recepit,etiam reuerfus in'Conftantinopölitana vrbfefer-
uanit. Namdiim feftiuitatis tempore ad Ecclefiam pro-
ceflillet, oblatis in altare muneribhnox egreflus eft.Cum-
que Ne&arius tunc prxlul ecclefia* mandalfet, cur intus
ftare noluiflet, mandauit princeps,Vix, inquit,potui diice-
re, quxdiftantia fit Imperatoris & laccrdotis. Vixenim
inueni veritatis magiftrum. Ambrofium namque folum
noui vocari digne pontiffcem. Habebat igitur Imperator
& aliam vtilitatis caufiun & occafionem, per quam de bonis
operibustriumpharet. Coniunx enim diuinas leges
eum fiepius admonebat,feiplam tarnen prius erudiens per-
fe&e. Non cnim regni faftigiis eleuata eft,fed potius diui-
no amore luccenfa. Beneficij namque magnitudo maius
eidefiderium benefa&oris adhibebat. Repente namque
ytvenitadpurpuram, daudorum atque debilium maxi-
mam habeoat curam,non feruis, non ancillis, non aliis
miniftris vtens,fed per femetiplam agens,&:adeorum ha-
bitaculaveniens, & vnicuique quod opus haberer prat-
bens. Sicperecclefias& per ecclefiarum xenodochia dif-
currensfuis manibus miniftrabat infirmis, ollas eorum
tergens, ius guftans, offerenscoclearia, panem frangens,
cibolq; miniftrans, calicem diluens,& alia eun&a faciens,
qua? feruis ac miniftrfc mbs eft folenniter obleruare. His
autem qui earn rebus talibus nitebanturprohibere, dice-
bat: Aurum diftribuere opusimperij eft. hgo autem pro P
pfo imperio hoc opus offero, bona mihi omnia conferen-
ti. Nam viro fuo tepe dicebat: Oportet te femper mar it e
cogitare, qüi dudum fuifti, qui modo fis. Hate filemper co-
gnoueris,ingratus creatori benefa&oti non eris,fedim-
perium quod fiilcepiftt, legaliter gubernabis , & haram
rerum autorem placabis. His ergo fermonibus vehit opti-
mam quandam vtilitatem, virtutisque abundantiam, cbn-
iugisluilermonib.ofterebat. Igitur grammaticus quidam
nomine Eugenius literarum LatinarUm doctor / relin-
quensftholas in palatio militabat,eratque imperatoris Va-
lentiniani antigraphus, & propter eldquentiam a mukis
honoratus. Tunc ergo fertur, non mediocritdl; cogitans,
cooperatorem aifumpfifie Arbogaftem de minoribusGal-
lisortum, militaris ordinis ducem,virum fieuum,&ne-
cibus praeparatum , cultoremque fordidilfimum idolo-
r urn. Quo fa&o declinauit ad ty rann idem, &contra Vale nveftibus
albis, & equis candidifiimis reff den tes, eumque
iubentes habere ffduciam, & diluculo armare myites ad
vi&oriam ; dicebantque fc pro lolatio deftinatos. Quorum
alter Ioannem Euangeliftam, alter fe Philipp u m dice-
batapoftolum. Hac vifione compertanequaquamab ora-
tionecellauit.fedlachrymas vberioreseffudit. Quaevifio
etiamalieui militum reuelataeft, & per diueribs venir ad
principem. Atille non propter me : inquit, ifte hate vidit,
lèd ne quis crederet quia fitixi, quod ego vidi, ideoque et-
iam ifti mon lira turn eft. Nam prirrjummihi hoc dominus
communis oftendit. Cumquelèà luis diftinäum Ici—
ret, ab hoftibus circumfeptum nefeiret, fiducialiter arma
corripiens, ffgno cruris lignum belli dédit, ac fe in præliü,
éciamfinemofeqberetur,immifit, vi&orfuturus. Prima
lalutis viaexntit Atbitio hoftilium partium cornes. Qui
cum ignafüfnlmperatorem circumpoûtis excepilfetinli-
> dijs, conuerfus mox ad reuerentiam Imperatoris, eum
non folunipërteulo libérable,verumetiam auxilio inftru-
xit. Fit ergO'Cöngreilio circa fluuium vocabuloFrigidum.
Igitur in parte qua Romani contra Romanos conflige-
bant, bella étant æqualia: vnde vero barbari auxiliatores
imperatoris ,pars Eugenij potior elle videbatur.,Imperator
autem videos b.ubaros deperire, in maximam veni-
ensæftuationem,&ftans in éditarupe, vnde&conlpice-
re 6c conlpici polfet ab vtroque exercitu, proie&is armis
ad folita fe vertit auxilia, & profitants in terra iacùit»adiu
torem Deum inuocans 6c dicens : Omnipotens Deus,
tunofti, quia in nomine Chrifti fflij tuivltionis iuftæ ifta
prælia lulcepi. Si iæuis, in me vindica: fi veto cum cau-
làprcbabili, 6c in te confilùs huc veni , porrige dexteram
tuis, nefqrte didant Gentes : VbieftDeus eorum ?Etfta-
timpetitione fruftratus non eft. Quidam enim Barbarius
nomine,magifter militum eius,virfide &pietate&virtu te
animi pollens, repente fie cbnforratus eft, vt cum primis
ducibus ccncurreret ad earn partem qua barbari præiiaba-
tur. Quo faâo , difiupit acies, & in fugam mox vertit ini-
^micos. Fitquedenuo exhora miraculum. Turbo vento-
rum vehemens ä parte Thcodolij ,in ora hoftium pedlo-
raque illifis grauiter leutis euerberabat, nunc imprellïs
pertinaciter obftriâa claudebat , nunc àuulfis violenter
deftituta nudabat, nunc oppofitis iùgiter in terga trudetinianum
necem machinabantur , cubicularios apud j bat. Tela etiam quæipfi vehementer intorlerant, excepta
Viennam Galliæ vrbem corrumpentes eunuchos. Atilli | venus impetu lîtpinato, ac retrorlum coadto, in iplbs
dormientem principem lufFocauerunt, ätque vt volunta-
riamfibi mortem conlciuifiè putaretur, laqueo fufpenlus
éft Quoextinólo Arbogaftes tyrannum crcauit Eugeni-
um, eligens hominem cuititulum imperatoris imponeret,
ip fe auäuru s imperium: vir barbarus animo, confiliö, manu,
audacia potentiaque nimius. Coritraxit vndiqueinnu-
meras & inui&as copias,vel Romanorumprzfidiis, vel
barbarorum auxiliiS . aliis poteftate, aliis cognationelub-
nixus. Hzcaudiensimperator Theodofius, rurlus follici-
tudinibus obftriótus, (ecunda certamina poft Maximum;
-pratparabat. Congreganlque militarem virtutem , & Ha- '
norium filium deiignäns imperatorem, conlulatu luo&
A bundantij, IV. idus Ianuarij, denuo ad partes Ocäden-
tis magno ftudio feftinabat. Interea euentum belli Confi-
detans,mittit ad Thebaida,ad Iohannem m onachum| per-
Ipicientem clara. Ad quem deftinauit Eutropium èunu-
chum fibimet fidelifiimum, vt aut eum ,fi vellet venire,
deduceret,aut nblentcm de euehtu bèlli requireret. At
illi Ioannem quidem deducere non ptxualuit, fed mandatum
retulit éius, quodvinceret &perimeret tyrannum,
&poft viftoriam in Italia moreretur. Igitur Theodofius
refiöisambobüs filiis in vrbe Coriftantinopoliranä, cum
pergerét cStra Eügehium bellaturus, pliffimi trans Iftrum
fluuium barbari (unt lecuti, Cum eopugnaturi contra tyrannum:
paruoque tempore cum manq maxima venitad
Gallias, Illic enim praeparabat bellum f vbi iam multa
milia habebat exercitus. Eugenius igitur atque Arbogaftes
cum omni irtftruóta acie alpium tranfitus tenerent,
& Theodofius in filmmis alpibus conftitutus eilet, e i-
pers cibi ac lomni, cum lachrymis orationi incumbens,
& circa gallicantum lopore compfelTus,vidit in lomnis,
quafi iaceret in campo, & aftarent eiduo quidam viri ifa
infeliciter confligebat : Sc ea quæ ab eius parte Ipicula
erantmilfii,vitra menluram humani iaäus per magnum
inane pertata, valenter hofti infigebat. Hoc itaque modo
dimicatione conlumpta, Tyrannus concürrens ad pedes
Imperatoris.exörabat promereri làlutem. Qui circa
pedes eius à mlilitibus capite leeatus e ft, xv. Kalend.
Odobris, confulatus Arcadij anno tertio, & Honorij fe-
cundo. Arbogaftes autem täntorum caula malorum,
poll duos congreflionis dies fugalaplùscum' cognouillet
quia viuere nonpolïèt, proprio gladio le peremit. Primi-
leratdenique ptius Theodofius decem milia Gothorum
auxiliatorum, quæ ab Arbogafte Comité funditus delem
fiint. Quos vrique Theodofio perdidifle, magis lucrum,
quam detrimentum fuit. Ad cuius laudem ob infignem
vidoriam poetä quidam nomine Claudianus,, eximius fed
pagahus, interçæterahuiufînodi Deo &homini teftimo-
niumcecinit:
O nimium dilefteDeo, tibi militât dther,
Etconiarativmuntadclaßicaventi.
Ea tempeftate in Orientis partibus , apud Pajjeftinäm
prouinciam in caftelloEmaus,natus eft puer, peifedius,
abvmbilico &furliim diuilus, ita vt haberet duo pedora,
6c duo <apita, & vnulquilque liids lenfus ? & ynus ede-
-bat & bibebat, & alter non edebat: vnus dormiebat, &
alter vigilabat,nonnunquaminfimul dormiebant. Infimul
tamcnludebantadalterutrum,&flebarvterque,&percu-
tiebant inuicem. Porro vixerunt annis ferme duobus. Et
vnus quidem mortuus eft,alter luperuixit diebus quatuor.
'Igitur Theodofius Imperator poft laborem publicum
corpore fatigatu s in ægritudineitf'incutrit, & Iperans le ae-
gritudinemoriturum, potius de Rem cogitabat, confi-
derans quæ folent prouenirehominibus Imperatoremo-
A
Ö
C
b
Axca-
D1VS.
hono- Kivs. I
riente. Filium itaque Honöriumde Conflantinopoli euo-
cauit, & Imperatorem Romæorriauit. Cumquë Höno-
rius Mediolaiium yenifiTet, Theodofius exægritiidine re-
leuatus, Gircum de vidoria celebräbat, &ante prandiuni
repente prægrauatuS e ft , & ad Ipedaculum venire non
potuit : filium tamen ludis âdelle præÊepit. Superùé-
niente vero node dèfun&us eft , Conlulacu Ölibrit &
Prcbinixvj. Kal. Februari), Anno Imperij decimö lepti-
mo,vitæ Vero quiriqUagefimOi Huiçfertur nömen lom-
nib parentes monitos facrauifle,qüod in Latinum à Dëö
datum poteft intelligi. Fait autem propagator Reip» ac de-
fen Io r eximius, moribus 6c corpore Traiano fimilis,quan-
tumlctiptaveterum &pidurædocent,àiquo& onginem
traxiti Sic eminehs ftatus #mcmbraeadem par cælànes, ós
ablque eo quod illi aliquantum euellendp fteriles gen*,
neque tarn ingentes öculi erant: nefcio an & t»nfa grada,
taiitulqüe flosïn facie, feu tanta.digniràs in indèllii. Mens
verb prörlus fimilis, adeo vt nihil de!il,lo dici queat, quod
nón èx libris*tn iftüm Videatur teähsfetri; In oinnes hb-
inilles hónorificus , verum effulus in Bonos. Simplicia
ihgenià diligerej eriidita mirarij præfertiin quorum ergà
fe vel paruin alpëro cafirofticn probauerati lila tarnen Vitia,
qtiib. Traiàntis al^erfus eft, vinolentiam feilicet Sccti-
pidinem triumphandijvlque adeb detjeftabatur, vt bella
iiô « motierit} fed mttenérit: minifterialafeiua» plàltriafqUe
cöinclEitionibus adhibeti legeptohibuit,tantum pudori
tribuens & continentie, vt cOnlpbrinatum nuptias tan-,
quamfoiorum int.ecdixerit.Si nimium perfedps contem-
plemur, Uteris médiocriter dodus, fagax plane multum^
que diligehs ad holcëffda gefta maiorum. E quibus nón
delïnebatexefcrari. quorum fà d a fiaperba, crudelia, liber-
latiqne infefta 1 egeret, vt Cinnaqa, Marium, Syllam,atque
vmuerloS d'óminantiümVpraëcipue tartten ingratos 8c fa
diöloS^ Irafei iatierebiis indignis i;fed fubito fledi. Vnde-
quoqüe dilatioiie modica emolliebat intetd.um ptæceptà
feuefa,habuitque à haturæ mtiftere quod Auguftus àplii-
•lplBphi'æ dodorëi Qua cum viclilfet eum faeÜecÖmouérii
He alperüm aliqüid llatueret, monuit : vbi itafei cçepiflctî
Quatuor atque viginti G récas literas ittemoriarecenlere:vt
ilia cóvijfatiö, qué rttomeuti eft, mente alio traduda, parui
temporis interiedu laguclcereL Melibr haud diibie, quó4
eft raræ virtutis , ^>oft àudàm annië potentiàm regàlemi
inultöquexiiaiime poftciuilemvidbriam^ Nam Scanno-
hæ^cubni foliatiiis attén4erei& àuri argenüque grande
.pondus i lublati atque expènfi è.tÿrannis, multisex iii'ôte-
ftitiiere.-aimberiigni equidèm priricipümy.Rfûhdoslble-
iertt hüiibs,ac deforhiara prâèdiâ cbhcedere.Iamilla minu-
iiórai & , vtdidcur incraaulam, quæqtiia occulta liintyitta-
nàtu é homirium ciiciolæ.oculos aurelque ad fe tra--
hurit. inëbtei etiamtiirapietatis eAimiæ, patruüm coleiré
tahqüam geriitorem» frairis mbrcuij lörotiiqüë liberös habere
pröiuis i ebgnatbs affiriêlque & parentes animo jbó-
BletStii bieganS létuittq! conulüium magis quain lùmptuo-
lüm dare:milcete ëolloqukptb perfonis, ftudiöi dignita-
tibuè, fërittöne cuiti grauitate iücundo: Blandus pateri cö-
êórë .hiaf itus, exértebatür neqiie ad illecëbrâm j iiefcpie ad
iallitudirtem. Ambulafcionibus màgis bum elfet ociurai.re^
fictebabluiii'hiim, ac Vefeendi contin^ntiavaletudinem re-
gebatilgi'turvr. Idus NouembifismenfisebdeannoTheo^
dofij corpus delatüm èft cum folenni honore Cbnftanti-
hopolim ,Acab Arcadia filio fepultUræ traditiir. Poftpau-
eos vërb dies ynviKaKpèccmb. etiam. exèrcitüsi qui ciiitt
fm^eratore Theodofio füeirat contra tyrannum, reùçijlîis
eft.Èrditm ÏmperatOrArcadiuS feëundum Conluctudinem
ad portal bccurrilfet eXercitui remeanti,tüncmilites Rufi-
riü ptæfedû Imperatoris peremerunt* Erat enim fulpedus
quafi tyrannidem meditaretur affiimerCi Dicebaturaütem
quia Hunriosipfe iii Romanorum prouirtcias euocalfet,
qui tunc Armeniam & partes Örientis Valde Vaftaa
bant.
Anno ab Vrbe cq£d. M . C . X L V Î. Atcadius Theo-
dofij filiusin Oriente, Honorius frater ciusin Occidente,
quadritgèltmp fexto loco ab Augufto commune Irüperiü
qiuifis tantum tenere coeperuntiçdibus. Qqórum pater
curam potentiflïmia vivis mandarathabere, id e ft,Rufino
Qrientalis äuli, qui ab exercitu, interfedus eft: &Scili-
cöni Occidentale Imperium. Honorius itaque fuicipiens
Occidentis Imperium, ludum gladiatorum, qui dudum
Romécelebrapat^u:, huiufinodi .caula remouic. Quidam
Telemachius conuerlatione monachi ca pro hac caula Ro-
mam venit. Cumquenefandum illud Iptdaculum agere-
turj&ipfelutrauirinftadium,.&delcendens nitebatyrpu-
gnantesaduerlilm fe gladijs leparare. Cumqüe IpcdacÖrës
.aduerfiim eum Ikuirbnt j& iti eftülione lagüini s grallären-
Éur ^prpuiforem pacis läpidibus oÈcïderunc. Höc agnof
c'ens mirabilië Impeiatqr, illüm quidem inter vidprés
marbres numerauit i nebndum verolpedaculum prorfus
abfcidit. Eo ceippdre Hunni franfeunces Iftrutn nuuium
Tfiraciam deuaftabant. llaiiriaê qupque latrdnes maxima
mulritudine cóngrégata vfijüe ad-Caicnos & Phcénieiam
vehientesjvrbes cc vicps inmediopoficos depopulati fuiic
Per idem tempus Stilico patrièiüs magiftef atmohim e-
rat apud Hon onum ,'magtla pneditus poceftate: habebac-
qüe lub fe pluriipps Romaiioium atqiie gëritilium , qui
contradis ihimicitijs cum Arcadij ducibus f cogicabäccon-
jgredi fcotttra eos. Tuiic ergo agéhs cum Hbriorio Alarl-
cum regem Gothorum fecit orainari magtftriim militum:
& accelfic aduerfus IlJyri,cumTeique Iouium prifedum
eonftitüit, vtärma contra RÖmanos ättolleret * &pfouin-
cias Hónorij lubderec ditioni, Et cuni Alaricus barbaros
fub fe cpnftitucos, & per Dalmacias habitahtes congre-
galfet,‘venipdd Epiriim* vbi multo tertipbre ephiinpra-,
tus,in Italiäm leuerlus eft. Qgicumdiïcedere-vpluiftèt^
Hónovij liccris retentus eft ificiiüpfe confeflus eft. Ince-
irea ingens terixmocus Cdnftähtinopoli fedus eft, itavt
fubtus terra trerderer, &defuperfula eblitus flammapen-
j deret : tam diuque maplit, donee oratiónibus Arcadij
! principis; & populiChriftianij praéfentem pérditionem j
, Deus exoracus auerïreret j probanë fefbium elfe Sc confer- !
I iiatórem humilimn,:& piinitorem malorum. ArcaAus
• itaque Imperator eratvir micisac quietus, & circa finern
I Vita: pro huiufmodi caula yenerabilis éftimatus. Ia vrbé
; Conftantmopoli ddfnus eft maxima ;haBehs có^ónien
Caryé, jd cit i nucis. Eft enfin ih dus domus velfibulö
arbor ntitis, in qua, vt fermö eft , fuerat appenluë martyr
Aeacius 6c defundusi.Ob quam rem etiam otatorium
iiliceiièdifica'tum. Hanc ArcadiuS videirC volens ad bra-
! tibnem yenit votoque cömpleto feuertebatün Prbinde
I iundi circa oratorium habitants , volehtes Imperato-
I rem videre cürrebariti Et slij.^ qmderii fpris dömum pr*-
.j ceflèrant, vt m‘elius a^iedum pirixicipis i& ordineitt vide-jj j rent obfequij, alij verb feqüëbantur. Düinque omnes
cum miilieribus atque filijs fimulqiie mahdpijs extra do-
mum fuiflent egreili y repente maxima domus oratorio
coliérens fubico tbta .corruit. Clanior cum admiratione
fequutus eft j quomodo oratio pritteipis cantos a riling
imminentis periculb liberauit. Interea Gildo comes A-
frica'tognita Thèbdofij rttorte arbitratus minimam in
paruulislpenifote,-Africam iuteproprio ccepit vliirpare.
Hüius frater Macêzil perfidiam germani perhofrelcens
inItaliamrediifc: Gildoaucem ddos eius filios adolefeen-
tes i quos pater in Africana militia reliqüerat, océidir,
dolo circumuentos. Ad hunc iam vtholtemjbello infe-
quendum, Macezil, frater eius miftiis eft. Igitur Macezil
iaitt inde a Theodofio fcieiis quantum in rebus delpe-
ratillïmis oratio hominis per fidem Chrifti clemetlriam
Dei impetraret , Caprariam infulam adiit, indé fecum
feruos Dei aliquos permixtos luis preciktiS abducens:
cum qmbus orationibus ac ieiüniis dies aliquot conti-
nuauit,& nobtes : pro qua ré viiftotiam fine bellp meruit
&finë cxde Vindi&am, Igitur Ardealio fluminis romen,
eft , quod Buit inter Tèueftem & Amedaram ciuitates.
Vbi cum parua manu, hoe eft* cum quinque milibusvt
aiuiit militum j contra feptuaginta milia hoftium caftra-
metatus, cum interiebta mora excedere loco, appofital-
que vallis pneiacentis anguftias transgrédi vellet , inedr-
rente noäre beatum Ambrpfium eplcopum Mediola-
ni paulo ante defimdum per fomnium lïbi videre vi-
fus eft, fignificantem manu, & impado ad humum ter
baculo diceritcmi Hic, hic, hic. Quod prudenti conie-
— “ Y ' düra