Verè fuperabundantes diuitï®,cUmhon folum nobis ne-
ëeffaria, verum étiam commoda ap ta tribuit.&grat a._ Si
cnim fo k nèceffaria' crib acte t ,bonkas quidemclkt ,(ed
diues non effet. Cum vero necëffarijs adiungit, dnimas
bonitatis óftendit. Cumaucera commoda congruisluperadditis
cumulantur > abundant« diuitiarum bonita-
ciseius demonftraïtu.Sed dum poftremo cógruis etiam
erata,adije!t,quid aliud, quamfuperabundantesdiuims
bonitatis (o* nota facitïlntuere diügéter fingula,&yide.
quanta faiuatods noftri dementia; quantanoftr® fajutis
ei fit diligentia. Prius enimaquis compundionis abluit;
deinde viçtutum veftimèntis induit 5 poftëa lapienri®
d elitijs reficit : domum in honore régi® fclicitatis erigit. 1
Primo aquislauaturpoenitentiæ. Secundo indumentis
ornaturiuÄitiaCi Tertio,diuinæIcientiæcibaturlerculo.
Quarto in régi* dignitatis fiiblimatur (olio. Dicit ergo.
Dôminus. Extendi juper teamiäum mum. Amiduseft angel
orum cuftodià,operimentumignominioe yirilis pcenk
. tenti® ; padum, mandatprumobferuantia, iuratio faju-
! tis,rimmobilisratio,fadaefteiilliusinæternum glbrifi-
I catio. Lauit earn lahrymis pcenkentiæ; mundateiusfan-
gui nem per.opera mifericordi®, vngit eam oleo laetitiae
I exfecuritate confcientiæ. Ornat eam vacietate virtutum;
mu nitaffedus eius firma tpecceleftium ; candore çingit
virgine® puritatis ; inferius afficit fpiritualibus theppha-
niis. Lætificat, etus mentem kientia varietatis. Dat fei
conftantiam operum, & perfedionem obedienti®, gra-
tiam d od rin®, & odorem bon® fam®. |Confeft iilide-
corem fapienti®, & nitotem eloquenti®,, candore min*
nocenti®, iucunditatemvcontemplariu® l®titi®. Cibat
eam naturalis legis notifia, fcriptælegis inteljigentia, e-
uangelij gratia. V e l, reficit eamallegorica feien tia, mo-
ralifacmylHca. Vel,eruditeam rerum mundanarum
feientia, eau far um occultarum intelligentia, diuinarum
rerum fapientia. Vel,reficit eam puritateadionis, dulce-
dine diledionis, fuauitate conrémplationis. VèL, docèt
eam Trinitatis notitiam, Patrisfcilicet potentiam,filij fa-
' pienriam,Spkkuskndibenigniflunamclementiam. Sic
eft décor anim® ; ficei immortales confenintur.diuitî®.
Sic ornatur pedus,honoraturfenfus,purificatur affedus,
clarificaturintclledus. Sicdëcoraturvita', mundatur
confcientia, commendatur dodrina , celebraturfama. 1
didum,&capillieiusvelutlanaklba. Tbronuseiusßammäignis;
roueius,ignisaccenfus. Eluuiusigneusrapidufque egrediebatur
de ore ms, Millta rnittiumminiftrabantei, & deeies ernenn mtU
luaßiflebantei. ludicium{eiis,^lii>riapertifunt. Hinc Zacharias.
Leuaui, inquit ; oculosmfos, -& cccevolumen volans*
Etdtxitaduie: Quid tu vides?& dixi: Eue video volumen volans-.
Longitudoeius, decem cubitorum, &latifudo eius.decemcubito-
rum. Etdixitadme ; UaceHmalediätOi qua egreditur fuperfreiem
orbis terra. Item in Apocalypfi deeodem ; Etvidi in
dextra fedentisfupertbronutn, librumferiptum, intus,&foris,fib
gnatumßgiüis feptem. Etnemopoteratfolueretumnifi leo, quiv'b
citdetnbuluda. ipfeenimaperuiteum, &foMt emfignaculal
H*c omnia ex diuino pro^ülieloquio , quatcnu« ledori
clareat, quodincofitlibrimultiplexlignificatio; ,
• Liber igkür alius eft natur®; alius dimiplin®,aliUsgra-
ti«.Piiusdqcethumanam*quitatem> Secundus,huma-
nam impumtatem. »Tertius numanam, & diuinäm cha"-
ritatem. Primus confcienti® i & mbrurriprpmittit feie-!
nitatem. Secundus, temporalium bonorumfecündita-
tem. Tertius,rcgniccelorüm felicitatem» Primusinfti*
tutanatur®. Secundus corpore® fdtadifcip]in®.Tertius
monitadoeuitgrati®. Priinidodrinahonefta.Secundij
vtiiis. Tertij neceffaria. Per primumamicus honeftatur*
Perfecundum,feruus ligatur. Per tertium,filius inh®re*
ditatem vocatur. ^Amicus, vt referatgratiam: feruus, ne
fugiata^idololatriam, filiüs ne fpreto exilio feftinetad
patriam! Primus,human® focietatis docet honorem. Se*
cundus, human® fragilitatis probat timorem. Tertius
diuinitatis miniftrat timorem.» Primus igicur eft confer
derationis. Secundus,correptionis. Tertius, diledio*
nis. Primus eft ratio animi. Secundus,lex Moyff TertiuSi
Euangelium Chrifti. Sic, humanum genusprius acci-
piens naturalis legis honorem ; tranfgreffor fadus inci-
oit in.timorem; demum, pey gratiam liquefcens in amo-
rpm tandem ad priftinjim yedijt honorem» Horum vtep»
que poteft drei Uber v.ifionis, dum & per primuhi-ytrunque
intelligi diuinafelicitas; Sc per fecündum deitatis vnitäsj
& per tertium, ®ternitatis valet identitas» .Per primum,
pacis fynceritas : Perfecundum prudentia: Per tertium,
pietas. Synceritas ? Uaturam pacificando. .Prudentia,'
confiliumkgendo. Pietas fe ipfum pro feruis habendo»
Sunt eriamalijtreslibriqubrum'dodrinaBofcuntur in*
Dehmru fm oT inC an tic islq cT fp on fid ic itu r i^ e ff^ [uifibilia Dei. Primus .eft» fabrica mun4 ana.
Hx MSS.
forte leg.
ctüqaer
uss. ,
' fch’fmati-
Eßti.19,
Ezech.i.
qua defeendit dedeferto delitiis affiuens, innixa[uper dileäum fuui
Item de eödem alibi per eundem ; Multa filia congregaüe-»
runt diuitiat^ufupergreffa es vniuerfas.
H*c de fpeciofitate anim® breuiter dida fufficiant.
Nuncvideamus qu® onera cui conueniunt. O nüs mundi
j feft, ipfiusvelper Chriftum in melius, velinfine deftru*
d ip. OnusEcclefi«,h*refium,velfchifmatum,feumo-
rumcarhalium impugnatio. Onus anirnsvitiorumfubi*
! taincurfio.Onusprimum eft in deftrudioneidololatri®,
I Secudum,indefenfioneiüftiti®.Tertium,inreperatipne
innftcenti®. Pr®uidetergoProphetaHiuenen fubuerti,
mundum deftrui; Ecclefiam turbari, animam.virijsim-
pugnari, quafi pr®muniensdicit $ Onus Nineue$ ac fi dice- ■
ret-, quiefeat, videat,ne cadät,&,qui tenet,teneat, donee,
de medio fiat. .
Sed quianguftiäm oneris pr®miferat, ne quis defpe*
rando, oneriliiccumbat, poft triftitiam oneris, l®titiam
fupplet vifiönis dicens -. Liber vifionis Naum Helcefei. De nomine
yero libri rpultiplexfitTmentioin ferie diuini e lor
quij.Hincper lob ; jQuis mihiadiutorem tribuat,vt defiderium
meum ommpotens audiat .Etferibitipfe librum, qui iudtcat ,vttn.
burneromeoportem ilium , &circundem quafi coronam miht)
Hiac pe r Elaiam } Erst, in quit, vobis. vifio ommum,quafiverba
librifignatt; -..Quem cum dej^rintfeientf litter as,diceni^ legei-
flum-, & refrondebit, nonpojfu?n,fignatus enim eff/Hinc Dominus
adEzechielem j Eilibommis,aperios tv.um, & qomede,
quodcunqueegodo tibi. 'Etvidi, (jr manus m'tffa adme, inquae.
rat muolutuslibßrXt expandit illam cor am me -rßui eratferiptum
intus,.&foris. Etfcriptdßragt-in eo lamentationes, & carmen,
Ettomedi illud-, &faäumeSinoremeoficutmel dulce.N Item
Daniel deeodemy Afiiejebam, inquit, & ecce throntpoßti.
confciennahumana. Tertius,pr®deftinatiodiuina. V-
niuerfitas enimmundusifte, quafiqiudam libereft, dh
gitoDei feriptus, hoceft virtutediuinacreatus,&.fingu-
1 ® , qùafifigur®qu®damfiint, nonhumani placito in^-
uent®,leddiuino atbitrioinftitut®ad manifeftanda, &
» quafi quodammodo fignificandaDei inuifibiliaiQ^iem-
admodumautem , fi illitqratuS quis aper tumlibrumvi-
deat >figuras adfpicit, lkterasautenrnon cognofeit.,ita
ftultus , 6canimalis homo, qui non perçipit ea, quæDei
funt, in yifibilibusiftis creaturisfons videt lpeciem, led
nonintëlligit rationem. Qûi autem ipiritalis eft, & omnia
dijudicare poteft, intus confpicit, quam mfiapck fit
potentia crcatoris 5 qùam veneranda fapientia artificisj
quamdiligçnda benignitas-præfidentisf Etidco, nemo
eltÿCui opera Dei mirabiiia non funt, dum in eis infipiens
folam miyatur fpcciem. Sapiens autem, per id ,quodfoa
ris videtjprofundamrimaturdiuinaE fapienti® rationem:
. Vélut., fi in vna, eadémque feriptura alter eolorem , feu
iprmàtionem co.mmendat 5 alter veto fenfum ,*& fignifi-
cationem laudet. Bonum eft ergo alfidiie contcmplari
diuina .opéra, & admirari j fçdei, qui rerum cotporalium
puich’ritudineminvfùmnouit verterelpiritalem.. Nam
6c idco feriptura tanto opéré nos ad confiderand^inuifi-
biliaDei excitât f ,vt per ea, qu® foris cernimus, intus ad
agnitionem veritatis yeniamus. Vnde Pfalmifta; quafi
pro magno fe iam hoc feciftè commémorât, & adhuc
le fââurumpronunciat dicens -.Memorfuidierumantiquorum,
médit at us [um in omnibus operibus tuis, ér.infaclis ma-
nuum tüarum.exercebor. Triaigitur funt vifibiliaDei ; Potentia
, fapientia, be n i gni tas. Tria quoque vifibilia
mundi, immenfitas, for mofitas, JL/aniCi u c e u u cm , J ijy n ttv n in , i i iq u j t , v t — ' ------------- ••----------- ■-----■ y. - t-i-l-i-t-a--s--»: , Pot-e--n--t--i a1 rma#
\ funt» & antïquus dierumfedit. Vefiimentum eius.quÂfinix can- njfeftaturperiinmenfitatem^ Sapientia, performofitatem.
Commentarm inTfdüm. Vit
£
F
■ * v '
' ;
• '
G
H
tem. Benigmtas, per vtilicatem. H®ctriapr®tata liint,
quafi qujeda diuin® cogitariopis eypreififsima fitnukcra.
Quièfendum eft ergo,quid horlim prius.contcmplantib.
in figniriöhe pëcürrar.’Ömnis aurem creatiüa,quanto vi-
ciniusfiiuilit'udini cteatoris appropinquat, tato vieinius
creatörem fuum deckrat.Illua veto vifibile fimulacriim,
inuifibile exemplar priusoftendere debet'; qubd diuina?
fitriilitttdinis imagine in fe perfe&um rcrinet.Immenfitas
autemcreaturarUmimagisadeflenriam; decorveroba-
rüm i magis pertmet adfbrmam; Effentia verb alijfqüe
forma confiderataiinTormitas eft. <Quod autem in for trie
eft,in hpc quidem,quod eft; Dep fimile eft.Sedin hoc, q>
fermabarefc, dÖeo diflïdet. Quod ergbformatum eft,
magis Deo fimile eft, qiiam id, quod forma caret. Vnde
conftat;, quod euidenrius fimukérüm,eft decor creatti-
rarun^rquod pertinetad fotmam; quam immenfitas ea-
rum, quaÈad fölam fpèiftat effentiam. Item decor creatu-
rarum, propterforUiam hatu ralfem pertinetadhabitum;
Vtiliks veto,ad a6tu'm;quia, in hoc cieatur® vtiles funt,
qüodhóminifübieót®,feruiuht,&'öbfequiumreddunt.
Qüöd autem ^d habitura pémnet,m^w:prb'priumtefti&
magis 9(^tunij^uam id,quo^pertiiietada6tum,quia,ha-
bitum naturaindidit; aótum v.erp inftitutis adiunxit. Si-
ihükchrurti ergodecoris immenfitatem baritér, & vtili-
tatem in Cögnicióne pr®cedit.Et propterea, prius, quia in
manifeftatione (èft^euidénrins.Pulcraaute'm itviquircn-
da fapientia, abiplb (apiente fimulacrbi inquifitionis ex-
ordiuih fumitur.,quia per iapientiam fuam pater manife-
ftatur non fol u m quando fe^iehtiam luam iii Carnem mi-
fttjfed tuhcqpoque, quandopèrfapiehtiam fiiammun-
dumdcauit.Decorverocrear'urarum,quemfimulacrum
fapienti® elïèdiximus, qüatupr comple<ftiturtfi£Um,ihpr
fcurft; fpeciem, & qualitatem. "Sedin his mötüs excellent
tiörem locum habet ,quia;vinbiftioravit(j mobiliora funt;
quam ea,qu® niPueri non ^oflunt.Motus autem qiiadri-
partitus eftjlocalis, natural is;animalis rationis:ante & re -
tro i dextrotfiim, finiftrorfum, fuirfum, deorfum, &cir-
curokNaturalis in augmento, & detrimento; animalis,in
lerifibuis & apperitibu$. Rationalis, in fadis,& confilijs.
Rationalisveio cunótis iuperponitÜf; quiain eon oh folum
fenfiis ad animandum,led ratio quoq; ad intelligen-
düm mohetur. Hocfimulacro nullumpoteftiri créaturis
eueeUidërius, quiaid,qubd fapiti ihuifibilem lapienriaih
oftendit cundismanifejlius. PrimUm etgo i‘ac principale
increat® fapicnti®fimukcrum eft creata lapien^ia; i<i eft;’
ratibhaliser€atura;qu®',quiafeciindumuliqaidinuifibi-
Us;(ecundurh aliquidvifibiliseft,ianua contemplation^
faétaèftp^riter; & viat ïnqüdhtUminuifibilisïanuaiin
quantum vërö vifibilis, via. Iahua eft,quia ingrediehri ad
fcontemplationem animo ptimum aditüm pandit. Via
eft,qiiiaciirrenïem ih cbntëiqplariohëm animum adfi-
iKrppecdkbir.j IaUuaeft; quiaquodammodoinuifibilia
vilibiliter oftendit. Via eft, qiiia de vilibilibus perihiiifi-
biliaeuntesvfqj ad vifibilium pariter,& vifibilium crea-
f e - videdum.perdUcit.Hpc Valet iii le ipfo hoféëre va-
er homp. C^upnia vero dë yifibilibüs ad inuifibilia ocu-
lps aütem contempkrionisingrelfi fumiis; ad hoe viqhe:,
via mueftigatiohispënetraui mus, vt ktp creatof é m reru
une principio 5 line fine , fttf? mtftabilitate elfë ribh dübk
.5®m^ .R e^ ig ita fb d h fid p tóW t r^m ex fecun do librp,
ld eft,ex hurf&ha confeiehtia, Dei hpfcdntur inui/ikilhh..
n confeientia^quidem h umana fimtttia, per qu® cogrio'
leuntur vtrinque Deiinuifibilia; perfbnarum fcilfeét Tri-
n«as,& effenti® vnitas. Hakantem furit; pp'tentiapatris,
kpientia filij, benignkas fpiritus fanifti. In anima yero
hsctriafunt, mensfciiieet,ihtelle«ftus,&amof. Més qïii-
demdefeintëlleétumgignit,vnavnum. Qu®dumcon-
Ipieit^Uqd fubtilié;quod verus,qüod conüeniens, qudd
wpundusiit, m oxeümdiligit, & fibiin ipfb compkcet.
idet pariter, & f t u p e t& fe tale quid inuehirebotuiftè
miratur, & gaüdet. Liber ilium lèmperalpicere ,femper
habere, fèmperillo früi.femnei^nillp deledari.Ipfump.er
c placec,necaliquidextraillum queëritur .-quiain illo to-
tuniarnatur.In illo, coritemplatio veritatis ad videndum
c ectabilis, ad habendum Ihauis , adfruendum dulcis.
Gum illo lecum mënsquiefcit, nee vnqüam fecreti fui r'ç-
dio lætàcur.Tîohfidera;c;rgô h ® c triaimèhtem,intèlle<3:ü,
amorem. De mente intclledus nafcitur, de m'ctc pariter,
&in te lledtu anior nafcittirtd e ïolamehtelölus i ntellétus:
quiaIplafolùmgenüit. Amonveronoh dé fpla mfrenec
dè lÖlo intellebtu, quia dë veroque procedit.'Prius mens,
deinde mensdcintellebtus; poftëa mens, ihteïlëftus, &,
amör.EthocquidemÏnnbbisiraeftjyerumin Deolongè
aliter luadet ratio. Semper ehim in illb kpientia.; quia
• fempér lapiéptiam habuit, qfiia lepiper fapiehs ft.iit.Sem-
perabillplapientiaiquiagenitafeàgighente noh diuidit.
. SempeiVgenita eft, & lèmper gignifjur : pee, cura gignitiir,
inchóans, nëc, cum genita eft, ceflans. Semper gignitur;
quià ®terna:fèmper genita eft • qilia perfeda.Quigenuiti
patér éft : quia genitus eft, filius eft. Etquigènuit, fem-
Pcr âeternus eft pater eft. Et quidVqui genitUs eft,
fempcr genitus eft, æterno patri filius coætermis eft. I-
cem; qui femper Iapientiam habuit, femperIapientiam
dile^Qdl-yerofempêrdileirijtifempefamórèm habuit.
Itaquë æterno patri;& filio coaeternüs arnoreft ; quia fpi-
ritus lanétuseft. Sed quia luperius crëatorëm omnium
lömmèöë verè, vnum efle afferuimus -hsetria’, in Deo
vnum effe,oportetvtcÖnfitearöur.VQiiiaiterurnille,qui
genitus eft ; hon poteftiiie’èftp i.a qub gehituis eft , neque
itemille;quiagignenre, & genito procedit, illeeffe po-
teft; qui eftglgnens, vel genitus • inexpughabili ratione
veritatis in Decj & perfonarum Trinkatëm , fubftan-
t i ® vnitatem cogimür afferefef Tres érgb vhum fimt:
quia, in tribuspérfonis vnaeft fubftaritia, fed tres ynus
noh-fiintjqnia , ficu t d iftin <ftio perfó n arüin d ei taris v n i -
tatem non diuidit j i'ta & vnitas dëitatis , pcrlonarum
diftindUonem hon confundit. Tribus ergo in dcitate
vnacommühis eft, & æquaîis aketnitas, & æternàæqua-
litas. Quia non potfeft ëflè fingulis diflimile ; quqd omhi^
bus facit deitas'vha commime. Hociam didum fufficiat
excognitione diuina ; qu® ex humaha trahitur confeiehtia.
Sedfciehdumeft, quodhæccpgnirio, &vifiodi-
citiir, & faplenriadicitur, &pr®fenriÀ dÿcitur^ & proui-
déhria dicitur. Vifio ; quia afpicir.' Sapientia ; quiaintel-
ligit. Præfcientia;qüiapræuënit. Prouidentia ; quia di-
fpohit.
Primusigitur libereft muhdan® cöndifionis. Sbëüh-
dus, human® ràtioiiis. Tertius, diiiih® prædeftihatibhîs^
per quorum fingula nöfcuntur Dëi inuifibilia, & mundi
défbktto ; & eiufdemper Chriftum repàratio ftatüs
Ecclefi®,& redemptio anim®, & foeîicitâspatri®. Primi
libri finguli annifunt, qùafî quafqrniones ;fblia;menfes:
pagin®, dies conftrudiohes,fitmm® negotiorumtcoloï, •
prolperitas eorum : litura t vel mendofitas, aduerfitas i-
pfofcum. Dum igitur Fottura ridet, litura fulget,dü mutât
vültucc, oratiopatiturdëfedum. Liberiftëfcripniseftin-
tus,&fqrls.Foris,apertis négptijs; intus, occultis caufis.
In eo quoque feripr® fimt lamêhtatiohës , earrnen, Scva^.
V ® ëtnnicomm; kfhentationes h®reticörum ; carmen
Chriftianbrum.In mundo naitique & miferorumfüppli-
cia & laplbrümpdenitentia, &fendorurnmnocéntia. De
feçundo qubqde libro poffumus dicerefimilia. Huius
namque quafiquaterniones, fuut ahlmi difpofitibries :
foliaidifpënfationes:pàginç,afFedibnes:otationes,cordis
intentibnes i liter® color,Dei, & prôximiàmori eclipfis;
vel litura, ambkio feculi , 6c carnis concupifcentia. Scri-
ptus qUoque eft intuS» & fdri& ïnfus, dvtfideriis j fotis, fa-
d is , operando ; ihtus diligendo. Et in eb fimt feript® k -
mencatibnes ,'carmen J & v ® . V ® mentis exc®catio.
Làmentationes, péccatorum confefllo ? catmeh, verita- !
tiscbntempktib. V®,Ialutisdelpcratioj kmeritatiönes,
delidbrum compundio : carmen, perfedadiledio. De
tettio vero libro, muita poftent dici fiibrilia : fed nos pro-
li’xitatis vi tand® gratk, reftinare cogimür ad alia. Primus
igicurliberhiftoricus7Sëcutidüsshioralis. Tertiusanagb-
gtriis. Primus eft bibliochëëane^oriorum.Secundus, canon,
yel régula niorfim. T ertius dôdrinâ » Sc çaufa cuni-
dorum. Vterquecrgo,vtpræfatumeft,libergftyifibnis
Nàunr. Naùm'cphfolâtbrinterprecatur : quod congrue
fuperlaluatorisintelliguurperlona; qui iuxta illud Apo-
■ MmoM,Vet.Pat.Torn.?.~\ -....................... ' Y y , „