A
•f alias fi-
àelts.
Gtfi. i i.UGtna.
6.}.
B
Gtn. id. 4.
Gen. if. t.
c
Gen. 17. 16.
Rem. 4* if*,
*}• prxuari-
cati o. Vul-
-gata. V
Rem. 4.16.
D
omnipotente' fermo eft, moderaridicendadebemus, he
Ci’enda repntando tncinotemus, & ex ore noftro, aliéna
licet , audiancur. Qtùre cum tremote loqucnrcs,
fua cuiq; peripula conilderanda relinquamus-Wauife-
ftum eihprçfciflè Deum,futuros de libcroaibimo.tpjos
Abrahçpromifit.ant nö futuros.Altctum eftduorum.Si
futures : finita quaftio clft.Sindn futuros | : fidelis Dcus
non promittccet. Aiit fi hoc eft {Utiuuni apuii Deuiv.
Impedimentamcft: non volantati. Non eft coniun ûns
D.ep.qui^ mali poena non effet,triahim feqnerétur.Nec
volunratem Dei facit : qui gémit qüod non fuamfeciar.
fiîori eft mifericors , qui timet efle crudelij. Sublege eft':
fétu us eft.Nbitfuttuttiodit : £ed poenam m’etuinFutctüé
aûtnecè(reeft,perfuàffisSçviftus,quicatnaliseftfubyirtutepeccati,
Sp.Deinonhabens.Quîa;amatbonüjmai
go Del eft.fide domini'ca viüit,& hætes, Mtnno» «S««*«
tunc ptoinjfibs dare,fipromißivellenttpcofeift'odicei'et \fil attquiaccepit legem in ttmore , fed ltbehe fecundem
nefecüuseiusacredenstquia,quodptomifit,potenseft, Uzzc.tiuimdciepUsp.fnuitutüintimorcileddaopmnefiborH-.
&facete,ludificaretutAbrahä.Prom!fl!oaüci!laeft,qu5 ciatnanrSdSiapaMr.Qmdiligitpeum.notimetferuihtet.
nihil cäditionisiricttrtir.SinmitmstncCnfomilnotftet-'Scrrptumeft’fTimötn.feiudts, cumndioeftdifctplm?.
ma, neefides Integra. (MdninabilétemanebitinDei:|iliia..cumhqn9iepatris.Almdefttimereexlege:alipd,
^iffibne,autinAbïahqfide:fiid,q>ptomjrum&.ccé-®a;ycnetationettemenda;Dcimateftafis. Eiufmodifiditüeft,
ineorum 1 quiprümtfiifunt; penderctatbittiol: milesfHntpattifuojqmmcarl.s,commemorati&qdo<ä|
Ergo 8t Deusalienü nmifit, & Abtahä mcaucecredidit. amant bonum, odeiunt malum. f-Sine lege iuntibben
'Vtquidetiäipfapromiffio.debitumpnftmoa’afidfaeft, funt. Ipfipromiffifunt.Nonipfidtcttür:StmiMiiintK.
dicemiDco:BeJedictilluririttoesgeattiierr*,l>rottr,e[>*i/4!fli Poteftctehimaüdire.Nunqhideouctiietlneum,quem
Deusnódumprautditaudiratum>^mft1qmdem,quos
h is,quiBus facile eft, St aduétfum.Abrahacinecitubberi DewpM/l»bruntmiftalegeDlcitut8tipfis.^»««djeHr»,
a,bitriicahironiafttepeteiefiäpöftnTdtte-ipßusAbrah?. fed aliacaufa.nonqnipoffiintnoauduet/edytlempet
debitöremfeiäfiuscSftematDeus.Scproptereuiti.fefa. folicitifintfu*falutis,&c«tiexitusfui.Non.fecutuseft
autum,quodeiusfilioptómittebat,dicens:Et»«t»èt,de .♦ n n (q p% e x .tm » * ro fe^ ep t^ o nw .A p o fto to d ^
bemiiumu. tibi mim &ftmm UmiabtiitirXbMt,&fUtu*m CenteiNeip/e rtpnbusfiim. Non eft ergo dlis.irq
mMoMmum,qumm«mAb,4b.panm/&multiplïc4bo iftalex,fedfideiexercmu,quomguerPe.gratiaqua;rat
firnen luum.ßaulltllM 1 xli,&dibp tibi&fmim tun oagmtts laborantes,vt perficiatur quod m illis Deus pramdit, St,
tm,pta« , quoi Mimt Air abipater tum man ntam.Éccc de hbeto arbiraofuennt in vua deftmati. Abas lmP ° “ "
fitmatum eft debifnm Abrahae. Non n. potuit pliberü bile eft no audire enm, quem Deus auditurum prauiidit.
Aibirrium,poft mótte amittete: q> viuuSmeruerat. Nb- promifit,mrauit.InquamveropMtemlexpropricconr
luerunta.eentésctedere.Quid fwiet AbrahS,cuidcbe- ueniat,licet trni detur cürpon,DominusinEuangelio
turiquomódoaccipict fideiSttcntatiónisfuedebitum, dcclarat.d.cens Apoftoln.-S.fec/lua.fcarir/ia^/nrrim.a,
cftiusdebereDeofecüqisfiiirïCuifi diffïi eft:Daboiquod Smäeommbm Magnabremtas
promtfi,& rtddaquodiuraui.Ci voluerintgentes» n© crede-
oftendentis vnum corpusTfepatanris. Si n. diceret;N6de
tcr,fcd expedaret fórtuitutn. Si céditione opus eft,cü o-
omnib. vobisdico.auc.nonde omnibus dico: no bften-
perärioefle debet, no cu mercéde. Operarius cm poteft
deret vrium corpus. Nutaf a. node omnibus vobit dicoiofkenvdle
arcipere aut nolle, non merces reddi, au t nfi reddi. [ die quia & ft non de dmmbus, de illis tamen dixit. Sicut.
‘ »- r . . r r l I A *mm**A ilrf Géscjngente5,intncrcedéfidci,datîefuntAbrahaB,ficut 'Dimn.cornoramixtalunr.
Deüsdicit: Merces tua, »mira fft.Nonn.fi futurieflent,&
no quia futuri erât,pro mifi t.Qiua no propter fide Abra-
hæ. placuic De<p,faluas fore oësgentes : quas pon modo
ante fide Abrahae,fed ante mundi coftitutionc, pofledir.
Sed qujefiuit fidelem.cui id donaret, ex quoefict,cuiid
futürum ftatuerat. Abrahâ ergo no id meriiir, vteflent,
'qui fiiruri erât, q> Deus elegerat, & déformes imaginisfi-
liifui futuros elfe prapbSderat. in Genefi naqj de praefeietiaDëioésgènteSjAbranæpromifl^
SjScripçura reftacur,
àictmitâahfâ&fiimsfai&Mt ingentêmagna&mulü,^
bentdicentur into oesgenfts i en <e. Scie bat etiam quiadifpo-
nebat Abrahafiiiis füisî&domui fui poft fe,y t cuftodiant
vias Dn’ifacere iuft>tiam &iudidiü, vt fiipérducafDeus
in Abrahâ.quçcunqi lociuus eft ad eum.Inuenimus aute
& côdiciônesjVfcSi me audieritis.&'volutritit.Wbî præfcien-,
tia Dei.vbi firmi tas promiffionis, in huiuftnodi côditio-
hibusfDicit eciam Apoftolus,prôpterea ex fide, & no ex
lege,data efte promi ffi one m,vtfirma tjfet promifto.LtXyin-
quit yiamoperatur. Vbi tttam noeflUxjiefa f tranfgrepo. Pro-
pterea ex fi Je , vt fecundumgratiâjîr^4 /ffeipromtfioomni
femini, ReiQxjnfirmk effet promffio. A diecit n.Conditione no
eft firma.Satis n. ftultum cft:cccdere,in to turn corpus co-
uenircp quod bipattito corpori dicitur. Abfit.vt his dicat
Deust.Simfftudisrinlfpquosfeiébataudituros,quos ante
quatn facetet,houerat in imagine Dei perfeuer^turos,
quos 8c promiftt.Non eft data coditio,id'cft,lex,nifi im-
piis & peccatoiibus : vt aut adgratiam côfugiant, aut iu>
ftius puniantur, fi irritu m fecerint. Vt quidleX ad iuftos,
quibus lex noneft pbfita,qui propitioDeo legem find lege
faciunt, qui feruiunr, qui ad imaginem 8c fimilitudi-«
nem Dei & Ghrifti vidant, qui volentes, Boni funt.? Quir
n.fiib lege eft, mem mortis: non eft talis, tnifericors,non
eft imago Dei. Diiplicetillilex: fed timet vltticem, pec
peificerc poteft : cj> non voto, fed neceffitate faciendum
putat. T radatur neceftc eft, propria voluntate:vt voluntas
profedto præmium recip:at,qui ahimara non mifeuit
voluntati Dei. Difplicetilli, q> Deus voluit. Etenim vo-
luntate, malus eft: qui necemtate bonus eft. Lex open
quis dicat,nó de toto te dikt, Duon. corpora mixta funty
velut vnum,&incommunc,vnum corpus laudarar aut
increpatur. Sicut,in Exod|>, cum quidam contra vetitü,
(abbatisexiftet : vtmannàcolligeret.aitDcusMo^yfi:
1 2&oufh n° vult" au^ re cum Mbyfes Temper audierit.
Quid de ilia lege dicimus: quaeaperte promiffioni
.0 4 /. 4.
•ftimoiBâ m
eft mm I
ftione.ld I
confum. I
mata dil{. I
"âipforas I
mittic ti- I
motem, I
quöniam I
poenam hi I
bet Qoi^ I
àutem tui I
met, non jl
eft côfum-1
matus in 1
dilcdionc. I
WM l
i?f non me I
tu fugiuni I
malurnjnó I
ncceiTuatc I
faciunt bo I
num.
i.Cer.ÿ.27. I
lonn.xJ. 17. I
lean. 13. u J
videtur aduerfe/Scriptum eft in Efaiâ : Si me auiliffes ifrael,
effet ff-ut arena maris t numerus tuus. Ecce increpatur Ifrael,
quod vitio fiió no fuerit fadus ficut arena maris. Süpèr-
eft.intelligere.quia fifempér né audieiit,femper exiguus
• erit. Et vbi firmitaspromiffionum.?Sed hoc fic:quia priuts
, volamus intelligere, quâcrederè & fidefn rationc fubii-
; cere. Si a. cre^amus omnimodo ita fieri,vt Deus iurauit :
dabit rationc fidesv Qua perfidüm eft rationes quserere,
8t intelligimus firmitatémagis eflè prpmiffionum : qua
putamusinfirmitaté. Hoc n, didum: Simeaudfftt J/rael,
comemoratio eftiuftitiæ Dei,& confirroatio promilfio-
num, diipofitione Dei qùofdâ fados ad morte : qüofdâ
v. ad vi tâ. Prépterea, praeféntibus dixit: Si me audiffetis: vt
manifeftum fieVët, quia quos protiiifit vt arenafuturos :
ideo pfbmifir,qùiapratuiditaudituros. Ante Dominum
n.Chrifturo.cum hoc didurn eft,\nunqu2fakfemeAbra-
ba, ficut arenamarisl Qmjd probare, facile eft.Ptimum,
; quiain Chnftoprotnifit hanc multitudinem. N on in fe-
j minibusqiufi in niultis Jed quafi in vno, & femini tuo, quodtft
Chriftus. Deinde,quia omnesgerites promifit,quod ante
Cbrifium&eti non potuit. Et fi fuit ante Dominum nu- ;
merusfiliorumlftaelfieut arena maris : fed cum falfis!
fratribus, quinon funt filii Abrah*. 'Nonènim,quîao-1
mues eît Abraham : omnes filii Abrahîe , aut * qui
Ifrael, omnes Ifrael. Sicut Apoftolus , cum fe Anathema
opt ar et effepfo ifrael, quorum elïcti filiorum adoptio :
8t teftamenta,oftçndit,hô efle çuiufinodifilibs Abrahae^
fed de affeducatnalis neceftitudinis dolete , 'quod ex
ipfo numero non eftènt : non quod p'îomiffio Dei ex-
cidiffetidicens; non tamen extiditfirme Dei.Noncmm omnes,
qui funt ex ifrael, htfüntifrael ,ne^ quia funt fimen Abraba.
Omnesfiliifuhtifed m îfaacvocabiturUbi fiemen ,idtft, non qui
funtfilti carnüybifuntfiltiDei : fed filii promifiionis, deputantur
G
Exod.i6.i6
quo.
Efit.48. J,»-
.•f fcmea
tuum.
y»i&
Eyi.48.1s,
fnumquiJ I
Gai. 3.f<. I
H I
I
fa* '-* -
if ie fé p k n r t id i^qtsdria.
infimiü, Ergo in anriqua murcitudine, non fuit Abra-
ha: fernen rnifi ilî’i j qui fecundurh lfàac fidei & promif
bonis filii erant. Etiam hoc éxemplum inducit : Sifue-
titnumer us filiorum IJf«el rficutarena maris : reliquat libtrabm-.
f/f'r.id e ft, exiguum, Et ,tiifi D vu inus Sabaotb reliquiff t no-
bis fernen, ficut Sodoma effemus. : Ipfie reliquiæ, fnerunt fe-
mçn Àbtahae : ne.ortinis IudaBa,VtSodoma t ffet. Iterum
cumaflerercc,hunquam Deum hasreditàtem fuàm rér
liquiflè; fedficutinaduentuDomini, pari ifiêtffaluafa-
ftaefl:,itafemperfuifle. Q if d, inquit, dicit refponfura
Diianum f Reliqui mibtfiptem milia virorum, qui non curuar
ueruntgtnuaBubal. Sipquncrtliquiàsfecùndum eledio-
nem falu'tef^dæ fiint, dicendo : Sicnunc 'in hoc temporè :
qftendit & ante fie fadum in jfrael,vt reliquiæ,id eft,
modicum fajuuip fiçret. Sfa.utetu, neefides, njjt ratio
peçfuadet fidei, quipromiftusfiierär, didum eftè.: gime.
audiffts ifrael: effetficutarena maris , numerus tuus. Et lacbb»
qui antequam nafeeretur: datuseftVidem libero arbitrip
poftjiodunu-eprobatns çft. Sicut Ofee dicit : indicium
Domini ad bidam^vt vïndicet in lacob ,ficundum viaseius, &
ita &nunc obtinentè npua,hon «îefiint feruitutisfilii générante
Àgar, quodinChriftP renelabitur., Conftrmac
Apoitolus.id nuncquoqueinterfratreïgcrl: qtiodtnnc
mter illos gerebatur , dicens : Vos auUm fratres ficundum
Ifaac,promifiionisfilii eftis. Sed ficut tune,quificundum Xartrem
natus eH, perfequebalur fptritualem, ita&nunc. Ét necéftàrio
addfdit,jidquid dicit Scriptural Expelle anciUam & fitium eius:
non tmm cohares erit film ancilLe,plie libéra. Qupd aùtèm di-
xit,ficut tuncperfiquebatur, ita & nunc, non eft inane. ApO-
ftolus enim interpretatuseft perfiquebatur. Nam.Sçriptu*
ta dicit: Ludebat ifmaeUum Ifaac. Nùnquid frajttes,qui cir-
cumcifiones Galatis prædicebat, aperté illos ,8c.noaper
lu) uni, [deft.finein^^operfecutiomsinfeqüebatur îSi-
cut ergo degçnerc./«df«<ô ,ptrfieutorem dixic :ïta & iftoSj
qui filios Dei,velut per communem vtilitatem,id eft,di-
fciplinam legis, à Ghrifto feparare, 8c matri fuæ Agar»filios
militant. Aliaénim noneft caufa,qüa filii diaboli ir-
repanr,ad explorandam libèrtatem no(lram,&fithulênt
fe fratres, ÔC in Paradifo nbftro yelüt Dei filios ludere j
tt.
. . . . . -, ........... quàmde fnbadalibertate filiorum Deiglbrientur, qn
ficundumftudtaemretribuetei, quia in vtero fupplantauit 1 portabûntiudiciu, quàlefcunq',illifutrint., quiomnem
fratrem luum,& inlaboribus fiiisinualuicad Deum, 8c ! fandumperfecutifiiinc, qui Prophe'tas occiderunt,qui
inualuiccutnaneeIo,&Dorens fiduseft.Si nnrpm rnn-^ femper Spiritui fando reftiteru.nt.'ihimicicrucis Çhtiftij
neganres-Chriftumin camera, dum eius membra ode-
run t » Corpuspeccati, filii exterminii, minifteriüfaeihó-
ris.,quiveniuntfecundumpf-erationemfataniiri omhl
virtute, fignis & prodigiis, fpiritualia nequitix in cceler
ftibus: qubs Dominus Chriftus, quem m carne perfe-
qücmtur, interficiet fpiritu pris fuiy& deftruet màmfe-
ftatipneaduentuslui. Teropuseftemm, quodhaecnón
t mintfteriis : fed aperte dicantur,imminente difeefiione,
quod eft reuelatio hominis peccati, difcedénte Loth
à Sodomis.
inualuit cum angelo,& potentfadus eft. Siauceincon-
ftat, in lacob diledum confummalfe, non eft idem qni
in iaboribus inualuit ad Deum & fupplantator, fed duol
inyno corpore/ Figura eft enim dupheis feminis Abra-
ha:,ideft,duoru.m populorum in vno vtero matrisEc-
clefiaiu'dantium. Vnus eft, fecundum eledioncm de
pr*fcientiadiledus;ÄlcereledionefUxevoluq|atis,mi-l
quus. lacob autetn 8c Efau, in vno fiiht corpore, ex vno
Jemine. Sed quod perfpieue duoprocreati funt: oftea-
fioeft duorumpopnlorfim. Etnequjs putarct, ita per
fpicueforc-feparatosduos populos: Often fame ft, ara-
bos in yno corpore futuros in lacob, qui 8c dtleäus voca.
tuseff, &fratris fupplantator expreilus : Itaqiae, indpo-
bus j.quantitas exprefla eft.^non qualitas feparationis.
C*terum, arabo qui feparati funt ; in vno futuri, ante-
qua.mdiuidantur,oftenfi funt. Ec Ifaac, w«if,inqui|,
fiat er tuus aim doloy&acCepitbenediftionem tuam. Nifi ifta
locutiO jjnyftica fit, breuiter oftendentis duos ip- vno
corpore /honne , contra rationenf eft .vvt benedidio-
neminproximumdolofeacceperit, Scriptura dicente:
fiui npn iurauit proximo in do!o : ifte accipitt beneiiiltonem a
Domino ? Nunquara autem Iacob .id eft Ecclefia venitj
ad bene4id:i'onem',non comitante dolo,ideft, falfis fratribus.
Sed non,quia innoeentia & dolus fimul veniuht
adbenedidionem ,fimul benedicuntur ; qu a qui potefi
capere,capiat, 8c vnum fernen pro quajirace terras, prouc-
nit. Non eft autem contrarium, qiipd malum fratcum
videtur fupplantafle,quia non dixit: in vtflofuppUntauit
Efaujedfratrem fuum. Efau autem, ybique fignum eft,"&
nomen malorum. lacob autem,vtrorumque:ill^|atio-
ne, quod pars mala fimuletfe lacob, & fine dubi^vrio
hbmine. Pars autem bona,np;n poteft fe fimulare Efau:
Eft hoc nbmen malcrum tahtum: Illud(vero biparti-
tum. Caeterum delibero arbitrio,neclacobomnefernen
bonum, necEfau.omne malum, fed ex vtrpque v-
trumqjae. Ex Abraham ita b-per tit urn ifemen oftenfum
eft. Natum eft ynuni ex ancilla in figqra : vt oftenderctur
etiam feruos futuros ex Abraham,& receffitcum fua
matre. Pqftcjpam vero rcceifit, inuentum eft in alterras
feminc,qqocl eft ex libera, quod eft ex Ifrael^qui accepit
legem in monte Sina,qttod eft Agar in feruitüte gene-
rans/' Illjc m eodem populthfecundum Ifaac ex libera
prprniffiqnis filii, id eft, fandi & fideles multi procreati-
liint. Separatis itaque a credentibus figuris ifeael & E-
faujinvnppqpulototumpdftmodurnprouenit.iilicab
origine vtrunque teftamenrum Agar & Ifaac fed pro
temp'orealterum fub alterius nomine delituit &dclite-
feit, quijraeq; reuejl^|o nouoquiefcitvetus generando.
N pn ergo dixit, Agar, qua inferuitutemgeneransi Oportet
D E SP E C IË E t 6 E 1ST E R Ë> :
R E G V L A IV,
Lux aüataEfecbielicapp.ry, & \ t . <5i& ïj.Efai.if.
& 14. H enni. ïy,
B E fpecie & genere loquimur, non fecundum virtü-
cem Rhetoricam humanæ fapientiç.-quam, qui ma-
gis omnibus potuit,locutus noh eft, né erucemChrifti
feciiret inancm,'fiauxilio arque prnament6(errnonii,yt
falfitas,indigùiftèt. Sed loquimur , fecundum myfteria
coeleftis fapientiæ,m3gifterio Spirit.fendi. Qui in quod
veritatis preriuro, fidem côftitacretmyftcriii hàrfaüitih
fpeciem genus abfcondens , vtin veterem Hiêrufâlem,
to cam,quæ nunc eft per ofbeù? Ecclefia m allumerer,aut
in vnum itiémbrum,tptum corpus,vcinSàldmphe.Sed
hot non minus occultum eft;quam cætera,quæ non Co-
lum fpecie verbi : fed etiam multiformi narfadohe oç-
cultantur- Quam ob rem, Dei gratia in auxiliumpoftu^-
lata : elabotandum nobis eft j & fpiricüs mult iplicet in-
gfefTus legendi,eloqùiumq; fubtile, q> ad impedimentu
intel ledus,fpec iei genus, au t gene ti fpéciem infect :ge-
nus,fpecies nefitifàcilepoffitvidcri. Dum n.fpecié par-'
rat.itaingenus tranfit, vt tranfitüs néftafim liquido ap-
pareat : ledralia tranfiensponit yeiba,quae in vtruhque
conueniant,donee pauladmfpeciei modum excedat,&
tranfitüsdilucidetùr,;cpm, qua: à fpeciecoeperant, non
•pift in genus cortucnerint, & eodemmpdo gcnus rclin-
Aquit, iti fpeciem rediëhs.. Aliquando a.àfoècieingenus
non fupra dido modo reuertieuf.' Aliquando fiiprà did
o modo tranfit, & euidcnter rèuéttitur fimili ordinis
varietate : aut à (peciein généré,'àut àgepérein fp eciepij
finit narrationem . Aliquando redit ex hoc in filüd non
femehôc omnisnariatio nècfpecicm excedir, nec genus
prætcritjin vtruniq; conuénieps. Hsec varie tas transla-
tionis & ordinisexigitfidém : qflægratiam Dei quazran
Sic Dominps per Ezechielem loquitur& règîbus eotû,
qui ab Hierufalem càpti &difper(i fuefant,gentium iiin-
Cal.y 19.
•j-ipyftcriïs
git aduentu)& in terra, qUam patEes«npftripoflederaqfj
autem fimul ambos crefeere vfque ad mefletn. Sfcilt er- ] exprithit mund^m. Septem eriim gentes, Abrah£ prp$ j
^o tunc fub profcffioneveterifTeftamenti latuit no,* ;| mi (fas: figura eft omnium gentiUm/ Ea&ut, efi, intjufi,}
uumjid eft,gratia,quodfecundumlfaacpromiffionisfi- [ad me fermo Domini,dtcens-i FUtbminis ,domus ifrael habjj^ E^etb. 361
liosgeneraretex libera , quod inChri^d reuelatum eft : ‘ tauit in terra '< & polluerunt iUam in viafita, & m idolu fuss & 17.
peteatU, |