stern* pacis fii*
gaudium iam habere & pofiidere, iuxta illud Pfaltis,
Qui pofuit fines tuospacem,dec<.itafinis&frudusfe>
licitatis prxfeiitis règni temporalis,eftin ordmandapaquo
cafu 6c caufla nullum regnum Chriftianumàfub-
iédione 6c obedientia Imperil credimus efle liberum,
vel exemp turn. Nec ideo, quia aliqua regna funt libera.
& exempta ab Impçrio, vtile effet, velmftum, aliao-
mnia elle exempta vellibèrainfuturum : quiaillaqus
nunc ftint libéra 6c exemptaqb aliqua mérita fingùlaria,
vel qbfequia egregta ad perpetuara vtilitâtem Romar
no Imperio prsftita, prsrogatiua huiufmodi funt ab
Imperio honorata : ficut Valentinianus Imperatorgen-
tem Francorum ex cauiïïs huiufmodi libcrcate dona-
uit, yé fenbit Gregorius Turöncnfis : &Ânâftafius
gentem Gothorum ( conceffa ipfis illa Hifpaniamm
parte, quam mine obtinent) etiam Iibi^roseflèconfti-
tuit, qui Arragones nunc vocantur, vtfciibitloidanus.
Scd priuilegia paucarum, non faciunt legem commu-
nem, nee fi omnia régna eflent libera l exempta ab Ity-
perib» ifta çflet vél did pólfetéxémptió ab Imperio, fed
potius peremptio, & totalis deftrudip Imperii, qualis
futura eft, fecundum prophêtiam Paüli Apoftoli quando
appropinquante témpore aduentus Antichrifti, ve-
niec difceÏfio primum regnorum omnium àb Imperio,
deinde ecclefiarum ab obedientia fedis Apd(folies, &
vltimo fidelium à fide, ficuti poftm odum dicetur. Tune
enim Ecclefia fic acephalata óe^vacante, 6c membtisin-
fluemiam fuorum capicum in temporalibus ÔC Ipiritua-
libus,non capièntibus,& petconfequens motu ac fenîu
gratis priuatis, locum &fàcultatem habebitdeceptio,
ÖC dominatio A n tich r iftivn d e illi qui ftudium &in-
genium fuum adhibeüt ad deieélionem 6c détruncatio-
nem imperii, videntür diredc feftinaread hob, vt locus
& facultas prspatetur tyrannidi Antichrifti. Adquar-
tum, quod obiiciebatur, quod non eft poffibile, nec
conueniens gentibus à fe diuerfis, fecundum diuerfas
linguasacpattias&moDss 6c ritus patriosefle vnam legem
: ergo nec vnum régem, 6c per confequens, ergo
non eft conueniens, ncqüe vtile, neque iuftutn, omnibus
gentibus, prseffe vnum Imperàtorém, & c .,. Re-
fpondeo : quod alia ratio attenditur cirCa hoc in rege,
& alia in Impèràtore, qui eft fuper reges rquïa ficutlex
ce fua.& fuorum, cum ftudio & cunigaüdiocontinue ( generaliterîumendô hottieri kgis) diftinguitUr in îué
laborare, etiamfi ipfam pacem nunquam poflit realiter naturale, quod eft ius communeomnium gëntium : &
obtinere. Quia ficut futbra félicitas regni ccelorum in ius pofitiuum, quod variaturfecundumdiuerfîtatem
( quæeftperfeda) hoc habet proprium, quod fila fola gentium, iuxta diuerfas patrias &C mores ac ritus patrios :
eft infecuro ftatu 8c quiete fus pads • : fie prsfenrs rè- ita finguls gentes fingulps habent régês, vnamquam-
gni proprium eft, qùod félix fit non ex eo quod fit in que gentem' fecundum fuas legéspropriàs,conuenien-
quiete,Ted quod femper fit in àéjtu & in motu tendendi tes fu s patriæ, & moribus & ritibusipfius, régentes 6c
&in tendendi, quantum poteft, ad fuampacém, in quo gubeenantes. Omnia vero régna fimur fecundum iùs
meretursternam pacem. Tantum aufem poteft,quàn-j naturale, commune omnibus gcncibùs & regnis, vel fe-
tum te m p orum conditio permit tit : & facie'ndo quan- J cundum ea qus ex ipfis lègibus Romanis ppffunt om ni-
tum poteft , nihilotninus felix eft &.erif omnis tçx.6c bus gentibus & rcgnis iufte 6c vtiliter conueniré : &c quæ
princeps etiam huiusmundani regni, ficut optimus cal- | omnes gentes & iegùaomnia tencrfturïntta fe, 6c ad vi-
cifex eft, non qui femper optimos calceos facit,quod! cinos & ad extraneos obfcruarc, non folum poflibile,
vtique nullus eocum facets poteft ■ : iedoptimos,qui fed etiam neceffàrium&vtileeft,vniRominoImperio
de nunc dato fibi coriofieri pofltin r ,ficut fuperius dice-1 obedire, vel ad pacem & quictemvniufcuiukue regni
batur. ^Ld tertinm quod opponebatur, quod ficucilla ! & gentis intra fe fimul& extraneos obferoandam» vein
régna qus funt limera 6c exempta à Romano Imperio, 1 regnis Chriftianis , vél faltem adipfe régna Ghriftiana
videmus ,yc plus pacifiée ad inuibem le habere, nccad | ab ipfis non inuadenda, net perturbândai, ythï tègnis
pacificacionem fui inter fe, Rorriarii Imperii ppe auto- infidelium & paganorum, quæ^ quantumàd hoc J Ro-
peraindigere: &eorum libertatem 6çexemptionem ni- rnanp Imperio fùbcfletenentur, quia nonfblum eftius
hilominus elfe vtilem, poflibile m arque iultam : e,o-1 Chriftianorum, fed etiam ius gen tium, & o mniùm ho-
dem modo eflbc poflibile&vtilç atque iuftum, reliqua j minum ( in quantum hdmines) ius fuum vnictiiqué tri-
regna libera per fe ftare, & c., Refpondëo : Quod füb- buere & feruare, 6c alterum iniuftç non lædere ; ad quod,
ieétio omnium regnorum refpeétu imperii non folum Chriftianis regnis pbferuandum, pqiTùnx & démène îpfi
idco eft vtilis & neeeffaria ac iufta, vt regnaperipfum infidèles & pagani de iure peribipefium coerceri.1 Ad
imperium ad inujeem pacificentur, & concordentur,! quintum, patet folutio ex iam diélis: quia licet fudsi 6c
quod'etiam in regnis, &principatibusimperiBiam fub-| pagani nonfaeiunt vnam Rempublicam,nec vnum po-
ieétis, per alios vicinos inter regeÿvelprinei'pés^difeorr i pulumcum Ghriftiatiis, qtioad ea qus ( quantum ad dî-
dantes, prster opem & operam imperii fieriiam vidi-. .uerficatem fuarum feétarum, 6c noftrs fid'ei nngularia
mm 8c videmus : fed prscipue idep iufta vel vtilisac: & alia)funtnobis&illis. Qûoadeatatpenqusnôbis6ç
ueceflàriaeftfubieétioregnorum ad imperium, ytcon-, nlis communia elfe pollunt iuré naturah vcl gentium,'
;tra eos qui funt extra Ecclefiam, & extra fidcm, & con- fcilicet vt vniciiique lua trib'uantur & feruetïcür, 6c neu-<;
j'tra Ecclefiam, & contrafidem,ipfa Ecclefia atqüe^des tri ab aliis iniufte lsdantur, lubefté débentinipërio, ÔC
|ab omnibus fuitf membris, fub vno fuo propriocapitcj obedire. Ad fextumquodobiiciebatur, quod tèrmi-
| concordantibus 6cvnitisdè'fendatur,6caddilatahdumI nî Impeni Romani, priftinis teiiiporibus per aliquos
1 locum lui t&bernaculi fines fuos faciat longiores.’ In [ Itn p’eratôrés y vel ex decreto, vel èx paefo' cum aliisgcD-
/ Bit/Hath. Vet. P4ir.T0w.15. , . Nnri; i . . .. ^ tibùg