Sufiollens,miro Paulum candort nitentem / " |
Plaudentes inter diuûm, longascfocatetuas
Viditfulerei fcandentemad culmina cccli.
Magnanimostali Càpitolia ad alta triumpbo,
Si minima oquare,&fummiscomponerefate ft,
Rojnulidas vifto credos ex jbofte rediffe.
Turn lacrymans,atro(f inconiptam tnpuluere for dent
Caniciem,cur Poule,inquitjm* deferis-.vt quid
Mefinefupremum voluifii attiügerefinem:
Et fine me longos vite finite labor es,
bur mibi te tam fera dies ofieri derat, vt nunc
Tam fiubito eriptret.falûi Henefonde, Deo^
Viueivaltq3.patrificfatus, & ilicet acfi
Ardor e incenfus mentis reliqutim bmne cucurrit
Inftar auuvolitantis iter, ceù quando fopora
tiosfomni placidam capimus fubnofte quiet eni,
Et nuncfificre,nunc agilcùattoüereplantas,
Etpafiim longum ferri per inane videmus.
Mox introgrejfus jptluncam,tendefèpalmas
Inflexis genibusj'ublato & verticevidit
Exanimum Paul i corps,fed Viutreprimum
Ctédïàtt, tirabatqj fmul,greffum% tenebat.
Quern pofiquam agnouit vitalilumine caffum,
lrruerotfubitojacrymis.)atq3ofculalargis
Wtfiagerens,& inexpletis complexibus bar eni,
Ingenteisgemitus dedit, ingenteisfevlulatus.
Ac demumfdcro defuntti corpus amid,
Quernfecumtulerat,circuMuolüebatamiÜui
Soienneiiife tilt cantus ex moreferebit:
SupremoSfcfimttl mortis foluebat honores.
Tumfiufira ten am,qua fancta recohderet ojja,
EffodereaggreJfusineqj cumfibifarcula haberet,
Oueisfoderet terrain,qua exanguia membra cubartnh
tie diuûm pattern tumuli fine honore iacentem
Linqueret,ecce duofufisper coda lednei
Interiore iubis cernit deeunereeremà.
Extimuit primo àdjpetta,turn lamina vertens
Ad Super osfietit, intrepidain mentem% recepit*
OUidemifiüariwiû,&pettoremiti,
Mira fides,petierefenisVenerabtle corpus,
llliuscfe pedes circa accubuerefrementes,
Extinclumcfe prope hum an a pietâtê quetentes,
behincpèdibtu tantum terra fcalpuntq, ruuntfc
Cêrtatim,quantum tutnulofatis effet,& ipfum
Eximeret cur a,pattern^ leuaretegentem.
Sicquandoaretolus,arent &praia,necvttdt,
Quas infundit,babet terrisfitientibus vndas
Agricola infelix,fi tuncpralargus aquarum
Exundattorrens,&riui,&hiantia pafiim
Pratafiuunt,lotis&egentesimbribus horti.
Continua ad fanituni blando cum mumurepAtrtoU
lb ant,detect a ceruicemaVsusfoptdetifc
Lingebanuqualesfiudium quoS Mtrtt herile,
Blondir i cauda q3 folent, tingUafa cateUi.
lllefiupens,quo tanta effetfùb corde fer arum
Cognitio,duplices tindebat ad other apalmas:
Extoüensfy Dei magnum, & mirabile munus,
Profy bonis dignaexfoluens quafi promit t antis*
Proc'tpuaspro fe,atque precesfundebatamicis.
Dïfctfferefero tandem, capit iïle beatum
înclinansfefe corpus, tumulo % retondit »
intextum at foliis palmar uni inpignusdmoris
Grande tùlit. quo Je, reltquo fub tempore,tantunt
Solenniyfacrofa die vefiiuit amiiïu.
Tune, vbi clara fequens tenébras Aurorafugarat ,
Difcedit : cupidusfy âamumfocioscfo reuffit,
çoelefiem<fahominem,fa8a&coelefiia narrant»
' P g N î Si
MAPHE I VEGII
L AV D EN SIS
DECLAMATION feu D ISP pT A T IÛ
Inter Solem,T er ràm Sc Av r vm .
S Vm deeeftarent inter le aliquandû lùperiora
fimul atque infedora mundi corpora, iaéta-
retque Vnumquodq; vinv& pulchritudinem
fuam,placuit Omnium confcnfii litem om né
dirimendamci committere, qui & priidentiflïmo con-
filio & folerti iîïmo cun 6ta artificio cond idiflet :vt quod
iudicaflètipfe meliüsatq‘,prseftatttius, idita
xum,inuiolatumqi Çternalege habcrètur.Itaq-,'fammus
omnium renim auôtor.afliftente fibi homme,cuius gratia
ea Fabricauerat,liberum cuiq; exportetidi quas habc-
ret dotes tempus àc locum dédit. Turn rogatâ pri'mum
de le T e R R- a fententiam dicere, vt innumerabili quæ
earn circumfundebat,domefticotum turbæ moremge-
reretjficexorfaeiE
T E R R A *
ÀudienteDéo & bomineafiiftente.
OPtarem plurimum,ô fadlor& rexomniümaxime,
tantam in me vim dicendi cfle,vt cuius caufate coram
in pfæfcntiarum oraturâ conceffi re£te poflèmab-
foluere. Non vererercuiufquam calumniam,quod laudes
meas maiore fortaflè ftudio &efficacia quam mo-
defti* ratio populate videatur,attingerem. Nam quic-
qûiddemepulchrum}eximium,admirationeque'digntt
prorulerim,totum id tibi magis,cuius inenarrabili fapi-
entiâ atque poterttiatalis ac tanta eua(èrim,quam mihi:
quæ nihil prorfujS ante fuetim,àdiudicabitur.Non aliter
àcfielegans quis Polÿcleti VelPhydiæ manibus fàbre-
fadtum fimulaCrum intucatur,non operis magisipiîus
elegantiam quam opificis ingenium & folertiamadmi-
retur. Pace igitur ottiniufti aggrediar, & j)ulchritudi-
nem m agnit udinemqüe meam hatrans, vberrim a tua in
meàtqüe excellentiflitôàdonâ recëièbo ,nêquè adfcri-
bani mibi laudi,quod tam-ingenti & vafto fimeorpotè.
CumJn breuibus exiguisque cèrporibus maiorem fâepe
vittutem viguiiïè çompertumiît. Sed non vidétur care-
relaudemaieftas formæ meaii quam vtifpèciofifliroâm
ita perfeôtifiimam omnium efle conftat. Mirum Veto
quod cum rotundum in orbem Sc pilæin fimilitudinem
Fabricata firn, ac proinde vôlüi &Jabi facilis,prbpriæqj
Fedis incerta videridebêàm-, ilabüis contra tarnen fixa-
qüé fempèr atque imnvota confiftam. Nuncagefuipici-
ant pulcherrimos quibus munira fum colles, alpifîmos-
que montes,videant antra opaca, valles apricas, Vias flue
bafilicas & milirares fîué àgrariâs : fiue Vicinales ad
permeandum omriem orbem lnetim ram paren tes,ta m-
que apte jcomftiodfe,pülchréqüé diftin«9:aSi Ne rèFëràm
quæininterioribus abftrufa vifeeribus mcis gero Taxa,
filices,cotes,rophos,metalla, lapillos, & gemmas^ quorum
quum varieras &afpe6tus fîtadmitabilisJonge ta-
hien proFunda & præpotés quæineislatetvirtus.admi-
rabiliorefle videbitur. Inde totintuéanturvariasifegio-
n es & çlimata: tôt neceUàtios frequentesq-, vicos Sc op-1
pida,excellas arces,permunitas vrbes: to t magnifiée ex-
truda témpla,fora, theatra, palatia, feenas, ci rcos, ther-
mas,domos,aulas,prætoria. Turn locarufticamiraeio-
cunditatis atque am<ienitâtiS,VineaS', Hortos, poméria,
prata,agros,càmpos,dürtioS,filüas,nemora^paludes,fal-
tus,& pafeua-,âtque in his vari j gëneris olefa>gra(jnfna,lî-
liqûaS, fegetes, herbas, radices & flores, tubera item Sc
fungos-,dehincarundines,iuncos,carices,cirpos,virgul-
tâjruticès,aebufta fimtil ac arbores,tôt va^riisytique ac
fapidiffimis onuftas feetibus fuis : præter fuauiflimos
quos defudan t eciam liquores & lachrymasrprçtèr füm-
mam qu oque quam fuppedi tant commoditatem nutri-
cndiignisrparanaffupelledtilisicompaginandjfiuttina-'
ui u m : ex truendor um que ædificiorumVQuæ cum ita ne-*
ceffaria
iumeV1
huuint
o r g -
i r g i l u .
jOimali,
pcftria'.
•eflaria fint, vt fine his tranfigi vitanullo mod o queat,
animalium breuiorumque vermiculorum
,ulchruro eft& illud intelligere j quam diuetfus^fit om-
magna vtiq-,ïit fpecies,maiorque vis Sc induftria.Omit-
niutn fapor.odor, color,& Forma, quam diuetfa & prae-
to estera: fed apes, quis vnquam nifividiflèterederet
potens vittus ac natura .* quanto cun&adrdine ac ra-
tantum ingenii & artis, tantum curæ Sc ftudii habere in
tionecompaiSta: vtminimusquiuis flofculus,fummam
Fabricandis domunculis fuis : tanta inter fë viuere iufti-
cuique eum redte contemplanti fufeitet fapientiffimi
tia:tanta fapientia Sc auètoritare. Nouum populum di-
pfius acpotentiifimi artificis lauda'ndiatque admirandi
casmouam rempublicam: commune eft omnium domitiæ.
caufam. Atque v t infinitam.quàç referri poflet.eorum cilium : communis fobol.es : communis labor & opera-
turbam prætefcamiis ,quantum eft vtiàâo , quod tan- tio.Gommunifque fimul laboris Sc opcrationis fru&us.
tillum eftiftumenti gtatto poftquam vaporc jeepefieri Vna volant,vna cubant,vna capiunt cibps. Spurcitiam
fuo cdspic , prôdëat ptimum yirdeens atque herbidum ; Sc immundiciam horrent mirum in modum. Deleàan-
proferat caputîtum quafi pernbras conceptum humo- tur.aqua pura Sc munda,dele£tani:ur cymbalis Sc plaufi-
retn difFundens paulacim furgat in culmum : àc ne te- , bps,quibus Sc fidifplicatæfuerint in vnum locum redu-
nellum adhpc quod latet pubenfque icorpufculum lx - cuntur. Atque idée Mufarum voitures diète funt. Viuuhc
difortecoatingaC|vaginaeircuniprotegencemuniatur, Fub legumobieruatione , reuetenturquemaioresnatu,
demumybièlatébrisexeunditempiisaduenit;tumpul- vti fapièbtiores reipublicæ fuæ gubernatoreS. Rëgérri
chrapulchcifqueinftru&a folliculis ac miro qucmque habent;Cpi&primas &eminentiores magnifiçentioré^
ordiné cômplexa fpica appareac ; pro vnito longam fe- que,vt principe dignæ videantur,firmiores ctiam Scmu*
curn granorum referens aciem : yt non tàm pülcHntu- nitiores , yt magisfuftententuràulas Sc fedés exttuunt.
dine*qtfàm vtilitate admirabilis efle videatur. Cuius.vt De quibus fiforte, ceciderit, erigùnr ftatim.eum : rebo-
tutiorés ab extranea omni vi8c ininria Foetus reddantur nentes in thrbnum rcgnifiii..Guifedulæ afliftunt,Fauent,
vnufquilqueetiam tanquamlorica8cthcÂace contegi- parent, pbfequuntur, quemfummacompleètunrurSc
turglumafua : arifta qùoquè quafi hàfta ad propellen- fide,quem & quocumqUe ierif fequuntur,conglobatim
dos auicularum infultus defenqitur, vfapex verægaleæ eum cingentes,protegéntes,fej[Iùmque fubleuanccs:&fi
in Fummitate fpicaeiam matiiræ eminet,frit quod itaap- rvolate nequiuerit,collo humerifque portantes Pro quo
pellatur, minus quidem quam granum. Inde magna Sc periculum mortis fubire minime reformidant. Tan -
multaque arte ille confi citur cibus: quo nullus eft ad vi- tam (alutis eius çuram gerun t. Nam mortuo eo quafi
tam magbris>iàpidus,fuauis atque neceflarius. Nèque tune viuere nefeianr,torpent, triftantur,moeréht, nèqùe
minorem fiii admirationem facit acini granum : ex quo Operi intendu nt,neque rcedera focietacis feruànt. Ideo
vtiquetantillp vini liquor oritur : quemnefeio quis fa- nequäquamedomibusprodireaudent,nifipriusillee-
tis vnquarn laudare poflir. Nam vt verum dicam, fimt grediatur. Debitum ei tanquarn principi honorem fub-
quxtü condidifti,o lumme artifex,plena omnia fapien-: ieètionémque exhibentes.Cuius etfi legibus.ac mandapufillorum
plena maieftatis : magna omnia,pulchraatque per-
feèta : quibus nec demi aliquid vlla ex parte autaddi
queat. Verum quum liquorem illum creafti, videtis
quicquid in te ingenii &folertiæ,quicquid virtutis&po-
teftatis eratmagnopere collegiflc , colleètum que in v-
niusipfiusfaduracotum largamanu profudiflè : tanta
eft.eius iocunditas, amoenitas, fuauitas, tanta in reftaû-
randis, conferuandis, lætificandifque animis Sc corpo-
ribus vis: tantus vjgor, tanta falubritas: gracia, dignitas,
naturæque prope quædam affinitas.Quam génerofaeft
autem eius quæ illud produnr arboris ipecies,& afpeèfcu
graca. Nam tetiue primo farmentum : mox ftirps dutior
paulatim increfcitjdilacaturpropagibus.protenditur fia-,
gellis,quæ lætas paflim pullulant gemmas:ynum tætior
etiam vuarum foetus exoricur. Gircum vero palmitcs Sc
pampini, quibus adatcendosferuidioresæftus : quafi
vmbraculis quibufdatp muniuntur. Gircum etiam ca-
pnoli quibus nec alicefac in terris çircinis ornancur.Qui
& quicquid contingunt inieètis veluci manibus capiunt
cenaciterqueperftringunr. Hæc quum pulchraadmo-
dum Sc læta efle quilque intelligat, longé tatnen eriam
agricolæ ftudio & artc pülchriota atque lætioca reddun-
tur. Nam vbi vel exmalleolo velexminutiffimo femine
orientes Ccfe aperit,acprofertin lucem,v't firmior in po-
fterum euadat refecatur totaj adauètifque viribus poftea
pampinatur, quo recifis pactim ex farmento qui nati
funtjCaulibus melior inde abundantiorque fuccus mi-
niftretiir. Dehinc circumfoditur,ablaqueatur,impin-
guatur,acatur,& ne glebæ noceant,occatur. Tum ne ca-
dens deorfum feratur,proftra raque iaceat adiuuatur ad-
miniculis, fuftentaturque pedamentis Sc iugis. Inde vt
membçi cuiufcumque lui pats poftulat, amputatur, reli—
gatur,coniungitur,erigitur,extenditur,profertur,diftin-
gui t ur, fo cia tur ,miroque ordine multis fe vtrinque afpi-
cientibus fociata difponitur. Hæc fatis, hæcque Ipititu
cis aliquafortafle non pacuetit,ihterficit feipfam aculeo
fuo vlttix ipfamet peccati fui. Rex enim, licet aculeüm
habeat,vtitureo magis pro dignitate quam pro vindi&a.
Porro Sc h sc licet fub impetio viuant: non func tarnen
priuatslibertate. Nam &arbitrium habent confultan-
di fimuhproferendique fententias fuas Sc iudiciarogan-
di Leges Sc iiira, quas praecerici non licet, creatidi popu- \
lós: Sc cü maior turbaiupercreuerit emittendi tanquam 1
coloniasiconftituendi regem:quem etiam perperifo cer-
ti iudicii examine Sc ratiohe non lorre eligunt,aut fucce-
dendi vlloiure,priuataue cuiufquamaftcótione: quem
quoque interficiunt, fi maligns deprehenfusfucri telle
narurs,qusruntquealiummitiorcm cuifefubdant. Et
cumpluresad principatum afpirant,feditionecommo-
ta,ciuili quafi bello grauiter inter le pugnanc, donee vi-
lioribus pullis nobiliore pal mam obtinente reconciliatie
rurfum dalei inuicem amicitia Sc pace conquiefcunt.
Diuidunc vero inter fe adminiftrationes & officia, vti
qusq; gnarx eorum Sc exper ts magis vifsfuetint.Natn-
que alis $:liquando,alis componendo in domibus mel-
li vacant. Et alis mei a céra , cui cr at immixtum aqua
dilUunt. Pars etiam conftruendisfauisinftat. Pars fin-
gendis Sc cómplanandis ceris. Pars quoque contunden-’
d s mollificahdsque pedibus materis.-facientes fibi domos,
atque earum primo cubilia. Deinde quafi mellis
prsfepia Sc apothecas, idque canto artificio,vt non Dx-
daluscerteapriusfolcrtiufquenoriteosordines,menfu-
ras^proportion eSjSquali tates, texcuras,orbelque d ifpo-
nere. Tum videas quafdamfuggèrere,pleraFqueftrue-*
re, non nullas polirè, inde alias aliumiplam incus lenire
amarioribus fiiccis, prscauentes quarundam beftiola-
rum infidias.. Alias caftcorum euftodiam ad portas ler-
uantes. Nam alternisdormiuntinftatarmaismilitis,
nec minus Fucis Sc vefpis nocen tibufque qui bufque ver
miculispropellendisintentas.Aliasexcremehtaearum,
carent,nifi & animaris refecta ornataque corporibus: v- qus intus operancur, congeren tes in vnum atque fqras
berioreetiam amplioreque laudedigna cenferer. Quo- mittentes. Nam qusextra exercenturintervolandum
rum &ftaturs,Sc Forms & natursdiuerfitas,infinitaque Fe purgant,propter nimiumquemintelligurit fcEcorem.,
prope multitudo magnum omnibus ea contemplanti- Alias quoque explorandis veneis & imbnbus,fpeculan -
bus Sc noftci decorem & faèfcoris miraculum oftendit. difque nubibusprspofitas y ömnes yero proereands,
lumentorum enim Sc pecorum quanta fit pulchcitudo ConFeruands,inftituendsqj prolis curam fummam ge-
fimul Sc vtilitas omnes norunt. De feris autem Sc beftiis rentes,replentefque iis Fabricatas iam crates Sc eellas: li-
atq; ferpentibusfruftra feemo habendus videtur.Quum eet (quod mirum di&u eft j ignarsomnino concubi-
■ : Bibliotb.Vet.Patr.Tom.ij, ^ ; ' N n n n ___ rus,