12-4. I J y c h ÿ P r e s b y t e r i .
Seid ßcipfeinir^eisexaduerfohoc niodpvluseft: Quia
enim indicium fu it ,& ppmâ commiflæ in eo îhiquita-
cis captiuiras, quam fuftinucrunt: quam nön tarnen pro-
Roraani pter hoc Romanos inferre fecit , tfecdum enim eiüs vin-
vice te lu- dicabant gloriam : fed quo modo qui eorum imperio
^meiio^ tefiftebaut, qüüm piidem collatores eorum fuifTëntjtri-
I fed vt butifque eorum |Sc legibus ,litque maglftratibus obe-
flenttan- dientes : fed fmbremex aduerfo exercens aduerfbseos
quamfla- Deus, (uperinduxitcontraeos itam, vt vindicareturper
gdlü Dei. : Rpmanomm imperium , tanqiiam ipfiüs prædicatores
’ !; ëxtitiffent, & corripuit eos feptem' plagisfecundum
j peccata eorum, multiplicans eorum poenas. Et non v-
no modo vindicauit, quia necipfi vno pcccauetunt modo
: fed 8ç cames filiorum fuorum, 8c filiarum fuarum
comedent, ideft, difcipulosfuos, quos quafiinfilios fi-
I hi affumunt, ad eandem doârinam verbis callidis, äni-
-, mamque fubuertentibus comedentes. S ë d & excella
dciettuiu I eQrum ^ defertum perdüxît, 8c fimulacra confregit.Ex-
pcrduccrc. ce^a quippe eorum Principes &Doâ:pres , quos inten-
p I j denpes^ficùtin fublimicônftitutoS jvelfîcut.LX X. fÊ|
J tuas,yifoïhfoam componerè débuerunt. Sed quia nihil
habebanf fanum,neque forte,fed infirma omnia,& Cor-
ruptibilia virtutis fehemata, & imitationis, quæ tempo-
recorriiihptintur atquë putrefeunt, vnde& apud EXX.
lignea manufaéta diéebantur: dcfolauit ëà,arguens eO-
ram vhamhypacrifin, cura ipfis autenï& populäres,qui
-eis inrendèbant.Pofuitque cadauera eorum inter ruinas
idolorum ipforum,ideft, membra populi,& aéliones
boaceruansfupera<ftioncsidolommipforum,-Pharifæo-
rum atqy feribaru m, quibus fient idolis vtebanturïrelin-
quetttesDeum,&idolorum leductionibus intendentes,.
pioptereaait. ,' s a '
Abominabiturvos anima meal\ ;
Quæ ? quam prb nobis pèfuit., vt nos dë.feruitute
peccatorum -mortis redim'eret. Hæc ergo ludæosabominabitur
, atque in perpetuum eos auerfatür y quia
eius opus, quantum ad eos pertinuit, adirritum perdu-
xerunt, conccfliim per earn donum renitentes. Pró-
pter quöd'vrbéseorumredigitin:fölitudiöejn , fecit-
que deferta fanctuaiia , nullum enim inueniunt de
p ropheticis libris fruâum , ne que ^li qüam ftudere
lanÂimoniam valent^. vNèc récipit odprem fuauilli-
mum , nee fiïfcipit eorum oratib-nem , di{perditque
tërram eorum , omne vêtus teftamentum , non quia
ipfum ex toto: défpoliauit ,.fed illis dèfolatum , & in-
uium fecit. Habicare autem in ea fecit gentes, propter
quod ait.
Stupebunt fuper eam inimïcï vefiri| quum habitator es iü'tus
fuerint.f - -
Gentes liquidem inimicæ funt Judæorum, quia il-
li elegerunt inimicitias habere cum D h o , & cum illis
qùos Paulus ininiieos crucis Chrifti voc’at. Habitant
autem in ludæorum terra, in veteri teftamento, & habitantes
ftupefeunt eum , qui in lege & Prophetis ta-
lialoquutuseft. r Quivitæillicfundauitexordia,infu-
perait:-
: Vos autem dijpergani ïn g en te s ;
•Nonlblùtnleôfibih Êàc diiperfione, fed8c intelligi-
bili.Quæ fit aùtem hæc,difce. - '
Eteuagindbo poftvosgladium, eritque terra veflra deferta&
cïuttatésdïrutâ,.^
Dei enim verbum, quod eft Ipiritus gladius ,vbique
ingenubus decurrens, & ómnem terram circumidans,
conlumit Iudaeorum filios (, & dilperdit éos de faniftis
Dei: oftendens quod nullam cumeis comuniónemha-
bcant,ynde dëfertarterra Scciiiitates, expulfis eis habita-
tione fua,inueniuntî :r.
^ Tuncplacebtint terrdfabbatafua cunäis diebusfçlitudinisfÜA,
qaandofuentis in terra hoftih ^fabyMizjabït^ requufcït ïnfab-
batis filitudïnis fu<t,eo quod non requieueritin fabbatis vefiris,
quando habitabitis m ea.j si.
. T erram eflè iriteiligiJem fcriptùramDei, &;conuer-
làtionem, quæ in eis e II, fæpe often dim us : fed’Indæo-
rum quidem vêtus teftamëütum igejitium aufém^quæ
inimicæ lùrtt lu dîéis Vn o uurn :quia ergo làbbatuitivacàtionem
fignifiêat Iudæis,maximèhôc nunc euidenter legislator
innuit.| Quia nihil nuncinuenient exlegë ,§c.
Prop hecis, quodipfi facere volûnt, fed deftr u<fta eorü m
penè omnis luperneies literæ. Propter quod faëti funtin
terrainimicorum lùorum,id eft,in éuangelico teftamento
: fa â i funt autem,etfî'noh Iponte, tarnen ex neçelïïta-
te. Ipfis enim Scnolentibus, lacrificia, & purificationes
azyraorurô, & tabetnaculorum feftiuitates, & reliqua
çelHre fecit,difficültatem patientes, in meditationem e-
ius difeedunt. Et hancyacationem pro fabbatoïufeepit,
& àbeis ficrafcriptura, nimifqy eis etiaih fupra priörum
.fabbâtorum vacàtionemplacebit. Gur ? Quia tiQtieftJpecio-
falausinorepeccatoris.Sçà ait:
Et qui de vobis remanferint, dabo pauorem in cofdibus eorum,
in regionibus hofiitun terrebit eosfonitusfolii volantis.']
Quotquot enim ex eis reliéti funt, adhuc lludentes
fcripti|ram (àcram, pauent^p terra inimicdrümfuôrum,
in noüo teftamento, ficût diximus:timeht enim ex fatüi-
tate,& corde cæcato çomixtioneéius, & completur : lUic
trepidauerunttmore,vbi non er at timor.
TenelnUosfmtusfolttyolmtk^:;-^
Folium le'gis litèram âppellans : huius enim eoslôîut
tusperftquitur , & timorem nöftram eis indicit, qujj&L
verbi gratia, àudiûnc euftodiendum diem làbbati , vi-.
dent'autem nos nihil de ebdem mandato delpiçabilefa-
pere,nèque terrenum, n'eque à cultura terræ, fed à malà
adtione vacationem difeentes : offendunt ih nobis, &
commifcerinobis fugiunt. Folium autfem re«fte legis li-
teiraaccipitur,quia quemadmodum arborüm frïnftus fo-
liistegitur, fiçlub legis litera abfconditur fpiritus. Ptor
pter quodnosK, de quibus d iâumeft : Siyïdemïatoxesin-
greßtfutffent in te,[altem reliqmffent racemum tibi : nudamus
fohumliteræ, vt ftuéfum fpiritus inueniamus. Hiaütem
qui hæc ignorant ,ficut ini micosnos habent, & fugiunt
nos ficut qui fugitgladiùmVs. v'
Et cadent mllo fe q u e n t e :
. Ncque enim nos eos pêrlèquimur, fed ex fui. cor,dis
düritia perfçquutîonefh pätiuntur. Nam vide quidfub-
didit. ’ '
Er corruentfiiigulifuperfratresfuos,qüafi beUafugmtei. ] .
| Quando enim cum eis loquimur & legis, Propheta-
rumque teftimonia contra eos dé C h r is t o euange-
-licilijue myfteriis prôferimus, coartati hi quidem hoc,
illi autem illud dicunt r & vnufquifque fuper fratrem
ïüit. Infirma enim omnçs dicunt ^confiftére propter
ihocin alternisnon valentvcrbis, & conturbantur qua-
fi bellafugientes, nullo fèquente.. Nos autemnonper--
fequimur eos,nec vt noceamus, fed Vt iuuemiis àtque
lucremureos , difceptamùs cum eis. Quid ergo hinc pa-
tiunturi' 4
Nemo veßrum ïnmicü audebit refifiere ,peribitis inter génies,
& hofiilis vos terra confumet.'] *
Cbnfumit enim eos euangeliciim teftamentum,totius
eorumconterenserrorisfubftantiam.Vndenecrelîftere i
inimicis fuis,quifeluariperfidempoirunt,fed&pereuut‘:
inter gentes,in lapide angulari oftendentes, & nec legis
quidem literam refpicere volentes, vtpote qui in eam
iion habent fiduciam.
4 Qupdetfidebisaliqüiremanßrin t,tabefcentinmquitattbus
ftifs,in terra inimïcorum fuorum
Quicunque enim ex eis,qui conuerfi funt, rémanent,■
permanentes in legis ftudio, hi propter peccata lua, quæ
in terra mimicôrumfuorum ,id eft ,in euangelico teftamento,
fecündum quod diximus, propter trangrelfib-
nem eius pereunt, hæciunt ehim-modis omnibus peccata,
quæ in eocommittuntur. ’’
Etpropterpeccatafua)&propterpeiç'aiapatrumfuorum.^
Quia prÇuaricati Iùnc,ÔC delpexerunt me,ea,enim quç
nunc eis euenerunt, patriim peccàtis afferibunt. iPto-
pter quod & tabéfeènt in eis, pro eis co'nfitentès, quia
præuaricàti funt D eum in temporibus ânterioribus, non.
bond hoc mente, fed mala faciçntes, yt poenam fiiper
eos venir propter iniqüitatem, quam in Chriftb èommi-
fcruiit,molliant,nam infért. E t amb ulauerüt ex aduerfo
Écctffiif,
P$uerein.
terra ho-
ftili.
Pfium. ij I tm pi.
Içgis lut«
liiinitur,
I f
Corruere
Jùpérfra-
Confumi
terra ho*
s
, l ’erra ho^
;ftiiis.
OfùA-.
B
Tria tefta-
tnen».
p e u s ia o
ninibualo
quuta*.
. I n L e r n t .L t b . F I I .
mihi. Ambiilabo igitür&'ego contra ëos ,& inducam
ill os in terramhoftilem. Quemadmodum enim illi ré-
putantDeum circumuenire,cx adüerfq éi ambulantes,&
aliapro alijs interpretatioftibus legis Pfophètarum,
quceconfitniant Chrifti myftèrium,dicentes, qüod eft
aduerfantium propriumrfic&ipféahibulauit euftveis äd-
üérfus iftducet cos in terram hoftilemyrd eft Vin eüan-
gelium,quodgentibüs dëdit.Exquöd,uöbu:smodisper-
eunt: primum,quia Iudaicamiuftitiam deftruit': deinde,
quia apud gentes eft, quibus semulifunt, & contentiofo
aduerlus eas,animo falüari non volitnt, ita vt Deus per
Mbyfen diceret t h li amulaiiönem vos adducam non in geti?
te.' Paulus autem. SecündumEtidngelium quidem mimici
propter vos. Rurfiisi S}CUtenmvbsqmn^inmicießetis3recon-
ciliatt efiis Deo, fic& nunc non credidewnt inveßra mïfericor-
dia. Tune embefcetincircumcifamenseorum, &tunc orabuntpro
iniquitatïbusfuisTf ,
Siuevt L X X. & peccata fiia, placita habebunt,' id eft,
pmnas qUas patiütur propeccatis:iic emMgiiqd.dibtum
eft in Ofeaïintelleximus: Eeccatapopuli mei comedenp.Qiud.
autèïnhoc eft in fubfequentibus roanifeftauic: -Er ad ïni-
quitatem eorun>fubleuabunt animas eprum. Ergo peè-
cata populi comedece,eft pro eispeenas fuftinere i digna-
que ie pati peccatisfuis dicunt: & fi quazdam peccata fua
confitentur, quatdam tegunt, qux in Ghiiftum commi?
ferunt.
Et recordaborfoederis meiquodpepigicumlacob, ifaac, & A-
brabam.] ‘
Cuius rei gratia non fecundum.ordine m temporis, Sc
generis Abraham ccepit, fed Iacob ? vel cur L X X. non
dicunt; Teftamentum Iacob, & Ifeac & Abraham, fed
teftamèntum Iacob, Sc teftamentum Käac , & teftamen-
'tumAbraham^Tria. quemadmodum téftamentainnu-
'enteSjYtlegemvidelicet Sc Prophetas commendareteu-
angelium , quorum quia antiquior lex eft >fecundo verb
Tbëö Prophetie nouiflimum Euangelium ■ oftendere
voluerunt. Quia Euangelium, etfi Ubuiuimum gratia,
fedd Deo prsppnitur, atque idéoprius eius ni^rttoriam
facit, primum ïaCöh ^ qui nouiifimus eft tempore Sc ob-
dine,mentionem facit» Vt cognationemautem inter
fehabentiafimiliterconiunxit. E t in his ,in quibusle-
gis, Prophetaïumquemeritionemfacitjinhisfe&cu-
angëii) dicit facere. Nimis autem hoe ea, qüse fequun-
tur>:c6nfirmat»
■ ' Tèrr'i'qüpqueWèmorero ,qua cumreUäafuentabeis >fiue vt
LX'X.reïinfuïtty
: Ergo quia benedi<5fciö maxime terra èft a Deo , in me-
moria haberi diligefis intelÜgibilem terram Deus,id eft,
fuas fcripturas, & memofiam eorum, 8c non obliüione
relinqmilladlüdais fecit,quia malidosèinrerpretantesi
non beftem^ftabuntur,iniuriaBäht eäs Iprimüm quidé
dicentes, Sc nonfadentes, deinde de^icabtliteririt'er-
prétantes>& quod in e ismtnpdmum^ii^fe%intèlli*
'geftdam tégentes. Vnde & ,confequehtci addidit.
Complacebttfibiin Sabbat tsfuisl^ .
Id e ft, dum defolata ab eis; femanedc Gaudet enim
Dei lex Iudieorum fruens defblatibrie,quam ipfi fibimet
intulerunt. Propter quod&folitudinem illam pad pro
eis dixitï
lpfi veto rogabnnt propeccatisfuu,eo quod abiecérint 'tudicti
mea,& leges meas defliéxetint.2
Duplicia, inquit, bona eXpulla dé plebè Iuaaêorum,
defcripturis facris prouenerünt, nec iplienim iniurian-
tur, propter quod&gäudcnc non legi ab eis , neque et
nim italegunc,ficuc prius, qüum fint dtfperfi,omniqj ca-
lentes pradumpdone. Séd etiam ipfepéCcatórum fiio-
rum, Sc prsuaricationis diuinaè legis cbnfeij lih.i effebti
funt. Admirandum etiam eft quod ad totius fanftionis
conclufionem ,faftigiumqy addidir. Et intelligendumj,
quia aperte qui in Moyfe,ipfe etiam in Paulo,& in omni*
bus Apoftolis loquutus eft.
Attamen cum ejfent in terra boßili, nonpenitusabieci eoss neefo
deJpex'hVf confummntur,&irritumfatetempaäum meum cum
eis. Ego enimfum Dominus Deuseotujn> & mordaborfoedem
Bibliotb.Vet.Patr.Tom.j.
{ ■ M W n H n Æ 3
HæcfivisÿcrfingciraTOgnafcère,Paularalege,-quo-'
modo cös rrön dëfpéxèrit Demin terra Wftili,id eft,in
EûangelïcottftajnenrdïtrecconiiimpiireoSj'ïtirririiin
'&cerk paiaam fimm.friffinirm. ' Neque enim adirri-i'
turnilliid dedqxitëx rdtd,iiddc(pem falutis reiiquit,
rum omnibus Mtanjetnliqmis, ficut Piulns air, prbferens
EfaiæProphSræteftimonium. Stfumtnumfrmilmum
iftuclficut arena fflaris*reliijuiajaiuaßünt. Dico ergo, njim-
•qtödrépldit PeUiipIëbem&avn ? Àijfit: k eebr^bitut
etiam!Foede'rîsrâipriftini,quàndofitios.îijaël:de'rdtraÆ-
^ptredttititrÇrinquorécordabitur : VteffetDeiïseo".
.WmJpppnfpeaujentium, Ää qubrurtimanift'ftamde-
inonftrstioneta,iiu.fSdunt;ribih*eA'poftol:ie*férbafapientiæ.
Nonenim VQloyostgnorareftntiesmyßeriuni hocjV’t
nonfitis apud vofmitipfos fapïentes, quia cacitas ex parte contigu
intfraelidimecptenituiogentmmimroirà&^ommsiftaelfalr
•«wjtÂr.beneergoadïMius-fétbiÂnolrÈokem-Domiliusdixit:
' , i
EgoTrominw.'] •
ôp in ium ® utem y b lo ^ q u e iâeo eàjtaïuâæü»
lum.bçdrpp'ft'totiniqdt&esifeluaturusreliquias.
terfce&filwsveel,mmonte sinatpermanumM.oy]i. «'
Nbta oriole ia'tpndas, qure'didafun^'Gon cidfionem
enim verbis ibis legislator adiecit gcx qua vique äd'cer-1
'^umteippus ficmam velir'diîclegis literam, une aliqua
dubitatione matiifeftau-it,&iudæorum obftruxit os, të-
tantibus haC îegç vu etiam nunc, quando tempus non
haben t,iamYenrenteeoquiIirdæiSvficittinfirmis,kais
vicelegis tïteram-çxqurfiuit-, &hnic Moyfè'npric^j'iens
: mihiftrare:, ïpfe yehiens ad illam peifeôtiiïs intrbduxit
iudieia.Ergo fecundum quodfemeldiximuS, propriedi-
x it , quæ Dep iudicante de qüibufäam capitulis, quæ ignorantesinterrqgauerunt,
di<5tafunt.iPræeeptaautem,
quæ non hoc m odo,fed femetipfo legislator nullo inter-
^roganteianciüit.Deindefüccinétetotiasfandtionis difpenlàtionem
comple <fti vole ns fubdidit:
Etlegesquas^ditDôminminterfe'(^interfiiws:lfraeïI] ■
Propter quod & reliquiintefpretes exceptis LXX. le*
ges ediderunt differentia legis négocia verbe hoe de-
monftrare cupientes. Quid autem eftquoddixit inföf?
nifi qina prpçuldubiq yfqûe dum veniat de quo ïit ïh-
feias : ipfe veniet:& faluabit nos : tuneaperientut ocùli-ïoecô-
rum & dures furdorum audïent, & quàècuftqüein illapro-
^ n ^ c h tu r tune nequaquàm vitra fecunaiim
luperficrem literæ, fed quefhadmodum ipfe expofiiérit,
oportet legem euftodiri ad èüaneelicam grâriam ttânfe
latam Sc âd perfe«ftiorem conuerfatiönem ^ nou'Vt adii>
ritum dedücatur, fedvtad p r udétem in terpretationèm,
fpiritalemquefenfumtrahatur. Cur e tiam locum fignifi-
Uit,ait enim.
In monte Sinai. J
Nifi vt non, Dàùid dicente. Viiebitur Deus Deorum
in S ion 3 Sc Malachia. Subito verliet in tempïum fuuniDmi-
nus}quemvosqùàritis. EtmtlüsDmiä. ExSionßeciesdecorü
^usfQÎqamài^usVeni^speikMfietg^iiiiiéflâit : ill'ame-
iusf dici difgenfàtiônem putemus tempore legis â&am,
Vnde hic tam loCi mentionfem fèçit quam minrffeantis
Moyfi,Vtex hoc difeçremusi quia alium nobis àdüen-
tdm çios Prophets promiferunt, qui nec iïi 'Sinà, uee pet
mediatorem>fed apertefa^us eft.
C À P V T sX X V I I .
i»
BOqtiUtufquej&Dominusäd Moyfen dicèïis ; Loquerefilijsif-
_ raeï&dicesadeos. Homo qui votumfecerit, &fl>oponderit
Dèo animam fuam,fub aßimatione dabitpricium. S ifuirit ma -
fctàus ,ùt>ïcefmo VfqüHdfexagefimum annum, dab it quinqua-
pfntaßcüsargenti9dmenfyramfdi^uarq:fimuliet,trtginta. A
quinto autem anno vfque advicefimum, mafculus dabit vigmn
ßtlosfctmina decent. Ab vno nienfe vfque ad annum quantum pro
mafeulo dabuntur quinqueßcii,prof «mina tres. Sexagenarius,
& vitra tnafiulus: dabit quindecimßclos,ßemiiia decem. Sipati-
_____ ______s ______L $ perfuerit, '! '
RomS.
Efa-h-r
v ■ -
EgoDömi
•nu».
Literalu-
clæis fait
ladisv isf.,
Adirritum
dcducerc
paiäum
Domini.
tfcdfn. X.
Maloch.^
Pfelm.-49.