A
Virgilius
Marot
Lib.i.de PcrJèùcranüac,
jt
ÆneisVirgtliana.
B
C
Priapen
I D
non elle
Virgilii
poematio.
tJMapha $6 o y e ÿ i Ltudrnßs^
A pud Latino's Virgilius. Garriar quantum ve lit argut ulus
Ute reprehcnfor, cuius ncc rati ones, quibus celebrc no-
mcneiusobruereconabatur,hilum valent. Nam vr de
fingendilieentia, quamille grauiteraccufabat,nihildi-
camus(alias eniin alio f opere eius rei rationem expiica-
uimus jhaud intelligebat quid in He ponderisquartos JE-
neidos, quern pc dime criminabatur,quo ncc elegantior
aliuseditus eft, cbtineret,cuius gratia lcirc debuit totam
Ameidafummaphilofophix m.yfteria fuh poeticorüfi-
gmentprum ornamento abfeondita habere, qux nifi ad
alia’cdi(leredavocaremur,£orta(Ie attigeremus Sedilliul
(altem quod ad rem de qua agitur ptinct no omittemus.
Nam cum Virgilius iubAinex perfona virum omnium
yirtuteprxdjtum, atque ipfum nunc in aduetfis,nuncin
pro fperis cafibus demonftrare voluerit.ita per Didonem
feeminas etiam, quibus vitam rationibus inftitueredc-
■berent>velpr^miolaudis,velmetuinfami3e,actri(l:i(]lmi
demum interitus.omni ilia (ui poematis editione ad m o -
here ftuduir.Qms ham n. audiens illam condendis rant?
vrbis maenibusintentiffime vaCatem, iuraq; & leges po-
pulisiuftiffime moderantem, marito etiam extin&ofi-
dem acpa&athori con(cruantem,cum fumma laude fua
8c venerarione, finitimorumq; omnium tigiore, non e-
ius exemplo moueatur, atque ad virtutis ftudiumma-
gnopere incendatur J Contra vero inteliigens noui earn
hofpitis am ore in(anientcm,ab extrubbone vrbis, gu-
bernationequepopulotum cc(Iamem,lufibustantu&
conuiuiisindulgentem,dereluäamque ab amanredemum
,dolentemque & affligeniem fcfe.dcperdttaque
omni fpe mortem etiam vitro (ibi confci(centem,non
animo conqu^fletur, non exterreatur, non conttemi-
fcat.J non pudicitiam licet aufteriorem malic amplefti
quam blandiorem libidinem , cum huius fruftus tandem
amariflimi,illius temper fuauiflirm habeätur. Ope
r$ precium autem eft videre quam nc petulanti vnquam
vel verbo, vcl fenten tia in horum deferiptione prüden-*
tiflnnus poeta vfus fuerit, quam honeftiflime, mode-
ftiftimeque fingulaexplicauerit,niff forte, quod fumma:
laudi i Hi attributum eft,quis dixerit ita eum affe &us fee-
minx furentisexpreflifle, vtcxpreffius nihil dici, aut coeorû
habebat q»àmodeftiflîmo poeta feriptû afferreto-
miferit,. Apuleius quoq-, homo 8c do6trina,& eloquentia
p ftantiffi müs,eü ôcipfe £ obfcænis quos ediderat verfib.
accu (are tur,défendit fc exéplo quorûdâ qui in eo genere
Iafciuius vriq; Inférant, cuiufmodi peer ceteros n omina t,
EdiutiZ,! orttu, c.Lucuüu. Cü v. Virgiiiûque hisannumerâs
diuinü tanq praculü cpdam jpfert, nihil fcripfiflè dicitnifi
Bucolicü illud ludicrü quo Alexin modcftilfime etiä lau.
dauit.Cur Priapeiç nullajprfus ab co fît métioîPrçtcrca,
vt maius aliud adiieiam9, nota eft quä (çribi t Ouidi us ad
Tib. Cxfiepiftola.in quam dü(vtiplèinquit) arguerctur
obfi «ni dotier adultéra defendere,expurgareq jfumopcrc fe
conatur au btori tare multorû quos eade ac turpiora feri.
pfiffe refertilluftriu poetar ü,an te omnes v, tanquâ magi-
ftrü aç principe omiü Maron^cômeroorat,quafi propo-
ftto râcelebridimsvirinomine nihil amplius addefen-
fioncm eaufx fuæ deefle videatur,quid porro quo fè tue-
atur recenfctab eo feriptû elle nifi quartum Æncidos, &
nefcioqd Bucolici carminis.nu aliud ibi q>Iafeiuius Maro
fcripferitàNafone memoraturîat nihiLptfus quidem.
HicexurgantquiVngiliüpriapeiaedidiïïecót.endüt,cur
refpondeant nulla eius, Apuleius, nullam Ouidius,quæ
caufam eorû longe magis admuabac, men tionc fecerinc,
num obliuione id fortaffe eis contigit ? q> fi ridiculum eft
di cere cur ergoeam omiferu nt dicar quifpiam, na Audio
fuiffe pteritam, qua nihil^pptcr autftoris dignitaté magis
excufationi ei? cóferre pocerat, nemo qui rcâefapiat af-
fi cmabit.Satius ergo viqecur vr à Virgilio ea minime edi-
tam fuiffe credamüs,cuius naturâ quam modeftiflimam,
veiecundiffimâq; fuiffe iegimus , longe etiam illudicri-
b édi genus abhortebat,fimilius a.veri eft cinna magis,aut
atiferepoetas procaciflimos, quorü & in ea quädiximus
epiftola meminit Ouidius, fcriptores eius extitiflè. Aut
Ciluu quem t radü t pauca etia in eo genere elegantiffime
(cripfiffe. Aut Marfitm,ali queue eorfi quosin his verfatos
fuiffe paulo ante retulim9.Nec miretur aliquis libellü ilium
falfp Maronis nomine inferiptum eflè, q> 8c multis
aliis prifcis fimul ac re een ti ori bus, v t q vnius effent alteri
fcripta attnbueré t ur,fepe videmus cótigiffé,atqj id qui-*
dem imperitorq caufa, quorü eu corruptus fit guftus, nô
gitari potfic. Vtrg/lius itaqae, ac cæteri, qui eadem feri-* ; reâeetiâpbffuntdifcernere quideuiq; pro fingulorum
behdiveftigia oblerüarür.ab optimis& do&iffimis qui- j feriptorum dignitatc magis coucnire videatur. C.Cxlàri
bufque merito commcndati,fufceptiquc funr,quod eo- i legim9 multas orationesab aliis éditas impcridaquütû-
rum earminibusvirtutemtèqui,vitiate fugere maxime j dâ temereadfcriptasfuiflè. Quod maxime innonnullis
doceamur, licetfiibfigmentorumquorundam velamé- Ouidiilibellisfalfovtiq; eia(criptisintucnlicecVcui9mo-
to quod ornandi magis, illuftrandique poematis caufa dieft ille qui de pulice infcribitm:,quemcüvulgo iam inert
adinuentum, contra fcenici, quos öc Plato ex vrbe crebuerit ab eocditüefle,nos tn minime ex vino tali foe-
pellendos cenfuit, quod&fljgitiaplurimumle&ioeo- ccmillâvnquam ptouenilïèarbitramur,.q>etfinôoihib.
rum incendat, improbati proinde atque damnati fue- j exftiloipfofcribédi,quinihilOuidianumfapit,atratio-
ruhtr Ac quod Piiapéiam etiam eum edidiffe ille incre- j ne fairem,quam indoâus etiam quifq; capiet,pfuadebi-
pabat.huicquoquequamuisàpropofito longe diuerta- j mus, nâ quod poetarû nemo alius fecit »tarn exaäe dili-
mur.non refpondere tarnen nonpoffumus,näeftoquod getixÖuidiusfuit,vc pentametros verfuspropter maio-
ille aßitmabat Virgilium ipfius auCtorem extitiflè, quid rem carminis con ci nni tatc,raro vel nunquam nifi in dit
adaccu&ndum Æneida.qux omni prorfus labe crimiqis fyllabam diiäione terminaret,quod cum maioribusqui-
vacat,affetre poteft alterius obf-ceni libelli editio ? dicat bufq; operibus fuis qux tot numero edidit accuratiflime
mihi num Origen s fcriptaea quxfanda funt atq-, ad cö •
Temper obferuauerit, in his a. qui extant de pulice
firmandam fidem naturam adiuuantia, iccirco tarnen
pauciflimisyerfibus trifyllabarum diótionü terminatio
quod Scaliamultaprauadch^reticacorapofuerit tepro-,
ixpiusoffendatur , quis credet in tarn exiguo poemate ä
bamusjlibentcr enimTheologoTheologorum exempla
folita fua obferuätia deuiare voluiffe ? Nunc vnde difeef-
obiieio. Quanquam aute/n ea vulgo de Marone opinio
ferat oratio nofträ, reuertamur.
inualueritproprerSeruiigrammatici, qui idfolusaffir-
C a p vt XIX.
mat au6totitatem,mihi tarnen minime vnquam perfua-
Narrande pueris fmtentu pottarum & bfßoricorutn. deri poterir, neque quid dicatSeruius opponat quifquä,
immerito igitur VirgjliÜ, tanquäpoetarü omniü
nam grammatici no plus fidei fibi vendicant quam cum
NOn elegantiflimu atq; grauifiimumpueri inprimisquä
velratione, ve(probatialicuiuspoetx,aut oratoris au-
dloritäte qux dicunt confinnare poffunt.dixei it igitur vt
hbuerit dum modo nos contraAim certa, euidentiq; ra-
tioneconuincamus.NäMartialisexcellenti viringenio,
dum turpifiimotumaieeditptü verfiium argucretur, af-
fert inmediü multos tan quam opottuniflimos caüfg fpx
auxiliatores,ac defenfores, Catuttü,Marsü,pedone,GetuluÜ.
Cur qux(oa.prxtcrit Virgiliu.ro, nü eius forte nome que
tot ns orbis ad cxlü affert ipfe con temni t?at nemo id qde
el infanus etiä putauerit, ad ergo reftaenifi Vt cuius auferme
maxime legendum fufcipicnt.Taceat v.quiGregoriü dicat
reprehédiflè grauitcr per litterasDcfidcriü quendam
GalliaiüEpifcopüqui Fir^//w,cetcrifq; getilib.auiäorib.
ftudiofi9 q dignitäs fiia pacere tur vacabar.Haud n. doce*
m9 qd grädiorcs natu.digni ta teq; al i qua pditi, fed quod
'adolefcétiores legere debeät, q> in illis vtiq; dicit Hier6.
crimé eé volütatis.cu in his fic neceflitatis,jppterpcipic-
da q fern per ita vti edo&i fuerint cöteruabüt elcgätiore
lingux latinxvberioréqjdoólrinaNeq; illud ncgljgcdu
erit,q> puero mihi admodü ^pfuifiè expet tus fui, vtTcili-
«ftoriratem multo quoq-, anro comparaflec, quoniä nihil cet antequam cdifeendis poetis, hiftoricifq; idoneaatas
aduenerit
IpSLlhxl-
yf ectfa.
Ouidii I
eft de pu
aduenëfit hudianc harrari eorüm fentCntias fuccinóto, nauare,eo deducantur.vt&infufcepta contra ingenium
domefticoij; fermönelax'andbru jféfocillandorumq; a- fiium opera minime J$>ficiant,&in qua hifi abduóti inde,
nimorumcaufayqüibusörtllifeqjplurimüaurcsderiml- abftraéliqjeflentcóiiehiétefibi^pficer&piotuiflèntjhihil
éeautattétiflimos prsftabunt, 8chd intdligendos póften prorluS vnquam aflèquacur. Qupd & in equis obferuarj
earumauftorescum anni patienturloge magisadiuua-1 deberepcipiunr,quidcdifciplinaeorum (cribunt, vtcü
buntur.róburcti^mmaiüsafferec teneTlisanimiS carum i firmioresadannospuenire ccEperint diligéfer adueitaf
nairratib quam inahiuifi qbhrundam febellarum qüas a ad quid potiflimö quifq; nat9 eflè vidéaf, in eoq; Vtfede
tnulierculiyrefer4rTöli||as fuperioi’&libfódatnnaüimus.'
propono certe libentiüs ea aliis obferuanda q ux meo
magisquamalieno teftimohio aflirmarè'poflum.Mos n.
füitprimöjllimagiftto m ep , quêfupracomemoraui, cü
recreare animü vellet poeticufempeialiquid aUt’HiftÖ-
Virgiliasÿ
.Virg.ïll*
Georg.
animaduerfüm fuerit ^pbe exerceatür. Na cóftat quoftla
ad bella ani rao fiores efiè, alios ad promerédas ludoruiii
palmas ac co mmodatiores,n onnullos v.addomefticum
vfum, rufticäq; rem aptiores. Scenicos etiä tantüprudc-
tix Habuiffc in nofcédo fui cuiufq; ingenio refèrtCicero,
ricurh recert(ère,à cuius cum n uh^ lateirè difëeâeréfnihil v t non optimas (edfibi accommodatiflimas fabulas eli-
etat<>nôabillojpIatüauidiflitneèapetèm,fitraiflimeq;!sgferentjqüivocefreti effehtEpigonosMedeamque,qui
cöferuarCrnjinde vbi crefcentib.anhis ad'ftudia poetarû geftu Menalippum,aut Clytemneftram. Quare merito
mé contuli.itaplana ap facills mihivifa eftcorfile6Ho;Vt | Ciceronianus ille Antonius,cum deOratoreloqueretur,
natanquâ rccenrféd iam ânt'e fitfeèpfairepetitaq; fiepias cbnfitmaretq; q àC ra flo diftum erat, permulta fr it eflèt
feofferret,atquè,vtdeFug//io,cuiusmôdômëntîohabe-[ quçOratorànaturanifihaberetnomultüàmagiftroad-
tur)loquac,iamnondüle<âânôuetlÆncætempe(^arefn,! inuaretur^pbatadmodü Alabandcfem Apolloniü,fum-
Troiæincediûdûdosquoqi8&Auerriiîoca,pugnasfi'mnl mura dïèëdipèeoeptoré.qüi cü mercededacëret,tarnen
acinftru6fasacies,iam Afcänib.EurialoyLaa(b-,atq;Pabj (¥vtinquic)nöpatiebat'eosquösiudicabat nppofleöra-
lanti pùeris pâcr ego pcipüe afKcjêbat,îam pattib;èorum1 törescuadere, operâàpud (efe pdere, dimittëbatq; 8c ad-
faueb5, quàl 8c acerrtmc fæpius inreF loquëüü fuftineba, quamq-, attem putabat eflèaptos ad cam impeliere, âtq;
hçc ita tadi 8c nudâ nârratiôepri9 ébibîtâ miro me poftq bortari fötebat^nonfinenseös operam in tança refruftra*
ad Maronélêgëdü acceflî amore èiusàc ftudio pröpein- coblümere.InhoG:etiamlaudandusq> non ita eos ab his
credibili,vtdefaciliorepceptionetacèam.incenderunt.; artibusdeterrebat,quineasàdquasquifq;natuseflèt,8c
C a pv t XX " f ’’ ' jqÜafiàhâturaimbutusScfpetarey&cbnfisquipoflètpery
‘y fuadetet.NecminuscômehdâdüeflètiliüdTiaiani,qui
: | ^ q u k q fm ilia .i^ n u o tü ex b o n isfifd :e d a o i r i , a A
Lib.dc
Orat.
Ræter hxc prçbant maiores noftti v t: 8c aliis fimpl CUÉamagiftforûhâberiinftituiffet,ineatâtumillosdiiteiHjj
d;ifciplinisi»hbùanturiatq;epdem^emppre,çônficia-J piinaerudirivoluit,adquâquifq;magisinclinaripiita-
tutq;-ineisqer(i0 doÂnô<*r«abpellatusèftilicetapud H e - j retur. Curandum igitur eritvt in his ftudiisexerceantur.
bræosantiquitu^obfcf uat u-fuifle feribat Grcgorius Na- j quaeidondimagi^eflè vidcbütur, quo fiet vt q quifq;
,zianzenus,vtnon pmni xtariomnialegepdfCQinmiste- natura ducentemagisamplexüs fuerit,vel Orarofiä, vel
rentur,eaquodnô expeditecomnes omnia difepte,quia | poeticâ faeultatem,vel Diale<ftices,velMedicinç,vel Le-
neccapcre pol&int omnèis ômia,iccireo îçdieospotius»q | gum,vel cuiufuis alius artis peritiam,fiilli vacare p mi 11 e-
iuuati.fi nondum capacesça quç funt^fundiora çogho-l^ tüf,lôgo^pculdubio do6l:!or,p'ftâriorq; futurusfit.Qupi-
uerint.veiû probabilior-videturprimafententia, nô q u o ^ jÿ .p o ftje ^ huo ftudia cffplurescxtcris ignaros jpfeilo-
exaëka ompiunicognitio exigenda fit( jdn. haudynquâ res habeant^nou aliunde id euenire confta t,qq lpelucri
fieri p,qflè.t)féd quo ea traqfcurtëtes per quahdâ degufta- ; gjinfle qti folet,ad ea p.aflim omnes n 6 dicâ nô apti,neq;
tiohë,qfacere fôlët qvinaçmünEyattingant,neq; veren- \ nnti,fcd necv-ix ptimis Gratiimatices rudimentis irobuti
dû eft nenimio tôt tantarumq; retüonere la ffentunNa j demitmntUL^quodq^dolôtiuseftj-iricremtpofteanôUus
ôçidfietad iocunditaté, & ciim in yna difeiplinagraùart j. jHe a cpeflimus mösdecoranclieösLauro,in teftimbniü
coeperint:('neq;n,vnilèmperincendeiefacilep.oteiunt) ? adeptæiam (quâneçmulti fummisetiâdigitisattigerut)
perfueçèflibnem 8c immu tatio néal te rius variatisicbtio-
nüvicib..(inftarciborüq diuerfietiaiumpti minus faftidiuntJdiuitojdifpafywreqVlâboremagisreleuabûtur.
lIvli-i
nime v.flludprobandü eft qjpleriqiniqiio difeendi deli-,
derio faciütjVtmultafimulnqntâdiuërfis^eXdUciplini^
quâex voicaetiamardfuperfluam (atiejDatemleâitenturJ
vnde deprimunf magisingehiaquâattoUuntur,n4aliter
ae corpora quç exminotüingurgttâtione ciborü gtauari
magis ac péffimë côfici q nutriri eonfucuerfit, GümultaJ
igitur quafiperdelibationem quanda obleâandianimi
caufa legidebeât, pauca tn d ;eligcda lunt,qmb. pçquliari
tanqiuietoto ftudio,erit(hcübédü;,atq;cxhisfingulare
fempqdda, qi^diëftudiofi9 animo veriàtücôboquçtur,
L ï Bù-E‘ R I II.
M À P ' k i l . v i G ,I l LtIFDBNSIS p E i p v c A-
tione liber orum, & eoruht Clark moribut.
<■. t Ç A'Ç V J" L
Adquant quifydifàpttnam inclinât, in eafeexerceauiDeque modo
Uureandorunt pottaruntî,
V TV n cq u o d præcipuü obferuare debebunt 8c patres,
8c magiftri fimul admonendifuntj8c:diligehèiflimc
adquidquemq; natura magis inelinabit, aducrtànt; ne,
V.tveterieftin'PEouerbio,fiataliquidinuitaMinerua,Vt
n. omnium quçcunqvfunt in omnibus fummadiuerfitas
eft , ita prxfertiro'ingeniorum, quorum Ôc tanta vis.eftvt
faciliusfolicitatiffunoquocurînagiturqulàfaaquifq,
qua impellitur natura^ auertipoffib in quo igitur prXualercquemqrprpfpicientineocxercerijnecadaliadiftia
Kiftudiofc curabûc* ne fieôtrajiaanimofuaftHdiafaqui |
perfebtç eruditiohis,^ v.ftolidius dierpoteft qU^flfh%ifi
bifiipientixapudvulgus auëtoritatem qbteterevanàhu
iufcemodi excèrioïum ornam^irofum oftentàtiope eir-
culatotibusmagis quam gtauibus & iittetis viris conue-
niente: Ita bon fatis erat corrupta cflë cetera,hiflad litte-'
ramm yfq; ftudiofos corruptionesHxetiâ (èextenderct?
Appelle quofqÿharum'artiùm do(âi(fimos,naro 8cmuki.
cxtaotifâteor,egregie,vereq-,erudifi>egrfgiaq;8cverafa-
tna percelebresjqui laudis putant fe magis natkos efle his
aüreis otnaraétisVqabfnnumerabîU^jpfeffionisfiiç.quos'
ma nifèftius ipfi-cogn of è ü 0 iro p eri tiflim is ho m inibVge-
ftarietiam'quQtidjecpfpieiuht.Noneft à propofico alie-l
naquædcauri-8cferrii£Qcer{atiorienuncinmentévcnit
fabelfa.Cum n,ferrumaurifortunâprxdicaret,quod ad
ctiltum’, v(umq;Teguminuentumeflec,?fumimoq; ab 0^
m nib us in prçcioatq; admirationebabetëtur.tev.ttilî ad
îtriftia 8c vilia quçq; natum effcquererctur.Tace(inquit)
aut ü,nâ fi iqniiliaærumnarü tuaruiaâaueris,baud vnS tame
LGraduu ac,
T itu lo u o
fteutatio.
mcâ,qu4hulla eft alia grauiqrjxqusft'evnquäpoteris;
Gum enim d regibus quos.tu noipinafti magna cum laude
mea geftari Iblerem , nuue mamte cum ludibriode-
ueni'in manus ineptiffimorum quornndam hominum.
muibus cum parum-vel nihil fit do6trinx,illo etiam me
malo afliciuntÿvt teftimonio meo qùbd palam omnibus
oftëntantyeruditi, atque fapientes elle videantur.
H
At magna h x c credi poflènt, nifi;maiora ctiamdeplb-
randaeflènt. De poetis loquor,quorum laureandotum.
nouum morcm inuexit quidam , çuius nomen hocprx-1 pctrarcha!
fertim loco quoàrqéreprchenditutjhoneftius^prçterbo. yidc Hle-
Qaû cum grauiflimus alias 8c modeftiflimus extiterir, gtaP.ïb-
alteriq-, quam cui jpcKues fint^compellantur opéram rei mitum tarnen eft quam in h p ç grauitatpm longe modeiftiamquê