De rmgis curi&Uum
Gartiâ qui fyj du as pqfiquam fcit iungerepari es,
Sicfiatific loquitur velut omnes nouent artesl
De generibiA & fpecie bus nouam ad fert Te h t entiâ, qu æ ■
Bottiumlatuit.quamdoéius Plato nefciuit.&quamille
felid forte iir fecrctis Arifto celis nuper inuenit. Vctercm -
paratuseftfoluetccjuçftionem^n qualaborans mundus
iam fenuitjin qua plus terùp'orisconfùhîptum eft.quam
in acquirerido & regendo orbis imperio confumprèrit
Cæfarcadomus ; pluseffufumpecunix, quam in omnibus
;dmitijs fûis polfederit Cra’fus. Hxc enim tamdju
quod qui plqs vel minus refpotidet quam quæratur ab!
eo,üneam redle difputandi ignorât. Gétctum cum quls
docendus efts il la funt difcejùda duntaxat.quç folutionis
propofitorpm adminiculum præftant. Vndeillosqui in
iingulislégunc omnia,8e,dum vnum quxritur, nituntur
omnia expedite,planuni eft teile dôcentium forrnulam
non tencre. Auc enim nefciunt quif fit re&e docendi
modus, àut diffimùlàtione officij veodicarit forte ingénia
multos tenuit, vt cum hoc vnum cota vita quxrerent,
tandé nec iftud nec aliud ihuenirent. Etforceidco,quia
curiofttaijnpn fiifficiebatincisyquod folum potuït in-t
ueniri. Nam ficutin vmbracuitisîibec corporis, fruftrà
folïditatis fubftântra quxritur * ûc in hïsquzintèlligibi-
lia funt,duntaxat 8c vniuerfaKter concipi, nectamévni-
uer (ali ter ede qucunt,folidioriscxiftentiçfubftanriane-
quaquam inuenitur. In his ætatem cerere,.nihil agen. is,
ôeftuftralabonntiseft. Nebnlzfiquidem funt retü fu-
gacium, & cura quxruntur auidius, citius euanefcunt.
Expédiant hatic aurores multis modis,varijsq; fermoni-
bus ;8cdum inditferenterverbis vfifunt, varias opinio-
nes inuehiri * vifi funt, 8c litigiofishominibus multam
contender] di materiam reliquerùnt; Inde eftquod fen-
fibilibus.ali jsq ; ûngularibus apprehenfis,qüoniam hæc
fola vecaciterelTe dicuntur, ea in diucrfos Hat us fubuç-
hit, pro quorum ratione in ipfisfingularibuslpeciaiifli
mageneraliflîmaq;conftituitiSunt qui more mathema-
ticqtum, fbrmasabftrahunt, Se ad illas quicquid devni-
uertalibuS dtcitur,referunr. Alij difeutiunt intelledus,
& eôs vniuerlàlium nominibus cedferi confitmanr.Fue-
runt Se qui voces ipfas genera dicerenc ôefpecies; fcdço-
rum iam explofàfencehtiaeft,Sefacile cum aucore fuoc-
uanu1t,Sunttàmenadhucqui deprehendunturinvefti-
gijs eor»m, licet erubefeant authorem vel fenteritiaro
profiteri,folisiiominibus inhérentes, quod rébus Sein-
telleâibuS'fubtrahunc, (erraonibus adtcribuàc*
Magnofciudice quifytuetur,
8e ex verbis autorum, qui indifferen ter no min a pro rebus,
vel res pro nomimb. pofuerunr, fuam adftruit fen-
tentiam vel errorem. Oriuiitur hinc magna' fem inan a
iurgiorum, Secolligitquifque quo fuam polîîc haerefin
confirmare.A gcncnbusScfpeciebusnequaqunm rece^
ditur,fédeo applicabit, vndecunq;inftitutus ht fermo.
Poecicum ilium te lubito miraberis inuenifle pidorem,
qui ad omnia, qux neceffiras exigit,fcit fortafle limulaie
cupieflum. Deiipit itaRufus in Nzuia,àqua eum, telle.
coquo, nulluscafusauertir. Nam
Quicquid agit Ru fus,nihil tftnifi Haut* Rufo,
Sigauiet,fiflet,fi tacet, banc loquitur.
. Can at, pr opinât,pofcït ,negat, innuit, vnatft
- Nauia : f i non fit Nàuta, mu tus# it.
Res ilia ad philofophandum vider ur aptior,in qua libe-
rioreftliccntiafingendi quod volueris, 8c minor exrci
difficulta te, au t difeeptantiû ira p cti tia, certi tudo, Sxpe
h eue ad hoftem impcdiendum.fi cilius falebras 8e angu-
ftias t ranfeundi miles cautus obferua t , fie difficiles quis
aut à ferip t uris aut à rationibus excitât quæftiones, aut fi
aliud propofitüm eft, ex induftria in eas, quafi ex incident
prolabitur.Et fi fatisfacere non fufficis,quia nemo
cil,qui omnia, quæ etiam ab impends quxruntur, fuffi-
ciat explanare, ftatim annuit oculis, diftorquet vultum,
brachium ia£kat,claroat/alir,8e transfiguratur geftibus,
qui in qubuis hiftt ione vel mim o videantùr inepti. Non
vtique farisfacies,fiifiei refpondeas verbis fuis(& id tantum
dicas, quod confueuir audirç. Ipfe tamen licet fetu-
puloûor fit',totius eft folutionis ignarus. In vno tamen
fortaflè fibi profpexit cautlus, quodin marfiipk) omnia
qui bus inflatur.inge fll t. Facile tamen 8C quafi acu vèficâ
hancpeiforando, quicquid loquacitaris infollibus im-
periti gutturis refonabat,in teraum vno iâpientis verbu-
lo açquiefcir.Necillos ad philofophandum ctediderim
aptiores;quiomni verbulolongam orationcmfubijci-
un t , a c fi ad om ni a quse quærunr ur, fermo fit ad popu-
lum ficiendus. Regulariter fiquidem proditum eft,
fua. Ecvr ait Cicéro , non quid propöfica difciplina,
fed quid ipfi poflunt,oftèntanf. Qui ergo tPorphyrio-
1 um pmnibus philofophiæ parti b. îeplent ,introducen-
dotüm obtund’uhtingénia,memotiatp torbâotf. Et qui
inftituehdus erat,tanta graujtare concutiunt.vt onus rc-
putet imp6rtabilé,quod fufeepit. Dioinx p'glnx libros,
quorum fîhguîi apices diuinii pleni funt facramentis,
tantagrauitatclegehdps forte coccflerim, eo quod the-
faurus Spiritus fanâi, cuius dîgîtô ferip ti funt, omnino
nequeat exhauriri. Licet énim ad vnum fantummodo
fenfum accommodata fit fupcrficies litei ç,multiplicitas
myfteriorumintrinfecus later. Et a b eadeni re fxpe aile-
gôria fid e,troppIogia mores vari js m odis «dificat. Ana-
gog.e quo que' multiplicitef fùrfutp ducit^yt literâiti non'
•modo verbis, fed rebus ipfis inftitûa t. At in iiberifibus
difcipliniSj'vbi non tes led duntaxatveiba fignificant,
quilquis pro.fcnfu literx conteruus non eft, abet'i are vi-
detur mih:, aut ab intelligentia vemitis,quo diutiusté-
neantur,fe velle fuos abducere auditores. PlanePor-
phy rioluro ineptum credo fi ita feripfi c,vtftnlus in celli-
gi nequeat, nih Ariftotelé,Plàtonê, 8c PiotitiOperleäiiSi
Val eat quicunq, me in aliquatn difcip 'inaro difpomt irr-
troducere compendio tali. Ergo liquidem' ilium fequar,
qui ïiteram apprit, 8e qüafi füperfîciepàtefâiÉi, fenfuna-,
vt ita dicam,hiftofu:um do ce t.
% C a p .. X I I I .
Quafintnertffaria & quafi clMèsphilofip1janii,"fiïnpli-
citas arnica *8 ver.taut: & quid fit lùttâricué dngelo, vel etc
bareem, fût quidfit aut profit ad votaUoiiemfapietitie; reiitt-
queiepatrtatn,
QVx vero fipt difeendi claues,..que philofophanti-
bus ad intuendam Ipeciëfri veritatis', Viani éô ten-
dentis expediuntjfenexCärhötenflspäütiiex^effit.Ec
licet mctïi'èiusfuauitatenon capiar,fenfum ap.probo,6p‘
ph.loibphantium meritibiis: credo fideliter- ingeren-
dum. Air ergo: .
Mens bumdü,ßudium quûrtndi, vita quietä»
Sautinium tantum,paupertas, tetraaHer,at
Hoc referarefrlentmuüu obfeura legend’).
Humilibus namq-, dar gratiam Dbminus,& illis veritatis:
intell'gentiaua confère,qui timoré miciatiiöiin dileräio-
ne Dei&executionc mandatorum fuorumfideliter ad-1
hxrent. Natm ex teftimonio fapientis.qui confidun t in
Domino, intelligent vèritatem î fuperbis autem rt-fiftic
Deus. Quis eo inuito philofophabiturî auteoretinente
in aliquo obtinebit î Humilitas cft,v c neeperfoua doeé-
tis contemnat quis, aat quamcunqj Icientijim, tïifi forte
quam rehgio reprobauit. Si,vt dici folér.inuira Minciua
mhii redte aggeedimur, quis ad feientiam fine eo perue-
niet,qui feientiatum Dominus eft, 8c itiquo funt omnes
làpientix-the fauri abfconditi /Hoc ita q; moliri arduum
nimis eft, 8c difficiles 8c longé maius, quàm,vtfabula-
tum vtamur verbis, clauam eripere de manu Hercplis.
Imo certe Ion ge minus eft, quoniam nihil eft,, fi tamen
quod omnino nihil eft:, aliquo maius aut minus eft.
Quilquis ergo viam philofophandi ingreditur,ad odium
gratis eins humiliter pullet, in curas manu liber o-
mnium feiendorum eft.qùem folus aperit agnus,quioc-
cifus eft, v t ad viam làpientix8c verx felicitatis feruum
reducerec aberrantem. Fruftra quis fibi de capacitate
ingenij.de memorix tenacitate^ de affiduitate ftudij, de
lingux volub ilitate blanditut. Quia fi hxc in inuio fuc-
rint.quoefficaciora vfdentur. eo longius aberrabunt.
Nam 8c equus quo velociusaberrat,eo tardius domum,
■ Porptyj î
W.incré-.
pandam.
Liberfipfimuit.
q u i f q u i s i h f i d e t , r e d i t ! Eft a u t é m ’h ' u rr iil i t a t i^ cP n h i n é l a
l im p i ic i t à ïb q u a d if c e r i t iu r n iV it e ll ig é h r i a p lu r im u i 'n ^ a d -
iu u a ru rV H u m i l i t a s e r i im h i s q u ^ f e r i b u n t u r a d q é t o r i - '
b u S j a c q u i e M t .& f im p l i c i t a S j f i q ù à feC u s a c o p o r t t i i t d i - ■
é l ;à v i d e n t u r , i n p à r t e m m e ! iq r e m 'r f i d è f i n t e r p r c t a t i o n c
r é t o r q u e r . I n e p t u s e n i m e f t , q u i r c r ip e u r i s à q u i b u s in -
f t r u e h d u s e ft ja p ’p e t i c d o ’m in a r i^ ó c i^ p t i 'u ó 'le n lu 'e a r u m ,
addhtëlléâum fuum' èas nijitur trajieie répugnantes^
NaminhlSqüxrere^ quodnonhabënt,proprium-fen-
fum obftruére e ft, nq n a ddi (cè rea lie n um. Nonne 8c di-
feipu 1 o ruh?o col ire ne ba n ru r, nefapiéneiaeb jquxeosex
ardorecptbitabatur.agnolccrenc? Qujacàrdierancad
i nrc ! 1 igend utn qux prop he tie loqueb a n tu bVqu ære ntes
qUodabëràt â me n tib usfpfophe raru m, 8c non attende- '
tes Çhriftiim qui latebat inditefs^Sed quiacharitatis àtf-
denti {tudib’quXmhatjquidwtébat, lapientia qiixquæ-
rébitur adfuit, 8c aperuit oculos eorum,vc iq|eîligcreht
fcriptüras‘,..8cfuam vilo domino argu er u n r tami t a tern .■
Sicenimprodeftquxrendiftudiüj U apidiras ipfàfcren-,
direfetaturadChriftum. Sedneciplc, nilî in traitione
panis agnofçitur, quia mens foriptarirum, nili refeétio
fideiautmoïüdèturanirax,omninönóhvideturi€)jiif-
quisênimt'adyolupt^tëCuaraingenqauéftudqviriDus,'
fcripruiaru.m i n regricarematten ta t, cjua fi à fiera ri o pli i-
loft)phix exdùfus , ab intelligentia vefi aiienus excar.
NamiScSbdomitx, dura angelqs edtreptpresmalicia^ôc
viri iaftîhofp'tës corrüpere voluerunr .cæcitatepercuffi
finit. Et circa parietemaberrqntes, palpando in 'meridiej
craffis tenêbi^. ôbuoluti, iù.fto' Déi îudicio fubmcrfi
fùnt. Sic dura elati & maîigni oberrant ad parietemfcii-'
pturarum, (^hfuiu.fidelem, qui in dornq'ûmplicis , cura
quà&fermocinatibDéijôc qufcQrreptorem maliçiæ vi-
det angelum,non attjngunt. An ge lu sfi qui de mfer i p t u-
raeft,quamtDeomitrentefpftàtâd'yihterprctàhdâma“ i
liciam hominum, in mutidi Sodomahidelçendiflè. Audite*
inquit, verbum DominUprincipes Sq^omorum,
auribus percipevetba'méâpopulus Gomorrhæ. Sèrui*.
.endura cftèfgblcripturiî',non dominandum. Nifi fbrte
qüis fe ipfum dignum credat.vtangelis debeatdomina-
.rii Voque. viri iufti eos adoràlïè 8ccibum tniniftralïèle-
guntut:<8ceis humanatemeritas vult prxfcrri.CibàRtut
autem fidei & bonorum operüm cibis.' Nam 8cmagni
cbnfilij^ângelum ad pu’çeum ficbibaùit mulier Samari-
•tana. Et forte èos'adörqflè n'on prôderit, fi fiibtrahatut
cibus.- Nonneqüxrendi ftüdioViguil^ fèriBitur Pacri-
archâ.qiüfcalam videhs.caiusfumixiitas cçlos tahgebat,
angelos adfcendentës 8c defeendentes vidit, 8c ipfiun
Dominum inhiium fcalæ, Sceum-angelp^bnec auróra]
iHüfceret*luélaminis cëftameri exèreui; tnec ante abàn-
gelo fatigants acqüieuit,vt éederet,qtiam feràorc altefo
d'ebilitatus,behedr6tiönisgratiamvötieomposacce3 é-
se àngelo reportaret. Hxc ei inïpiritu, au tin figura don-,
tigerunt : fed nobis Apoftóló telle figuralià feruiunt. In
vla ergo péregrinarionisnöftrx, apprehendamus ange-
losfcripturafùm, 8c infatigabili certamine liuftantes çu
eis, non cedàmùs, donee nosventàtlsaurôrailluftrc'f,:
Nec folàm hölfe fiifficiat veritatem, nifi fera ores amoi îs
temporalium marcefcente, ëo vers virtütis aditùhi'de
benedi&ione angelica facilius 'cohfèqaàmürvquô rtu-
gisxtèrriorum a more excitaro,in appëtitu temporaiimii j
c 1 audi camus. E oe n i ib ludlai (la p e r d u ci r, v c tri um p h a n1-:
ris’hom'inis teftimonio ,Deus ipfe, ë[iii fumma véritas-:
eft, facie ad faciem videatur. Quicquid enim boni in fi'
é m .
Çarneades labôfiôfus & diutâfh^'làpîénnac miles, ih
ftudib xc. expleùit aririos, Ô^ fiquicfem i'dcm viuendî
8cphilofopha ndi'fi niï’fuit. Càto bdidgefimum 8c fex*
tum agens annum,animo tarnen iiiuenili virili róboréf
'grauitate fenili, in republicaagens , vc nec raemöriam
t^diprem.aut late^ifl^nfitrhitatem aut qüalfetaffi^carf
neth.nüembra tof penna, aut Iihguäm’irhpeditam qoiP
v quam ahimaduefteret, Gfxcis etiäffilitéri^ appetijt etu-
diri,qui fero & fefe fenex Launas didicir. Cum vero fibi,
el oquenrix gloriam compara (1er, id cgit, v t iùïisquoq;.
ciuilis periciftimus haberetur: , Eius veto proies îtiirifi-.
; ca, & pâtre Çatone digtiä, adeo cfoâtinæ cüpidifate^fti^
grauir, vt né" in curia quidem:, qua* fenatus cogebacur,
tepèrafecfibi;qubminus Grxcöslibrps leéfcitaret. Qua
ïquideminduftHa oftcndicalijstémpoïadeeirejalib^m-
perelTe temporibusl ^Vitam quietam nec^ariam efte
vel Ethicusdocet, qui ftudenrisrnane èxérotium réputée,
ad öftium eius ptemendlim fe 'cijmultuum nirbi
ptilfat.:■ "Airenim: • ‘
, locus tngemtr, nfitcum fe carmine foïö ^
yf-Vexatit, dominus cyiilu, Nyfa^feruntur
^ Veäora noflr'a,dudsnoh'a.'dmit;'entta curasi '
■ Magna mentis opus,nec de lodiçe 'pdrafidà. '
A n orna, cur r tu & eq:ios,f>c!Cstj; de or um -
■ '^B^J^ttitrt^qualûR^üuiffconfiât^Srinèÿs.t
Nam quöd turba vciitatis lumemmpèdiar',1 c'^^é'bâh--
gçlicusdbcet,qucmcürbæpj:æcedéntës8cfëqueritesiri-
crepabantpariccr,Vttàceret. Siquidé dicente Domino,
qui vetfetufinturbis,,turbatdir erga plurimâ, qüo'hihil
ftudijsautbonis moribusexercendiseftperniciofius. Si
ënim4ftudium,ytG(cérqniplacet,éftvehemensàpplica^
tio animi, ad ali quid agendum magna cutn voluntate;
' proféôlo'mens qüæ türhafa ad pluràdiftrahitur,nequa-
quam in vno virrutis opéré,fideliter occupàtur. Séd ftudij
cuiicexer citio p 1 urrmü prôficit, cü virtus in fingülisl
qùç lëgftaùt audithomôjtaèito apudfe vçfiiuclicij fçru-,
,|,inip ccnualefcit, Ïbrnamquc'ratib1cüiiéïaèxaminati8ë
fruiftàm bmniîlmappenditïft ftatèra. Cæterûvita quie-
tâelfe nbn poteft ,li narûræ nécc(Iària fnbcrahùntur ; &
e^ontrafi luxiiriàtanim'usin delinjs, rerû aiftluentialumen
orationis extmgüit. Vnde foecun Ja viroi û pauper-
tas,8c veîx hUmilir%iScu'ftbS, 8c'focîa virtütis, prxmif-
hs adhibetur, vc luxuriam modeiacax ifta compe(car,8c
.ffimnUsffiis.honlffiVm^fWpmor^ôfficiiôyirtatis;ittr''
gicer in liai ecompcllat. Honcfta q Glidern rcs eft, vt ait
fapiêns,lxta paupertas, n e c tarn en e It pàu per tas fil æ ta,
(èd Grcefi diuiïijspütior. Vnde Democritus,ciim aiui-
tijscenferi polTct, q u x tà n c æ fu c rü nt ,v r p’à re reius e x er-
cituiXérxi»èbulû «fare exßd-lfpbfae.fif ,quS^hagif'va'4
çüoàrurno;ftudijViirefaTnméfteropèratus,pàruàadmo-l
dumlüramarèrënrajpiUi'imóttiöttiuMpatrixnÖhaüiri
'A:’heqis âiitem cpmpTUöb.äritiis mbiatusfomhiaterh-
pbrammbràc n ra, a d^ereipfehdam&exercendamdo-
(ftrihamconfertns.jgnt!tusrllfvrbivixit,‘quöd ipfèqiiô-
dainvolumineceftatiîs èfti.CrâfesbUôqXIlIeTh^
prbteélo'fiï fnate non patüo aürfp o n de r e, A b i te,i n quit,
flfiim n cupidrtà tés,ego ÿp pic n
|j4hH'p1ittiS^ëpéiiifetV:^ft^i^i^sqV'^^^NS^îaiÉfeiÉfî .
N o ne ftèrâ ,i nqüityég'è lilUüsfnifiiftx pèriflont. Sbcra^
t-.curh fçrruroraruiùm , bemfnemiotu[ilëtë fieri yt ao-
ceat,nififeàbdiTcen^bmpaupémm8?égèniimcrëdat^
lemperc n ith d ifee rit ib:p 1 uta d e&rünt} q liæfcïtaïo'cùhde,
aut operibus apparer, imago qüædam vifionis ditiinç |ba a'fit necèlTaria fuiit.T etta toalieWm philpfbphiâ é^î-
eft. Et refte aurota,fi heb en ediblio n e'nón fexpè di tangè-jgit, 8c fuam interdurhalienam facit, jra'o àlienam-facic
lum,quia: notitiaVeritatis fincgi%ti;' bonxoperatioriis, i (namr&inullpynqiff grauatùrexiliô. Hbcefiqudd do-
fana: confcientiæ non hiberfiuâum. Porfbad ftudmm | n?fftieas & qüSeätnis (unt, àbigic {blicicudines ,vt hö-
quærcndi, non modo domcfticis, fed etiam exrraiieisa- ] môîôtus quoda’rhmbdoVerfus mfipintum, oràheqhod
nimamurexcihplis. NamSbion,quifuihmbfapientix| fapiebtixpföfe(^umirhpefiit,rep'utecalienum. Vbique,
féruorë fe m p er fl igraù era t ,fiip re rrip dre;'à'ffidegtibüsjjtarnen^brhi ,8c vbique ihpàtria,^quiavbiquè lbcorimif
arâi'ds ^confêrëmibas yiàm férê ràerfum fciis càppt ! apud fe ,& vbiqfapudfepientiàrn dbràraûfàtur. Etfbr-
erëxit , irtrerrogatirsqUe curhoc fediret, rebondit, vt I te hue ^ patriam jnuitat Do'minûsy duw ëum exire de
cum iftud quicquid èft , de quo difpütatis. pefceperÔj j terrajScdë'coghatione fuà præapitjVunperegtinatiqne,
mqriar.MigraftètptöfedtjexhommibusineftkyfiëoiproficienSjmükipliceturiögehtèmlinagnarn^ipfamque
animo viram-ingrederenrur, quo earn Sóló egreluis eft. terräm acquirat reliciccr quam relinquit> dhmad