VL
V I L
omnia'ftudium vigilabat, Vitalem Ëpifcopü Al tin* ciuita-
tis, qui ante annos plurimos, ad Francorum regnum con-
fugerat, hoc eft, ad Agonthienfèm ciuitatem j tandem
comprehcnfum, apud Siciliam exilio damnauit.
CAP. V.
Igitur deleta,vt di6tum eft, vel fuperata, Narfès omni
Gothorum gente,Hunnis quoque, de quibusdiximus-,pari
modo deuidtis, dum multum auri, fiue argenti leu cete- !
ratum ipecieru diuitias adquifiilè t, magnà à Romanis, pro
quibus multa contra eorum holies laborauerat, inuidiam
pertulit, qui contra eumluftiho Augufto& eius coniugi
Sophiæ, in hæc verba fuggeflèrunt dicétes : Quia expedien
t Romanis, Gothis potius fèruireq Greeds, vbi Narfès
imperatÈunueh9,&nos feruitio prenne,&hçc no fier piiffi-
mus Princeps ignorât. Aut libera no s de manu eius,aut cer
te &vtbé Romam,& nofmedpfos gentib.trademus.Cum-
que hoc Narfès audiflèt, hæc breuiter reuli t verba/Si male
fed cum Romanis, male inueniam. T une Auguftus in tantum
aduerfus Narfetcm commotus eft,vf ftatim in Icaliara \
Longinum mitteret præfedtum, qui Narfètis locüm obti-
neret. Narfès vero his cognitis valde perdmuit j & in tantum
maxime ab eadem Sophia Auguila terri tus eft, vtre-
gredi vitra Conftantinopolim non auderèt. Çuiillainter
cærera,quiaeunuchuserat,hæe fertur màndaffè, vc èum
puellis ingynæceo lanarum fàceretpenfi diuidere.Ad quç
Verba Narfès dicitur hæcrefponfà dediffe ; Talem fè eidem
telam orditurum, qualem ipià dum viueret, deponeré non.
poflèt. Itaque odio metuque exagitatus, in Neapolitanam
ciuitatem lecedens, legatos moxàd Langobardorum gen-
tem dirigit,mandans vt paupemma Pannoniç ruradeïerè-
rent, & ad Italiam, cundtis refer tarn diuitiis, pollîdendam
venirent. Simulq; multimoda pom or um genera, aliarum-
que rcrum fp edi«, quarum India ferax eil, mit tit quatinus
eetum ad venwndum animos poflèt illicerc. Langobardi
beta nuntiâ, 8c qur ipfi præoptabant, gratanter fufcipiun t,
| deque iuturis commoais animos attollunt. Conrinuoa-
pud Italiam terribilianoâu lignavifà funt,hoceft,igneae '
tries is cælo apparuerunt, eum fcilicet, qui poftea eftufus.
eftfanguinémcorufcantes.
CA P . VI.
Alboin veroad Italiam cumLangobardis profèdlurus
ab amids fuis vetulis Saxonibus auxilium petit, quatinus
fpatiofàm Italiam cum pluribus poflèflurusincratet, Àd
quéSaxones plufquàm viginti milliavirorunt cum vxon-
bus fîmul & paruulis, vt cum eo ad Italiam pèrgerent, iu-
xtaeius vohmtatem vénérant. Hocaudicntes Chlotarius
& Sigisbertus Reges Frandbrum, Suauos aliafque gentes
inlocis de quibus iidem Saxoncs exierant,pofîier une.
CAP. VII. _
T une Alboin iedes proprias, hoc eft Paunoniam, amids
fuis Hunnis contribuitieo fçiliçet ordine,vt fi quo tempore
Langobardis neceflè effet reuerti, fùamrfùs arua re-
peterent.igitur Langobardirdidfca Pannonia, cuvxoribus
& naris,omnique fupelledlili Italiam properantpoflèffuri. ‘
Habitauermt autem in Pannonia annis quadraginta duo-
bus:de qua egreffifunt menfè Aprüij per indidlionem pri
mam, aliodie poilfàn&urapafeha, ciûusfèftiuitaseoanno,
iuxra calculi rationem, ipfis Kalendis Aprilibus fait,
euro iamàdomini incaruatione, anni quingenti fèxaginta
; odto effent euoluti.
CAP. VIIL
Igitur cura Rex Alboin cum omni exerritu fao, vulgiq;
^pmlfcui mulritudine,adextremos Italiæ fines perueniflèt,
montem qui in eifdem locis prominer,àfcendkk, indeque,
proilt confpicere potuit, partem Iraliae contemplatus eft.
Quimons propter hanc, vt fertur, caufâm ex eo tempore
Mohs regis appdlatus eft. Feruntin hoc monte Bifbhtcs
feras enutrin ; necmirum cum vfquead Pannoniamper
tingat, qüæhorum ariimandum fèrax eft. Denique retulit
mihi quidam veraciflimus fènex, taie fè corium in hoc
monte occifî bifontis vidifîè, in qüo quindëcim, vt aiebât,
homines, vnus iuxta ali um, potuiflènt cubare.
CAP. I X . ,
Indeque A lboin eu Veneri* fines, qui prima eft kali*
jpuincia, fine aliquo obftaculo, hoc eft duitatis,vel potius
caftriForo-Iuliani terminos ihcroiflèt, perpcnderecoepit,
cui porifîimu prima prouindaru quam coeperat, cômitte-
re de beret. Siquidem omnis Italia, qu* vcrfùs meridiem,
vclpodus in Eurum extendi cur , Tyrrhenifiue Adriacici
marisfiudtibusambitur, ab oedduo vero & Aquilone, iu-
gis Alpium ita cirtumcluditur,vt nifî per anguftos meatus,
&perfîxmma iugà mondum,non poifichabere introitum,
Ab orientall veto parce,qua Pànnonis coniungitur,Ô£ lar-^
gius patentem de planiliimum habet ingreilùm. Igitur, vt
diximus, dum Alboin animum intenderet, quem in his
locis ducem cçnftituere deberet,GifîilfunijVttèrturjfuum
nepotem, virum per orania idonemn,qui eidem ftrator
erat, quem lingüapropria Marpahis appellant, Foroiulia-
n* duitati, & toti regioni illius piæficeieflatuit. Qui Gi-
fulfusnonpriusfè regimen eiufdem ciuitatis & populifuf-
cepturum edixir ,nifi d quasipfè eligere voluillèt Lango-
bardorüFaras ,<hoc eft., generadones, vcllineas tribuçrec.
Fadumque eft, ôc annuente lxbi rege, quas opeauerat Langobardorum
prtÈcipuas profàpias,vtcum eo habitarent,
accepit: & ita demum dudoris honorem adeptus eft. Po-
pofeit quoque à rege geherofaïunjÆquarum greges, &in
hoc quoque liberalitate principis exauditus eih
CAP. X i
. His diebus quibus Langobardi Italiam ihuafcrtint, Fra-
corüm regnum, mottuo iara regé Clotariov, eius filij qua-
dnfarie regebant diuifîi m 5 pnmufque ex his Aripèrtus, fè-
dem habebarapudParifios,fècundus vero Guntramnusi
ciuitadpræfideoac Aureliahenfî:terriusquôque Hilperi-
cusjcathedram hab ebat apud Sueffionas,ih loco Chlotan j
patris fuit quartus nihilbminusSigibertus,apud vrbem re-
gnabatMecrenfem.Hoc etia tempore,Romand Ecclefiam
vir Sandifs. Benedidus Paparegebat.Aquileiêfiquoqj ei-
uitad eiufq; populis Beatus Paulus Patriarcha prçerat.Qui
Langobardorum barbariem metuens,ex Aquileia ad Gra-
nosinfîilam confugit,fècümqüe omnem fu* thefàunim
Eccléfiæ deportauit* Hoc anno fùperipri hyèm e, tanta nix
in planitie cecidit, quantain fiimmis Alpibus caderefolet.
Sequent! vero *ftate, cantà ferdliras extitit, quanta nulla
*tas aflèueratur incminifïè,Eô quoque tempore-,cotlîper-
ta Hum, qui & Auares, morte Chlotarij regiSj fùperSigfs-
bertum eius filium irruunt; Quibiis file in Ttlringia occur-
rens, eosiuxta Albini fluuium potentiffime fuperauit, èif-
demque petétibùspacem dedit.Huic Sigisberto deHîfpà-
aiiis adueniens, Brunichildis matrimonio iunda eft,de qua
i iilefilium Chilclebercu nomine fufcepic.Rurfumq; Auares
i cum Sigiberto in locis,vbi & pri u s, pugnances,Francorum
proterentes exerdtum, v idoriam funt adëpd.
>;• C A Pt XL p H
Narfès vero de Campania Romam regréfîus, ibidem
r non poft multum tem pus,ex hac luce fùbtradus efLCuius
i j?1?*?.5 P0^0101 h1 locello plumbeo, cum omnibus eius
diüitii s Conftantinopolim eft perlatum»
C A P . X I I .
Igitur Alboin cum ad fluui ü Alpeuivetuflct.ibiciFelix
Epikopus Taruiiianæ Eccleiiæ bccuiric.. C m R a y t tm
largiffimus, omnes fu* Ecclefî* facilitates poftulanti
concëmt, &per fuum Pragôiaticum poftulata firmauit.
C A P. X I I I .
Sane quia huius Felicis fecimus mentionem, libetqto*
que pauca,nos de venerabili &lâpiendffimo vito Fotasu-
ro re texer e ,.qiii hune Felicém, fuum aflèuerat fôciu fuiflè.
Denique hic de quo loquimur Fortunatus, nacui qdera in
locoqDuplaüilis didturfbit,qui locus haud longe a Ccni-
tc" ‘e >Ve^ Tarüifianà diftat ciuitatc ; fèd tarnen Rauen*
mitritus &dodus,in arte Gramadca,fiue Rhetorica,
fèu etia metrica,dariflimusexririt. Hic cü oculorü dolorê
vehemendffimu pateretur,&nihilominus Felix ifteipfius
focius pari modo oculos doleret, Vterqj adBaiilicambeâv
iîi.
IX*
H
torum Pauli atq; Ioannis,qu* intraeandeirtVrbem fita eft,
perrexeriintjin qua etiafti altarium in honore Beat! Martini
cohfefibris cönfttudum propinquamhabet feneftflkn, in
qualucernaad exhibendum lumen eft conftituta, de cuius
oleo,mox fibi ifti,' Fortunatus fcilicet & Felix, dolentia lu-
mina tetigerunt:Illicö dolore fugato, fanitatem quam op-
’rabant,adepti funr.Qua de caüfäFortunatusin tatltumBea-
tum Martinum veueratus eft,vt relida patria , paulb ante
quamLangobardiltäliam inuäderenr,T uroniS adeiufäeni
beariviri fepulchtuniproperarec. Qui fibi', vt infuiS ipfe
carminibus rbfertjillucproperandi per fluendlia Mend&
Rounam.perque Olupurn 8c Alpemluliam, perq; Agiin-
tum caftrum, Drauumque 6c Byrrum fluuios ,'ac Brione s &
AugÜftaih ciuitatem,quämVirdo &Lech fluentät>iterfuif-
fe defcribit.Qui poftquam Turönum iuxta votuin propnü
aduenic, Pidauis pertranfiens illic habitauit, & mulcorum
ibidem fandorumgefta,partim plöfa, pardm metrali ora-
tioneconfcripfit. Nouiüimieqjin'eademduitateprinlum
presbyter, deinde Epifcopus ordinatuS eft,atque in eodeni
loco dignö tumulatus honore quiefeit. Hie bead Martini
Vicam qttatuor in libris Heroico verfiicontexuit, &multa
alia,raaximeque hymrios fingularum feftiuitatüm, & pri-
cipue ad fingulos amicosverficulo s,nulli poetarüm fecun-
\dus,fuaui & difetto ferrrtone compoiuit. Adciiius ego tu-
mulum,cum illuc orationiS gratia aduentaflem,hoc Epita*.
phium rogatus ab Apro,eiufdemlod Abbate jienbendutti'
contexui.
? Irigenidclaruäjfenfiiceleriotefuauiä,
CuiuS dulce melos pagina rtiultacanit}
Fortnnafus apex vatum,veuelabilis adu,
. Aufbmageiiitus haetümulatur humd.
Cuius ab ore facto fandorum gefta pribiuni
Difcimus: h*e monftiantcaiperelucisiteri
Felix qu* taritis decdrariS Gallia gemmiä,
Lumine de quarum nox tibi tetrafugih +4
P - Hosmödicos promfiplebeip Carmine verfiis*
i Nettiiis in populis fände laterer honor.
Redde viefem mifero,neiudiceIpernarab *quo
Eiimius meritis pofee beate precor. q
H * c paucis de tantö viro , 'ne eiuS vitam fiii dues fuhdituS
ignorarentidelibauimuS, nunc ad hiftori* ferierri reuerta-
mur:
C A P ; Xl f>
I IgiturÄiboinVincendaniVer6namq;&reiiquasYeheti*
duitates,e^cepds Patauip &Moriiefili9is,& Mantua
cepit.Venetla ehim nbn fblum in paucis infulis, quas. nunc'
Vehedasdicim’ jConftätjfedeiuäterthinusäPanridnisfinibus
vlque Adduamfluuium protelatur. Probatur hoc An-
nalibu s Ubrisjin quib^s Pergamüs düitas eite legitur Vene-
darum.Nam & de l^cu Benaco m hiftoriis ita legirhus. Be-
nacuslacilsV enetiarum,de quoMindüs fluüiusegreditür.
Enetienim licet apud Latinos vna fittera addatur , Gr*ce
laudabiles ,dicuntür> V ened* etiam Hiftria conneditiir, pc-
.;Vcr*quepro,vnapföuinciahabentur. HifttiaauteniabHi-
^ftrpfluminexognomiriatür,qu*fecundum Romänam hit-
|iotdm,ampliorquamnunceft, fuifte perhihetur. HuiuS,
^ e n e t i* Aquilia duitas extitit Caput, prolqua nuncForun^
^Ii^^kadidum,quodIulius C*iar negotiauonis fdrum ibi
ftatuerk^abetar.
C A P . X V i
Non ab re efte^^trot,fi edam ceteraS Italic pröuintias
breuiteraddngämus^c^hdaprouihcia Liguria, ^legen-
dis, ideft, colfigendis legum^bus,qüormn fatis ferax efti
hominatur,inqua Mediolanum eft,& TicinUs q alip ndmi-
i>b Papia appellatur.H*c vfque ad Gallorum fines extendi-'
tur.Interhänc&Suauiam,höceft,Alemannortim'pätriarii,
qu* verfu s fepteritrionem eftpofita,du*prouinci*, idetti
Rhetia ptima & Rhetiafecurtda,inter Alpes cönfiftiini, in
qtfibus pröprie Rheti habitare nofcilntur.
2 C A P .
| Q ypnravero prouincia AlpesCotti* dicuntur j qu*fic
extenditur,ab öcciduo Verö Galldrum fihibus cöpülätür.ln
hac Aquis, vbi aqute calid* func, Dertona, & mqhafferiuni
BObaMdi Genüa quoque '8c Saoriaciuitates habentiir.Sexta
pr o mneia Tufcia èft,quæ à thure, q» pdpulus illius fiipferfti-*
ciofe in fâcrifidis deorùm fiiörura incendere folebat,fic ap- '
pellata eft. Hèc habet intlafc Circium verfus, Aureliam ah
Örientis vero parteVmbria.In hac prouinciaRomajqolim
toriusmundi caput,extitit; eft conftituta. In Vmbriaverd
qtiæiftiusih palte porutur , Perufium & lacus CHterius,
Spoletumq; confiftunt.Vmbriaautem di6 1 a eft, quod'im-
bribus fuperfuerit , quut-n aquola clades olimpopulös de-
Häftaret.
fc A P . k v i l ;
- Septima quoq; prouincia Campania ab vrbè Roma v £
qiie ad Siler Lucani* fluuium perducitiir,in qua opulentif-
fim* vrbesiCapua,Neapolis » 8c SalernüS,conftitut*fünti
Qureideo Campania appellata eft, propter Vberrimam Ga-
pu* planitiem; ceterü ex maxima parce möntübfäeft. Por-
ro o&aua Lucania,qu* nomen à quodam liicö accepit,à Si-
lcrefluuio inchoatcumBrutia, quæitaÜ reginæ quondam
fil* nomine appellata eft,vfque ad fretum Siculumjpfcr ora
marisTyrrheni,tîcut & duæfuperidres,dextru Italiæ cornu
tenens,pertingit ,.inquaPeftus&Lanius, Caffianum&
Confència, Rhegiu mque finit pofiræ ciuitates;
CAP; XV lIIi
Ndrta dejiiqi proitiiicià xh Àppêhmnis Alpibus huncii-
patur,qu* inde origi nem feapiunt,vbi Cotriarum Alpes ifî-
riiuntur.Hïé Appeiiniriæ Alpes pçr mediàin Italiam pergé-*
tes,Tufciam ab Æmilia,Vmbriàniq; à Flartiinia diuidunt.Iii
qüa font duitates, Ferronianus & Môntepellium, Bobium
St Vrbinum,nec non Ôcoppidum qiiôd Veronâ âppèllatur;
Alpes dût Appennime di6lî. fiint à Punicis.hoç eft?Hahni-
bale & eiuSexercituitjiii per eafdem Romf tehdenfces.tran-
fitumhabuenihtSiintqui Alpes Cöttiäs&: Appehhiftas,v-
nâm dicartreflèpTouindam • fèdhos Vi'6l0rihi reüi ricit Hi-
ftoria, quæ Alpes Gottias pbr le proui nciam appellat.Décî-
maporroÆmilia , à Llgiiria incipifens iritét Âppénriinàé'
Alpes & Pardi Attentai vërfüs Rauennam peîgic; Hæc ioeü-
pletibus-vrbibuSdecômtur,Plâcæridâfdlicét Pärmaq; Regio,
&1 5 ononiajGorneliiqüe ford. ciiiu# caftrum Imolas
appellatur. Extiterunt qlioqüe qui Æniiliam & Valeriamj
Nutfiamque Vnamprôüinciam dicereht: fèdhorumfènté-
da ftarenon"poteft,qma inter Æmiliam& Valeriam, Nur-
fiamquè, Tulcia 8c V m bria funt conflit ut*.
lc À P . k i x . :;'.y ; ' ■
Dehihc Vhdèdmaprpuindarum èftFlamihiaj quæ inter
Appenntnas alpes & mare èft Adriadcurnpofitaj,in quano-
bilifihna vrbiiim Rauenna,& qmnqüe aliæ ciuirates confi-
ftnnt G ræco vocabulo Pencapoli s di6læ. Cônftat aüc Aure-
lûm, Æmiliamq; & Flàminiam ,à conftratis viis,quæab vrbè
Roma veniiint,& ab eorum vocabulis, à quib.funt con-
ftratæ ,tâlibus tiôminib.appellari Poft Fldhiniâmduodcçi-
màPkenm ôceurrit,haben&ab auftroAppennirips motes,
exalcera verd patte, Adriaticum hiate.Hæc vfijj ad fluuium
Pifcàrium perçenditiinquafunt ciûitatesy Firmu s, Afculu s,
&: PinniS,& vetuftate confumtaAdria i quæ Adriancope-
lago nomen d edit. H uius habitatore s cû à Sabinis illuc pro-
perarent,in eorum vexillopicùsconfèdit, atq; hacdecau-
lâ PicenuS noiüeriaCcepir.
^ C Â^. X X;
Pötrb tertiadecimaprouincia Valeria,cui eft Nurfeaan-
fhexâ,ihter Vmbriarii & CàmpamaPîceôifiiiq; côfiftit j quæ
îaB oriente Sàmninim règiorie'm àtiüigic. Huius J^rs qçd-
dùa,quæ âb vrbeRômàinitüimcapit, olimab Etrufcorum
p6pulo,Etrùriadîiftàeft.Hichabetvrbes,TyburimiGarfi-
lisiReate,FùrcOidm,^Aihiterhumiregiôhetnq; Marforu, '
Sreoriim lacuih» qui Fiicihus.appelkt^r. Mar forum qüo-
qlie regiôiieni, ideo intra Valeriam prouindâm æftimo;
c5 putari,quia irt calalbgOjpuindàramîtaliæminimeab an-
tiquis defcqpta eft;Si qüis aüt haheper fè prouinda èflè ve-
LComoResê,quiNeronis-temporefuit, appellat^funt, ràratiôneç6prÔbaiieçit,huiüs ratibhabflisfèûcènriamodis
hæcà Liguriain Eurudi verfiis, vfijüe admare Tyrrheilum feritbmhib.tehen^Q^rtadecimaSamnifi,^