progrefli.captft euerfifque ciuitatibus plurimis,ingetitem
pradam ad claflem duxer un t. Iide m cum ad Italiam ifedi-
i ent, circa Palinliri promontoriuili.quod a Lucanis mon-
bus iilaltum excurrit, illifi fcopulls centum quinquagiri.ta
naues oncrarias iibbilemque pradam crudeliter acquifi-
ram infelicitef perdiderunt Jtaqjcum cotinuz calami tates
Romanis dilpliceLentydecreuitSenatuS vt&maritimis re-
cederetur; &tantum fexagint.i Daiies adprzfidium Italia;
laliiar client: Quodqu'deriidecretiim Ooritinubadaiftiin-i
dornita cupiditate rupemnt. Prate rca Cotta Cofiil in Sici-
liaui tfehlgtelfiis; plurimispraiiisadiierfum Posnos&Sinó
nauem auertit,& dux fuga* primus fuit. Aliqüanta cum
eo pars exefcitus fui Africain petiit, alij confugereLily-
bzurmlèptuaginta & tres naues Pumcæ captæ fîifit; t ctu m
triginta dëriierGe : triginta & duo millia hoftium captif,cæ-
là quatuordecim mijlia fuertWitj N uncjuam in niaii tantis
copjis pugnatüm eft.Infiniturri aiïri & krgenti pradç in pô-
teitatem Romanorum redadtæ.. Ex dalle au tem Romani
duodecim nàues m e rlæ.Pe griatu m eft Ÿl.Idùs Mat tij.Lii-
tacius dëiüdëad Eryciham ciuitatem;quàm Poinîtenebat,
venitribiqüe duö nlilltaCarthaginenlium côhftlrta pugnà
intërfecit. Tune Cafthagineriles pracipitifeftinaripnead
culosterramariq5puinauit, &pèrtotairi Sicilian>pirtim j Lutacium'Coftafcdëihde Romam mittiint, orantpaeëm,
hoftiumIpartim etiâldciorum inhumatâs ftrages reliquiri j qüarh ilico eSièquuntuhCapriui Romanoru qui tenëban-
L CzcilioMetelloiC.FuriöPIa.idoConfii'ib. Hafdrubal tUriCarthaaineiifib.redditiitinri Etiam , Càrthagineiifi b. 'rèdd iri lün || Etiatti'€CaartrHth‘aageiirriiéerbiffccft*
duxnoüus Caithagihehftùm curii Elepfiantis ceiitum g & I pétiuere, vt redimleorimi captiuos licèrèt, qubs ex Afrtë'
trigiiiia ëquitum, peditùmqüe àmpliu$ èrigintà milibus Rofflânitenebant; Sèriauisiufllcfiaeprifcio<»0Sdatï,qiii'
Lilybfum venir ex Africa, & continuo cum Métcllo Coft j in publica euftodia elle ne : qui àutern inptitiatis terièretuf,
apudPanormuitipùgitaniconlèruit SedMetellrisvimnia- vtprecrodbminisirèdditoCàrthagibemredirérit, atq; ïd
gnam belùariim timens,prias eâs magno vfiis côll.io velin , préciunrex fîlco m'agisqiiam aCarthaginenfîb.lbhïeretur.
fugaui| vel iri rhortem ègjjjt, & fie fàèile qüamuh niagnam
vim hoftium fuperauit. Vigintimilia Catthaginenlîum irt
eo pralio cæfæ mnt, elephanti quoq; viginti 8c Ccx interfè-
<5ti mrtt:cétttm quatuor per N ùipidasërrantes, quos in ait-
xilïtiiii hdbebat, ce pit, &perlta!iam diixitiqüi maximum
liabeis popiulis Ipeélaculuni prabuertint. HalHrübal cum
pàucisLilyb'æum profugitar^jabfènâà PcEfniscapitë dam-
natus eft. Poil hæefeffi tôt malis Çarthaginenfè >,petehdâ
elle a Ro'inanis p'acem^pertri utationë captiuorüm deei e-
uerunt. Ad quam rctti Attilium Regultim aii-e duceni Ro-
mano‘rum,quemiamperquinq; anhos captiùum dëtine-
bant,inter cætcros legafos lub làcraméfû prçcipue triitten -
dum putiuerunt. Mé Romam cum veniflèt, indudiusin
SenàÆ,nibil qüaft Rdmanus ègiF: dixitq; fe ex ilia d ie qiia
in poteftatem Aftorum vefiiflet, elle Romanum c^eftiffè.
Iraq; & vxorem à côplexu luo rempuitj & Senatui perliia-
llt, ne pax cûmPcems fiëret, ilids eriini fraétos tôt cafibus
Ipem nùllaiti habere, tan ti nôeflè.vt tôt rhiliacaptiuprum
propret vnum fe & fenem; 8c paiicos qui ex Romanis capti
erant,reddèËent Itaq; obtinuit. Nàm Afrospacém peteil-
tesnuilusadmilit. Iple Carthagiheriirediit,olFerenrib'dT
queRomanis vt eum Rdnïç tenerenf,negauit le in ea vrbë
manfurum, iri qua poftquam Afiis lètui.rat,dignitaté ho-
riefti ciüis vitranabere nohpoflèi.Igttiir regréltumad A fri-
cam refecafis palpebris, vt vlq;ad mortem cruciatii intolë-
rabili ac dolore vigilaret, atq; vt ftaretlem per radium lôlis
irituens.illigatümin rhachinanecauenint. Alter deindeAt-
riliusRegulus,&Manlius Volfoàttîbo bis GolEcùmclafle
dùcëntarumnauiùm ëéquarüorlegionib. Lilybæuni p’ro
fëëli huit, quodxjppîdûm in prpmdntoripftrutn Romani
obfidere coriati, fuperiieniente Hanhibalë(|ui Idamilcaris
filius fuitjviëli, maiore eiercirus lui parte perditd,iplïaëgi'c
euafèrunt. Pofthos Claudius CàC cümélallè CCXX. hà-
uium adDrcpani portüm cptràhofferhjbrofeëlus cil. VBi
moxexceptus clafle Pcénotii,dum contfaaulpicia dimicaP
fet.ftafim luperatùs eft. Etipfequidem curii triginta nauiB;
Liiybæuinëaftra confiigitireliqu^ dmnes,hoc efî,LXXX.
cum pugnaforib.captç iunt cçteraderherfemouem millia
milititmeadâ j viginti ïnilliicaptàreferiintur. Çlquoq; Iu-
niüs Cof collega Claridij Pulchri vniriërlâm çlallèm nau-
frag’oamilit, exèrcitfum rameri (àluum feabuiti quia viciai
littora eranf. Anno enam lèqucnti clafîis Punica in Itâliâm
traftliiir,eiulq; plurimas partes longe Iatëcj; vaftauit. Dum
héc agerentur, àpud ïùdæarn pprifîcatum poil Eleaziaritrii
lufcëp;t!&lanaflèsàuuriculuseiüs.IntereaLutâdusCatüluè
cum claflè trecentarum nâiiiüm ipSicilfam tranfueiSlu^ elî,
& ibi dum apud lüpradiëlam Drëpanum çîuitatem pugna
conlèritur.dum intetprimqres pugilat ,tfansfixo foerndre
ægerrime cutft iam6bruerçtutereptuseft<. Porroaütèrri
, Peeni cum qUadringentis nauibus mâgnilq; copiis ad Sicilian?
duce HanrioneçôcurrüntiNccLutaciUs Iegnior,im6'
conftlia Poenorüm mira.celeritâte præilenitj . Poftquâm
proxidiælîbivtrotumq; clalîès apudÆgades infuliscon-
rià Ldybæum ciuitatemSiciliçper totam noélem mrertex-
tis propemodüm anchoris fteterunt, Orta luce prior Lttta-
cius lignum bello dédit. Crudelcentepugna vi&us Hanpreemm
ex nico magis quam a Carthaginenlib.foliteretur.Carwtygiuenles lane fiib hac coditione cum Romanis pace
fecerunc, vt Sidilia Sarditliaq; de^ederent,&per conriniiOS
viginciahnos eis perloluerent puriargenti tria millia talen-
torum. Hhdieb.Iud^orumPontifcxOniasSimonisIufti
filius clarus habebatur. Anrfoab Vrbe condita D. Vll.re-
pentina fiiBuerfio ipfitis Rdmae praueniltriumphum Ro-
riiarioruriii Neq; enim temere dixerim/quSdo n6 vel mo-
dicam lqtitiam Rdm a; luperileni en s, repente quamgrauif-
fimus ltidus oppteffit.Siquide QXutaci6Catuto,A.Mari-
lioColf ditietfe igriifi aquartimq; cladespeneabfumplere
Vrbem. MamTybdrlsinfolirisau<ftusimferib.&vltraopi-
nioneni,&diutuinitate &magnitudine reef undans,omnia
Romz kdificia inplanopofitadeleuit. Diuerlie qualitates
loeof urn ad vnam coiiiienereperniciem .* quoniam 8c quae
fegnior redundatjo ieiiuif, m'adefatftadiftoluit. & qusyriii'r
fus edrrenris inuenirjihipuUa deiecir. Aqiiarum grauiflima
cladem,grauior ignis fecuta vaftatio eft. Qui ignisfincertu
vndefurrexitj plurimas ciifjiatis partes peruagatus | cum
hominurri domoitumq; milerabilein ftragbrii fecit,turn etiam
tantum optis viio ddnfiimpfitinceridid, qtiafltum plu-
riniz & peregrins vidlof iz coriferre non pdliun t.behific'i
cuni Omnia in circuitii fori depopularet, zdeni Veftz cor-
ripiiitjvndeetiaMetellus cum arluros Deos eripit,vixbra-
chio lemiultulatus aufu^T-%nipronid Gracho,C.'Vale-
rio FalconeTCoflf bellum'Faiifcisinculerunt. Quz ciuitas
Italiz opulenta quondam fuit i (juim am Bo Coftlintra lex
dies qriam vericrant,tranfierunt,XV'.fnillib.fioftiiim cps,
pace concelTa, agro tameiiex rriedietafelublarq. Eodem
anno etiam Galli Alpitii rioui Romani extitere hoftes, ad-
uerfiis quos forte varia bellatum eft. Nam mpritrio confli-
dluValerio CoftriamilliacecidereRomanorurn:fecundo’
XIV. millia Gallorum czfa, duo millia capta lunt. ’ Sed ob'
pridrem cladem triumphans conluli denegatus eft.
Explicit liber Secundus,
IN C I P I T L I B E R
T E R T I V S .
'f^IpitoigitürPunico belld' quod viginti tres anrios tra-
X- «ftum eftjiam Romani clariffima gloria noti, L.Corne-
lio Lentiilo,Fuluio Flacco Colflegatos adPtolem^um
regem dEgypti milemrit,auxilia promittentes,quia rex Sy-
tiz Anriochtis ei belliim iriculerat: , Ille Romanis gratias
egit y auxiliänoni accepit; iam enim fuerat illä pugna trahff
adta. Eodem tempote pdtehtilTirtius rex Sicilia Hiefo Romam
Venitadludosj & dudeta millia modiorum tritici po-
pulqdono'dedic.- T.ManlioTorquato, C; Attilio Balbo
Golf Sardinia rebellauipaudloribus Poenisivnde rHdxSatdi
lubadli(& Opprelß littst: Gardiagiftenfib.'aufetn violatofib.
päcis,quärri ipfi popOfcillenf, infetri bellum decretum eft.
E corttfa Carthaginenles pacerii frippliciCer'pOpolcfere :ßc
quum bis Ini fits legatis nihil, profeciflenty poll etiam ebru
decern principib. bis zque lupplicancibus qil impetrarent:
nouiflimeHanonis minimi hominis inter legacos oratiotte
meruerunt. * Hoc annoporta rani^Geminidaufit ëft ; cjtfiïit
nufqtiam-eóannobèllilm ërat ■ quodfubNmna Popilipfë-
geprOnerièrat. Anno'ab Vrbe condïtà D.XVlî.TIamiIca'$
daxCarthag.'ab Hilp^nis iubello | curb' aliud'bëlltim.ad-'
iterium Ronjckm pâr^et,ôcciFuÿéft. t.'P'oftuiriiusAlbi-
nittK-.tJrr Fiiluiu.ï,Centi^öalus ,Cöft? bfefidm^tràiliyridbs"
feqqénti gefleruut anno,éö qiiód legatiRommioiualvlllyi
riis in terfèdli fiiht. Po ftcü nïipfi v I llyriis atröci lEmurfi^b eR
lumgeftuth eft,inqüö mWléfcbppidis öppidftlïföfdlleriSV
reHquIleEuluiovPoftü!riioq;'CölTdediderunt:actufnprii
mumexIHyri striunïpKatii
fttem oitfitatem facriljegitf^
uëre^'P'9*ti ficë^.^p^arfiDeqëfnuiri
ftitiönis dgfdffi iGàllüm virüM d^Gaftàm ^
Here fi mul Grçcain forëfibarioviiiM dë'fqdêîuht.îS'édô b-!
Iigàmeiitum hoc magieïim in có trarium cónti.n ü o verfüm
eft.'NamqjdiLasallaÿquâsfecerâcêxtefnôLiitri’rnqtc^
diirmwsfuorum czdib. c^iaùëre.Siquiâél'.ÆmiliO Pair-'
lo;C;AttiiiöRegulöColï.magnaformid nc cÓfternatus ell
Si^ïttus défë<ftiè'ne CilàlpidasCàilizicutnetiâëxvlceriote
Gallia ingétis aduentare exercitus hunjeiatettir', rfiaxime
Gelatornin^üodnomehnÖgenEis.lèdmerlenariörüGal-
lorum efeïtaq; permotiColftotius ItalYad piçfidiumlm!-
per-f) cdfi^a^ere vires. Quo'fadlo.in vtriülqf Üóffiexercitii
odlingetrtamill'a'armarorurnfuilïèferüntur'ificittFabius'
HiltöricaT^uihuicbeUointerfuitjfcfipfit.ExqWib^öma-
norum & < ampanörüfni fiierünr pédftünlCGCXtiVIli.'
millia ducenti:equitumverövigintilèxmill ia lexce'nti:cz^
teianitiltitudolociorum fuit. Cômiflbpraliôagùd Aretiü
AttiliusCoföccifiiseft.OdlihgëntamilliaRornanoru,nëc
lalt emtànta quanta eo§ tefrisfe dëbuît ca:lâ lîii parte.,fugë-
rnnt.Namtriarnillia^OrruuncinterfedlàhÉiôrfcitfaÉftit^
(^èdidèO'ignomini'ofiasturpiulq;eft,tampadcïsa'mîffis
tóriraagminadiffügilrejqnodleinaliis vidloriis riôvïribus
animorum praualuillèv lèd bellôrnm prouentib.pfdâid^-
ru nr. Qüifnl'e riirnro^iri eîcërcita Rörtïanorüm creHëfët
mimcrum iftüînfuifiè làkem, n'ôdiëb fiigi(ïë?Pôfthirc fè-
cundum curfiGalliis przliumgëftiim cflr,ïn quo plànë XL.
millia-Gallôrû trucidatafunt^triump'Hu^ifihiiliOdjecre-
tusefti GaUôrumquidëmàôimifetôcesic'ôtpôraplûlquS
hiimanaerantrféd experimento depreheltim ë'ft,qnyd vîr-
tus eorumficutprimô impétu maior qiiam^virorumeft,itâ
fequens minÔrqiïarnfeminarum^A’lpinienimcôirpôra
humedfcnçoelo cdueatahabcntqüiddam fîmile niuib;lpis: '
cum mox caloTeexariêrintpugnçsftanminludorerneu^
8c leui mOtu quafifoie laxantur. HiBrittômaro duce rionf‘
-priuspofiturós febalteamràuerûc,quam Çapitolium Ro-
'mæafcendiftènt. Quod&fiidtüm elENâ viiÉOs eôs Æmt-
' lius inGapitOliodifcinxft. Ertquiadux eoriim deRoman^
s milite Marti {ùq to^uemaurea deuotaffet,deîpfiüs Mïd-'
b tftonisreliquorUmq; GaUorutorquib.aüreum trophçunf
It>ui erexir.Sequenti aiïno MénliusTorquatôs,'&-Fuldms
Flacvüs Gbf cotraL-gures primuhi trans PiëurfiRoinanas
duxe.e lègiories.Pughatû eft ibi cüiVlnlubribrGdlis^[$b-'
; rumdnterfedlafunt viginti tria M. quinq; millia captafunt'
~Ëô deinde anriôquihttic proxiiftu’^
prodtgia. Namq; in Piceno fluminelaTiguïseffluxi't:àpud
Fahlcos coelôvifiimeftardérci&Arimininôdlçmulta luce
ctarameffiilfilîè :ac tresLunasdiftantib.ciEliregioniB.eX-
ortasapparuil^:&RotozGn.DOmitijboslöciituseftj'di-
cens: Caüe t-ibiROmaiGarnes etiam è ccelôlapfçlîint, qüa-
riîrii parsabauib.intercepta eft; pars incorruptàfdiu iacuil.
-Ttinc quqquemagnoterræinotuGaria&: RhOdus; inlulz
adiêOîCôCulIzfiint, vtlàbentib. vülgoteëlis ingens quôqüè
dtóQlöifttS rueret. Eodëmanno Flàmininius Cöfcönt^
pris aulp iciisiquib.pugnare prohibebatur aduerlùs Gkllô§
conflixit-.dovicit. In quobéllo nouemillia Galloram cælà,'
' fëpçeiîï &: decemtriiillia captà&rit. PofthoeM. Claudius'
MarceUas,Gn.GóriïeliusSóipio;c6tra'Galtóspügnauerüt.
: Maree:lusiCof deiöde eümimprudcRinrnanusGailöram
incidiftet. om niaque infelli vidilïèt,'nec ëtiadefe ppflërjin-
medium hoftiumirmpiryfQqibi inopiriataaudacia pertuï-'"
•geto qüoq; eôramVirdomariû'nomïnedëéîÉtAtq^
^jftmcollegalngentes Copiai Gallorum peiemir,'&intef
'mult^l^luptiiiui.y.qups pp§ida,
Mediqjarium quoq;. vrbenvflôrentilumamexpugrtàuic ôç
:.cepit Grandem prædaifi Romampertulit^aç t^Bmpnans
'Martelliîs ^oliaGrallici regis ftipiti inwofica huineris luis
turn eft I qliia !aY#ëinab'natifs Romanorum fijerant; quz
fiumenta exhibebant, ac mu! to Romanotu m lânguine lu-
lo përdôfhiti funt. Hac teçnpeftate lud^brumpqntifex Si-,
m;o'|;&^ hicpaiilulum àiiriqùus illë
Romanorum imprôbz Ëüudis etiain-de pjrælumpri$.pac-
ricidii s appétit us .Nam Fabius Ce nformsFabîum ButeO ne
filiümfuum furtriyifimulatum intenecit ; dignum Iciliçet
facinus j, quod pater rVel parricidio pleëlegdum duqeret,
quodne legps quidem i'nfiinulauimpecun|z, aut lunimi
ëxnijcirda quémjibef hominum ft^Iuscenfuerant.
Anno'ab Vrb'e conditaD.XXXIV.tfellum Punicum lè-
I cündum Romanis illacumveftper H^nnibalêm Carthugi-
nenliüm dücem, qui (àm dudupi Hamilcari patri a' 4 aras
; iuraUerat, cum adhqqgpuedlëftèt anhqrUin.ft vt primum
polïèt iaduerlqmRomahospugnaiurum,: quiidem tanjèn
hqclbmniuprauiderat: iii,uepé fiumânaforma auguftiorêj
qui'le hoîtareturîn excidium rtaJi§,auâore loue lecuturuû
Dei nde pofttergiim relpieien s inçùéti fibi vifiis eitlèrpen-
■ tem vaftüm ëimjfta^opulantëm, .audite tiam cpéliftagb-
j.rein,ïîëcnô.3 cnimb6 s curnmàligna lucecoeli vîlère;inter-’
roeàfiitqué iu uenem praeunte^n quidlubiêcjuayirîlllead
hçë.'VmesinquitèxcidiüItaliz.clçèrapermittefâti^Han-,
nibatq rgQ§âgtihtiim,. flo rentilïïmam.H^aqia: çiuitaténl
Rdmanfeamicamoppugnare aggreffii s eft, annum ztatis
agens viçefimû.HiucRomani per Lëgatosdeminciauérçj
.y tibëftd abftjnëtetJfsl.egaçosRomaiwrum ■spfjfe miflbs iji-
iufiolîlE.tnëà cqnlpetftuluoqtiamabftinuit.Romani etiam
^C^th^ïhëtti'miilctunt.vt iriàndarçtu.r.H
■ lüm contra lôcios Romani populi geretet.Dura telponlà à
Carthâginerifîbus data lùnt. S^aguntlni interea feinç yidl
lîlht, 8c oâtkuo deiift^rhenlè capti^ Hannibale ylrimis
poenisafficiuntur.Quibushocantepqrtenderat ttiftepro-
dïgium.Nâmquumpene mulier emxaëffet,invtemmrë-:
grefliis irifanrciuitaris ëxcidium fignifîcauit. Huius cants
clkdis Hânnibalàüëlor polcittft,. Teïgmerlànribüs Pepnis*
duxlegàti©nis, Fabius, Qjuz inquit moraeftîlnhoçëgb lî-
nubenumpaçemq;porto,ytrume1 igitis?Succlarnaiitibus,
bellùm,. Igitûr,inquit,accipite.Ét excullQinn3edia Curia
togzgreiiiiq,nb fine hbrro|e, quafi plane finu beflumfer-
1 req,ëfFudit.TumP. CorneliusScipiq cumexercituprofe,-
• <ftusleftin Hi^niam,TiB.FSempronius in^iciliam.pannî-
bàlreliëlo in Hilpania fratre Haldrubale fqfrenzos raon-
•te'stranfiùitdnterfcrociffimasGanorun^entesferroviam
aperuiL&noqopoftdemmn dieàPyrenæoadAIpesper-
uenit. Vbi dum montanosGallos repellere eum ab afcenfu
obnitentesbellp fiipërat, atmahuias rupes igni,açej;o,fer-
roq’; rëFcindiV,quâtaduu.mëpmoraçüs quinro detnûm diè
Gum majlimo labofé^d planaperuenic.Traditurad Italiaan
qifnicenni millib. p editumidcXJÇ Jnillib. equi^pXXX VII.
finiiil eiephântos adduiiftei -Interea multi Ligures 8c Gallr
Haii nibali îè iu nxeru n t.Semp^pnius G taccnus çpgpi to id
Italiam Hàn hibalis ad u en tu ,ex$iqlia exer çimmAjrim inü 1
trafeeit. Pi^Cornelids ScipioHabnibali àpud Tiçînum pri-
muspç^fi^itjC^üîbq; pralio, fugarisifiiis &peneornni-1
büs'exrinftisj ipfèâfilio Sdpioneadmodûpnztexato,qui
poftAfriçanusçognominàtusefti'qûi^ixegrëftuspueritiâ
fiicrat,ab ipla morte liberatus eft: faueius tame in caftra re-
diit. Püghatü ëft deinde eodë.Gof^dTrëbiâfluuiuln.ïte-
ïümq;,Romani pari elade fiiperâti fent.$ëmproniusGrac-
thuS & ipleàpûd eundë amrrem ciim Hannibale çonflixlt,
amifloq; éxërcitu pene lblùseù^t.Iqeotam^^^^ etiam
Hânibal feuciatus eft.Tune le FÎanibali multi Ital|dç4 er®il
fqurpoftëaq ihHetturiâ primo nâfiÿet.infummoApéüinb
tempeftatecorreptusbiduomanfit.&conrinuoimmobiF-
ftètniuibus'cumexërciru conelpp^eft.Vbi rnàg^ushomi-
num numeruSjiumenta quam plurima, elephanti pene o-
•‘rtines frïgbre periërunt .Diris tunc etiam Romani prodigiis-
tëïçiiilunt. NamdcSohsorbisminui vilusefeEtapudAr-
pos parmæin coelo vilæ. Sol quoque pugnaflè cum Luna.
Apud Capenasinterdiuduas Lunas ortas. Imbrelàxatili
Picena