Deo.Böneccat,quoniarngeneratiocælcftisferùatcum, j poteft cfBcHS.Tanden>inipudc[i& topudicofoluebi
Generatio vtiquecæleftis eft çternaptaedeftinacio,cuius ' turoc&rino.vimcomunaionis oppofitorum^n m
omncsfilij ingrediunratadvitam.etfi pofljbilc'fic eof- teiligeos aut contetnnens.Saeüdieifturoaftiltent bi
digico oftendebat,qut gratis tantarn pecùmam conte
pfifTes. Congeris in hunemodum quamplurima. N o ta, |
mën his ftjifiulis vrgeor, vt omnia neceuària ctedâ du •
fciun tur, âuc nihü contingentium feiti | quia ^oceflid| |
nô^func.Plane fciolus paululutn mihi cum peripateticis j.
præ illo videot qui Kuiu$ difficultés apguuiain Attiçis
nodhbus çopfcfluscft fe nefcire fc non elfe çicadarn.
C a p . X X IV .
Quoi mathemattei temeràrijfient, ind'tff-,rinter futur a iu-
diciofuo fubiicereprafumentes.
ILli quoque UcetdifTentiamus, iftplurimistnecum fa-
tentur,fe omnia nô nefçirercum quibus aftra-loquun-
, tur.&qui quafi de ipfo cOEleftium finuextrahunt vérifa-
tèm. Qui vero eotum modçftiflîmi funt *riec fideribùs
rerum pollicentur eff etftus, néeeas neceffitati lege dif-
pofitibnis aftringuhtjed quia yenturae funt, cërtifquë
pronuncianturindiciisipraedicëre non vereritur. Sed fi
Fwurorum poçeft ordo mutari.temerariüm eft remfüf
naturainceitâ.certodsffinireiudicio.Sin autemmutari
nonpoteft»quid prôdeft tan tà cariofitate fcrutiri.quod
nulla poteft diligentia dcclfnari? Sed forte etfi aliçcr eflé
poffit,res incerta non eft, teraëritateïnque iudici j exçtf-
fat ratio indubiratâ fignorum. Licetenimfît poflibiïe
rem alicet_cfîe,earri tamen i.ta futuram ëfle j.manifefta fi-
. ■ gnapt^uubciantNcciMa,inquitafttotu6 Iccrétmus,
Icemquc poeticum, quo fenex Carnotenfisin inguftijs I iniereft.analiterçfl'eqioffis.dum id de quoagiiuc.ita ta-
- ' - ■ r- ;■ • ' turume(Tenondùbitem.Sedquænamcft hæeçertitucio
fignorum ? Nempererum plerumque experimentum
dem proeuaricationis metito à iuftitia, quæ via yitae eft,
aberrate.Si mihi nbncredis,audtvel ilium, cui fi angelus
de coelo contradixerit,digniffimo anathema te çon-
demnabitur. Pater, in quit,ex eis quos dedifti mihi non
perdidi quem qüâ,fed fer ua cos. Nonne quaefb iUos per-
diderat,quiretrorfum-abierant?Nonne etiam quodaro-
modo iam Iudam perdiderat?Sed certe acçeptaperat eu
inarcanô confilij fiiihs, ne pater feruandum intercom
feriptos filio dederat ilium, qui non fuerat prçdeftinatus
ad vitam. 1 Si vero alij præordinari erant, fi labi non po-
terant,quare pro eis tâta fçdulitate filiusinterceditî Sal-
uandiergo erann*& tamen dum peregrinabantur à Domino
mortem poterâtpromereri,ad vitam nulla nccef-
fitate prædeftinationis anftati. Gjoriatur quis qubd eum
nihil feparabit à charitate Chrifti, 8c tamen caftigat corpus
iüum,&in feruitutem redigit.neforte cum aliis prç-
dicauerit, ipf® reprobusinijeniatur. In apocalypfiquoque
monentur angeliecclefiar,un?.nunc agere posnitenr
iiam,& prima opera fecere 4 tie môuea tur candelabrum
eorum,nunctençre locum (uum, ne eundemaltcrî.Ge-i
dant. Curitafi quaefuturaerantimutati npn poterant?
Hæc quoque fententia nec gençilium philofophosla-
tuit, qui fatotum feticro di’çunt immobilem,nôn quia
moiierinon pofiit,fed quiamoûeri omninonon. cô tingit.
Hinc eft illud,
Exireàmediû pgtuit Pbarfaliufttù.
aue poeticum, quo fenex À
fortunæfrequentius vtebatur,
Fataviaminuenùnt,&ç. . - . i r o - > , . .* -r ■■ * «-• > < a
Qu* vero elapà funt, & fecûndo difpbfitiçnis efFeékû follax,iudiciumdifficile,tplorùmquefignpwm varia eft
compléta , naturaiiter. quidem nqnpoiTunt non fuiffè, j & multiplex fignificatio- Porro yanews arobi^uitatem
licet nihil aflerereinalterutro audeara in iniuriam d if ind.utLÎuin ambiguis auteni omnis dinuutio pcriçulola
ppnentis, Ait tame do<3:brüdodtiffimus,;Hieroiiymum eft. Sed efto quod fignavhitoriniafint .yndeillavnafi-
loquor; Audenter loquar licet Deus omnia poffit, virgi- gnificatip innotefeit,aut quid përhibet eam euerallam?
nem tamen poftruinamfufcitate non poteft. Poteft ta- iNatura in quis ? Illane quae in rebus,anquæmdmtna
men coronarecorruptam.Et quidem d'ffinitionemvir- I yoluntate confiftit ? Porro* diuihîB non obloquôr yo-
ginis,eodeminterprétante,Apoftoluspohit,ytfitvirgo luntati,fciens quiaortinia, quxcumq-,voluit,fecit.Stea
quæ fanâa eft corpore & lpiritu. Sed proculdubio Deus tibiinnotuit,bene eft.P©tes vtique in lumine illo videre
ôcfimâificare animamvirtutibus,& carnempoteftre- | lumen,&veraindubitata de libroproferre,quialiisfi-
dintegrarecbrruptam jvt totafubftâtiafuivideri poffit, ; gnatus, tibi apertuseft jinqüofunt omnesfapicntiæ &
quæceciderat.fulcitata. Quod fi oratorio-tropo vfiis in- j^cientiæ thefauri ablçônditi, querç nemini aperire lici-
tellexir, quæ fuerunt non polie npn fuifïè, non neceflè turqefie audieram, nifi âgno qui occiffis eft > & mortem
fuit ad virginemproftratam recurfe?e, cum in præteritis i virture propria interemit. Noli amodocóm Apoftolo
omnib. fimrli fententia vel errore,hoc idem pocuerit in- j mirati altitudinem diuitiarum fàpreôtiæ &fcientiæDei,
ueniri.Sentetiam veto ab errore feietet diuido,eo quod j cum tibt cpfnprchenfibilia fint iudiciaeius, & aftrôrum
fèntetiafempcf habere debet verftatis fignificationem. ! ducatu perueftigabiles viæ eius, tibique vadabilisfit iu-
Sicut apud fandtum lob inuenis^Quis eft îfte inuoluens : diciorum eius abyffiitmulta. Si de ea natura ni ter is quæ
fententias fêrmonibus impcricis ? Sed forte virginitatis in rebus,ideft.freqüentirCrum curfu verfatur,fruftrati-
aliquisgradus.eft, quem impoflibile eftaqnacunqjcor- J bi defiderium familiarirate blandiris.cum afolito rerum
ruptaapprehendi.Quod autem poflibiledicitur, inter-
dum ad facilitare.m qu^fingulis-ineft.vel ex fortune eal-
culo, velex aptitudinedifpofitionisrefertur, quamquä
jfam rerum naturam refpicit.nunc ad fpintern omnium
liuinam refle<ftitur maieftatem, a quo omnis non modo
perfönarum potentarus, fed rerum omnium qua; vi-
deri vel cogitaripofTunt, poteftaseft. Hinc illud Salo-
monis; Omnis poteftas a Domino Deo eft. Aduerfus
hane nulla mcvnquam contumacia erigam,certus quia
ipfa Cola eft,quae poteft animam 8c corpus mittere in ge -
hennam.
c a p v t . x x i i r .
' Abieüionoui Stoici.
REftartibiillius Stoici tuiquaeftio, quem in Apulia
diutius morantem vf3i,vt poft multas vigilias,longa
iciunia, labores plurimos &C fudores, tanto infadicis
&inutilis exilij quxftu, in Gallias Virgilij ofla potius,
quamTenfum reportaret. Quasrebat enim Ludouicus
Ule ,anpofIes aliquidfacere eorumqute minime fa&u-
nises.Qjiod cum admifi(Ies,mille tibi aureos off erebat,
duiUufl cfficeres.Qupd fi forte refpuetes,eos tibi quan-
c alibet fumma multiplicari iubebat,vt quöd leuitCr fieri
-curfu muîtadifiertanr,ït eo maiori admiratione fériant
fenfus hominum, quo tion tnodo infueta, fed jpfi naturae
videntur adfierfa : vt,cumfolis defeâus'plcnilunio
contigit,aut fi circafÿnodum,aut citrâpleniiunium,vel
vitra, Itiminis fui lunapatiatureclipfum.Qui enim fide-
ribus legém dédit,qui curricula temporü voluntatis fùæ
freno moderatur, quitetum momenta temporibus fuis
accommodât, quandó vult & quo modo vult, nouum
ftupc:C natura^autrarum poteft producere effeétum ex
: caufis concurrenubiis', quæ aliter parère confueuerant.
Quis enim cofiliarius eius fuit, aut dieet ei euf ita facis?
Vtique Dominüseft, quodbeneplacitumeftin oculis
fuisraciet. DiTpofiçioni ergo aptare tempora, 8c return
mométàvariaré temporibus,fôlu s illc quidifpo fuh,poteft:
Sc cum mùltorum noritiam, fecundum beneplaciti
fui menfiiram,conceflèrit creaturæ, hoc fibi trinicas fin-
guiariterrefeniauit. Quando itaque & quandiu quid
futurum fit nóuit,& partes temporum ille difpenfat,pet
quem ipfa tempora fadka funt. Ipfa quoque tempora
motu& variatione rerum, quafi quibufdam coloribus
pingitj &vyolubilem temporis rotam, iugali quodam
nexu rerum quo tencatur, illaqueat.ôc vt remincoprë-
hehfibilém ingérât intelledtui ,eandém mirabilitor rerum
" ' ‘ ris. Cum enim Sycophanta Mandrogerum percunfte- .
fümproptfetatfbiisiqilafi iuisinforfhar. Noneft,ihquit
verbum altiffimi,veftrum,nofTe tempora Vel momenta,
vt póWtis modos, & variefdtes eorum, quxfutura funt,
èómprehéndëre. Ecce quare te,merarium.fit, futura cer-
to fubiugare iudicio. In patris quidc poteftatc fimt pöfi-
ta, non neccffitare eueniendi. Porro quae in potefta,-
feppfitafunt,fic,& hón fic,eflepofTun't.Nam quasinnë-
ccfficate,ficeire neccffeèft.
C a p . X X V /
Quod argumentum dfigno fuo non tü nectffarium^& de E^e-
chiayAcbab, & Ninmtk:&quod ea qua (igni-
ficantur mutari pojfunt.
SEd forte familiaribus veritas loquens.non veftrum
aif,vttantam prasrogatiuam aliehis, puta Mathema-
ticisrcferüaret. Efto, fi tarnen fidelis animtyi acquiefcit.
Sed quanta, vt praediótum eft, eft haec certitudo figqo-
rum? ^fempe cum
figna meatus,
DeferuerefuÖs,
riouum aliquid creditur imminere. Non qpim ;cpufqae
eontendp,vtrcsmagnas nullis vnquam eredam,indicijs
prxuemri, cum in fole & luna. & ipfis elemehffs öc .or-
natfi eorum,vim fignificatiuaa Domino cfïc didicerim.
Cxcerum artem efl'e, qua quis de-futuris, ad omnia interrogate
verum refpondeät ,;auromnino non effe, aut
non dii.m inhocuiffe hominibüs,mihi multörum autori -
tate,&ratiÓheperfuafum eft. Quod fi tibi perfuadcre
napofTum,obftantibus his,qux mihi de prouidentia,&
fato,indefinentér oppoiiis, mihique repugnantibüs ex-
emplis.qus de varijs adfers hiftori js pprfuafi tamen mi-
hljhüicnon acquiefcèrëvanitati.Non equidem fignorü
figriatóturaqj ëam cöhasrentiarij arbitror, vt altérum ex
alcctonccefïarioconfequatur.Cur itacrëdiderim,nifite
curialium nugx detinent, ^udi. Rex Ezechias xgrotauit
ad mortem. Apnoh crcdis regem Iudamedicuminue-
niflc,qui vrin2 ,&pulfus, & multiplicium pragnoftico-
rum indició,morbi deprehenderet quantitatem f Deinde
refpönfiim mortis forte acceperat in corpore fuo, qui
eoufq; pèrduétus eft, vt fe vrifturum vlcèrius non fpera-
ret. Poftremo SpiritusS. mortem nunciabataftarëpro
foribus. Quod fïgnum certiusqaseris? Quid ce'rtum eft,
vc de alijs taceam, fi de ceftimoniódubitas Spiritus fan-
di? An negabis Efaiam dixifTe,in fpiricu morieris & non
viuës. Vixittamën&non mortuus eft.adiedisëi annis
quindecim, per mifericórdiam éius, qui futuroru euen
tusirifua pofuit pöteftate. Et forte tnortem, quam natura
vitaliumqj defe^us intëntabant, quia ille per pce-
nitentiam mortuus eft in culpa, vlte^ior coramin antis
Dei abfórbuit mifericordia. Achabquoq; Reximpijf-
fimus,cum Iezebel nóntam coniugio,quam crudelitate
conuinifta, cumyincatii fanai Nabuthie cruote pofló-
diifct,mortemimminentem pr^nuncianteDomino,ex-
fpedlabat. Si mihi non etedis j quod eam Deus ipfe prx-
nunciauerit,audiHeliam. Aitenim: Hiec dtcitDominus
: Óccidifti & poffedifti. Iiemque. In quo,loco lirixe-
runt canësfangüinem Naboth, ibi lingent fanguinem
' tuum, de Iezebel canes comedent ante rnfiros Iézrael.
Quod cutp audiffit Achab, fcidic veftimenca fua & pofuitfaccum
fuperiCarnëm fiiarn, ieiunaüitq*, de dormiuit.
in cilicio. Fa au sf •, eft fêrmo Domini ad Heliam d.(cens:
Quia reiietitus eft Achab faciem meam, non inducam
maluin diebüs eius. Ecce pmna quae debebqtur Achab,
quiapeehitentiam egit, difterturiri pofteros, de Iezabcl
in fcelère perfeuerans praeienti iudicio' condemnacun
Vfta eademquc fuit féntentia, quas finguinem Achab8c
Iezabelcanibusexponebat. Ectamëivproparte muta-
tur,pto parte mahetimmobilis.autore tempocum fic o-
mniadifpenfante. Sic de Niniuitae apra/enti excidioli-
berati,Domini flexêrë fententiS, ex edidforegis deprin-
cipum, agentes!' poenitentiam äd prsdicatio^em lons.
Numqüid'tibrvfdeturveriotdefidclior fèntéffiialouiy
deMartis ,quam fententia creatoris ? Npn vtiq; l lauti
confilio acquiefccnsjli iftudvirium planëtisadicriplë"-
turianiiUfiHtplanetaeplacahdiyqui|iamieris totum ro-
tan t : eos Mandr ogerus noftro vifu faciles, nec di £tu af-
fabileseflerefpondet,adijciens, quod dcatomosinbre
volnunt, ftellas numcrant, fola mutare non pofTunt fua.
Sicitaq-, a difpofitionefidcrum euentuum neceffitatem
ingetir, v t illo fale fatis vtbano eleganter irridcat, qui vi-
fumexercent in contemplatione eorum, qui vifum fa-
giant,8c interpellantcos, qui loqui dedignantur.de cuni
atomosin orevoluant, verendum eft, ne fiatomus ge-
nethliaco forte intercidat, in excipienda fententia cce-’
leftiumlabatur. Sit ergo eorum eorum infignisautqri- '
tas, dum ftabilis 8c incouuulfamaneat creatoris. Cette
quicquid tibi Mars tuus,aut Iupiter fuggerant, Deus ve-
raxeft.de tu dum illis plus quara Dco credis,perniciofif-
fime mendax. Aftra quide mendaciä funt in cönfpeftü
eius,fed 8c in Angelis fuisfeperit prauitatem. Vt tamen
verü fatear,tibi aftra non mentiun tur, fed tu ipfe. Qupd
deciperis tibi imputa.Quis enim te cogitfalfum putare?
Deus ea, quae prseun tibus ifignis Venturaconieftas, im-
mutabiiia effeperfuafit. Anfallcriseo quodfigulusfibi-
Ians,aut hicmundusaic,
nulla fine legs p:r auum
-Errat, & inter to voluunturfiderd motet. .
Autfifatamouent,vrbigeneri%pdrati(r
Humanomaturalues?
Idemq; manifeftius fubijcil,
N Effuperos quidprodeHpöfierefinem ? .
Cum domino pax ifta venit, due Roma malorum
Continuamfertem, cladem^in tempora mult a
Fmiabe,ciuilt tantum urn libera hello.
Sedpf oculdubio multi dij tui futurum bellum amöue-
re non poterant, quia multiimo potius nulli funt. Hoc
tarnen vnus 8c Deus de Dominus potuifiet. Nouitenim
ille mutarefententiam, fi tubeneficio eius maleficium
finias.Vnde de Nabuehodonofor confilio.Danidis pec-
cata eleemofynis redimens, de iniquitates inmifericot-
dijs pauperum , fentfentiam Domini imminentem ad
tempus.effugit, donee in aulaBabylonisgloriansdice-
ret,Nonne base eft Babylon ciuitas snagna, quam ego * -
dificaui in domum regni, in rob ore fortitudinis me®, 8c
in^Ioria dccotis mei ? Sic ergo elationis voce,in feipfum
iam fugientem DeiiTententiam reuocauit.
C a ?. X X V I . | -
Quodfententia f>e\ moueripoteSl, quod confilium Dei im-
mutabile < ft, & voluntas Dei prima omnium
caufa, &quod matbefii via damnations
eil.
/ n v r a itaqj immutabilisDeipoffitmoueiti'fententia,
V_* errantium dedifeurrehtium lyderum fermo mane-
i bicimmobilis? Sed quocutiq-, modo fententia mouea-
^ cur,confilium Domini manet inaeternum.Quod autem
confili j de voluntatis Dei fignum certius eft> praeceprio-
ne aut prohibitione diuiria? An non rede yidebitur veile,
quod prsBcipit ? Plane Patriarcfiam praecepif ynigeni-
tum promiffibnisfilium immolare. Redtene Patriarcha
mandahti acquieuitfRedle quidem per pmnia.eo quod
j m>ndatum voluntatis, qua;prima omnium caufaeft, 8c
jiunqUam fuö fcaudatur effsdtu ,.ccfj:iffimufn indicium
fit. Adeo quidem prima eft.vt fi quzraturde aliquo, cur
italic, re^iffimedicatur, quoniam ille fic voluit, qui o-
mnia qu^cunq^ voluit fecit.. Si verb cur yoluerit inqui-
ratur.ibepta quafftiq^eft,‘quoniam primae caufae, volun-
tatis.fcilicet,quxritur cau(a> cuius nulla eft omnino cau-
fa. Equidem dici fo le t,^ verum eft, quia in manu prin-
cipis eft,vrpoffic mitius.iudicare quam leges,cum 8c qui
lege m tulit, derogandae vel abrogandae fllius habear po-,
teftacem. Legiergo,quamfigulUstuuscqeloimpbpit,
autorcosli contradicere ho audebit i Interpofitam inter
ius & ^quiratem interpretationem,foli principi & oportet,
dc licet infpicere. Vbi aliud ius fuadet, aliud aeqüjt&i
qüae in publica vtilitate vetfatut,principis quaecendacft
interpretatio, quae generalis eft & neceflaria. Vbi de
w p ” ” Hh 4 feripto