Fr*. Gfùlberti Tornace»fi
C À P V T X V .
De pace Humana, qutfd cmftirituirationalitâ
appelât.
IN mundo, inquit Dominus, prejfurdm habebitû, in tneau-
tempicem.Cixm igitur quxdam ptxlibata fi$t-dé pace*
mundana/equitut de humanavHumanam dixerim non
qu* eftbominum carnalium, fed fpiritualiùfa, hxc auccm
pax ab anima rationali mqkum appctitur , appetita
acquiritur,quxfita pluriroum impèditur, impeditapoft-
mod um repericur, reperça nùtricur, nutrita àugetur,au-
btaperficitùr,perfebfo fruitür,&lie anima quietatuf.In
iftis gradibusproçedàcuc.Èleuare ergo fidejis.animaicur
moetorc contrâberis,& cur curiofitace diftenderis I pacem
naturalitcr appetis. Siemmanimàliacibumappctunt.
prppter fapoiis experientiam, ^quonîam appetitus
non eft.nifi ad dülçedinem &dele<âationem)quà£éflpn
appetis pacemîSed riius nunquam fatiabitur appetitus;
donecfiierit obtenta pace tranquillus ; nec tibi paxria
turalitet defiddtata fo c céder, donee inueneris quod a-
ùiditàtem tui appetitus termiaet\^cundum-'Prophe-
tam, cumin terramnoflramyèneric,requies&pax erit,
Sicutaatem,membrum corporis vtputa pes,autmanus,
fi difiuribtum füerit & deferuerit locum, fourp in ordine
& compagemembforum, mirabilem dolorem inherit:
&.doncc ad locum fpuni'redicric, vel redqötum fiventi
petitpr, veLquiprp honoribus aflequéndis ambitione
vana diftenditur, ardore feruefeir. Certe fi hoc hob«
coritingëret, & huiusappetitus nos amorè fucGenderet,
defiderabiliter defpicereturcibus neceflàrius > horreret
petus, relpüeretur & fommis. Sicut Beatus tranctfcus
feruentiftirae verbis, & operibus prædicat, qui einerm
tanquam panem mandatant & poculum fuumfietibwmifeens,
impoflibile dicens neçeflîtati fatisfacerc , Sç voluptati
non obèdire.
C a p .. X V I .
Qupd appttitdm quant.
S Voniam igitur pacem, anima, rationaliter appelor.
''.jQ.ug.li.]
cis, Sc quiecem, fecundum verbum propheticum,
Inquire pacem & perfiquere earn. Quamuisenim Hic non
habeatur,vt ibi habebitür, tamen hicfxpe ftudiofiflî-
me perquiratur. Nam quare profçquendaeftjnifiquonia
m bine fugi t, qui in propria'perpétua ftabiiitatè con-
fiftir. Illic eam inuenire non porerimus nifi nos eam
hic diligentius inquiramus. Sed vbi, Domine, banc pacem
poterimusinuenire înran quocumque te verteris,
anima.inuenies miferiam &: doiorem,nifi te tamen ad
tuum cônuertëris créa torem.
tu Domine ,fetifti nos adtey& quid- minim,fiïnquutum eft
cor noftrumtdopecreqUiefcatinte ? Laudamusea quæfunt,
non quiefeit. Sic appetitus animx nupdo quo dam af- .quia font pulchra : reuertere ad crearorem &vide quart*
fligitur , donee fummüm appetibiie repererit^inquq' to pulchrior ille. qui condidrt vniucrla.. Si cibi res
pacifice quietetur. Ci tts vero fùihnVqm {eropér tibi ie-. plaçant temporales y amorèpi; tuum* fi reâe'fapis,
■ ilatjquod appetas,quô.d,dcfideres. Sc qiiod petas. Age in earum artificem tu refondes. Si quid vero ambre
igitut donec venïasad pptatum; quoniam vbicuftqùc f fincero diligicur , euanefcit & dépérit , f i non in Do-
'citrafübftiteïis.inuënies affli6tiohem, nifi tamen illud! minq ftabilitur. ' In amore creaturarurà , quia funt
referas ad fupremum, falfa iucunditas- tibi offerer pa- | iriftabiles,■ ftatum quietis non inuenies.. Sed hoc tibi
cis effigién^,. Sed iubdeleâarionis imagine,vel vmbra-' ptæftant, quod per cas, ad inueniendum eum qui pax
culoverampalnatinfehcitatem:.nonfccpS qüam quif-1 eft,ftabilis tu afeendis. Nequæfieriseumforinfecus,
piamvëhcmenterargerdefiderau(ankatcm,.fcdobprae-] quia frntlraberis. Intuseft inanimo tuo,imo tuo inti-
fèntem moleftiam aduftionem ignis exhorre,t, & medici j mior eft quem quæris. Interroga ccelum & terrain ma-
ïe<^ioncm> Et licet morbus ipjîus pèr medicinæ molli- re & abyfios, & omnem ereaturam viuentem : Refpon- ” .
crem augeatur , videlicet .vnâionibus & fomentis, ta- | debunt tibi ;voce confona, non fiimus illi quem qu*-
men hoc magis exhiberi defiderat, ægcr deceptus fub . ris : fupranos dirige viam tuam : Ipfefecit nosi& non ipfi pyfM
fpecie fuauitatis , qùia tamen non potèrâthabere mor-^war ,- veftigium pacis in nobis inuenies, eo quod no-
bus femedium , nifi per incifionem'yèl çâutençm:ficj bis pacifice indiâ;aj(èruitiafaeiamus. Sed pacem, quam
& nos fébricitantes ,& patientes in anima » curam quae-i quærisnon inuenies: quia-nos in habilitate nofl;ra,con-
rimus pçr fuauia fiuedéleâabili^»falfum reperimusre-1 tinue labbfaftms. Hæc eûenietdbid^lçendçfis à terra
medium:perièuerat tamçninnobisluauiratis defideri- vique ad coelum , & qàbufque potëris mitrere radios
uin. Sic'appetitum pacis nbn amittimus ,iêd medici- i fpintualium oculorum. Quid frufira confumefisiSi
namefhcaciter non(entimus, Hicautemappêtitusna-1 gaudere velis fofinfecus ,occurrent pro luce.tenebrat,
tUraliter per Dei gratiam.ihfbrmatus à mentis & cot- quædam forte dulcedinisfpeciesfantaftica,rerulnima-
poris perturbationibus , nos. reilfingit* èt cum tran- gines hauries.Sc eas Ïambes, fine return veritate,cogni-
quillitate puritàtem'cordis inducit. IiLhoç'enim pa- done famelica : imo quoniam offendimus creatorem
rentes noftros dignifates t f^ fi^ r ia s , diuitias terrenas, noftrum. Si creacurasincerroges habebis taie refppn-
mundanas delicias , & carnàlia cunéta reliqüimus, vt j fum : Miier homo | Creâtorituo féru ire debueras
puritàtem çbrdis & pacem obtinere poftimus y qü* fi ( ideo fuper nos ,v t ièruiremus tibi, Dominum accepræoculisnoftM
* " '** "" '* *’ ' ' .............................
hfjwngitcrftatutanohfbcrit, laboresnq- pifti,den#gamus tibi feruitiumtale, quale tamen foper
redact,.8 0 nftabiles:, 8c.cogitation«ra- nos primitus in plenitudine leruitutis accepcras. Tibi
ftfos vaçuos red
reputetur in posnanj, quoniam exceflifti. Pacem &C
quietem.quam quæris, in nobis non inuenies, quoniam
creatori feruiens creatura contra filios male nutri- ,
tos, ficut dicit fapicns* in (upplicium excandefcet Dei
diuina &iufticià petistibiànobisexhiberi priftinum fa-
mulatum. Sed iuftum eft , fi tibi tuüm rependatur
meritum, te in bmni creatura (entire tormërirum> Vide
jquàe minima vixfenfuperuia te molcftant, dormi-
re non finuqt t milita inquiétant. Aduerte quid in
tuo lapfu perdidimus ; qualem in principiofaciëm præ-
tendebatmundus : petfcéfca fueruntcoîlum & terra, &
qu* font inter hæcmedia omni.a, & fîngula mita pul-
chritudine decoratà, coelum ftelkrum ïuminibùs mk
cans ,aer &'aqua volatilibus & natadl bus mire tripu-
dians. Terra foultimodis herbarum naturis & vir-
[ gultôrum diuerfitaribusplena, floribus$c fruâibus o-
pulenta, auium moduîatis candbus omqibus filua-
rum confona refonabant. p. Iumenta gregatim iuxta
proprium genus in filuis difeiirrentia exuitabànc, maris
.facies
rias, imo contrarias fufeitabit, necefle eft enim men-
tero nofttam, fi, non habuecit quo recürrat, tibf per ap-
perituminh*reac,non folumnon inquietari,fediemper
incut Ilium varietate mutari & in ilium ftatum, qui pri-
rriiis occurrerit, ex ijs,qu* extrinlecus accidunt, transform
ari. Inde eft quod videmiis & plangimus, aliquos
Regulates perturbari propter ces m odicas ,<vr pro libeU
lojveltabulisyelhuiufmodi qui tamehmultas fpreuere
diuitias:& tanto zelofrequenter codicem feruant, vt
cundcm ab aliisvixetiam cangi permittant ,& pro tali-
bus effr*natius iralcentes,priftinum affebtum, quem in
rebiistnagnis habuerunt in f*,culo, aahuc in foi pericu-
lum retinentes:qui fi puriracem cordis & appetitum pads
fixam tenerent, nunquam morbo impatienti* pro
talibus fubiacerent, prxlertim cum vitium non fit in rebus,
fed in rerum aftebrionibus. Ideo enim vt fciatUus
relinquerc minora^per affebfum, maiora relinquimus
perefrebtum, Sc vtinam in ranto pacis & puritatis defi-
derio inflammemor, quanto pecunix cupidilfimusap-
H
Saf.j.
m
u m
äeopifielö;
(ion). C..
Plinius
B
6ta.}. M
lob. f . 9
Hier. 14.
I C
F'ccatum
<n.LaÉj
b'imdif-
'Traftat. de Pace & Tranquillttate animi. 7 * ï
faciesfoa tränquillitategaudium præn;inciabat,& pà- 1 nus : Creaui fruflum labiorumpacem. Secundum^utem
cem : quietiffimi motus'vndarum vibrabantur, veluti
.p'rata vireritia tenuiffimis & innoxiis;flatibus, fommi-
tatisfapetfieiem comgrua fobtilitate'crifpantes. At vero
propter tuüm flagitium & reatum terra malediâa
eft ih opere tuo , & omnis creatura Commutata eftin
peiorem ftatum. Erubefcc tamen , terra'ftar, & tu,
propter quam fabfcaeft , ftare non potes. Sed viliter
corruifti, nec artifex tuus, nec terra , de quafaéhis fileras
, te impulit ad cadendum , fed proprium vitium:
Te enim artifex.condidit ad xternitatem. Terra , de
qua faâus es , habuit 6c conferuat ftabilitatem , & ideo
proptio^vkio corruifti, fit in veram miferiam in-
cidifti. Nulla enim creamra te miferior, fibene con-
fidercs originiem tuam, & natiuiratem. Cxteris enim
creaturismaiorem videtur Dëus dedifle copiam & tu-
telam :dediteis varia cegumenra, teftas, cdrticis, coria
fpinas, villos, fetas, pilos , plumam, pennas, fquamas,
vellera. Truncis arbor & cortiçe gemino à frigori /
bus & calore tuta eft. Homo vero nudus Sc in nu3a
humb die natali ad vagitus pemanfit ^ & moriens in
terram reuertitur, per carnis eorruptionem. Male-
di(ta terra in opere tuo. Ec malediblus eft homo foper
terram : in [adore vultue tui, pane tuo vefteris, & comedes
herbas terra : & nunc pacem quçritas , quam obtinere
non poteris l Inuenies quid lob dicit :Quidreftititeii&
pacem habuiti
C a p v t X V I I .
Quodqutfitam non inuenit }quiafkbixcet
vitiit.
Crßnuimut pacem, &'non venit: quafiuimusbona, &tur-
Obatio fucceßtt. Pacem appetimas , âppetitam quxfi-
uimus, Quid Igitur impediniento eft quod earn; non
inuenerirhus } forte quia non quxrituc à quolibet.
Quxri debet autvbi quxridebeat.autquomodoquxt-
ri oportet. Mencem enim eorruptam vitiis, quam re-
mordet confcieptix vermis , qux diftrahitur^ogitario-
nibus vanis, qux vexatur terrenisdefideriisi quiaiaeet
in Ipinis, requiefcerenoncredamus, quia non eftpax im-
piis, dicit Dominus. Sicut autem in aqua tûrbida non
refoltani limpid* rerum imagines j ita hec pacis fere-’
nitas,vbifontpcccatorumfordes,qux licet abundent
in nobis , tamen, proh dolor , intelliguntur à pau-
cis. ) Taceamus intcrirn de illis, qui octilps cordis foi
contegunt craflo velamine vitiejrum : qui vident &
non vident nec intelligunr.. Ifti vix etiam capitalia cri-;'
mina.in fois cordibus recognofcunt. Sunt enim lip-
pientibus Sc cxcutientibus oculis fimiles, qui in tene-
oris coriftituti vix aliquid interi poffiint , nifi magna
fedilia Sc cubilia , qux manu palpante continganr.
Quid iftis cum pace, cuius dulcedinem amouecamari-
tudO peccati. Cæterum & viros fanbtos n.on elle pe-
nitus à peccatisimmunes feriptura dicit.. ‘Quia fepties
in die iuftus corruit , &refurgtty nec tamen huius lapfus
de cohdirione fragilitatis human* trahentes origi-
nem , tmpediunt (anâitatem & pacem ipfius. Aliud
eft enim committere mortale peccatum , aliud eft co-
gitatione aliqua prxueniri , vel ignorantix vel obh-
uionis i ycl facilitate otiofi ferm on is ofFcndere , aut
fubcili van* gloria?, titillatione pulfari, vel nèceilitate
naturx aliquantilper d 'fumma perfebtione reddere.
Impoffibile eft enim vt non aut 1. ignoranria, am 2.
vanitate , aut 3. negligentia, aut4. obreptione,aut j.
cogitatione, aut 6. neceflitatc , aut 7. obliuionc pec-
cetur. .
Hxc font enim feptem differentix lapfoum, in qui-
bus animadûertimus cadere iuftum vnum *, tamen
quamuis in ifta ceciderit', iuftusefiè non definit. Qux
licet, leuia yideantur, Scparua, tamen line peccato nos
efle non poflè coquincunt Sc purgantur quotidians
poeriitentia., Remittuntiir autem maxime per con-
feffionem ôC orationem ; quoniam, ficut dicitDomimodum
putitatis cordis & impuritatis, inuenituf & im-
peditur ferenitas pacis. Sed ego , & mei fimiles, cb-
gitationumfobrepdones aut illos lubricos Sc oCcultoi
pruritus, quimentem fubcili foggeftionc cOmpungünt;
Sc captiuant anitnam, non poflumus purgatis a^ebfci-
bus intueri, fed femper in verecundis cogttationibus
euagantes, dolerc non nouimus, cum ab ilia pacifica
contemplatiohe diftrahimur : nullam culpam penitus
exiftimantes eX iftis otiófis verbis , & lubricis cogitd-
tionum excurfibus nos. pofte contrahere : & velut ö-
culorqm cxcitate perculfi, Sc hac hebecudine ftupe-
fabti, cum in nobispeccata grauia non videmus , qux
& hominum fxculariqm iudieio reprobantur, nos cré-
dimus in fecura pace verfari, &{^jfoinatbs multaruiri’'
fordiura , qux intra nos congèftx font, per noftram
negligenriam non videmus, & , ficut fact* feripturx
conclamant, inconftancesiin huius viuentes prxliq , pa-
icm appellant.
• vero ® noftro numero fegregati, quieti vacarevolentes
Sc paci, falubri compunbBone rhorden-
tur, fi triftitix torpor irrepferit yfi fubcili foggeftione
gloriavana pulfauerit, fi tepidior orationis affebtusexi-
erit . fi aliud oranti fe ingeflerit : fi cceperint aliquid
loqui vel agere ta c i te v e l etiam, cogitare de qui bus
erubefeerent coram homine, Sc prxfentis puniunt pcC-
nitudinis vltione , faftidiunt’ igitur vniuerfa perfebti,s
in quibus mundus ifte verfatuc , camen impoftibile
eft quin circa hoc breui faltem cogitationum rapian-
tur. Exeepto fiquidem Domino Ie/u chtifta , nunquam
fic defixus in Dominum, aliquis inuehitur per
contcmplationem., quin ad mundana defeendens
aliunde peccauerit per alicuius rei dileblio nem. Inter
fanbtos enim riemo immutabilis, & call non funt
mundi in conjpetttl eius. Excipimus.autetn gloriofam
virgincm Mariatp \ de qua , cum de peccatis agitür,
non facimus mentionem, fed quod in n.obis mifera-
bilius e ft, Sc in orationis moibento peccatum decli-
nari non poteft, corpus enim morris huius , quod in
nobis .circumferimus , a ccelefti nos intuitu retra-
hens ad terrena deducit, Sc pfallentes vel in oratio-,
ne proftratos , vel hjimanas eftigies , vel fermonésj
vel negotia , vel abtus facie fopeifluos retrabtare,
cui confonat anima , fimulacrorum prxeeptorpm
effigies reprxfentans , Sc illudens imsginatione. Hx
font mufex volatiles , qux / ad faerificium veni-
unc Abrahx , & vix abijei poftiinc fua importuni-
tate.
C a p . X V IÏI.- ; j.
Quomoio pojfumus cognofcere ,quoi radix peccati
vtuitinnobishocexincidenti.
I Lift qux de forfom eft fapientia j pudica eft , 5c pacifica
, quoniam homineifi pudicum reddit, Sc in.
pace cuftodit. Hxc autem eft in terra fapere, defe-
bius fuos agnofeere. Imo fcire debemus noftra vitia
vr euremus. Si enim nondum .curaris vftiis ad altio-
tiora tendimus , effedius yitiorum forte reprimitur,
fcd affebfus eoruni non extinguitur.- Latitiat enim
intra nos radix qmnium^iriorum.; qux fi extirpata
non fuerit, aut tetnedij Curationem non acceperir,
in me rurfum germinat.
Cum enim quadam anxietatc mentis-videmus ad
nos hpfpitfs venientes.j Viuic in .HöbiS impatienti*
fomes. Si culpauerimus moram , iam reperimus
viuere in nobis triftitiam & iracundiam. Si frater
nöfter petierit codicem ad legendum, vel rem confix
,milem ,& nos cius petitio contriftaueric , vel nega-
tio noftra petehtem rèpulerit j Cogripfcère ppffimus
in nobis auaririxfbminarium Sc radicem; Si' rios vi-
uentium fpecies addubla in medium, vél etiam’cögitata
mpueritadtitillationcm, deptehenderepoflumus nec-
dumin membris noftrisextinblum fornicatiohisardo-
0OÖ 4.