A
B
*
G
I^ . - . . jj._
in quém finem Hlormîi molimina dirigàntur.Ecce enim
Lundonienfis Epifcopus publice notlfine dolore fide-
lium proteftatus eftj quoaprimæ Britanniarum fêdi,videlicet
Cantua'r.Ècclefiæ riullamdebet obèdieritiam,ôc
vós fóliin cafttisDôrtviniGomôr legitimum perdidiftisî
fi manna prohibenteDominoreféruatümunusquidem
çoelefte,& panis & paftus Angelicus pùtrefcit & vermels
facit : Quid pütrëdirtis & vèrmium cön trahet putrèdo
Dômihoi ptôb'ibehte fertiàtain difpehdiùip Cnarît'a.tis,
inefurie & nuditate fratrum ? nqnvtique quaàilli’efu-
riant aut nudifnntj'fèdqùôdiilosn'ificharitas.in ÿo’bis
pergratiamarriptiusexcitetur,famæ,nuditati&periculis
omnib.expofijiftis.Verfenturhæc & fimiliainamicis &
• terahturin cOlioquiis veftris, & pbnite borda Veftra fu-
per viâs veftràs: & caufam & itinera pàfris,& vias aduer-
iantiu : Etâttêndite,quis Deo infpe€fcôte & iüdicë poffit
ab his éxitus prouenire. Ita tamen vt non alius coryulta-
tor Ranulphi, alius lamne, alius Mambres, alius Aièhi-
tophel Magorumquefimilitim :fed confcientiamfuam
quifq; difcutiat & confulat legeDei. Iam fane præuiâta-
tioileilluftratipcr gtatiâ teducetisad animum.quoniam
mifericordia plenitudo virtütu eft'i Ôc récedçntesin viiis,
priftinis cum eo faciëtis mifericordia, qui earn Deo pro-
pitianteeitorefpondërepöteritin Cornuvcrbi, & aflfligentesfè
quod ÇathcdràmmetropoliticarniUuciransfetri faciet
vbi eàm ëlfedeberè fingit,nè dica m mehtitùr,fcilicet ad
Ecclefîam Lundôbienîem, vbiarehiflamineni gloriiatùr^
fediffè, dum Ibuialisreligto colebatur. Ht fortàfle-vir
prudens & religions cultum Iouisihftaurare difponitj
vt fi alio modo archiepifcoparinori'pôtëft.Archiflami-
nisfaltémnbmen ôcrirülum afTeq^ptur. Fretus tamen
eftóracuioMerliniquinefcio qüo rëpletus fpiritu pet
hibetur ante aduentü B^.Auguftini Anglorum Apoftoli
vaticinatus efle delendam elle Chriftianam religionem,
&denùoreformanda'm,quando Lundbnienfisdignitas
Doroberniamadörnabit. Sed quia Merlianus Philofo-
phus Plophetæfuifutilem nouit auôloritatem,etiam ad
validiora certe fubfidia dicitur confugiife, praefumëns
de- potentatu Principis -9 de Ecclefîæ debilitate, de aùa-
ritia Romanorurh,de pùfillanimitare veftra,de pauper-
rate Àrchiepifcopi., ôc multitiidiné diuitiarufh Alarum^
quibusaduerfus fàpieritiamÔciuftitiamDei confidit fe
prtéualiturâ in vanitate fua.Quid ergo dieerisôc faciëtis
adhæcîNuhqüidadeôprænominatospatronosveftros
aut vt veriu's dixerim pietatis ôc fidei timetishofteSjVtlû
detislocum, qui matrem veftramtàm parricidaliimpie-
rate iugularemolitur î Nonne hicnon modo facultates
Ecclefîæ erogandæ, fed fanguis fundendûs ëft,vt ei refi
ftatur,& Ecclefîæ confèruetur authoritas/* Pudet quæfo
fanéfciçatem veftram, quodnullàm-haétenus Patri exu-
lanti profcriptb exhibuiftis humanitatéconfolationis :
aut nihil,aut (qùod melius n o ftis) minimû impendiftrs,
. cum tamen fere tours Larinus orbiseuidenter agnofce-/
ret iuftitiam Dei, ôc Ecclefîæ liberfaté titûlum efle exilii
ôc pro/criptionis illius. Aliasergo Ecclefiasiam quin-
quennio non dico fpoliauit, quoniam fponte-ôc vitro ?
communïcaüeruntneceffitatibus fuis&tribulatiqhibus
eius: fed ab eisftipendiùinaccepitadminifteriüquietis,
libertatis,honoris ôc gloriæ veftræ. Non quod teijacita-»
temaut inhuraani taté veftram accufemhæc ftriboàquia
. fôrtebefcupati èratis ,.fed vtfratres éariffimos moneo,vt
tandem aliquandö in operib.charitatis’reuiuifcat ôc flo-
reatfides veftrà: vtpacé,qüarrf fperamus in proximo reformata,
non erubefcatis,{èdfruéfcü charitatisexhibitæ,
cumfenorëmultipliçire'ciplatisinlætitia&exultatione.
Venir enimtemporis plehifudo, & Satanæ non Jieet vl-
terius tànto furore in Ecclefiam debacchari:Et paterve-
fter poteftaté accepita Domino, Vf poflit parcerè fubiêr
âtis &d,ebellare fuperb.oSiVtinanl videant ocüli mci vos"
præ cæteüs de meritohobilitari poflèin copfolàtiqne
(anótofö cornpatiehtium nobis. Vtiham vos artibri châ-
ritatis vincülo foçibs gaudij noftriin reditU ampleétà-
txiur. Vtiham nuncveftradiligentiaféminetiri ariditate
indigentium fratrum , & maxime in corde Pà_tri$veftri,
quod poftmodummetatis in gaudiô.Scitis qitis dixeriti
Qui parce feminat, parce & metétjôc qui in benedi&io
nefeminatjdebenediëtione&metet. Qüid ? inqiiies,
cum gratia temp orali vitam æcérnam.Sed fortaflè pérti-
mefcitis mihasinfidiantiuni^& intentantium labores
dolöresvVtnbn audeatis quod tempus exigitr&Ècclefiæ
dêpbfcifc ûecëflitaSjlàchrymis fcminare,fecfprofc6to fc-
rë foli qui le minât in lachry mis,în gaüdio.metent. Nihil
eft quod vobis defuerithaëlenüs, opülentiâ Si qüietem '
valixs deegeftate & labore prô dëfenfioneEçclefiælabo-
rantibus, dîüina gratia mihifttaüit : nünë demum fi. j>là-
cëatj&veftræaifcretioni vifum fit, Vt compaffiohé châ^
ritatis ,quam tribülatiôïiifratrü VCTbi'siugiter pfætenJ
diftis exhibitiqné bpcrisxrompfobëtisi N on quidétn vt
iHis remiffio fit,dë vobis tribulatió : fed ex æqualitate, vt
ià præfenti tërâpbre .veftra ab ùridan tia, fi nonfraternæ,
quod oportérêt,faite paternîfeindpiæfît fupplérnëntdm; ■
Alioquin patens eritiniquitas, vbi nullaæqüàhdqrurn
repëritiir æqualifas.Hàm dé his.qui vétfàhtuf vpanimes
in domo Domini j fèriptum ëfti Qm multûin Habebar j I
non abundauit,5cqui modicû nonminôfaüit.Nunqùid p
potéteçaffligere.Sitfpirituscônfiliïvobifcum,
& dirigat cordaVeftfà,vt'in bonummemijieritis vcftri.
Hôcenim à corde & labiis meis Deo infpeiftore s telle &
iudice caritas expreffit ad dulciffimolj^euerendifiimos
fratres.vtmihi de cætero coram Dco^quem tefté hontm
& iudicem inuoco, imputari noh debeat, fi me fàlubrià
confulentemdedignantur audité.
Idem yfrtlelmo Subptïori Gantuanenfi.
. E p i s t ; C C L X X I I I . .
L icet commupis Pater hoftér & Dominus Magifter à
charitatedidiccritabühdâte&pènuriam pati,&vbi-
, -que 6c in oinnib.in quibus eft proChnfto^fufnciens eftè;
Gaudeotameri proptêrtÇi quod tandëaliquapdo qua-
licercumque çharitaS tua refloruit, ôcjudiçib operis,
. quamuis fero,ôc modico prius apparentetbiconuicit vef
tenuiterviuerc fidem,quæ (yt nofti)tefte lacobo fine o-
peribus mortuaeft.'Etquidem ille nullam haélenus aut
honeftam duntaxat fuftinuit paupertatem Dèo tempe-
’ rante flagella, de perfècutiones hominum Vttqlerabiles
, iint fidelibus, clementius mitigante,fed ad hotam ten-1
tatusëftjyt fèplèniusagnofcerçt, ôc planiüsinnôtëfcë-
ret roundo,ôc in tanræ tribulationis anguftia fidem ami-
, corum oianifeftius comprobét. Iamperignemtranfiuit
.ÔC aquam, ve-xillum fidei ôc iuftifiæanteRegesÿcpræfi-
des reluëtantes ôt conttadicenteserigere ôcperferrçnec
erubuit.nec expauit, nee órece,necpretiö,necmiqiSaut
blanditiisânt tormemisfrangivel fledipotuit, vt nomen
Domini reticeret, Ôc hçmoriseiusquantulùmcu m-
que difpèndiüm paceretùr.N Urn quid non èi diétum ë ft,,
ôc fere verbis cifdem ,ied diuerfo propofito, fitie me Vf
honorem diiiinum minuam -9 v.t Èccléfiæ deleain liber-
tâtem, Ôc faciam te.crefcëjrein gëntem Aiagnam i dum-
mqdo confuetadines auitas procedere faciaSi'ôceis non
ancep'onas aucopponas diuinorum reuerentiâm, man*
datoru m.Sedv as eieétionis fidem fi.du cfal i terel q qu ë ns j
auf(inquit)me delebis^aut h ic Dêô ihimica præfumtio,
tua delebitur: quiatibi taliamôlienti &illi feruire non
poirum;Vnde nutufacientediuitto eótigït, vt qtiijfëpfo
honore Dei cöntempfit, ^lenam ÔÉglqriofàrtiaCfceperit
à Domino poteftàtéy quacôhterëre potërit&duëifàiiûs
•fuoSiAttënde qnæfq,quômodo Épifcopiôc alii qui euro
impugnabàn tjdeficiunr :Ôcpei fiftens in eo quod tandem
coepifti,.conuerte & toborafratres tiiosf Exhibe te patri
fibtîm,quoniam in eius manib.poft Deum ôc per Deum
falus-Ecclefiæ pofita eft.Necdifteras béiiefacerë cû póf*
fis,fed fi aliter Gilus eoru expedite non poteft,fratrib.Vt-
cumq; fubtrahere aliquid ignaris aut Inuicii: vndeihcô-
lumitas ôc indémnitasëôrum in die obdudionis Valéat
procurari« Tu Deo au dore in porta nauigas, quidteo-
porteatâgére pprlatorem prælèntiumauditiirus. ,
idem BdrthoUmso Exonienji Èpifcopo,
E f t s T; C C L X X lV , :
C Xculîîis propf iis1, aliéna curans 9 quafi étUxl Cintuà-
^rienfib.autæmUliseôfummihifîraîiqüodfamiliafitacis
taris corn merciüm, nuper i nfefto B. Mariæ,Màgdalenæ
Vizeliacü profedus fum opcùrrens ibi nu'nciis Dn.Papæ
caufà ('ucuc videbatur)àddifcendi qioid Cancuarientes
timere oporteat yel fperarç. Nam hæc fabula fere fola^
linguaS'Scauresvfriufqjregniquod adGlërüqi,fpedat,
ôc certe in magna parte ad populum, credituroecupare.
Defiderabain autereuera meu videre cognominem, ôc
quod magis eft corn pan iotâ ôcquodammodo fratre G ra
tianum,cùius tiijVt meroini(le potes à fandç recordatio*
nis Papa Eugênio Ferentini dècretuses inftitutor,ilium
fratre dixerim confidènter,cum quo mihi fidei ôcfocie-;
taris funtiura communia , Ôc licet nos non ediderit vna
ciiiitas.patriamtamen nobisynameffe non ambiginqui
pàtriam fortium quæ nobis indiuidua eft, ôc quam Gar-
mëntis oftendir.reducitadanimum.Abillo ergoôcfocio ,
eius Vmiano amicc ÔC teueren ter exceptus familrariUs
didici,quod Dn. Papa Ôc Ecclefia Rom. Cantuaiienfib.
plqrimum fauent : Audeo quidé vt nifi Rex nunc cum.
DominoCantu^rienfiiuxtacqnfiliumDn.Papæfecerit
pacem,ei denunciaturi fint, quod non modo in manus
Archiépifcopi dabitur, fedipfeRom. Pontifex in eum
aggrauaturus eft manum fùam. Quod autem multos mi-
rari afferis quo iuris ordinè Cantuarienf.excoramunica-
uit EpifcopOs Ôc alios non conuides decriminefeu de
contumaçia,nec côfeftbs,'fcd nec citatos femel, ôc quod
grauius eftpoftappellationem^mirandüm quidc eflèt, fi
de veritate qtierimonia riiterecur fçd fecus eft,quoniam
opera eorum noh modo præceflèrunt ad mdicium : led
in fçquafi pigram ôc tardante çondemnarionem prouo-.
cabant:Ôc non tantiftn cunvqportuericâb hominib.con-
uincenflir,fèdclamat contra eos cçlum ôc terra .'Vnde Ôc
eis appellatiönis fiibfidiu à Romano Pontificè iure fub-
traétum eft : ôcArchiepifcopo in ipfum Rege ôc regnum
ÔC pèrfonas regni collara plénæpoteftâtis auétorifas ad
omné in'obedientiam.puniendam, Ôc reprimendosEc-
clëfiæmalefaâ:Ores,ôc fiios; Prqceditergo Apoftolicæ
fêdis muniras confilio: ôc nuper receptusrpropriis nun-
ciis ôc litetisDn.Papæ fècurus fa élus eft,quod eaquæ fta-
tuerit non mutabuncur. Afchiepifcopus tamen paratus
eft excommunicatos illo,s àbfolucre,fècuhdû.inftiturio-
nem Patrum ôc Ecclefîæ formam, fi pfënituçrint fruétu
condigno : fi veto in ea qua coeperunt cétumacia,quod
abfit, duxerint perfiftendum, ipfê vira comité procedet
vl'terius: necantéreponecgladium Spiritus in vagi nam,
quam terra purgetur à tantis abominatiombus. Nam in
infeélü&concretum puluere fèpties mucro ftringendus
eft,vt Syria cohterarur. Quod autem, vt aiunt Remènf.
Archid. iaftitat quod hi nuhciiDomini Papæ o m nés co-
nàtus ôc faéla A)rchiepifcopi Apoftolica auéloritate eua-
cua,bunt,ipfi plane difficentu r allé rentes cum iuramento
quodin difpendiü Archiepxfcopi nihil ex propofito fa-
cient,fed n ec facere poflartc,fed vrilitate eiusôchbnorem
Ecclefîæ quibufcùnq; modis fècundü vcpotërunt, prb-
çurabunc. Et quidc illis forma feripta eft, cuius fines ex-
ccdere nô audebunc, quia ad hoc iuramento artati furïc,
adebquidem vtiuflî fint nifi pacereformata in totumà
regis munerib. abftinere, vtneefumptus ab eo recipere
permittantur. Loquentur alijquod votuerinr.mihi fpes
intérimpacismaior eft , quam antea fuerir. Nam ôc in
morbis per augmenta dolorum ad fummü veniendum
eft, vtinualefcente natura Ôc defæcata corruptione fàlus
Scincolumicas repâretur. Et licet aliqui glorientur fe à
Dn.Papa abfolutos,certo cértius fît, quod neminé eoru
abfoluif : Quippcnondülegatos nouerar.fed cumpoft-
modum itinerancib. innoauHët, han c de qua nunc agi-
tur latam efle fencentiam,remiflus eft ad Dominum Pa-
pam Radulphus Archid. Laùdauenf. vteum follicitarec
excommunicatos abfolucrerfed non creditiir exaudien-
das. Namvtcæterataceam4feilliDominus Meldenfis
auéloritate maior ôc iure potior virib.totis bpponet.Au-
dieturautem in bteui Deo propitiojjuid pars alterutfâ
vel vtràq;,proficiat, neq; nuncioçum ÿquiiam vfq; An-
tifliodorum peruenerunt ad illos quorum negocium ge
ritur, in ianuis eft. Res in fufpenfo diu effe non poterie.
Et quia pro tub,ôc quia tuus eft,Exonienfi meo foilicitaris,
interim pfobo quod fecit, fubrrahensfèab excom-
municatorum participatione. Indubium n. eft quin à n-
delib.tàlës oporteat euitari quoufq; de abfolucione con-
ftiterit. Deo enim quam hominib.obedire potrus opor-
ter..Quod tamen fæpiffimepræfertimjn talib. fine peti-
ciilo non contingit : ôcquod permultas tribulationcs
intratur in regnum Dei,hæceft,dile«ftcmi, via iuftorum,
hæcpurgatio vitiorum.virtutum conflatorium,Eleâ:os
ftatuensinter roalleumôc incudem: fèd de omnibus his
libérât eos Dominus,ÔC probacos illuftriori corona glo-
rificat.Silicentiam tamen non credo, transfretandi obti-
nueritjtimeo ne cogaturnonadfuum, fedexaâoris ar-
bitrium appellarc/Si enim ad nutum ipfius non proce£
ferine Vniuerfa, exacerbabitur impatientia eius eui éitra
aliorum euerfionénihil eft fatis.SiprocefIèrint,iuftiria
relinquetur. Et quo nihil deteriusaut curpius eft,oftede-
turDeus.Si quod magis credo transfretare prohibeatur,
timeo ne folus fubfiftçre nô poffit tôt infidiis appetitus ,
tôt prouocatus ihi uriis, Ôc tor toribus cumàis expofitus,
Nam ôc hoc fortaflè mandatis prineipalib.inferetur.Minus
tamen, fi quid manfuetum effe valeat,in fôfrfiëntis
tolerari poterunt inferiores miniftri Sàthanæ, quam ille
præ fens qui exigentib. peccatis maiorc accepit à Domino
poteftacem. V nde côfulcius arbitror,vt quamdiu per
difpenfàtoria diuerricula,quæ tamen iuftitiânullatenus
i m pediant, euadere p o teri c, patienter interim f uftineat
habitare cum filiis Cedar expeélans confilium ôc confp-
lationç à Domino. Si yero Regerii redire contigerit, ôc
durius côueniatur vt ttanfeatin collegiu impiotum, vo-
cem pontificè dignam exerat in Spiritü libertatis, ôc an-
tequam lçdat Ecclefîæ condicionc, fumpta quam Deus
miniftrabit honefta caufa,exeat de medioBabylonis.ne
tangens immund û accipiat de plagis eius,funem,fi alias
folui Archid. DominusCant.pacernacharitaterecipiet,
ôc confolabiturex quo fç filiosexhibuerint, ôc omnes
excommunicatos quos abfolui licitum eft viam fidei in-
giedientes.;finceræ cari ta tis brachiis am plexabi tur .Quid
multa? nihil eft, dummodo conditio Ecclefïayiori'læ-
datur quod non fit ad voluntaté Domini Regis par^tuS
impiété,fi gratiam eius fibi Ôcfuis p lene fenferi t rcfolmà-
tam. Vos autem de cæ.tero negociamini eau tius.ôc abflj-
lut i one quæfita.diligentius, excom municatorû parciçi-
pationé ftudiofius cuitetis,nifi abEcclefia vélitis excludi
citiusjôc cumeisanathematis recipere portionem. Sane
præced'enS ruina vos cautiorés reddidiffe debuerat,erit-
que fequentis grauior reparano , fi (quod abfic) p'bft
commonitiones Ôc pericula coriens inftruéta difcfecio
non declinauerit cafum. Opcatafàlutevos impertiar,
cum liciierir.
idem Bartholemao Exonienfi Èpifcopo.
, E p i s t G Ç X X V .
MItto tibiliteras, quas Domino’ Cantuàr. nuncij fui
à curia nuper miferunt, ex quibus elfe caucior po-
reris, vt non facile omni fpiritui adquiefcas. Nam à fau-
toribus vtriufque partis in alteram multa dicuntur, ôc
quælibetearuràfn aflenfum luum quospoteft ÔC quibus
modis valetjCOnatürinducere.SedisApoftolicçgratiam
vtrinque quærunti Ôc(vt arbitrât)qui eamminui thë-
ruefunc, aùt aflccuti fùnt, amplius gloriantUr fe voti
compoces efle. Iàâit^nt fe hæc Ôc ilia obtinuiffeifèd fcio
quod cjs p.ræfertim in his qùa contta ius viaenturillicia,
nullus fapiëns hâbebit fidem,nifi feri^ta ^uferiticaôcbri-
ginalia proferahe. V nüfcio ôc mundo reclamapte indu-
bitanter ÔC libère alfero, quia qui Chrïftb adhæferit, in
finenonpoerlitebit.Momcntaneum eft gaudium impio-
rum ôc inftarpünéli, quib. in bteuilineafiibfterhetur ÔC
operimentü eruntvërmes : ôceledbsfqbs confslabitur
Dominus,necpatietur, vt eos aflligat duplex tribulatio.
Pacem vniuerfalis Eccléfiæ fperaht omnes !, ôc earn fere
vniuérfi defiderant;nec alios excipiendos efle credidé-
rim,nifi quos fc^lerum confcientia torquef,conuinccns
eosproprisedamnationismeruiflèfententiam. Nam ÔC
ipfelmperator iam exauguftus patenter experfuS eft fe ih
auguftalem non poffe redire dignitaté ,'nifipacem cticn
Ecclefia fecerit ,nec detrëéiat iam conditiombus æquis,
il RilüVI
W H oe m l i a i