P R AE P A T I HR
Lcuiticus
quadeeau
làficdi-
ftui.
Anagoge
, Anagogéo
• vocac o-
mnem fen
(am prçter
literal cm
j n Hieran.
. Allegôriæ
îeceflariç
additHi
ron.vbi
non'agicui
de pr*c<
p tis vie*.
’ Bor,
' Ou is.
Columba
Turtur.
Ez.ech.19.
propterea modicam quandam gratiam confecu-
tam: vcea quæapud homines impoflibilia font,
poffibilia apud'Deum appareant, quum eius (apie-
tiæ homines deferuiunt imperiti. Quod autem argumentum
huius librijdequo loquimur fit,ipfum
inquirere feriptorem oportet ; ea enfin de quibus
fanciredifpofuit, breuicer inftruere legentes vo-
lens, Leuiticum hunc, ficut cernimus, appellauit :
appellattonem adinueniensg quæ vnoeodemqüe
tempore,orrme huius libri manifeftaret argumentum
: quia Leui tribus facri tabernaculi minifte-
riumforritaeft, in quo oportebat facrifrcia, fru-
duumqueprimitias, &primogenitorum oblatio-
nes fecudum legem offerri,-célébra ri, etiam quaf-
cunquelexin immundisex qualibet caulaemun-
dationes præcipit,exhiberi:hæc prçfens liber confiner,
alia<ÿquæ huiufeemodi funt eruditioni con*
iun&a.Siueenimfeftiuicates dixeris, hue Cibofum
difFerentias, quæ quidem eorum munda»quartern
oporteat did immunda,fiue pupfiarum illici-
târum} fiuelàcrificiorum maculam habehriftpro-
hibitio, turn altaris fanéfificatio, ad Leuitas pertinent
& hæc & quæcunquealia præfenfi legq con-
feripta funt.Sed vtnonfoperfluum dinumeremus
•lingula, faciemus exordium; illud præ omnibus
lermq eos qui hæc le&uri funt conteftatur, quod
necefle lit iriterpretationem ad anagogen trahi, &
auditum ab humilibus ad foblimiora transferri,
Ipiritalemque intelligen tiara in litera perfcrutari.
Neque enim hoc conrradicit legi, fed imo magis
défendit & confirmât legemrquia nec contra earn,
fed potius refiftentibus pro ea pugnare fofeepi-
mus.Manifeftüm eft autem hoe;ex eo quodinimi-
d legis maxime earn in multis nihil iuuantem, &
inutilem accufant : fed lips huius maximam vtili-
tatem, per intelligibiliumanagogen oftendimus.
Nec enim reprehenderé quis anagogæinterpreta-
,tiones,nec ihtelle&uum confiderationem, necli
teræpræfumatexplanationem,nequenofterquil-
piäm, neque alienus Nam nöfter quidem teftimo-
niaaperta ifttulmodi expofifionis multa habet, arque
differentia: veluti Chnftiparabolas, in quibus
agrum mundum, agricolam fe, lernen bonum iu-
ftos., zizania malignos, meftbres angelos, inimi-
cum fuperfeminantem tritico zizania, Diabolum
exponens, vnumquodque prædi&orum appellauit,
Quid ergo incongruum, liquis etiamnunc
præfens legis negotium exponens, bouem dicat
efle hominem qui operatur iuftiriam, ouem fim-
plicem & innocentem columbam, aut turturem :
viuentes foblimius,cöritemplationique vacances.
§ed neludæus quidem contradicere huiufmodi
legis mtetpretaponi poterit,nunquid nonHieru-
fälem leænam Ezechiel Propheta appellauit ? ca-
t ulum autem eius Heliachim,qui du&us eft in Æ - 1
gyptum?Alium rurfus catulum Ioachim,quem in
vmeulis., fiue vtixx. ediderunrvincaueaNabu-
chodondfor Babylona perduXit. Quia autem in-
telliglturaquila magnis alis,quidinaures,&dï^cri-
minalia. Hyadrtthus& b^(Tus, & alia quibus H ie-
rufalèoD,eus,fécundum quod ait hicipfeProphe-
ta, veftiuit? Quid aurem & later, in quo ciuitatem
depinyit? quid ferrea farcago? qüid panis quem de
tritico,& ordèo,& faba,lente, milio, & vicia, Deo
iubentecomedebat. Qujanon lolumea, quæin
parabolis diâa funt,fed &ea,quæ fecundum hiftö-
riam funt,ad fublimiorem intelleftuih 'perallego-
riam duci oporteret, aper te Paulus ; & line aliqua
dilatione Galatis fcribens,ait: Dtcttemihi quifub lege
vult'u eflkjegem non legßuffiriftum eß enim, quix
^Abraham duosfitios bxbmt^unum ex tmcilh^ltcrum
ex lib erâ. Sed qui ex ancilUftctmdum arnern n atm eß,
qui autem ex libera, perrepromijjtonem , qua pint per
allegoriamdiffia. Quiquehocdicens, illico allego-!
riam exhibuit, ait enim : Hdcjunt duo teßamenta,
'vnum quidem de monte Sina, inßruitutemgfneratjs,
qua eH ^ 4gar, & reliqua quç fequuntur. Sed nunc
&hafceo modôàd allegoriam quo reliquas feri-
pturas, trahi oportetmec quemadmodum ill^quç
curaraagnamcx feme tip lis habeantvim, maio-
rem tarnen per contentionis interpretationê fufei-
piunt vtilitatem,ita & præfens làndio» parua mihi
& minima, & vc credendum eft nec reticendum :
inutüis velfortaffis etiam noxia eft hic litera, li
fpolietur fpiritali intelligentia multis emergenti-'
bus iplius literæ, & varijs reprehenlionibus, ficut
infublequentibusrcperiemus, nifiquisadfubli-
miörem interpretatione confugiens, ex ea quem-
adqiodumprofitera latisfacere poffit, exquirat.
Prop ter quod & bonam legem, lèu mandata, &
non bonam per Prophetam HzechielDeus appel-
lauic>dicens. Eiecieos de terra Aegypti, &eduxiin
defer to ^ dedi eupraccpta mea, drindicia mea ofiendi
cts,qua facial homo dr viuat in eh. Ecce bona & val-
debonaincantum vt vitam præftent cuftodienti
bus ea. Sedquædam deïudæoruminfidelitateco
m emoranSjVide qualia rurfus de his mandacis fub
didit: Et ego eh dedi,inquit, mandat anon bona, & in
dicia in quibmnon viuent.Kt quomodo pofluntbo
na hæc elfe, & non bona?Aut quomodo nunepræ-
bent,nunc autem non præbent vitam $1 Aut cerce
quis ita fecundum eum cuftodit,fecundum quern
à legislatore defcripta funt, videlicet fpiritum? fpi-
ritus enim eft Deus,& éos qui adorant eum,in fpi-
ritu&vericatfe oportet adorare : iple in eis viuit.
Qmvero carnalirer accipir, rede non bona fentit
diuina iudicia; quippe nec intelligit, nec eis vticur
bene. Vnde ea quæ bona firnt, rede ei non bona
fiuiit,nec viuit in eis : nam prim um quid cm igno ■
rant vitam, quç in eis abdica eft, deinde non temper,
fed certo tempore legislator voluit fuperficic-
tenuScuftodiri, vt aftringeret Iudçofum duram
ceruicem,grauiorique egèntem iugo. Propterea
populum eum durçceruicisProphetç dicunt.Efa-
ias autem non tantum durç ceriucis, fed vitulam
confternantem Iudæorum populum appellauit.
Quæ autem confternans eft, fi ita fufeeperit iu-
gum,n ullo modo domatur. Et mtCasiEjfram vitu-
la do Ha diligere trituram, tranfibitfuperpulchritudt-
nem colli eim.Per collum obèdientiam fignificans,
in quo iugumlegis fuperimpofuit, vt humiiiatus
populus libenter euangelicum iugum, vtpote
É leue fuaueque fufeiperet, Sediam tem-
pus eft vc ipfam l'egis prop ona-
mus literam. I
lite r*
cortex e
cutiendi
eft.
;Sàcrifici
quite D
tudxis
precepC'
Ofu 10.
I S Y CH H
} •
I S Y G H II P R B I B f T B RI HIER
O S O L Y M O R V M<
J n Lèuiticum , L ik L
Ames 6.
Hierem. j ï
c
Leuitieus
& N om e*
rorum liber
c o h * -
renc.
* Alia« I
Dd. ■
D
Ocauit autem Möyfeti ï ér loquutus eftei
Dominus de tabernaculo teßirttomj; , .
eens: Löqtieri fitijs ïfrdel , & dices, ad.
rjw&gß tos: Homo qüiobtulerit ex yobji hofliam
Domino depecoiïbtuMéftde'bubus,&oui-
bus offetèns viäimat.f É
. ‘ Qupd non diligens Deus (keri-
ncia , ea qiicC func de lacnfidjs Iu-
djeis praeceperit, demonftrat Efaias dicens: Quo rfiihi
multitudinem viäimarum vefirarum i dicit Dominus ■, ple-
nus fum bolocaußo arietuni& adipè pinguium, fdnguineni
vitulorum, & agngrum & hircorüm nolüi. Cum veneritis
ante conjpeäum meuni, quis qujtfiuit häc$imanibus ¥eßris}
Ergo qilodänlnlodö hoc qiiod .de facrificijä prsceperat
, äbnuit. His fimilia Sc Amos diciC', Nuriquid vi-
iïimas & facrificia obtülißis mihi in defertd xl. annis domus
■ ifraei } Atquifrequenter obtulerant: fed ob hoc quod’
himis difpljcebant e i , ea qttafi non oblata reputabarr
Ëadem &Jïieremias;Propheta, a it : Hie dicit Doniinus a
ixercituüm ^ Dens ifrael. Holocauflomata vefira dddite Vt- '
äimis yeßrtfi & comedite carries: quia rion fum loqutitus
patribus vefiris, & nori precept eis- in die+qud iduxi m de ter-y
ra AEgypti i de verbó fiolbcaußomatum & victimarurii. Sed
inquies : Hazt dé qtilbus loquimur ipfe inandaüit'
qui 8C n è g a t cut negac quae mändauetär ? Car ?
duia inttntionerti datoris hi qui äceeperunr tranfgrëf- ’
fi lunt. Cum enim lubfilis'eflet, & valde fubliini§ !
lex , Jic cum propterea abfconla eilet in iupërficié lic-
teraé, quaténüs pèrfcrutantes earn difeerent, cürh
prius*luos eméndaflènt fenfiis : erant enim cramoris
atque duri cordis , l& necdum legem Dei intèlligere
valentes^,' in ignorantia remartferunt,. Qüutrt aucern
maxima diftridione verbörufti legislator vtatur, tiunc
etiam ab ipfa eft orfus. Exordium in editione JxX. in-
eipit ab tä parte orationis quad eft coniufidio j quam
coniueuimus in medio drdinis pqncre verborütti, vt
f' lraecedentibus cönmrigat lèquentia* Ipfum quippe
ibri huius initium ter mi no pr^cedeiitis cohiun iit,
qqi appelktUf Exodus * in quo Moyfés tabernäculürti
erexit, Mui rede pratfentia coniünguntür, cum viïius
eiüfdemqué * D e i, in vtroqüe confineatur opus. Sed
8C liber Numeri, q^ia nihil medium inter etitti & Le-
uitieüm äppellatur, fimiie habet Sé ipfe pröoemium ,<
ait enim, LoquutUique eft D o u i n v s äd Moyfen in
deftrto Sirtai, in tabernaculo foederis ä priiha.diemcn-
fis fecundi, artno altero. Nihil ergo poft hiftóriam
uitici libri, ante hiftöriam vero N umeri, populüs Iu-
darorum tigit, 7 neque,enim locum mutauerät quia nec-;
dum täbernaculun^ dedicarafit, nec tempus multum
praetcrieratv In primo quippe menie lecündi anni, eiuf-
dem menfisihitio ägi cosperunt. Iti Exodo aütem.& (
Genefi , quia tempus multuiü medium, Ioleph mortis
,• & egreflionis fiiiorum Ilrael tranfcilnerat, non
fimiliter in'eifdem libris cqépit. Non enim Et pön-
iundionis , led oppprtünum diipenlationi .edrum , :
quaß ibi ferip^a funt, porfit exordium. Aic enira fic.
jHaéc fiirit enim nomina fiiiorum Iftael, qui ingrelfi'
•funt irt ^Egyptö cum Iä cob , finguli cum ddmibus
luis. Sëd fine dubip ohijdet quiTpiam, quamobrëm
libri legis diuififunt ,quum non diuidereucur , ficut
praedidiim eft., tempore ? Sed ho;c ideó ', Vt nq.n ia-
« ■ fyiblioth.VetsPdtr.Tom.ji < >■
ftidiu'm iegentibus librî façéret àiupfitudb .* îiberitèr
enim npgociatores pelagus ,;viafque diuidunt ipfum
quodammödd arbitrantes diUidere le^labdrëmV Præ-
térea fèciindum lxx, non vocàrj \ fed réudcàri Moy-
fen fcripfürtfëft^ ficutquàfidô idem letutidum feptua-
‘iéfimumi Befèleel tâbërfiacülüm fèçundiim figuràm\
quâôftënfi. èft in monte j faëëre-præcepit. Ait èfiirti :
Dixitqüè Moyfés fißjs ïfrdet. Dice reuoeduii Deüs ex rio’miriè
Befeleel fitium Hor de tribu Iuda & impleuit éum jbiritu fa-
pieritkti Ergo & nunqalioruhi intelligibilium quorun-
d a m & racionabiliiiin ftcrificiortim irüâginèm ; de-
fëribëre D o M iN.vsAMoyfen prarCepit, Sc apërtiflime
hieç:qu£t.dlcitur reudC|ifi[p j dilpeulationem quondam
vërborum;',. vel reriim : ad fupëtiôri rèfpiçientiam in-
nuit; Séd vnde àd eùrti DominuS loquitur / Dé ta-
bernaculd Icilicèt teftimonij. Primüm qiiidém de coe-
quiainiplb Habitare D e v s affirhiatiif,, Deindë tâ-
beinaculuih tëftinionij præfentèm feripturam intélli-
gimus : quoniam quafi taberrtäculurti qüoddâmçrat ,
quum ea quæ dicëbânturi imagines fiue figuré feqiién-
tilim ntyfteriorurn elfent,, proptër quôd cabernacu-
lüm teftimoniÿ dicebâtur. Horum äutem felmdnum
tabernaciilum teftimonîum fiifuràrum rërUm eft in-
dubltabilem éis fidein præftans; Quid aütem d id , àüt
ad qüps iulîit ? ad filios videlicet Iltae l, de quibus
ëùrh qüi voluntaria dohà otférebat, de bübus , vel dé
oiiibüs oiFerre. præcepit: ex vaoqueaniir.alivelmmcn-
to , fimilem deligftans homiiiem , qui hihilacuminis ?
neque ad Virtutem ; neque ad jnal'imm iiaber-, fed
trahiturab alio : talesiiihr boues & dues , nimis ënim
ad manutn func conlueta animalia: , & eoSiqüi ita tra-
liunt facile féquentia. Etpropteçea non omnium hæc
munèrài fed Iùd^drùin folümmpdo elle polfunt': il-
li enfin ëtiamfi yirtùris aliqtiid. non ppèraiïrttr j fufficir
eis minime inique ôpérari, De quibus Dauid dicebat:
Hofninès & ïümenta faluos fades Domine • primum ordi-
nem hominibus euftodiens ,■ deinde'cöhcedens etiàni
reÜqüiÿ falutetn. Quôd âutem hdminèuï iftuiii, dé
quo nünc fermo eft i legislator appellauit j ait énim :
HontoeXvpbiSj nonhocadniirgasi. pülfibileeftënim
eundem & hdminetn appcliari, & quæ iünlentörüm
funt âgere; Dêmoriftrat aiitem hpç' idem Daiiid Propheta
dicéns,:. Et, homo cum in honore effets comparât us
eß iuniéritis infip'teriiibiis} & fimÙis fdäUs efi fllis. Vérüm
,quia intellîgibilërii quéndanl Ifra'el didicimus , eUni-
que intfelligibuetn CircufiScifiopém vençrantem,quem-
admpdüiit Paulus ait \ :Éïdt enim qui in nidnifefio ludaiisj
née edqua pfopaldm in edrne eß ftrcumcifio'fed qu& iri occuito£,
éfqua circümçifio côrdis ïnJpititUj nori li ter d , eu i us laus non ex
hominibus i fedexDefyß>i-ti Ipiritalitér prædijftam legis fan-«
â:ionenj;coaptemus. *
Siftus holocdußum fuentoUatid'a'^ arment0, mafcuîum
Hjrimacülammpßpht ad oßiurii %bernOcüU teßimonijjMplacan-
dümfibiDohnnu^f'\ *
Qjïià fa cïibcia D E vs5d nobis pro fiolira làiiité vuît,'
non iplë^ea opus- habens , làtis nos Paulus ccinnio-
nefacit, ait enim ti^DÎiJecrç itaqué vos frdtres per\ rinferi-
cordiarri D E î j Vt exhibeâtis corpora vèfiïa ijoßiani ffiuam,
farittaih ï DEX^placentem s fatïonabile ohfeqüium veßrunu
Ëfgp, placées ftenfieium D e o, coipprüm noftrorum
mortifîcatio'cft : liniul enjm ineo luctâmür , »ôcquod-
.Ndmcro* I
rum Hi er J
ï) iiamo.br?;
.fit -à LeuiJ
Éxod.ju
F
Tabcrna-
cùlum ce-
ftimôn j
cli feripeu-
'Öffcrrc de
bobus &
ouibus.
î S ]
PJaim;i§:
Rom.i:
H
Chr ft a-
11 or um.
H o io ja ifoli
De
facrüm
A « a