2 l 6 Pauli Ep pw p piaconi ___________ ________________
gionibus ftiis in tria caftradiuifbs, fcrib. ieq; agrnmiWsöb-
ruere repente iholiri , fuorum prodiriöne dcteäi üint.Eos
p ofte a Catufius bello excejjtos,lion pârua etiä Rörftanotü
militùmcladefuperauit,pars eôrüm prçliôëlaplàLânciam
conïbgit. Cumq; milites drcuhdatävrbern^icendioado“
riti p a ra fen t, dux Cam fui s & à fuis ceflàtioném impetrauit
ihcefldii>& a Êarbaris voluntàtèm déditionisexegit.Studi-
ofè n. nitebatur integràm àtq;inColume'm ciüitäte vi&oriz
fnx teftem relih^[uere.CantabriC^ viëtoriç hune honorem
Cæfàr detulit, vttûnc quoq; belli portas claüftro cohiberi
Veneno éxanimata eft, Fruftra etiam Cæfare admoûente
Pfyllos, qui venenaferpentium è vulneribus höminü hau-
ftureûocare atq; ëxügerè fbleht,Cç(ar Alexadria vrbe ora-
hiilrii longe opùlentrifimà&maxima vitftor potitus eft, eu
Iota Ægypti regiône,prçpofitùfq;eft eiGn.Goi neliusGal-
lus datus: nam & Roma in tanrambpibuSeius aufta eft, vt
prop'ter àbpndantiàm pecuniarùm dnpiieia qüam vfq; ad
id tènipus fiïerant, polie llîonum, àliaruirqvrerum venäliü
precia ftatuereotur. Etÿt annonç vrbis copiant efficereq
foflas incuria Yetüftatislimoclaufàs lâbbre militùmpate- ---------------- — , ^ a u
fecit,& vrbianhuaexÆgypto ducenties centena miliafru- puberet.Itaïunc ïècuhdo pet Cæfarem quarto poll Yrbem
menu inferebantur.Interea iuflii Cçfarisotcifi funt,nuioï conditam claùfus eft Ianus.Poft hoc Claudius Dtufus^pri-
Antonii filius, & P. Canidius,infeftiflîmus qüidem Cçlàri, iiignus Cæfaris Galliam Rhetianiq; fbrtitus ,mâxjmàs for-
fed & Antonio infidns,& Cafli9 Pàrmen&. vlcima Vrolati tiflïmafqjgenfces Germaniçarmisfub’egit. Namturtcvelu-
patris Cæfàris vi&ima: & Qgihtus Quiniqs,ob eâ maxime ti ad conftitutü pàçis diem feftinârent,ita omnes ad eiçperi-
no tam,quod obfcceniflimæ lanificio tektrinoqrrcginç Se- fentiam belli,decifîôhemüè foederis Vndatim gentes cômo-
natorpopuliRomaniprçeflènonerubùerat.Dehinc Cçfàr üébantur,aut fu fcëpturæ eonditionies pads,fi viheerentur,
pedeftribus copiîs in Sÿriam venir, dètàde inAfiamadhÿ- J aut vïhræ quie'talibertäre fi vincereht^ Nôrieiiïllyrici,Pan-
bernà coceffit.ac polder QrçdjiBnïhdufîuperue&Us eft. , nonii,Dalmatæ,Moefii,Thraces,Daci,Sarmatæ, plürimiq;
Ànnôab Vrbe côridita DÊCXXV.ipfoImperatorê &maximiGeririanizpopuh,perdiuerfbsduce5 ,velfupe-
fCç(àre Augufto V. & L. Apuleio Çoss.'^çfàryiéfcor ab O- i rafci, vel reprefli, vél etiam obîeâai maximonim fluminüm
rienterediens VHI.ïdùsIanuarii Vrbem triplici triüphb
ingrefluseft. Duôti ftihYantéëlùs currüniSoL& Luha Cle-
opatræ liberi : actum primumipfè-portas Iatti, lopins firti-
tifq1, omnibtïs bellis ciuilibus, clâüfit.Hodie primurn Au-
guftus,quod Remp-anxeritiCoidalutatuseft;quod noméh
cunôtisantea inuiolatum, & hueufq; cætéris inaufum do-
xninis tantùm orbis licite vfurpatu i apiceni declârat înipè^-
rü,atq; ex eadem diefùmma reruiftac poteftatumpenesv-
num eile coepit&manfît, quod Græci ^ ’«^«»♦ ' .vocant.
Necvllo tempore ante Cæfàrem Auguftùm magis Roma-
na res florait.Nam cum primo C.Cçiàré aiiunculo fiiô in-
terfedo ëüc Apollonia rediens Vrbem lngrederetur, hora
circftërtertia,-repente puro acliquidofereno circulusad
ipeciem coeleftis arcus orbemfolisàmbiit : quafi eum VnÜ
ac potentillimum in hoc rnundo, ïolumq; cladffimumîn
orbe monftraret, cuius tempore venturus eflèt, qui ipfiim
folem folus mundumqitottim & feciflèt & regeret.Deinde
cum fècündo in Sicih% receptis à Pompeio & Lepid o legs-
onibus trigin ta milia femorutn dominis reftituiflèt3& qua2-
dràgittta quatuor legiônës folus împerioiuoàd tutaméor^
bisterrar um diftrib uifïèt.'ouanfqvV rbë itigrellus eflèt, om-
nia populi Romani débita donanda, littératum etiam rp‘o-
numétis abolitis céfuit, Ànaoab Vrbe codi ta D C CXXVJ.
ïmperatoré Augufto Cæfare fexies,& bis M. Agrippa Coffi
|2 arfarpar,iitó in Hifpania per dücéros annôsaâumihtel-
ligens,fi Càntabros acq;Afturès,duas fortifïïmasHiIpaniç
gentes,fuis vri legibus iïneret,apemit Iani portas atque ih
H iipanias ipfè cum exeifitii profeâus efh Gâtabri & Allures
Galleciæ prouinciiportiofunt,qiiaextentqm Pyrfençi
iugum haud procul fècündo oçeano fèptehtrione deduci-
tur.Hi non folum propriam libertateni.tueri paratî,Vetum
etiam finitimorum præripere aufi,Vacêos & Tutrnogos &
Aurigonas affidnis eruptionib. depopulabatur.Igitur Cæ-
far apud Segi flàmaïn caftra pofu it-tribus àgmim bus totam
peneamplexus Cantabriam.Diu fatigato fruftra atq; inp'e-
riculum içpe du do exer citu, täde m ab Aqiii tanico firm pér
oceanum incautis hoftibus admoueri clafièm, atq; expohi
copias iubet.T um de murhCanta b ri fub moenibus Atticæ
maximO congrefli bello & victi,in Vimiia montem natura
tùriffimum confugcrût, vbi fame obadiouis ad extremum
pêne confùmpci lunt. T raciliû deinde oppidü magna vi âc
diu reôugnans,poftremocaptumaç dirutum elf.Præterea
vlteriores Galleciæ partes.quæmontib. fylqifq; confiez o-
ceano terminantür,Antiftius & Firmiüs legati magnis gra-
uibufq; bellis perdomuerunt. Nam & Medullium monté
Minio flumini imminentÊjin quo fè magna multitudo ho-
minum tuebatur.per quindecim tóiha pafluurü fofla tircu-,
feptum,obfidione cinxerunt.Itaque vbi le gens hotninum
trux & ferox natura neq-rtolerandç obfidioni fufficientem,
neq; lufcipiendo belio paré intelligit, ad voluntarifmOrté
fèr uitutis timoré concurrit.Nam fè pene omnes igne,fèrro
ac veneno necauerunt. Allures yero pofitis caftris apud A-
flura flumen, Romanos nifi prouifi præuentiq; elient,magnis
confiliis tk viribus opprefliflenc.Tres legàcos cum le-
RhehijDanubiiq; feclüfî funt. Drüfus in Germania primo
VfipedcSjdeinde Tédetos &Chattos pddmuioipfos qüo-
quetrârts Albim fluuiumfùbmoiüt,qui in Barbarico longe
vltraRhenü süt.Marcomânos quoq; pene adinternecioiié
ce cidit.Poftea forti flîknas nationes, & quibus natura Vires
‘confùetüdoexpèriehtiam viriu dab$t: CherufcoSjSueuos
dçSycambros pari ter vnô bello etiam fuis afpero fuperauit.
Quoru ex eo confiderari virtus acfêlitas pôtéft,qùod mulicreS
quoq;,fi qùando præuentuRo'manoïüminterplauftra
fuaconclude bantur, défi cientib. telis, vel qualibet re,
qua velue telo vti fiirorpóflèt,pariiosfiliös collifos humi,
ia hoftiüm oraiaâebant,infingüli5 filiotu necib. bis parri-
cidæ. Tiinc ‘etiam in Africa MàÔUlaüos & Getulos îarius
vàgantes C oflui dux G^faris artisfinibus coercuit.,atqüea
Romanis limitîb. abftinere metticompùlit. Interea Cçla-
rcmapud Tarraconem citerions Hifpaniæ legatiïndorum
•& Scÿthàtum toto orbe tranfmiflo, tandemibiinuènerü*
vitra quod quærete iam non poflènt: refuderüntq; in Cæ-
fàrêm Magni Alexandri gloriam, qufem ficut Hifpânorum
Gallorùmq;lëgàrio în rnedioÔ rient'e apud Babyloniä con-
tempktióné pacis adiit:ita hune apud Hifpaniam in Occi-
dénsvltimfs.fupplexcum geßtilico muherc Ëous Indus,&
Bôrêus SeytaOfàüiti Cantabrico bello per quinq; annosa-
do.totaq; Hilpàniainætérbam pacemcufn quadamrcfpi-
ratiofie laffitudinis reclinataacrepofita,CçfàrRomam re-
diit,quibus etiafndiebusmülca per fè,multâq;petdücës&
legatos bellageffit NâintCr cæteços PifoaduerfiisVindeli-
cbs miflùs eft.Quibus fpbadis vidotad Cæfâreni Lugdu-
numvenit. Pannonios’nôùo motuihtupiefcentes, Tibe-
rius priuignus Cæfàris cruentiffima cæde deleuit.Idèmque
CÔtinuo Gertnanos bfelloatripuit, è quib.qüadragintami-
lia cap tiuorùm Vidorabduxit.Quod re yçra bellü maximü
& formidolofiffimum quindecim legiôiiib.për trielinium
geftum efl: n'ec fere vllum maius bellü, ficut Suetonius at-
teftatu&poft Pubicum fuk,Subfcodem veto téporeQuin-
tilius Varus Proprietor cum trib. legionib. trans Rhenum
fluuium à G ermanis rebelfanribus,raira fùperbia atq; aua-'
ritia in fubiedos agens,funditus deletuseft cura Tribunis
& Quæftoribk QuâReipub.cladeltiCæfàr Auguftus adeo
grauiter tnlit,vtvefle,capilloq; acreliquis lugentiüindiciis
defo finis,& fçpe per vim dolo ris caput parie ti collides cla-
maret.'CJmintili Vare, redde legiones. Bofphotanos vero
Agrippa luperauit, & fignisRo|tianis, quæ illi quonda fub
Mithridateabflulerant, bello recuperaris ad dè^itioné co-
egit. A'Parthis Armeniârecepit.Parthi quafi toto orbe ter-
rar um vel dömito,vel pacato, omnium oculis fignarentur,
atq; in fè fblós omnis vigor Romani imperii vertédus eflèt:
quippe quos priflina vlcifcendç Craffianæ cædi s confcicn-
ria m urdebao vitro figna qu æ C raflo ab ftul'êrant,ad Gçlàré
remiferuur,obfidibufq;regiis traditis firmü foedus ficehffi-
mafuplicatiönemeruerüt,Gallaciaquóq;lubhocprouincia
fada eft,cum antea regnurn fuiflèr, primulque earn M.
Lolius pro Prætoreadminiftrauir, Tâto autenvamore etia
apudBurbaros fuit, vt reges populi Romani amici iri ho-
A
B
C
D
'Hißoridrum.Liber VIL, %i<y
nOrëciüs c6detehtciüitätfes,qtiasCzfareas nominard:fic-
ut in Mauritania11 afege Iuba,& in Palzflina, quae nunc eft
vrbs clariflima. Multi autem reges ex-regnis fuis venerunt,
vt ei obfèquerentür, & habituRomano, togaci fei licet, ad
tvehiculü, vela<i|quü ipfiuscucufrerunt.Adeo d'eniq;tur-
• baSjbella, fimulwtes, execratus eft rty.t nifi iuflis de caujfis,
nüqüä genti cuiquäbellü in tule ri c, iadan tifq; cfle ingenii,
Sdeuiffimi di,cebat,audore triüphandi,&:ob lauréa corona,
i. folia infruduofa, in difcrimë.per inceitps euentus ccrta-
minüfècuritacem ciuiü przcipitare.’neqjimpei'atori bono
quiequä minus quatemeritatc eogruereffatis celeriter fieri,
qufcqüid compde gerereturiarmaq; nifi maiori emolu-
menti fpe,ne'quaqiiä mouendaelIè,ne cópendio tcriui, ja^-
dura graui; petita vidorfa fïmilkïit haiop aureo pifphnti-
bus.cuius abruptiamiffiqjdetrimentü nulio capturie lüero
penläri pptelt.Auunculi quoq-,inuentum vehementer ai-
guebatyqmilices comilkones nouo blädoq; more appel-
lans,düa&dabat carior-fieri, autoritate principisemplli-
ueratjftein imperio pofitusTribunitidporeflate per fè ex7
crcuit-Deniq; ergaciuesclcmentifliine verfätusjin anficos
fidus exötit:qüprii pcipui erät,ob tadturnitatë Mcecenag;
ob patietia laboris,modeiliä'q; Agrippa.Djligebat prajter-
éa Yirgiliü, Flaecüq;poetas;rarusquideadrecipiedasami-
eiaas;adrc|inédaseöftantiflim9:lïbera}ibus;iftudiis,!p{èrtnTi
eloquC'ntizjintätü ineftbesj vtnullus ne.iujpcindu quidé,
llabcrètur dies-, quin legeret, fer i b ere ty dec &mar e t. Leges
: alias nouas,ali:j:s corredas^ptulicfiio nomine. Äuxit oma-
uitq;Romam aedificiis multis,iftoglor)ans-didp;Vrbc la-
: tericiam reberi, öslinquo marmoreä.Fuit mitis,gcadus, ci-
yuilis aninif^lepidi,corpore co.-o pulcher, fed ocufis mä-
gis,quorqacies clarifliniorü fyderü modo vj^ä.as,libccer
accipiebat cedi ab intendetibus tanquä folis radiis alpedui
fuQ. A cuiüs acie du quidä miles auercei et qcuIos, deinter-
rpgaretur ab eo,-cur itakcere.t,rejpond.it fqa füllen ocu-
loiü tuorüferre noappflumw Nedtamen vFrtancus carere
vfdis potqicFuibn.paululum impatiens, feuiter iraeüdus,
occulteinuidus,paläfadiofus.Porroautdominandi,fupra
qua^flimari poteft,cüpidiffimuSjftudipfus.ale^ lufor- C ü -
queeiretyintac cibi multü, aliguatenüS verp^mni ab Ihnen
;,ferqiebat tarnen libidipivfqj ad ptobrum vulgaris fa-
mz.Näinter duodepim catamitos,totideq; puellas cubare
'fblitus erat. Abie&aquoq; vxore Scriboiiiaamore.alienz
coniugïs obfeflus, Liuiam quafi marito concede te fibi cóiünxit;
CüjiusLitiiziaerantfiliiTiberiusdCvDrufhs.Cuqj
eflèt h^xuria: fèruiens^erat tarnen eiulde vitii feueriffimus
: 'fltormiöre hominü qin vlcifèendis vtitiis,quib9ipfi vehementer
indulgé't,acres funt.Nä poetaOuidmm,qui&Na-,
fb.jpcó q^trésl ibcllps-irtis Ä mator izferipferat ,drreuoca-
1 bill dfmauit exilio. Qupdq;eil hecianimi velamceni,dele-
dabatnr.omni geilere fpedaculorum,pcipue ferarum in^,
cognita fpecie,J&infiriito nume.ro Nam & inadipifeendp
prinei patu,opprcfIbriibertatis eft habit9,&in gerédo dues
lie amauitjvc triduifrumêto in liorreis vifb,quondä ftatui£
fet-veneno emoii,fi c prouindis dalles interea nó venirét:
'■ quib.ad uedtis.felicftati ei9 fal9 patr:^ .eft accr i b uta. Iraq; an.
■ faff Vibe 1 pdita bcciiiiC^far Auguft.ab Qnetein Occidc-
té aSeptentrione in Meridié,aep.totum Oceani circulum
cundlis gdiiribus vna pacecpmppfitis, ïaniportas tertio
ipfè trine claüfit, quas-ex eo per'fluodecim fere annos,
qu ietiffimo fernper obfefatas otio ip fa etiam rabigo figna-
uic.Nec vnqua nifi fenedutc Augufti puHanteAchenienfi-
um fed i ti one,, & D acor ü comotione patUere.Glaufis igitur
Iani portis'Rcp.qmbello quzfierat,pace nutrire&li-
fic.ire ftudcnsjlcgesphirimas ftatuit.p quashumanum genus
liber-arcuereritia difeiplinz rhoré gprergr-dosniniap-
pellarionem vtoppröbriü deciinauit.Na quüeo fpeÓlante
ludosypronundatumeflètin Mimo: 0 dominum zquum
1 & b0num,vniuerfiq;quafi de ipfo didluiji eflèt,exultanter,
approbauiflpnc,& ftatim quidé mqjiu Yulcuqjmdecorasa-
dulari&nes repreflit&in'fequcnt,i diegrauifli mo corripuit
edidlp,dominamq;fepoft hacappcl!aa,nea liberis quidé
autmepètibus fms velferio veriocp p^fluseft; Huius totn-
poiibüsRofnzfäpientesinfignespräii,c.Virgil.Flac.S'aluft.
LiuiusHorten.Tèrèn.Horat.AthëhQclofiTarfènfi»,&So-
tio Aiexandrinus. Idé vero Augjaft.Jiabitatorib.Romanz
vrbis; per facies dirtumetatis, inuenit virorü habitantifl j»
ea centies tricies & femel milia37. Igiturcoteporc, 1,41.
imperii fuianno, quo firmiffimani verifsimâq; pace ordi-
natxone Dei Gzfàrçôpofuit, natus eft Chriftus,cuius ad-
uentu i pax famulata eft. In cuius orm audien ti bus horn inf
bus exultantes angeli cecinere,Gloria in excelfis Dep,&in
terra pax hominib9 bonz voluntatis. Anno ab Vrbe côdita
pccLx.quatuordecim vicos eius,incertû vnde cônfurgens
flamaconfumpfit.Ncc vnquâ,vt git Liuius,maiore incédio
vaftatgeft, aaeo ytpoft aliquodannos Czfàr Abguftus ad
repgjrarionë cprrim.qjgz tunc exuftaerät.magnamjim pe-
eu ni æ ci zrärio p u blico largitu s fit. Poftquam redemptor
muridi Dominus L:fus Chriftus venit in tçrraS, &G’zlâris
cenfù ciuis Rpmanus gfleriprus eft, cum per duodecimj vç
dixfian.daufàebelli portç beatifîifha pads rrâquillitate ço-
hiberétur,Caiumnepocem fuum Cçiàr Aug.ad ordinâdas
Ægypti Syriæqjprouiiiçias nafe. Qui prçtenés abÆgypto
dines PalcltinZjgpud Hieroiol^naintéploDeituncIaiido
& cçlebriadorare cQtçpfit, ficut Suetonius Trâquillus re-
fcrc.Quod Auguftus vbi.jp eum côperit, prguo vlus iudido
prudeiuefëum fçciflè Igudauit. Itaq; ah.no imperii Czfaris
xlVii i.adco dira fiupes Romanos conlequuta eft, vt Çæfàr
lahiftarum familiâs,qmnefq; peregririos, fèruprum quoq;
maximas-copus,exceptismedicis& pceptorib9 trudi Yrbe
pcepçiit. Jta peccâte principe in Sannum Dei,Çc cqrreptQ
per famé, populo, quaqtiraté offenfionis, qualiias vlriqnis
Qltëdit.pemdcjVt vetbis Cornelii T aciti loquar,(eneA u-
guftei Janus patefii<5tus,dumapudextremos terrarum ter-
UÜnQsnouç^ercsfzpe exvi|i,&aliqug|docum dano qruq-
tur,yfq;ad V cfpafiani duràüit i mperiuni.IntereaCzfar Au»
gùftqsannos n.u9pdo dcfèptuagintajngreflus Nolâ moç-
bo i^éç%qu^quâaftiiait>ât dolo Liuiz.^xtinâum, mpfe
.tuenp,nç quiapriuignumAgrippa quçodioapuerçajiin
infulam relc.&auéràr;rcduci çQpererar,ço fumroâ rerum à-
deptopoehas dauçc.Sepultus Roip.çcftincâpoMartio.Igi-
tur mortiium fèu uecacpm,multis nouifq;honoribv Senat9
ceqfuit deçorâdum. Napter id quod.antea Patrem patriz
dijferatjtéplata, Rqmz.q.uä peryr besceieb errimas ei con-
fècrguitJ;cunâ.is iadâtibus vulgp : Vtina aut.no naiçere.tur,
aut non moreretur vit, quinon immerito ex maxima parte
Deofimiliséftputatus.Neqjn.faciieiVilüseo.ant in bellis^
feliçiorfuic,autînpacemodeiatior. Quadraginta& qua-
tuor annismuibusJolusgeflït imperium, dudiflimçvixit,
ip çundos llberaliflimus.in anricos fideJifïimus,quos tiri-r'
tis euëxerat h onori bus, v t p e n e æquarèt faftigio fho, Iir.pë«
rauitgnnos quinquaginta &fèx : duodccim cü Anronio &
Le^idoiquadraginta quatuor iôlus.Qtu ceite nuquâ Re:p.
adiè p oten tiamtraxi Iïè t, au r fam diu eapct.rctur, pifi mgt 1
gnis naturæ & fludiorfl bonisabundaflçt.Rempub.bçatifi ?
iimam Tyberio fticçellbri reliquit. An’no ab vrbe condita
dcclxvi î.Xiberius Cæfàr Liuiz filius lëcundus imperium
adeptuseft:qui priuignus Czfàris, moxgener, poftremo
adoptionefiliusfuerat. Iftequia Claudius Tiberius Nero
dicebatur, eleganter à ioculanbus Caldius Bibciius Mçrp
. ob vinplenciâ nominatus eft. Saris piudcns in armis fàtifq;
for tuna tus ante fumptum imperium fùb Augufto fuit,. vç
non immerito Reip. domina tus ei committerctur.Ineiac ei
fçientia liteiarum multa:eloquio c!arior,ied ingemo pefll-
mp,trud,auaro,infidiofo, fimulans ea Ce veile,quæ hüllet,
bis quafi infènfus quibus confultqcupiebat:his vero quos
oderat,quafi beneuolus apparent Repétinis refpphfioni-
bus aut confiliis melior quant quzfitis.Deni jue delatum à
patribus principatu m, quod quidéaftu perfecerat,fingjç fè
abnuere, quid lingu 1 i dicerét, vel fèntirêt atrociter exploras
quæ res bonos quofq;pefliim dédit, Æftimaprres n. ex anime;
eum longa oratione imperialis moleftiz magm tudinc
declinare,cû icncentias ad eius voluntaté prom unt,mcide-
re exitia fhprema.Nufquâ ipfè pugnauit,led ne per legatos
quidein aliqua grauia b ellg gellit :nifi quod tantum aliquâ-
tis m locis præcognfti çiro gentium tu mores côprimebam
tur. Sane quartô imperii eius anno, G ermanicus D r ufi fi-
liiiSjCaligulç parer, de Getmanis.adquos abAugu fto fène
mifliis fueratjtriûphauit.Qiioidam reges perblandirias ad
fe eupcacos,nunquam renufit,in quibus Archelaum Cap-
padocé, cuius etiâregnû in prouinciç forma redcgir,&ma-
ximam ciuitacemappellan iho nomine iuflit, quæ mine
Cçfiireâdicitur,cü anteaMazaca diceretur. Getulptü latro-
cinia reprefsic. MarobodumSueuorum regemèallide cir-
cfluenit.Pluriraafhîparte impeiii,çümagna&graui mode-
.. 1— W»