Epifcopa.
firn -Mag-,
dcbingcnl'
Branden,-'
biugenf.
McffebuE-
genf. Ci-,
tenf. Mif-
nenf. pr|-.
mainicia.
O^o.n.
I mp. do na-
-tiónes.' V
Bamberg,
ccclcfia er
Mönaftc
i.iü.ip Lim
älHRcges feu Imperatores Germänitam prxdeceffbres
quam etiam fefeeftbresprxfe6toram ptjncipüm, mtii-
tas alias ecclefias diueifaque mohäfteria nmdaueruht,
aclargis pöiTeitj,qni^us ditaucrurit.yarijsque ipriüilegiö
rum pouefTionibus extulexurit., probt ex.inftrulncntis
feu priuilegijs eorundem, ncc non ex feriptüris alijs.qux
inpluribus gecfeftjs öc lnonafterijs adhuc habentur liquide
» pOteritapparefc. Licet äutem ininftauratibni-
bus diétorum Epifcopatuum hiftoriaFrancorum}& e sters
chronics aufeörkrafemecclefixRpfean^^^
idpertinetjvtpateti^.qusft.i.piscipimusjibteru'enif-
renpnreferant,pictamencredendümcftyquod-prsfati
principes de aiiaoritace iplius ecclefisquam (!,vt ejf iu-
perioribuspatet) maximo vencrabantut affe6ku,hoc fe-
cerunt& alfenfu. E xhisigftureonftru&ionibus,dóta-
tionibus ,6c reftaurationibus ecclcfiarum, 8c monafte-
rioyum, donationi busque feu priuilégiorum coocèflï omnibus
eifeem ccclefiis Sc monafterijs pro aügrhentp di-
u ini cultus magnifice fa6tis , elate pätet principes ah-
tedi6bos Chriftianx religionis zfclhm pracipuum - ha-
buifle.
C AP VT X* ;
De prmlegits pro libertateeccleßaßica munienda ,• chro
per veterts principes Germancs conceßis, & de jpe-
' cialibus honoribus, quibus cltrum prafertittrin Germania
extulerunt.
B Vm religiofi principis fithoflbrareiäcerdötesPei,
üvtpa te c c )^ . di.civirim. 8c 11. qusft.i.faccrdotibus:
[ bpmineautem fäcctdotum qm nes' clerici cqntihéritür.
vtpatetexc. de coha.cle.& muli. c. z.ingloft. Ideocon-
.fe.quenterv|dc'ndum eftiqualiterveteresGermani principes
pët,feas leges eCelefi^fticamlibertacem clcri fee-
Cialibus auxerunt priutlegi|s , clerumqn0prsrertim in
Germanise partibus pïxcfpuis höhoribus extulerunt.
[ Circa hpc autèm eft'fciendu mqubd Theodofius Im'pe-
[quecaufem habens iiüe fuerit aötor fine reus poterit 'jn
quacunque litis parte judicium épifcópi .dicefefani eli-
gere, etiam paft? altera refragante, necilliuselc&i epi-
fcopi (ententia poterit retraótari, quodque teftimonio
ivnius EpiTcbpi omnésiudices ftare debent, necaliquo-
rumteftirrtoniumm^öntrariumdebetaudiri.HSc lex
lip Iqftinianéb codice honfepcriturinTerta.ïèd ponitur
n.quxft. i. quicunqüe. HanclegenFCarolus Magnus
innouajiit} vtpaterext. de iudic. nouit. ver-ri.eeillud-ai|
qu. i. §.hxcfiquis. yèr.volumusvelcanone. 'Lice't au-
|temIpannesTheütonicusinpf£edi(9:óciquieunque,&
iBefnhardus mdiiäoclnpürncümcofumlequacibustef-
neant,quod lex praemifla fit äbrogatal& fblami'nodo
pppta.vtöftehdatntqüahtafaefitaffedlipiquamlmpe
ratores ërga/acefdpfïüm^habüeruht/Ihn^6T-räm^^
tat ibidem quöd,hpc priuilegium contefluin fuit ecclc-
fisab initio, vndeadbscdnrät, quafidicatnon eftab-
rogatum:imo'dicRHpft.inprsdi(ä:oc.nbuir.quodIm
perator non potuVtauferrc priuilegium , quod ëi feröcl
conceiTit.ar. C. de dona. qusiub mon.l.perfeóta. & zz.
q.z. d.fi quslibetculpa.ver.nonenim,ad fin.de quote*
mi t tit ipfe Ho ft. ad id quod notat in (Utn'm.a de inminu
eccl.:§. inquantum, fub§. Tednccilla immunifas.'Ver.
nee credeh^iheft.Sc'feqHentibüs. ltefn Imperator Fri-
derieüs If. infauorélibertatisecclefiaftics ftatüit.qUod
nullus peffönam eccrefiafticapi in criniinäli vel cijuili
caufatrahefeadiudiciÜmfeculareprsrurnar,quodTi)fe-
cerif,a(^prafboiivrecadat,iudicätumquenqntenet^&
iudexfit extunciudicandipotcftafcpfiuatuX»fiqüis et-
iém iudexfecularis clericis velpeffonisecclefiaft.iejslq-
ftitiam denegauerit tertio reqüiffcüs fiiam iurilaiÖio-
nem amittat. Hsc patentin authentica, ftatuimusfi
fert hiftbriaf rancorü ) regni furtfirhpore .incepit cede-
fiasjp remçdioaniifjs fusdeuoto animo fabricàfe.Item
Xptho I. eiufdem Henricifilius,MagdeburgenfiArChie*
pircopalem,Brandenburgenf. Mertebutgenfem,Gitenlem,
ôc ii^j^eQf.qptrcopue^çpnft'piiXit eccl^fîas» eXc©“-
ptfe diüerfis monafteri)s virbrum & muliçrum iivSaxonia
ÔcSclàuonia per euniconfttudis,yt id Ijiftoria Fran-
corum plcnius concinetur. Idem etiain Qtbo .Daniàm
feu Datiam Cifmarinarn tributo fubi|cien>, e^m fob anno
Dom. 8jz. in tres Èpifcopatüs diui^t, ÔfHamalbür-
genf. epifcopatui prxdiâombiecit ,vt refert hift. Fran^
cofum,ih qua nomina locorum> in quibus epifeopatus
buiufmddi conftituti fuerant deferibuntur. Item inci-
uitate AldcnburchinSclauonia fita fecit ppifeppatum
Hammëlburgum metropolim ,eo qüod vicinior ilü ec-
clefisquàm Magdebufgeffetièundéepifeopatumfob-
ijciens.vtin eàdëm hiftoria coanaetur. Idem etiamp^
tbo fiib anno Dom.87}.ptoremedioanimsfuætradi-
ditDco & Ecclefiæ Magdebürgenfi in prsdijs »mlibris,
cæteroq^apparatu regio,ineffabilia muncra ; eaferiptu*
ratum traditipne,acimperatticis& fiiijXuicollaudàtio-
ne, fub omnium prsfentium teftimonio^ebnfirmando,
vt in hiftoria FEancorum continetur. Itetn Qtho ILeiuf
dem Ö thonis filius, locum Minelene, vbi pater eiusiam
idiÊtùs bbijt, & décimas ibidem, quæ ad monafterium
Hersfelt percinebant, iufto perm utatipnistitulócöqui--
fiuitjàcin eodemloco congre ga ti s mbriâchis, téb usque
neceflarijsdatisjîiberamfecitabljatiàmv^pqfeolîçæfédis
pridilegioaccèdence. Médeburgcnfem quoq; epifcopatumlargifluapietatercfpexitî
donanseidem cilii-
tatem.Mérfcnburgenlêm cumfuisiuribus & iùnfdiâfe j
i nibus,ac mulcas .yiUas,fpreftamquè inter Salam&jylül|
dam fluuios.qus omnia fcriptismanuprOpfiarobofens
èonficmauit>vriuhiftoriaF£anCQrump!eniuscontinen'l
. tuf. vltetn Imperator Henijciis Il.cpitçopatum ecclefisl
"Merfeburgenfem per.Gi?elerum quondam eiufdem ecd
défis Epilcopumjdum per Othonemll. fub ann.DbmJ
9:81. ad. ArchiepUcopatttrn Màgdeburgënfem promo-
ueréturvpoffeflfeiubus & bonis Mecfebütgenfis eccle-1
fis inMagdebqrgcnfem partim , & inCitenfçm & Mif-
nenfem ecclefias per didum Gizefprum t5ansJXds,pëhi-
tus defttuâùm e t integro in sdifiçjjs» miniftrantibus,
poireffiqnibus, & ornamétisecclefiafticis ad antiquûmj
epilcôpalis dignitatis ftanim, & honq.ë p rift i n qrp, mb
anno Doth, jo pq. ftuduit reformate. Idetn etiam Hen-
ricus fub anno Dom.ioqô'.epifcopaturft .Bambergcn-
fern in honore ianâotum Petti& Pauli Apoftolorum
^rincfpis'& Gebrgij martyriscqftiïUK.î’Locumqjipfum j
ptædioiû diuitiisôc omniuqi ornarus depore (vt iirpræ-
fentiarum cernimr)copiofffiimè,dfiauK:inmeridiaôa
quoque ciuitaris patteecçlefiam in hpiipre S.Stephani
prothomartyris fub ordine canonicorum,ex aquilonari'
yçro parrç moüafterium fub monachali régulaS.Bëne-
did:içônftfuxiï,!aliisquoquefandoramlocispçr,reghi'
lacitudinem non minus,ptOut ppus erat,iargitatem fus
munifieentiSimpertiuiCîquædamdil.apfainmeliusre-
formando, quibufdarp iocisquspcofuftentatione mi-
niftrantiumjn eifdem minu$:fuppètebint,pofi'eifipnes
& pnsdialargiendo : prout hæc in hiftoria Francorum,
& in Eufebij, GQtfridi,& Màrtini chronicis, ac etiâm in
ëfufilem/Si Hetirid vita feu legenda plenius contineh-
tur. Idçm etiam Imperator Hénticus ( y t refert feiftoria
Francorum)in:ItdiaexiftcnscpiicopituminBobdciui-
tatc, fub annp Dbip.-ypi 4. cum Ucèntia ôc.confiliQ pro-
ùincialium,e.pifcopotum cpnftruxir. ; Item Imperaçor
Contadus II. nationèFranfcus,çonftruxit m ona fterin m
monachpturn in çaftto fuo Limpufg. prsdiorufnq; co-
pïàiltüd diraQit;Èpifcopaturnqûoq;Spirenfempibue-
ifiëre ft^tuens.fedyjnentÛ meta eoufquernpn pertingens,
'iTjjbTüormperatori-HenricoIII.fûævoluntatisimplen-
ddcom’Bÿi fi teftedunUqucm i pfefeaghifi.ee dncepit, ied^
filius IfepdafOt HcnfkuslV.magnificcritiusadirople- gnata,inl.OmnedC.deeplfcQp.&clër.qusëftfumpta
:üit. Ifem.prsfatus HenricüX.111. di&i Gpnradi filius,; de prsdidi Frîderici conftitutione, âddecus ôc décoré,
'duascongfegdionespeomilifantiumin Gosrariainfti-. ^.ftatuimùs, dë ftatu ôc confuer. con. liber .eccl.edi.coll.
tüif, vtm Francorum hiftoria continctur.Plüreîinfuper 10. Itemftatùic,quodnallacotnmunitas,perf0napubli-
Religiot
principis
'cft hontt|
rare fie»
dotes Dsi,
Pi'iuijégiS
cieio cou-
clVum pet
Theoào-i
{îum lmp.
Priuilcgiu
à Carof
Mao.Imp.
confirmai
CodIHw|
ti ones
detici
ïn ip e r#
JibertaM
;cclcfir*>?
ilica; '
7*7
I Archicpi-
■ feopi.' -,^1
I Epifcopi.t I Abbaus.
D I
I Clçiicî. ,
caivdpduatacollediasfeuëxadonesangariasièuperàp
iafj3s ccclefijs, feualijs pijs lo. is imponant, aut inua-
dëre ecclefiaftica boria prsiumant, quodfi fecerint, &
tequilfiti ab ecdeiia, vel ab imperiö emendare contem-
fcnnt,triplumrefundant3Bannoimperialifubiaccant,q>
abfej fatisfadione débita nullatenus rernittatUr, in aiir
tHèntica. Item nullafignata. C. dqepifc.& clef, in 1 z. &
fumptaeftexdidaconftitutione^.Itemnulla. Itemfta-
tuit idem Fridericus, quod quscunq; communitas, vel
perfona in excommunicatlone për annü propter liber-
tate^ecclefis fefeFpërftiterit.ipfo iure imperiali Banno
fubiacëa^àquo nullatenus liberetur,hifi priusabëccle-
fiabenefiefo abfplutionis obtëto,vt inauthentica, item
quscùnqi fignata. C;de ëpifô& der. in l.quicunque, &
fiimptaeft ex prsdi&a conftitutione, ad decüs. §. Item
quicunq;. Item ftatuit, omnia ftatuca Ôt cônfuëtudines
contralibertates ecclefiæ eoiümque perfonas induda,
cafta & irrita nunciarijipfaq; dë capitularibus penitus a-
m oueri,& de cscero fimilia attentataipfoiurenÔ valéfe
decernit.&nihilominuspoensftàtuts in leg bus immi
nebunr : & fi per annum huius conftitutionis aliqui in-
uenti fuerint contemptores,bonaeorum për totum imperium
inipunè potuerint âb omnibus occupari: vt in
authet.cafia & irrita,qus eft fignata.C.de faccofand.cc-
def.&in l.priuilegia, 6c fumpta eft ex pi sdi6ta conftitur
tione,addecus,inprincipio. Item ftatuit prsdidus Fridericus,
in eadem cpnftituti.onejn principio.quod po-
teftates, confules, 6c omnes ftatùrarij, & icriptores fta-
lutorumhuiufmodi.&confiliarij iplorum locorum,&
quifecundumftatuta vel Confuetudines memoratasiu-
dicauerinc.fint infames ipfpiure, ipforumq^ fententias
&a«9:usaliosillegitimos ftatuit non tenere. Licet autem
prifei R.omanorü Imperatores, qui ante tempora tranf-
lationisimperij de Grscis in Germanos in perfona Ca-
roli Magni f a d s , Romano imperio prsfuerant, clef um
& ecclefias per fuas leges multis priuilegijs libertarint :
vt pater C. de epifc.& der. quafi per tocum. & G. de fe-
crqf ecdef.quafi per totum,& in auth. de fan6t.epifc.per
totum.collat.9. quorum ali qua etiaro pohuntur in iacris j
canonib.i^.q.i.geriëfaliter.ver.iuxta & ver.placet.& zj.
q.8.vniüerfos,&c. fancimus rèadem tame priuilegiane-
quaquam adsquari poftunt priuilegijs antedi6tis: vt-pâ5*^
tere poteftynicuiqj leges eorundem prilcorum lmpera-
torum diligentius intuenti. Quod autemvetetesGer-
mani principes, clcrum in Germania vitra prsmifla pri-
uilegia(pecialibusextulerint honoribus, ex eo potifli-.-
mè oftendi poteft, quod. Moguntin. Treuer. & Colo-
nienfis ecclcfiarum Ärchiepifcopi.,omnibus priuilegijs,
confuetudinib.& fingularibus honoribusquibus csteri
principes feculares in elc6tionc Regis feu lmperat.Ro-
manorum ius habentes, qui prs csteris Germanis prin-
cipibus multis (pecialibus priuilegijs confuetudimbus
& honoribus funt munitij perfrui aegaudere nofeun-
tur. Omnesquoq; alij Archièpifcopi& Epifcopiecclc-
fiarum,& Abbates monaftcriorum Germanis, à regno
6c imperio regalia tenentium,ëifdem priuilegijs iuribus
& honoribus perfruuntur, quibus csteri principes feculares
Germanis in elediönë prsdióta ius non naben tes
co mm uni tef perfrui conlueuerunr.Infuperclericitamà
principibus, quam ab alijslaicjs in Germanis Gallis ac
Anglisprouincijs,quorum regcs(vt dixi fupra in Pfooe
mio.) Germani extiterant in maiori reuerehtia & honore
ab antiquo v(qj ad prsfens tempus, quâ in cStcris
mundi partibus,fuiffeaceffchabitircferunturi Ex præmilfis
igitur & alijs innumeris.qüæ eircahoc r'eferripof-
funtjfatis patçt,quod veterès principes German;,-zelüm
præcipuum erga diuinum habentes officium (ad quqd
çlericifunt fpecialiter matteipati vt patët ii.qu.z.duo
funt,& de sta.& qualirate.c.vc hi qui in clementfeccle-
fiafticam libertatem cleri fpècialibus priuilegijs auge re
xurarunc,ipfumqj derum prXcipüis in Germanis parti-
but extulerunt. Ex quo (pecialiter patë|:,èo(dem
principes zelum Chriftians feR^ &
gionis præcipuum
habuifle.
C a p v t X I , :
De dtuerfisconciliis fitperfia tu & neceßitatibns cleri &ecclefia-
rum,per deuotam veteruniprincipum G er manor um procu.
rationem babiev,acdeßatutüper quojdmip forum ad legem
eccleßaßicam pertinentibuspremulgätu.
V Ttendentes prouide veteres Germani principes,
a \ quod pro neceflitafibus & ftatu écclefiarû ac mor
nafteriorum, expediebat Frequentçr.Epifçoporü concilia
coniiocari : diuerfa Epifcoporü concilia congregàri,
ac in eis multa ftatüta fieri (àlübritef ordinatunt. Quidä
etiäm ipforum multa ftâfüta ad legé ecclefiafticam per-
tinentia ediderunt. Legitur namq-, in hiftoriaFr^nCorûj
q. iuftu Caroli Magni plurà in rëghoFrancorüm-ruerUnc •
ab Epifeopis concilia celeb rata. 'Quorum vnum fuit
Moguntin. cui Richolfus Moguntin. 8c Hildebaldus
Col omenfis Ärchiepifcopi præliderun t : Âlterùm Remis;
Tertium ThüronisQhartum Cäbilohs : Quin*
turn Arelaræ : ac confticutiones in fingùlis fa6tæ,fuerunt
abeodem Carolo confirmais. Idem Carûliis Magnus
febann.D0m.794. in Franckenfurt magnam fynodum
Epifcoporum Germanoraro,Gall6fum,Ôcltalorum(cui
eriam àffuerunt legati (èdis ApoftolicxJ côgregauit: vbi
inter alia, hærefis cuiufdâ Èpifeopi Felicis, qui Chrjftu,
fecund û quod eft homo, adoptiuum Dei filium efte dice
bat, tertio éft condem nata, vt in Francorum hiftoria,
& chronica Eulebij plenius continetur. Idem etiam Carolus
inciuitateÇompoftellanaconftituitEpifeoporurn
concilium,vbiamoreB. lacobi Apoftoli Viriftituic, yc o-,
mnes Reges,&pfæfeles,feu principes Chriftiaui,Hi(pa-
nisacGalliciæ, Epifcopo Compoftellanæecclefiæ obe-
direnr : præcipièns vt vnufquifq*, pofleflorvnius domus
totius Hifpaniæ 6c Gallicis 4. hummos ex debito annu-
atim ecclefiæ Compoftcllanæ folueret,ficqj ab omhi ef-
fenc liber i (èruitute.-conftimens, vt virgs paftorales, epi-
fcopales,& corons regales per manus Compoftellani E-
pifcopi ad honoremS.lacObi præbeantiif : prout hscin
fpec.hift.Iib.z5.c.i7.!atius concinentur. Pofthæcëciam
di6bus Carolus congregauit concilium apud ecclefiam
S.Dionyfii ordinis S.Benedi<fti*vbi onsnéFranciamGal-
licam ecclefiæ S. Diony fii febiecit , pr*cipiëns vt eidem
ècclefiæ vnufquifq} poftèftbr vnius domus totius Gallic
s Francis 4.bttmmos annuatim adædificandam ipfàm
ecclefiam daret :& feruos qui hos nümmos libenrer fol-
uerenc manumifit.yt in prsdido lib.çlz. plenius conti-i
nctur. Item lmp. Ludouicus filius éiufdera Caroli, con-
fenfu Stêphani Paps HI. AquifgranifubanmDom.Si^:
magnam Epifcoporum fynodum congregàüit,ih qua liber
canonicorum regulam continens ex di&is Auguft.
Gregorii* & aliörum fan6lorumPatrum excerptus,eiuf-
que ordinatione compofeus obferuarimandatuf,vcin
fpeculo hiftor. lib.2,5. cap; i 6.6cin hiftoria Francoriim
pleniuS continefur: & hic liber qui régula canonicorum
dicifur, inecclefià Herbipolenfi habetur, ipfumqj pttto
in exteris ecclefiis cathedralib.Germahis reperiridpfius
dehiq;tèmporëabEpifc6pis&clëricià (vt inliB.&ca-
pitulo prxdidtis legitur) baltëagémmis cuha,Àc cingùli
aùrotext!,acèxquifitaéveftes,& alia or nam enta fecula-
ria depohi ca?perunt.Tempôfë;ëfiarh éiufdefn Ludoiii-
ci, fub anno Dom. 819'. coriuèntûs Épifcôpôrufh Aquif-
grarii habitus éft , iri tjüo mulfa de écdefiarum ftatù tra-
(âatafunf.eonftitutiônibûsinfupéfpfiùsfedî^capitula
quædam neceffaria ptxfer tim, & vfus mqnachôrurnr'e-
gularium funt adiëâa: prout inhifforia Francotum, &
iri fpeculo' hiftor.lib.& cap.prsdiâis pleniùsxôhtihé-
fur. Plufa infuper ftatutaÇarpfes Wagnüs,&idem fir
liuscius Ludouicus ad ecclefiafticam legëm péftinèhtia
édîdçfunt; quîèÀrifegifùsAbbasLobicnfiSindùohus
libellis digèffif ,■ vt pâtetiri’ fpcc.hiftor.lib.'zf cap; 5 j. Af
ex ftaeufis hûiufmodi quaêdamfacriscafionibüsrépëri-
untur infcfta' j Vt 19.di.in merhomm. hj'. di. faerôxùm^
I h. qusft. i- quia iifetai cum fimilibiis, quôd patet éX fe. ■
prafcriptioncéahonumprædi6lorùm. Deftatucoetiam
quo'daro prsdi 6li ludoùici firmentip in textu ca ho n is
B~rT|i
IuiTuGà-
:pil Magui-
,p]ur*j'7
icgDO Fra-
corum ce-
iebrafà co-
cilia. .
Synodus
FraDckfor
tchf./
Dè conci-
lio Gom-
poftellan.
G
De- çonçF"
lio apud e
Dionyfii.
Côcilium
Aquilgra
Regulacafifucorü.
Àrîfegifus1
Àbhas.'