S.Hildephon^Archiepift.Toletâni,
dçVerbonàrrabas : de Veïbo hauferas,quik,üs hauriçndam
Virginem propinabas 5 Y t qualitcr ex earn e maps
incarnari poflic, matris animat nuntiarestViderum te c*-
leftes virtutes nafcituti filq imperijs deferuire.V iderunt te
elementâ, iÙum te habere Dominum , quem de tali nun-
tiabasprogenie nafcituruin.Videruntfocijsgloriætua
etiam tecumcoram ifto hqpiiftc incuruàri : viderunt Qjnr
nes excelforum & fublimium fpirituum poteftates » hune
inßeo aflumptum hominem *8c anriquæferuitutis ojficra,
nouispræconijsintulerunt.Q]iando eft acclamatmv
Gloria tu excelfis, ifti humili De», & tn terra fax homittibùsji n
hune Deum hijmilembonavoluntatecrecjentibuç. Ijjfè
te mifit, vt de fe dfceres virginie quod Reflet : ) quod fuiu-
ium eflèc, nolle dederat tibi. Ipfe te fij* diuihitaçis feim-
tia petluftrauit ,qui fu* humanitatis nuntium fecit. '< Iufe
te nuntiare fe infer ui formarn nâfciturum miferat ,quan
in gloria tua in vnitate paternæyirtutis adorabat. Ipfete
palam mundo referre miferat, qùite cceleftiumfecretocü
arcanisinftruxerat. Benetecum, quiadiminutionispartis
tu* reintegtitatem anmuuias. Bene mihi, quia me n
tuam integritatem te nuntiante receptas. Bene teçuip»
quiaruinæpartis Angelic*, horainibusreparantur.Be^e
mihi, quia in tu« integri taris parte reducor. Bene tecum,
quia in pace tua hommes recipis. Bene nfihi, q\ûapacdn
tuam, quam non merebar accepi. Bene tecum, quia Verbum
incarnatum adoras. Bene m ihi, quia natur* mi«
eftilla veritas, quam adoras. Benchaberausfan&e(M- '
chaël ) angele vnius titulum dominantis Dei: Bgne Dejp
nofter participem me tibi fieri in æternitatis gloria adni-
tatione pollicitus eft. Béne mihi promifit tecum habeje
coelum, quia meficut tele voluit folum habere Deum:
Bene me fuinominis imprelftone notauit, quiaexillius
corporis fànguine me redemit, quem tu in lede patris adoras,
intueris, & veneraris. Pars lorris eft tu«, vt nüquam
ab ftatu beatitudiniscorruas. Parsfortis me« eft, vtpoft
cafum meum (reparer) in aflumptione corporis Dei mei.
Pars lorris eft tu « , vt Temper cam Deo meo elles. Paijs
fortis eft me« , vtaliquando poflemeum Deo meo elle.
Pars fortis eft tu«> vt nnnquam décidas à natur« tu« bear
titudine. Pars fortis eft me«, vt reparer aliquando in dir
gnitate natur« me«. Pars fortis eft tu« adorare naturam
meamirt Deo meo. Pars fortis eft me«, faluari per hoç
quod natura mea aflumptaeft in Deo meo.Plane hæc quç
narro, cert èqu «a io , proriushæcquæloquor, yerehæc
qn«intimo, verafunt, iufta funt, piafunt. Et cceleftiiu-
teliigentia tam plena manebunt, quamplena confiftunt.
Non enim mea funt, non ex me fun t , non ex natura mei
funt, non ex conditione mea lunt, non ex mcrito .meo
funt. Ego enim cinis Ihm, ego terra, ego corruptie , pu-
tredo, egnefca vermis,ego inexoptat*,fedmon (euadenr
d « j confo vs mortal is hæreditatis, cuius habitatioeffofla
tellus, cuius requies tumulus, cuius domus lepulchrum,
cuius manfio momwnentum. Hæc autem à patre quiin
coelis eft reue lata mihi : à Hlio eius;, qui eft fapien tia ipfius
iftadidici. Spiritu fanéto hæc docente cognoui. Hæc de
coelo venerunt : quia dona optima funt. Hæc à patre lu-
minum defeendunt, quia veritatisin eis tranfmutatio no
eft. Ifta enim in tèrris tecum noui, quæipfenoftimecum
in coelis. Ifta ego in peregrinationis me«loco didici, qu«
tu in tua b catitud inis « ternitate iam no fti. Ifta ego in fi-
dei (mex)veritate percept, qu« tu in tu« vifionisplenitu-
dine cognouifti. Quia hæc tu mihi de coelo venions indi-
cafti, dum officia feruübtis agis inenunriatione allumen-
d«humanitatis. H«cattefta,ti funtangeli, dum natiuita-
temhominishuius, cceleftibus aflecuci funt hymnis, clamantes
; Gloria in excelfis Deo. Et in terra fax hominibus bona
voluntàtis. Hæc demonftrarunt angeli, qui deuiéta hoftis
tentaiioneaccejferunt, & minïHrabantei. Hæcoftenderunt
angeli, cum admirantes nouum hominem federn con-
feendere (dexter« ) Deitatis, vocibusfefe impeteban t al-
ternis. Tolüteportas principes veflras, & eleuaminiforta aterna-
les, & introibitrexgloria. Sequenti refponlione firmatum
^ai. pro- efi* Domnusvirtumm iffeeflrex gloria. H«cDauid^pro-
bar.*ï phetabat, quiait: Adorate ettnt omnes Angeli eius. Hoc idénv
PJâlm.96. münuat cum dicic. laudate earn omnes Angeli eius. H«c Efaias
infert,cum Chetubim & Seraphim fefe in huius lau-
disexultatione commotos indefiniter clamare teftatur:
SanänS,Sanäus,Sanftus. Vtterrepetitum nomen,inlèpa-
rabilis Trinitatis vnum Dominum Deum Sabbaoth, ef-
le demonftraret. Hæeloannes aftruitcum animajia cceli
narrat requiem npn habere dicentia , eundem iplura
coeleftisgfori« hymnura. Hæcidem aflïgnat cum dicit:
Vic{i&audmvoceifrAngelorumtnttltorutnincircuitutbroni>&
animalitim &femorupi : & trat numerus cor um milita nillluint.
dicentium voce magna: Dignusefiagnus, qui occifus efi, accipere
virtwßtoi&dmnitatem» tyfapientiam, &£ortitudtnem,& honorem
, ér gloriam ", & Benediäionem. Et omnem creaturam
quaineo : omnesaudiui, dicentes : Sedentiinthrono, & agno,
bened'täio & honor &.gltfia.& fçteftfts tn fitcula fitculorum,
Amen.
Hæc Paulus in epiftola ad Hebræos copiosè propo-
nit,alfiimit, confirmât, at que* ççncludit. Hæc ipfe homo
in quem plenitudo diuinitatis. corporaliter inhabi-
tat, complet, cum in aduentu fuo commoueri virtutes
çoelorum dicit, & tuncipfumvideriln gloria patris Dei.
cum Angelis fuis,
Sanaa Maria matris Dei virginitatemperpetuo feruatam, Ange-
’ lica attefiationeconcluiit.
Luc. z.
Matth. 4.
Pßtlm.ij.
i
m k
Af°c, j,
Pauli e.
pift. ad
iHebrajo
*al.col.
laudat.
|GoÄ.n.g
-wj.
ECce non folum, quiaferuiunt Angeli Domino meo,
Hlio ancilhefii«, virginis noftr«, cceleftidodlrina didici,
verumfic eorum officia in experimentoleruitutis ve-
rius pr«cognoui.Nam tu ipfe Gabriel, quidicerisfortitu-
doDei, veniftiad virginem nuntiare hominem nafeitu-
rum , quifimulpoteftates«reas&principem perimeret
mundi. Item §c Angeli paftoribus nuntiant natum,quern
tu virgini pr«dixeras nafeiturum. Hi quoque glorificant
vtDeum, deqUQtudixeras, vocabitur fihus Dei. E.cee
hunc adorant Angeli: e cce hun c laudan t A r changeli: ec-
cehymnum huicintonant Angeli: ecce (huic) miniftrat
Angeli .'ecce hunc ledem confceridere f Deitatis ) perfo-
nant Angeli:eccein cuius iubilo, fihirequiem dare nefei-
unt Angeli: ecce inferuitutis eius famulatu properan tes
cognofcipius A ngelos, & commoueri ccelorum virtuces
audiuimus. Nam & optimum ceneeft tam excelfo & « -
terno Deo, tam & humiliter ac temporaliter ex virgine
nato, dignitatis Angelic^gloriam inleruire.Q>uare?Quia
ille in vtraque natiuitate incomprehenfibiliter, 8c ine-
narrabi liter natus > Angelica autem vniuerfitas,eius«ter-
nitate eft prxuenta.* & eius bperatione formata. De illo
dicitur: Getterattonememi quisenarrabit ? Quod in lalu-
tatione tua h«c ipfa miratur virgo, qu« verbis tuis virgi-
nca mater aftruitur, Sc tu ipfe feifeitanti eideni virgini,
quomodo fieret, generationem annun tias inauditam.De
te autem di cit: Dixit Deus,fiat lux&fattaefi natur« tux efi-
6tis creaturis 8c anterior 8c pofteriorlux. llli didum eft:
Eilius meusestu9 ego hodiegenui te. Quod nulli vnquam An-
gelorumeftdidum. De vniuerfitate autem creaturarudi- j
dum e ft: Omnia fubieciftifubpedihuseius. Inter qu« omnia \rfdm. 8.
&fubftantiaillifubieda inuenitur Angelica. Deillodi- 'Pfd.i°9-\
dumeft: Sede a dextns me i s , quod Angelis didumnon
eft. De his autem, quiafadi funt, didum eft: Qui fecit An-
gelosfuosfpiritus, & minifiros fuos ignem vrentem. De illo di-
durrieft: SedestuaDeus,infaculumfaculi. De his autem didum
eft .- Quia coramillo afiatomnis Angelorumexercitus cum
tremore. Seel vt virginitatis huius domin« me« gloriam
(audiori)triumpho,excellentori pr^conio,fideli conatu,
fyncerrimovoto, amabilique appetitu, cum caeleftibus
iubilemvirtutibus,periruris pr«feramhoftibus, aman-
tibus reportemfratribus , cognituris pr«dicem ignaris,
deledantibus commendem cognitus:adhuc nolle te de-
fidero, tcire volo,fapere cupio,certificariexopto,inftrui
exoro,doceri qu«r.o, quid hoc eft q» dicitur: Generationem
eius quis enarrabit i Side natiuitate Diuinitatis eius hoc
dicitur,quod vtique verum eft, (quia propter ifta fed non:
folum ) proptereadicitur: Eccetfianatiuitas Deitatis, hoc
cantumeft, quod de Deo natus eft Deus, de lumine Deo,
dPfalm.i
liebr, I.
Vfah 10}.
Pfalm- 4^
■ H
lumen1
D e V ir g im t a t e fa n t h t C M a r U , L ib e r . 445
luipen Deus :de ore Dei Verbum Deus: de corde Dei,fa- ^ rarefeeit, qui tantum dixit, quantum conceptionem Sc
pientia Deus: de fubftantia Dei, virtus Deus. Et h«c omnia
vnus Deus. Item fi de natiuitate humanitatis eius hoe
didum eft, quod certè vetum eft: quia Sc propter hoc di-
(Sbum eft. Quaeeftgeneratio filij huius,qu« tam admiran-
terinenarrabilis pr«dicatur? Nifi conccptio incorrupta,
nifi virginitas pariens,nifi partus virgineus, nifi virginitas
materna, nifinatiuitas virginalis. Et h«c omnia virginis
feet«,incorrupt« matris,puerper^ integr^ inuiolat^ geni-
cricis,ill«fiegenerantis,inquaficdiuerfitasconcordauit,
fic accidentia coh«fèrunt, ficmultimodacopulatafunt,
fic cócurrentia innodata; vt duabus quidem inufitatis rebus
«terna tn lege difcretrs’, Sc admirabili vnitate conne-
xis,in hac fola virginefvna perfona)fieret.Hgc tantumdé
verègeneratio inenarrabilis, folius huius tantummodo
vnic« prolis.S e d ait vitgo:Qupmodofiet ifiud,quia virum non
cognofco: Refpondet Angelus: Spiritus Dominifuperueniet in
te,& virtus altifiimi obumbrabit tibi, propterea quod nafcetur ex
tefanftum vocabiturfihus Dei. Extra hanc aucem, matrem
eflè virginem vifa non e ft: ifta verb poft matrem eflè virginem
vifa eft. Poft incorruptionem fieri genitricem vifa
eft: habere genitalium pudorem, habere prolem vifaeft.
Qu« tantö afe «terna natur« lege difcordant: vt nunparturn
virginis adimpleuit. Tantum ergo virgo de com
ceptu Sc patturitione fua Angelo falutantedldicit, quan-
tum me Angelus euidentiarei huius inftruxit. Si autem
plus fapuit Angelus, quam quod dixit, quomodo adim-
plenitudinem partus fui, fufticit virgi n i quod mecu m au-
diuit J Mecum dico audiui t : quiapoft hoc nuntium partus
fui Sc redemptionis me«, nouum de hac te nihil audi-
uit.Si plus fapuit Angelus,quam quod dixit,quomodo ad
implpnitudincm fafti, res ditfta plenius abudauit ? Si plus
fapuit Angelus, quam quod dixit, quomodo femiplena
didtarem coeleftium virtutum, & omnium elementum
atteftatibne completam impleri veraciuspotuerunt?Re-
ftat ergo tantum me de hoc miraculo nolle, quantum
Angelus dixit. Quiaquantum fapuit, tantum dixit : & ta-
tum dixit, quantum Virginem generare fecit. Quantum
autem Virginem generare fecit *, tantum fidesrneacum
Virgineipfa cognouir. Itaque friuxtaalTumprionem humanitatis
h«c * incorruptibilis generatio huius prolis, |
idipfum eft, quod folius matris eius incorruptio fingula- rabBis.
. ris: Bene Angelic« creationi,qu«labipotuit, pr«feroin-
! tegritatem genitricis huius,qu^ nafeentis exitu in ter rum-
pi non potuit. Bene Angelic«conditioni, quxdiminui
quam tunc mater, quan do virgo rnunquam tunevirgo, potuit, prsfero virginum decus, quod nati proceffu im-
quandomater : nunquam virgo pariat, nunquammater j pedirinonpotuit.Bene Angclic«formationi, qu« mino-
virginitate elarefcat: vnum tempus nunquam tencatvir- j rati potuit pr«fero pudorem quem exordium genitifeuginem
( efle) Sc matrem ,'vn a foemina nunquam virgi-
n it ate fimul&prole congaudeat. Inde talis generatio
noninfignofingulariter, noninmiro mirabiliter , non
in prompto inenarrabiliter, non ex. certo •, quia non eft
fignum,non eft mirum, non mirabile, non inenarrabile.
Idipfum enim natur-ale eft, corruptibileeft, mortaleeft.
Interdum turpiteramabile eft,interdum honeftè odibile
eft,interdum iuftè amandumeft, interdum iuftè eft ode-
dum. Inhacautem virgine, ficiftiusfilii Deiinenarrabi-
lis generatio cotmlauit vtraque% vr;virginem fe habeat
mater, matrem fehabeat virgo : V’t vitginem habeat proles,
vt virginem demireturpuerperamconiunx. Integri-
tas quoque conceptioniadh«reat:pudor conceptionem
fepiat, virginitas conceptumdauaat. Sicquevirginitaftrari
non potuit. BeneAngelorumftatui, quiquati potuit,
pr«ferqyirginitatem mirabiliter fingularem ,-quam
natiuitas filij Dei, tanto au&amgloriaincorruptionis re-
liquit,quantofingularem,acfingulariterglorificansaf-
fumptamexilla earn em ad fedem patris inuexit, Sc omnem
beatitudinem Angelic* form« eius dominiofiibiu- I
gauit. In cuius excelf«folennitatisafcenfione cum Deus
aflumptam carnempaterna collocauit in fede : itanatura 1
*hominis Angelicam reperitpacem : ita confortiumre- *al.mea.
cepitAngelicum, itahonoremfeadeptam efleintelligit!
Angelorum: ita abiedionem, qua contemptibiliserat,
(Angelorum p rnulit poteftati:) vt h*c natura'*dn qua
Abraham Angelum adorauir,& tamen adorari prohibita
*al.<jiue.
non eft: in Ioanne adorare volens, fit prohibita adorare.
tern natiuitas non feindat, fic pudorem egreflio non de- Quoniam in Abraham licet ex eius feminein Chrifto di-
turpet, fic generatio integritatem non adimat, fie veritas i cereturafiumenda , nondumtamenin eodem Chrifto
partus yeritatem virgineam nonextinguat. Tam mirabi- eràt affumpta.Ideo (hancj Angelicontemptibilem iudi-
literergo concordantibus in vnaperlona fimul Sc tern- cabane, quia & condemnatio conditoris execrabilem
porediuerfitatibus rerum , vchæcéademfitmater, qu* hanc habebat, & affumptio eius nondumillam fu*vnio-
& virgo: ipfa virgo. qu«&mater. Nunquam mater , nifi : niconiunxerat. Inloanneautem ideo hanc naturam fe
quandoôc virgo : &poftquam mater, nobilior&virgo. ! adorare Angeli prohibent, quoniam hanc fuperfe in fede
' “ maieftatis adorant. Ideo hanc J.ideo. , Âdaeft hæc fola inenarrabilis generatio,quam * Deoef- in fubditis non contem-
I fe admirabilem exiftimo : quia non illic rationem ali-
quaiti, quam idipfum faâum eft, quæreuelarinequcat,
latere perfentio.Sed id tantum efle,quia fadlum eft,quod
fignumeft, quodmirumeft, quodinaudiium eft, quod
I inufitatumeft. Quod verè annunciatione fuiinenarra-
! bile eflè etiam nàfrândo incognitum non eft. Si enim ef-
j iet,quod lateret, Sc tamen idipfum non aliud quam ratio-
nis cognitio efler, pollet quidem quilibet rarionis capax,
de eoquædam autindagationepercipere,autinfagacita-
teinuenire,, aut in admirationecolligere, aut colle&io-
ne traâare, auttra6tacumeditari, autmalediéiionedefinunt,
quia earn fuprafe in fede glori* contemplantur.
Ideo hancinlubiedis contemptibilem non defpiciunt,
quia earn vnitam diuin* perfonæ cognofcunt. Et ideo
honorabiliorem fe incorrupticmem matern* vîrginita- I
tishabent, quia fruftum eius fuper fe & admirantes a-
fpiciunt,&humiliterintuentur.Gratilaudant,feruientes I
adorant, perennes iubilant, lubiedi celebtant, bead vident,
accliuesadorant. Nihil puto ratiocinatidum ( la-
tuit) nihil perlctutandum euafit, nihil perinquirendum
erupit, nihil inueftigandum exceflit, nihil incognitum !
(abijt) Quia quantum audiuimus rei , tantum impleniie,
autdefinitione tenere, autpenfioneproferre, aut | tumfeiinus. Quantum audiuimus, re tantum effedum
prolatione fir mare. Cum veto nihil horum, nihil tale, penfamus: quantum audiuimus, tanto hanc generatio-
nihilextoto, nihil ex parte, in hac re puto vel Angelos, ne m fieri cognouim us‘.quantum audiuimus de Angelo,
vel homines aliter vel amplius nolle x quam quod iplbJ tantum adredemptionemnoftram Jirginalicompletum
(didicimus ) Angelo nunciante: puto necipfum Ange^ efle.videmusex vtero.Verumvt rei huius magnitudo fc-
lum aliud recognofcere voluifle, quam quod ipfe intulit fe fuper Angelos euidenterattollat, vt folius matris eius
hominibus nunciare. In ( tanto) etenim myfterio veri- incorruptio in fingulari figno fingulariter prsdicanda,
tatis > pr«conecaliud, quamquodipfe fapuit:nec plus Angelorum excel la traiifcendat: vt incorrupt* virginis
quam ipfe cognouit , potuit nunciare. Qu« tamen nun- iftius filij inenarrabilis generatio nobilior nobilitatem
tiauit & nobis ; atque cum Virgine audirc fecit-& nos: Angelorum exfuperet: Poftremo, vt nil ille fimile ha-
quoniamnecaliter, necalibi, nifi in Virgine 6c cumvir- i bens inomni rerum formation« Angelic« pulchritudigineh*
c conuincimus didicifle. Si ergo illa v.rgo, qua
miraculo huic Sc materia extitit, Sc caufa plenitudinis
fuit,hocfolum ab Angelo didicir,quodadeftedum nun-
tiat* rei fufficere potuit:Non plus Angelus fappit, quam
,nis admirante *magnitudine confier : Confiderame- a|“ a-
cum rtâtiiram rerum , çpntemplare formam creatura- ,^mtu ° ’
rum , intuereconditiones diuerfas condirionis vniuer-
f * , Sc dicente Ioanne crcde : omnia per ipfumfatta funt, l^ r t
quod dixit: qui tantum dixit, quantum virginem gene- | fine tpfofaftum efi nihil. Vide omnia qu« condidi t , om-
1 Biblioth.Vet.Pat.Tont.j. Pp nia