> De nugis curtdium
A I f$ciAçipis voluntaire,cum in eisnil (it>i veile liceat, nifi | texit. Vnde & in fcriptis Nicolai Romani Pontificis
quodlèx aut sequicas perfuadet,aut ratiocommunis vti-
litaâV>ndocii;?Eius namq-, yqluhtasjn bis yimdebfit hà;
here iudfcij: ÔC rëftiffime quodeiplaceç in talibus, leg«
habet-vigore'mjeo quod ab çquita’tis mehre cius fenten?
tianonâifeordet,De vukutüo,inquic,iudicmmmeum
prodeat.oculi tui videahtaequitatem. Iudex etenim ia-
corruptus eft, cuius fentecia ex çorttemplàtione affidüa,
imago eft æquicatis. Public* qrgo vtihratisminifter,.8c
æquiratisfcruus eft pririceps, & in eo perfonam publica
gerit,qUod omniuminiurias & damna, (ed& crjmina-
omnia æqui täte media punit. Virga quoqjeius <5C bacu-
luj,adhibita moderatione fapicntiæ, contractas omniü
8c errores ad vlàm rc du ci t æquiraris, vt roeriro potefta-
ti fpiritus congratulecur, dicens, Vi.rga tua & baçulus
tuus ipfa me çôfolata funt.Sed 8c çlypeüs eiüs fortis^quidem
j fed infirmorum ciypçûs efti êc qui malignantium
iacula prb innocentib.pocénter excipiat.Officium quo-
què eius.illisqui minimum poffunt, plu.Hm,üfh prodeft,
& illis qui nocere defiderant, p 1 urimumaduerfatur,;Nô
ergpfinecaufegladiumportat,qüoinnqcenrerfangui-
nemfundifcjVtiamen vir ianguinum non KôminCvs
frequenter occidar,vt non incurrat non? é.h gmy.idij.vç I
reatum.Siénimmagnocreditur-Auguftino, Dauid vir
fanguinum didtus eft, nonprppter bella/ed propter V-
riam.ErSamuel nufquam virfànguii^um, autliqmicida
feribitur, licet Agag pinguiflimùmïegejnAinalcch in-
terfe ce ri t. H i c fiquide mgladi us e ft columb^qu * fi fi ne
feile rixaturifine iracundià fefit, Ôc cum dimic^tpujlam
omninoconcipit amaricudinem. N am fie u t ! ex eu I pas
perfequiturfinfeodioperfonarum,ita6cqirinccpsdelm;
quentes rc&iffime punit,honaliquo rracundisc mptu,
t «UUaJcä -^d tnanfuer*legis àrbitrio. Nam etfifùos princeps -t vi-
deatür habere lidores, iple aut foins aur præcipuus cre-
dendus eftlidor^cuiferirclicitum cft,per fiippoûtam
raanura. Vt enim ad Stoicos tranfeamus qui caufas noidem
dixiflè narratur r Vefefi propriis oculis vidiflèm
faccrdotemDei,aut aliquem eorum qui mbnaehico.hai
bitu circum'amidi fünt,peccantem,chldmydém meam
einlicaréïq, 8c cooperirem eum,neab aliqüo videretur.
Scd&Theodofitismagnus‘Imperator,obmeritamno-
xam,non tarnen eppenusgrauemyafiioerdote Mediola-
hènfi arcgalium vfu & i n tign ib usi nip e rijfuTpe n fu se ft,
6c jiïdiétSm fibi prepiténtiam homicidij paffen ter & (o-
Jenniter egir.Profeófcó vt dödofisgencium teftimonio
vtar, maior elft qui.behedicit , quam quibenediekur, &
penesquem eft conferend§ dignitaris autoi itas.eum cui
dignicasipfacöfei'tur.b'onorispriuilegioanceccdit.Por-
ro de rat jone iuris,éius eft nolle,cutus eft veile,öc.eius eft
aüfcrre,.qiu de iurc conferre. poteft. Nonfie Samuel in
Saülemcx caula inobedientia: depofidonis fententiam
...culic, 6c éiinxegni apicèmijïujnilem filium Ifai fubioga
uit|Siveroconftitutusprincepsmfi:eptumminifterium
fidelirergefteritjCaMUsei honqrexliibenduseft,6cfeue-
-rentiatanca, quantum caputcpmhibus membris cprpq-
iisantecellk.Geritautemminifteriumfidelitcr,cumfu!5
conditipnis m cm or,vniuerütatisiii biedorurn fè perfp-
nam gerc'rerecoidatur,,8cfenon fibifua vjtara.ièdaliis
dcbefeepgripfeit,&:e?m illis Qrdinata cbarirate diftri-
buit. Tpium ergp fe Dep debet,plurimumfiiaepatriae,
mul cum paidntibus, propinq.uis,. extraneis minimum,
npnnih d ra'men.Sapipntibusergp & infipièntibusdcbi-
jcoi'cft pufillisÖc maipnbus. Q*ßequide infpedtip cenr-
tnur»iseftomnium pr2latpcum',6c eprum qui fpiritua-
iium curamgetunt,6c, qui&cularem idfirdidionem.ex-
ercent. Vnde öc Melchifedcch, qitem pr,imum fetiptu-
ra regem introducit 6cfaccrdptem,vt ad pr^efens. my.fte-
rium taceatur,qup pr£efigurat Gbriftum, qui in cóe)is fine
matre,8cin terris fine patre natus eft:flle,iriqüam,nec
patreniriec matrem legicuLbabuifre.npn qupd vtrpque
canicrit, féd quiafegtium Sc facerdptium dé racioneno
minum diiigentius jnueftigantiiLiftor.didtur,quafi Ie-, pariunt carp 6i fanguis_,cum in alcerutro creandp pagis
idor,eo quod ad ipfius fpedatofticiumferire,querri ! trum refpédus citra yirtutum mérita prætialere non de-
lexiudicat fcriendum.Vnde ôc antiguitus ab Öfficialj- I beat,fed felül>ria fubie^orum fidelium vota ; 6c cum al-
bus,quorum manuiudex nocemespunit, cum reo gla- terutrius eulminisapieem quifq;confcendeiir,obliuifci
diusimmineret, obtempéraleg-sàrbitriodiccbatur. vel ! debetaftedum carnis,6c-idfolumagéreqûodïhbiedolegem
impie,vt rëi triftitiam mitigàret vel manfuctudo
verborum..
C a p y t I ï I.
Quofipincepsminïfter eß.ftctrdotum,& minor, eu, ér
quid fil mmißenum principaux ßde-
, . ■ , - . •. litergenre'. v ,,
Vnc ergogjadium de. manu Eccltfi® accipit ptinr E
rum falusexpofcit.Subiedisitaque pater fit 6çmaritus.
apt fi teneriorem nou eric aftediönem, vtatur ea : amari
magis ftudeajiqùàm timeri, & fe talem illisexhibeat, vt
vitam eius ei dcuotiqne præferanefuae,1k incolumita-
tem illius.quandam pub.-ica'm. reputent vitam yôçéjtüc
omniarede procèdent,6c paucp ftipatus pbfequio præ>
ualebit,fiopqs£ft, aduerfus innumerabiles.. Fprris ete-
nimeft vt mors.dilcdio,-6ccuneus, quern funiculi amo-
cépslçum ipfa tarnen-gladium fanguinis omnino 1 risconftrihgünt.nbn facile rumpitur.Dorenfescum A-
nonhabeat.HabettamenÔcifturmfedcpvtiiurperprin- thetiienfibuspugnaturi de euentu prsclj oracula confiL-
cipis rhapumicui coercendbrum tQrpprun^'eocplir po- i lueruht.R efpofum eft fuperiores foré ,“nUi regem Athe-
teftareip,fpiritualium fibiin pQnpfic)bus .autoçitate re- ,'nienfiüm occidiflent.Cum veritum effet in bellum ^mi-
feruata.. Eft ergo princeps ïaçerdot^ quidëmminifter,,6c ' litibus.anteomniaregiscuftodiapiaecipitur. At.hcnien-
qulfacrorum oftictorum illam partem .exercet, qu$ faT | fibus eo tempore rex Godrus erat. Qui refponfo Dei, 6c
cerdotijmanibusvideturipdigna'. Sacrarum namqi- lb- 1 ptæceptiS hoflium cognitis.mutato regis habitu, farmc-
gum omne officium religiofum & pium ®ft, illud tarnen-j tócqllb'gerèns, in caftraboftium ingreditufdn turbaob-
inferius,quodin pqsnis criminum exereetur,8Cquidam j fiftentiuni. amilite quem falce percuflcrat,intcrficitur.
ca’rnificijreprrefentarevideturimaginem. Vnde 6c Con- '[• Çognito regiscorpore,Dorenfesfîneprælio difccduh't.
ftantmus Romanorum fideliffimus Imperator.,-puin fa- M tqueita Athenienfes virtute ducis pro falute patçi*,
cerdotum cbncilium Niceam conuocaflèt,nèc primum ! mort! fe offetentis, bellb liberantur. item Lycurgus in
lpcum tenere aufiis eft,nec fe presbyterorum immifeere.j regno fuo décréta conftituens,popul&in obfèquia pri.n-
confeffibusjfed fedem ncuiffimam occupauit.Semécias cipum, principes ad iuftitiam impiorum firmauit: Auri
vero quas ab eis approbatas audiuitdca yenetatuseft, aç |argentique vfum,6comnium fcclerum rnateriam fuftu-
fi eas de diuinae maieftatis fenfiffet emanafle, iudicio. lit ^Senatui cuftodiam legum, populo fublegendifena-
Scd 6c libellos inferiptionurn, quos adinuicem conce-
,ptos,faecrdoturo crimina commentes, Imperatoripor-
rexerant,fufcepit qui d era, claufofq; repofjuic in finu fuo,
Cum au'tem-eofdemad charitatem & çôcbrdffam teuo-
caflèt,dixit fib'i tanqiiam h o mini,ôc qui iudicio fubiace-
ret facerdotum. jUicitum effi? Deorum examinare cau-
fas,qui non poffiint n ifi à fo lo Deo iudicari. Li b el 1 os que
quos receperatinqn infpedos ,-dedit incendio, patrum
veritus criminii velconuitia publicarc, ôc Çham reprobifilij
maledidionem incurterc,qui parfis verenda non
tum poteftatem dedifiS taruifvirginemfinedo^enube
rCjVtyxores eligerentur,non pecunia, Maximumhono-
rem prp gradq qcatis fenqm effe yplüitjnec fene>fquam
terras locum honoraciorem feneäushabet. Deinde vt
aternitarem fuis legibus darer,iureiurando obligat ciui-
tatem,nihileosde eius legibus mutaturos,.antequam
reuerterefur.Profidfcitur auté Cretam ^ibi perpetuum
exilium egit^biiciqu'e moriens ofla fua in marciuffit,
ne telatis Lacedsernqnen) folutos fe religionc iunfiui ädi
in difToluendis legibus arliitraretur. His quidern exem-
■ pl.fsco
38p
(ftione eius,6cforma,qux in Pnncipis creatione exigi tur. :
Viucndi formulait! quæeipræfcripca eft,mecum pauli f-
per at tende.Cum,inquit,fuerit conflit utus,qui fe totius
populi frattem religionis cultu, 6c affc&u charitatis pro-
hteatur,non multiplicabit fibi equos,quorum humefö-
fitate fit fubditis oncrofus. Equos quidem multiplicare,
eft piures quam ipfaneceffitas exiga t, vanæ gloriæ caufa,
vel ërroris alterius congregare.Multum enim 6c parum,
fi Peripatcticoriim principeinfequimur,legitim ç quàn-
titatis diminutionem in fingulis rerum generibus ligni-
ficanr,vélexccfrum.Licebitnccrgo canes multiplicare,
volucresue rapaces,aut tracesbeftias,àut quælibet porté
plis co libentius vtor.quod Apoftolum Paulum eifdem y
vfumdumAthenienfibusprædicaret,ipuenio. Studuit
nradicator egeegius lefum Chrtftùm, & hunc ctucifi-
xum, ficmentibus eorum ingcrere, vt perignominiam
crueis,liberationem multorum, exemplogétilium pro-
ueniflcjdoceret. Sed 6c ifta petfuafit fieri non folere nifi
in fanguineiuftqrum,6c èorum qui populi gérèrent ma-
giftratum. Porro ad liberaüönem omnium , fcilicet Iu
daorumöc gentium',nemo fufficiens potuit inueniti^ifi
illecuiinhereditatemdacafunt genres,Ôçprafinita eft'
omnis terrapofïèffio eorum. Huncautem alium cjfe no
pofTe,qiiam filium omnipotentis Dei afleruir, cum praeter
Deum gentes,6cterras omncs,neirio fubegerit,Dum
ergo fic Gtucis ignomimam prædicaret, vt gentium paur
latim euatuarctur ftultitia, fenfim ad Dei verbum, Dei-
quefepiebtiam,6cipfumetiam diuinæ maieftatis foliü,
verbum fidei, 6c iinguam prædicatoris f erexit. ^ Et ne
virtus Euangelij fub carnis infirmitatc viiefeeret à fean-
daloludæorum, gentiumqueftultitia, opera cr^cfixi,
qu« ctiamfam* teftimonio' roborantur,cxpofui.tj cum
apudomnesconftaret,quodca non poffetfacefe , nifi
Deus. Sed quiamülta in vtramque partem crebrofama
mentitur,ipfamiuuabatfamam,quqddifiipulieius ma-
iorafaciebant, dum ad vmbrara difcipuli.àquacunque
infirmitatefanabanturaegroti.Q^id multa ? Aftudas Aftotelis,
Ghryfippiacumina.omniumque Philofopho-
t a naturæ,cui c quorum quiad militiam necëftarij funt
6c vfum totius vit*,ex légitima quantitate praifinitus eft
numerusîNam de biftribnibus ôcmimis.feurrisôc mere-
f ricibùs, lendnibus, Ôc huîufmodi proftigiis hominum,
quç principem potius opôrtecexterminare,quam fouë-
re.non fueratinlegé mentio faciendafqu* quidem om-
nel'abomlhàtiones iftâs, non modo prinçipis aula êx-
cludiCjfed eliminatà populo DeLEquorum nomineiep-
tiusfamili*6c impedimcbtorüm omnium,nëceflarius
intelligttur vfus. Cuius lcigitima quantitasëft ; qiiàm ratio
rüm tendiculas refurgens mortuus confutabat. Decios
duces Romanorü, fe pro fuis exercitibus deuouifle per-
celebre eft.Iùlius quoque Cæfar,dux,inquit,qui non la-
boratvt miiicibus chacus fit, militem ijefcitamare.Ne-
feit humanitärem ducis,in exèreieu aduerfus holles cfle.
Idem,nünquamdixitmiliubus itehue, fedvenite.Di-
cebatenim quiaparticipatus cq du ce labor videtur mi-
litibus minor.Pr^terea voluptas corporis, eodem auto-
re vitanda eft. Aiebat enimin belio corpora hominum
gladiis,inpace voluptacibus vulnerari, Senferat enim
l gentium triumpbator.voluptarem nullo modo tarn fa
eile fuperari, quam fuga, eo quod ipfum , qui genres
docuerat , Veneris nexibus innodauit mulier impu-
dica.
C A p y x I V.
pïuimlegu mont ate confiâtpmùpem legt iufii-
tUejfcfubieftuni„
SEd quid ad emendicata gentium exempla decurro,
qus tarnen plurirna funt, cum redtius quifque pofuit
adfaciendalegibus,quam exemplis vrgeri > At ne ipfum
Principem vfqueqüaqde fblütum leg bus Öpuietis,audi
quam legem imponatPrincipibus re x niagnjis fuper o-
mne terram tcrribilis,8c,qui auferc fpiritum Principqm:
Gum, in quit, ingreflus fueris terram, quafh Dominus
Deus dabit tibi,8cpoflederis eam,habitauerifque inilla, *
8c dixeris, conftituam fuper me regem ficut habent, om-
nes per circuitum nationes, eum eonftitues,quem Dominus
Deustuus elegerit de numero fratru tuomm. No
potefis alterius gen tis hominem regemiacefe,qui no fit
'D frater tuus.Gumquefuerit conftitutus, hon multiplica-
bii fibi equos, nec reducet populum in i£gyptum,equi-
tatus numero fubleuatusipraeiertim c n m D om i n usprx
cepitnobis,vt nequaquam ampliusper eandem viaip
t «/. allici- reuej:tamini.Non habebit vxores piurimas.qu? -fafEdat
»nt animu animam eius, neque argenti 8c auriimmeufapdiidera.
Poftquam autem federit in folio regni fui, deferibet fibi
Deuteronomium legis huius in volumine,acc’ipiens exemplar
a facerdotibusLeuitica: tribus,8c habebif lecum
legetque illud omnibus diebus vitaefü<e,vt difeat rirpere
Dominum Deum fuum, 6C cuftodire' verba 6c cerimo-
nias eius,quasin lege prateepta funt. Neceleueturcor e-
ius in füperbiam fuper fratfes fuös, neq^ dedii)et inpar-
temdexteram veMIniftram ,vt longo tempore regnet,
ipfe 8c filius eitts fuper Ifrael. '.Nunquid qusfo ylla lege
ar&atur, quemjex ifta conftrin^it ?Haecvcitj'-iediuina
eftJ8c impune folui non poteft. Singula Vfcrba eius fi fa-
piant in autibus principum^onitrua funt. Taceo de eie
neceffitatis, aut vtilitatisexpofeit. Ita taménvt ytile
6c honeftum coàequentur.ôccijuilitàs çonfenbaturhô-
neftis. Philofophis enimiam pridqplaçuit,përniciôfib-
remnuliam effe opinionem .iîlorum opinione qui ytile
fcparant ab hônefto;ôcfciehtiamyerimmam8c ytiliffi- *
mam elle, honeftum 6c vtile in fe vfquequaq-, conuerti:
Plato,vtferunt.hiftoriægèntiumicumvidiffetDionyfiu
Siciliç tyrannutnjcorporis fui fepttKii cuftodibus.Quqd
tâtum,inquit,malum fecifti i vt àiîam fnultis nèceftè habeas
euftodiriî Hoc vtique principem noid oportet, qui
officiis ita fibi omnium vincita£fe(ftus,vt quifque fubdf-
tus,pro eo periculisimminentibus eàpiit opponabCum
etiàm vrgentc natura,fepro eapire.fpleaht membra ex-
ponerè,6c pellem pro peÜe,ôc cunftaquaehomo habet,
ponar pro anima fua.Sequitur:Necreducet populum in
Ægyptum.equitatus numero fubleuatus. Magna fiqui-
dem diligentia prsecauendum eft Pmni, qui in fublimi-
tate^conftituituc, ne infcriorescorrumpat exemplis, 6c
sbùfione rërum,ÔC per.fuperbi* aut luxuriæ viàm-ad
confuûonis tencbias rcducat populum.Frequens enim
eft. vt fubditi fuperiorum vicia imitentur, quia magiftra-
tui populus ftudet cfïè conformis ,& vnufquifq;.Hbenter
appétit,in quo alium cernit illuftrem. Célébré eft illud
vcjfificatoris egregij, fènfum ôc verba magni Theodofij
exprimentis,
ln commune tubes fiquid cenfesque tenendum,
Primus iufiafitbt,tunc obferuantior aqui
ftt populus,née ferre negatyCum vident ipfum
Autorem parère fibi. Compomtur.orbis
Regis ad exemplum, nec.fic inflefterefinfus
Humanos édi fia valent,quam vita regtntis,
Mobile mu tat ur f mper cum principe vulgus.
Verum fingulorum faeukates nequaquam otnniü co-
piis adæquantur. Deloculispropriis quilibet fumit,ac
poteftasde area publica vel f ciuilia hauritiquæfi forte
defeceriuad fingulorü recurritur faeukates. Atqui pri-
uatum quemq; luis necefTe eft effe contentum* Quxfi
fuerint extenuata, qui nunc potentis appetebat fnlgoi ê,
pàupèrtate fordidus.confufionisfü*renfebraserubefcit.
Inde etiam Lacedæmoniorum ^ecréto, poteftatibus in
vfu publicorunf bonorum parcitas indiélieft, dum tarnen
hæreditariis vti, ôc his que pinguiori fonuna acce-
dunt.cbmmuni iürë liceat.
C a p . V.
Quod principem cafiumejfe oporteat -, &
auaritiarn declinare.
&Diecit lex : Non habebit vxores plurimas, què a%:
ficiarit animam eius. Licitum quidem fuit quando-
quein populo D ei, vtptopagand* fobolis gratia Ôcfi-
dëlèm populum dilatandi,plures quis fortiretur vxores.
ln exemplum liceiiti*huius occttrtunt Patriarch*,cum
4W.Ciüiliô .
htimilio.
H