ß f
1
Cttr Prö-
phet.x dati
Exod. 3 1 .
1er cm. 44,
B mim
F/i.2.1.
ü i l :
Jniftaftm A bb.is
t f
Daniel. 8.
pcraturoSjficJuidem nos habemus teftitnoniiun temporis
nobifcumfaciens,illivero nihil jimoipib^xicu rerum co-
arguuntur, ita ad Iudxos pertinebatdoccre ac probare in-
flaurandam effe vrbem:fiquidem in iudiciis hoe fetuari vi-
demus>(rquis literas proferat > aduerfatius verö reprehen-
dit.cogitur refellere ,autalios teftes producere. quare prö-
ducant Prophetam aliquem in medium,qui pr®aixerit in-r
ftaurationem vrbis. etemm fipratfens Iudaeorum feruicus
atque calamitas finemvnquam habicura erat, nemoigno-
rat quin necelïc fuerit a Prophetis id pr®nuntiari, cum ef-
Iet vetus apud Iud®os confuetudo, vttam profpera quam
aduerla pr®dicerent Prophet®, idque propter ingracitudi-
nem & impudentHm.quia enim ftatim poft accepta beneficia
auékqriseorum immemores erant, 8cd®mt>nibusa£
fcribebant ea;vt cum egrcffi fiint ex /£gypto, & mare diur-.
iiim efhobliti Dei,diis taifis caufam aflignabant, 8c Aaroni
dixerunt: Facnobis Deos, quinos prxcedant• Er apud Hierertïi&
mtiiiinv.Poftquamcejfauimusfdcrificare regina call,&liba-
re et libamina yiftifumus, & ingladium & fdmetn incidimus. cz-^
go vt neque res l®tas neque calamicates tribuerent. idolis,
fed Deo; has propter peccata; iliaspropter eius bentgnita-
tem idcirco prsnuntiabant ea omnia Prophet®; quod ex
Efaia perfpici pote-ft.An»tt»cw«i,inquit>rii'i euentura, tfrfeci
vtaudires,ne quando die as ,ldola mihifecerunt ,/culptilia&fufi-
ItaiuJferuntiPzxtezea qriia poft euentura rerum irripudenter
querebantur, quód non audiflent, idcirco etiam nonfb-
lura prxnuntiabanc futura, fed teftes quoqtfe adhibere fo-
lebant.Sic Efaias: Adbibui t fies, inquit ,fideles homines Or tam
& Zacbariam filiumBaracbta facer dot eni. neque höq folum,
fed ctiam intomo nouo Prophetiam fcripfit, qfii non cor-
rnmperetur anteexitumrei, fedteftari pofïpt anteexitum
pr®di<ftum ede,atque hoe quidemperfpici poteft ex tribus
fenututibus.quas pertulerunt,ac nullam abfqueprqdiótio-
ne loei,temporis,perfbn®& generis ipfius mali,& reditus
fiueliberarionis,aliorumque omnium.primafuit Aigypria
ferüirus,quam pr®dixic Deus Abrab®. Scito, inquit, pr<t«o
-fees,quodperegrinum futurumfitfemen tuum, 8cc. quo inloco
I numeruni annorujmbabes409*annósj&genus feruituris^
j non enim folum dixit captiuum ducent: fed affligent. ge-
i nus \ieroafflitftionis expofuit Moyfes:palcas non dantfèruis
tuit,&iubent lateresfuere, ér ver be rabant quotid:e, Scc.Gentem
quamfermtuteafficïentjudïcabo ego. j£gyptiorumin mariru-
btpinteritum defignat. Deinde reditum prsdicit & mo-
dum redïbuntyCtm miilta,\nc\nrt fupelleclile.Secundam ferq|-
tutem,Baby 1 onicam,inquam, pr®dixit Hieremias notaris
tempus & vibem,& vnde efTentreuo.candi.Caw impletijn-
quit\fiterint jo.anniBa yloneyvifitabo vos,'6cc. Idcirco Daniël
non prins preces pro cap: iuis Deo ad hibuit, quam videret
impletumniimenimannorum,nefruftradeprecaretur,fecitque
quod nos facere fblemus, cum (êruus a Domino in
carcérem coniicitur, non ftatim accepimus deprecatores,
fed poftquamjam dies aliquotpeenas lucrit,cum,inquam,
temporisadiumento vtipoflümus. Tertia captiuitas fèu
fertiitus fuitab Antiodio Epiphane.occifo enim Dario re-
ge Perfarumab Alexandra, & boe poftea defundo,qua-
tuor reges fucceflèrunt, ex quibusvnus fuit Antiochus,
quimrikopofttempöre templiun incendit, &_f^ri(ftafan-
doxum vaftauit.ac facri’ficiafuftulit, Iüd®o% fubiugauit,
qu* omnia! diligentiffime vfquead diem vnum prsdixit
Daniël,quando & quomodo euenturaerant, & quemad-
modum &vbiinteritqrasllle,quariim rerum vifionempa-
rabolice Daniëltradjdit,vocans regem Perfarumarietem,
Alexandtum/rircww poftcuius pbitum.4.regum fuccefliö-
nera,qubs cornuaappelIar;pr®nuntiatex quibus vnus èrat
Antiochus Epipharies,, in qucmdefiuit-Prophetia, poft
multa de bello.Ptolem®orum,& Séleucórum interieda.
ergo de Antidchio fic pradicitbrachiaex ipfo furgent,&
prpfanabunt fanda , & tians.fèrent quotidianum facrifir
ciutri. & populus cQgnofeens Deum prxüalebnnt, &c.
quod de Machabsis dieitur.tandem muutionem rempp-
1 jum deicribit, & liberationem Iud®orum poft fupp|icio-
rum perpeffionemiAngelo n,iflb ad eorum auxilium, deinde
pr®dicit quanro tèmpore erant haw: mala duratura,
icilicet mille ducentisnonagintadiebus ,.id eft, tribus an
nis cuiri dimidip & paulo amplius, pramuncians vero libefadonem,
fubiunxit,Beatus qui fuftinuerit&perueneritäd
dies 1335.addit 45.ideft, meniem cum dimidib, quo tempore
commiflum eft praelium,& parta vifftoria. Veniamus
igituradearnferuitutem& calamitatem in qua nunefune ;
Iudari qua:a Daniele prtedi&aeft,nufquam vero liberatio.
AbbreuiaU, inquit, fitntfuper populumbunc 70. hebdomades,
&c.a Cyro quidem vfque ad Antiochum & captiuitatem
fub eo 45)4. anni fluxerunr, ex quo conftat non praediei k
Danielcillam deüaftätiönem,fed earn qu® fabta eft a Pom-
peio & Tito & Vefpafiano.deinde docet, ex quo tempore
fintnumerand® hebdomades arinotumdc) .id eft, 40j.an-
ni,non quidem d reditu Baby lone, fed ab exitu fermonis
refponfi & ®dificationis Icrulalem non eftautem ®dificat*
fub GytjOjfed fub ArraxerxeLongimano, jS tUZ >&6o-
JV,redii,tCarnbyfes,deinde Magi, port eos Darius Hyfta-
fpis,poftea Xerxes Darii'filius,deinde Artabanus.poft hue
ArtaxerXes Longimanus, quifuit rex Perfidis zS.anno re-
gni huiüs Neemias .reuerfiis vrbem inftaurauir, vt EfHras
nobis diligfenter (cvipfit.Si igitur ab hoc tempore nuinere-
rnus 483.^11110$ fane deueniemus ad hanc deuaftationeni,
qu® nunc durat. idcirco ait:®dificabitur platea& murus,
poftquam,inquit,inftaurataerirvrbs.Etabeo teporefunt
mime rand® hebdomades, videbifq; hanc captiuitatem
nondum finitam, quod ipfe Propheta pr®dixit. deftruetur,
inquit, vnäio & indicium, See. & paulopoft neque eruntamplius
reliquiäfreque radix ampl uspullulansyScc. 8c infra,; tolletUr
Jacrificiutti & iibatioy&adb<ec intemplo abominatto deuaflationis
vfque adconfummationem tetupons, confummatio dabitur in va-
fiationem. Cum confummatio auditur, nihil reliquum eft
quod expc.<ftetur,abpminationem, delolationis vocat fta-
tuam quam in tc mplo poluit »qui vrbem vaftauit, idcirco
Dominus cuiusaduentus fuitpoft Antiochum Epiphane
prxdicensfuturam captiuitatem, docenfque de ea locutu
Danielem, cum vtderitu, inquit,abominationem defilattonis
ft antem mi locofanclo,qui legitjntvMgat. quia enim omne ldo-
lum,omnifq; figura feu imago hominis apud lud® os abo-
minatio appellatur, in enigmate fignificauit ftatuam illam,
fimul etiam ouando Sc a quo eilet futura captiuitas. Quod
autem h®c de Romanisdida funt, Iofephus etiam Iud®o-
rumfcriptorteftarur.quid ergorefpondere pofTunt Iud®i,
fiPropheta reliquas captiuitates temporibus circumfcri-
pferunt,hanc vero nequaquam ,imo vero contra ita pr®-
dixerunt illam, vt vfque ad confummationem duraturam
efle pronuntiarint.?Sed aged rebus ipfis fiimamus teftimonium.
etenim fi nunquam conati eflent inftaurare tern-
Iofeph.ai
tiq. l*idaic.|
lib.8.ca G
plum , fortafle dicere poflent: Si voluifTemus inftaurare,
omnino petfecifremus , nunc autem oftendam illos non.
femelautiterum,fedter conatos,nihil profecifle, femel
quidem fub Adriano,*qu® caufafuit, vt ira^is Hadrianus
reliquiastempliomnesdelerit;acne amplius umile quid
auderent,ftatuam fiiam in templp collocauit; quia veto vi- ■
debat ftatuam iniuria temporis aliquando collapfuram,
ipfis-rejiqiiiis vrbis noppen impoluit fuum tanquam fi-
gillum Sc charadercm impudenti® Iud®orum & vidori®
fu^ : vocabatur enim AEjius Adrianus. poft hunc tem-
poreConftantini cum idem tentaflent, defedis auriculis,
inuftaque eorum corporibus hacnotanon obediendi, cir-
cumduci eos fecit, tanquam fugitiuos& Maftygas, vt ex-
emplo effent ceteris., .-deinde noftra c täte ante vigefimum
annum,cum conuocarereos,&inuitaretIulianus ad facri-
ficandum idolis addens,ficcolifplitumeile Deum a raaio-
ribus Iud?örupa,vel iniriiiciponftte„bantur,quod nos nunc
docuimus?.extravrbem (andam non licere libi facrificare.
quare petierunt a Iuliano,fi velleteos facrificare, reftitue-
ret vrbem,in flau rare t q; t e mpju m,pon ere t aram, o fled ere t
fandafandorum, tunc fe more maiorum facrificaturos,
p erfuaferc I uliano.fperabat enim fic eös paulatim ad cultu
idolorum percrahen dos.itaque poft magnos fumptus,ma-
gnofq; apparatus, magnis archiredis vndiq;accerfitis,cum
aggrederentur fundamenta iada olim aperire, magnis ag-
geribus effoffis/repente. fund amenta fiammasigniserio-
muerunc, quibus plurimi confiagrarunr. acq; hoc quidem
rune acciditcum non erantimperacores Chnftiani, cü flo-
rebant resgenrilium,cumChriftiani exagicabancur,& lari-
cabant,ne dicere ynqua poflent Iudqi, a Chriftianis fe ftrifTe
Quoties té-1
taueiintlul
dzi infiau-
raretemplii ;
Hierof.Hie N
exChfyfoft.r
«fi.d« I
fynagogij
Iudçotum ,1
&irf3.1ib. I
Cur couitiis,
ft its con- f
temnitur. 1
Lib,4H.quod j
Hier. c.7. I
promittlt
Oeusparce-; I
reciuitatiA;
Sabbatum J
feruarët ae
i h ö c f e r u â t , ' ; |
neque t
la, codent
lib. quod I
tempore
Chiyioft- ■
ludçi habe-
bant fa-'
c o n t r a lu d & o s v
‘ pjlafoet
fliuodfae
HI
[EssfA.i}.
moi.
próhtbiros ab iifqué interruptufn opus. Sed agetefto, cem-
plum Iuliahus reftituiffet Iudæis, aramqiie ædificaflèt illis,
vtmenriuntmTud®i,anpoterat ignem è cceloedueereîqui
cum non erat,impurum eratfacrineium.ficuti cum filii Ai-
rónintefierör, qoia aliermmignemadhibuerunt.Sedpro-
ducamus alios teftes ProphetaS. 'Poftquam Iud®i tcuerfi
funt Babylone,& templum inftaurarunr, & (acrificiafece-
rurit, Malachias Propheta planiffime res noftras pr®dixit,
eamquedeuaftationemqu® nunc durat, & facrinciorum
vecerum cefîàtioriem ,'non itaque citö ProphetamEfàiam
aut Hieremiam, ne refpondere poffint Iud®j prædidio-
nemvaftitaris exitum habuiffe in caprinitate Babylonka,
ergo ait Malachias,dfripMW ex'robispi-tfonasvefirds, d cit Dominas
omnipotent, quoniamahorientefolic, vfquead occtdentem
nomen meumglorificatum eft ingentibusj & in omnt loco tbvmja-
maofferturnominimeo, &fiurificiumpurumy & vosprojunatis
r«w,&c.quod fi non fit fermo de noftiro fàcrificio fed de Iu-
idæorum, fequitur vt Proplveria Malachi® cum lege pu-
gnet; cum enim Moyfes iuflerit in vno loco facrificare tantum
, Prophètadicit, vHiq; facrificatu iri. At non pugnanc:
.de alio enim fàcrificio loquitur Moyfes; de alio Malachias,
quod exmultisfignis colligi,&perfpici poteft;exloco,non
enim ait in vna ciuitate, ficùtdeludaiçolàcrificio fed vbi-
queab oriente folis, &c. fignificans quantum tctrarumfol
iîluftràt, tantum occupabit prædicatio ; ex perfonisfàcrifi-
canribus,nottenim dixit in Ifrael, fed in gcntibus,ex gene-
re faifrifi^ii quod fignificauit, cum dixitpurum,tanquam
fecrificium prms impurum fuiffec, nonqUidem natura, fed
«h* r!u) T&nliji<nv fàcrificantium , idcirco enim dixir
Deus : thyniixma abominatto eHmibi, alia etiam ratione.did
poteft facrificitim hoc noftrum purum, illud vero iijtou-
rum, coluparacione fcilicet:taritaeft noflri præftautiaocex-
cellentia maior, ficutiPaulus ad legem cum gratia compa-
rztisinonefi, inqumfglorificatum quod eft glonficatum, pro-
pter excellentem gloriam,(ic in fàcrificio noftro,quodnon
perfumum, nidorem, fànguinem adhibecur, fed per gra-
tiam (àndiSpiritus. Idem pfædixit Sophonias:apparebit Do-
minus in cmnes gentes, & deftruet Deos gentium omnes, & adora-
bunt cum vmfquify ex loco, &c.cum quib. verbis &fententia
valde congruic iliud VzxAv.Appdruitgratia Saluatoris omnibus
bom imbus, ilteduxitinvmnesgentes èrudienshos, vtabnegantes
impietatem,&vtdeftrueret omnei Deosgentium.
Quodfilud®ipeccatafhaincaulà dicanteffe, curnon
patriam Sc vrbem recuperent, rogemus eos quod itama-
gnum fcelus commiferint, vt commeruerint perpetuum
exilium . anpriusiufti era;it, aut parum fceleratifcerteE-
zechiel duas meretrices inducens Ooilam & Olibain:
Lupanar, inquit,‘ adificaftis in Ægypto, &iDeos alieqos colebatis,
item poft diuifi maris , fcifiæque petræ miracùla, aliaque
multa, vitülum adprarunt, Moyfen lapidaruht, aliifque
modis occidere tentarunc, Deum blafphemiis aftècerunt,
Beelphegorinitiati lurit, filios & filias d®moniisimmola-
ranr, deniqueomne gehus/celeris nefàrii commifèrunr,
pr*tereaper Prophetam Deus 40. ( inquit ) annis ojjènfùs
futgenerationi iUiv&dixi:Semper hi errant corde, quemadmo*
dum vos nön abiecit tune Deus, quin porius poft tanta ac
tam gtauia criirtîna tôt miracùla edidit, eaque beneficia
contulic, qu® in nullum hominem collata vhquam func:
Relida Mdyfi nube,loco cedi, columnaloco lacis , hofti-
bus (ponte cédentibus ac fere vocefola viilis; neque armis
riéque copiis fuit opus, fiqüidem folô clahgorc tubarum
murkuebant, cibu,s adnîfcabilis & diuinus, de quo Propheta
admirans:P4WC»Mnqurç, Angelorum déditr«,quare igitur
mine cum neqüè idola Cplunt, rieque libeços ma ôtant,
neque -Prophetas occidüntl; nèque aÛa huiufmodi com-
mittunt, tarnen in perpetuaferuitute funt? Etenim fi pro -
pcer peccatairacus eft illis Deus,debuit tune magis ; fi colp-
irabarços rune, nunc-magis pportuit,'tune non ita grauia
cohimitturit. ' ' v
. Verum jintelligo quod crimen f i t , quod ego patefà-
ciam, imo potiusres ipfàdeclaranpoftquam Chriftum o c -1
ciderunt, non eft illis reliquaexcufàndi caulà tuncenim in
feruospeccabant, vt Moyfen , Prophetâsaiios ; nuneveroin
ipfum caputjChriftum. Agite ludæi; fi impoftore- ;
rat quem occidîftis, quemadmodumPhinees vniu^cade
ràéla,Deum cæteris iratum plaçai t,& fàcerdotium meruit.
Stetit,inquit, Phinees^placauit,& cejfauitquajfatio. Vos autem
poft interfc&um &in erucem adlum impoftorem, 8c Dei
aduerlàrium, vt diciris, non mo4ohiillo honore affeôHe-
ftis, fed'potiusexeorertiporein fummis calamitatibus &
mifei iis, ac ferûitute eltis, maioribus, quam dum filios im-
molabatis,ac Idpla colebatis.Iatn per Hieremiam proroifit
Deus pàrfumm fe ciuitati,fi ceflàrent ludæi onera tollere in
Sabbato.-neque tarnen hicingraciam cü Deoredeunt; quia
fcil.hoc crimen-c®terà‘omnia fiiperat, quodnifi commififi
fenr, nunquam vfq; adeo auertiffetillos Deus, tametfiinfi-
nitaaliapatrafîent, quod ex eoperfpkipoceft, quod per
Prophecas fæpe aie, mille (uppliciis maiores corum dignos
fuiffe.
Verum, ego, inquit, facto propter nomenmeum, neprofitnè-
turing-.ntibus. Et rurfiis : N on propter Vos egofaciodomuslfrael,
fed propter nomen meum, perinde atque diceret, grauioribus
liippliciis eràcis digni; verum ne quis dicat Deum effe infir-
mum,neque pptuïllc illos eripere maliS,atque idcirco reli-
quiflèeoshollibus, ob hanc caufàm adlum illis & eripio.
Quare fi impoftor fuiflec ille qùem incrùcem egiftis, & fi
inhnicaalia crimina commififietis grauiora prioribus, tarnen
libetafle vos onfnino, ne nomen fuum blafphemare-
tur, né illè magnus quis exiftimaretur, dicere tque aliquis
propterillum vos h®cperpeti mala. Neque dicere poflunt
Iud®i,vt audent nonnulli dicere, accepinè has çalamitates
a b hominibus , non,à Deo, verum îîlacas elle à Romanis
propter Dei iram 6ciynara.>»-fn j.yel ex eointelligipoteft;
quia fi fuiflèntillatæab hominibus tantum, honprogrefïà
fui lient mala , lèdipocius terminata«fuilfent ipfà yafti-
tate.
Sed ponamus,vrbem ,templüm,& aram illos euferriflè;
nunquid potuerunt homines Prophetas tollere omnino*
rie amplius eftent?potuerunt fàndiSpiritus grariam delere ?
nunquid alia filiere? vt vocem qu® ex propitiatorio fereba-
tur,energiam in vn6lione,manifeftationem in lapidibus fà-
cerdotis?etenimpoliria Iud®orum non omniaprincipia ôc
origines ducebat ex terra,fed pleraque ex coelis, vt cum fà-
ciincandum erat,ara quidem jn terra erat,&ligna,& cul ter,
& fecerdos : ignis vero quo erat hoftia confumenda, è çoe-
lisferebàturdeoffum.itemfiquideratdifcendiHn,cmedio
Cherubim &propitiatorii vox ferebatur, qua futura præ^
dicebantur. Similiter in lapidibus peôloris erat quidam
fplendor, qui pr®fignificabat futura,quod vocabant <f»\a-
nv. Adhæc cum erat facienda vnôlio, Spiritus fànéti gratia
defeendebat,& oleum f fàliebar. Ac Prophetç quidem his
fubferujeban^relqueiftasadmiriiftrabant : item nubes 8e
fumus adytareplebant, itaque ne Iud®i defolarionis cau-
fàm affignent hominibus ; confiderent non folura vrbem
&templum euerfàeflè, fedilkquoque fiiblata qu*ortus
8c origines ducebant ècoelo. Si'verodicantludæi, nihil fe
horum habere, qui non teneant metropolin; doceamus,
non elfe caufàm cur his careant, euerfionem templi, fàhe
quidem cümvariciuabatur Moyfes, neque templum erat
neque ara, quin poti us infinira & in credibilis im pie tas Iu-
d®orum,tarnen non ideo aberat Prophetiæ çharilma, imo
cam Moyfe fuerunt alii feptuaginta_Prophet® pr®terea
incenfo templo Babylone, nonne Ezechiel & Daniel Prophet
® fuerunt procul à fanôlis fànôlor um in media tegione
barbarorum & impurorum hominum, prædicebancque .
multa 8c admirabilia, Deumque videbànt, quantum lice-
DatîPerfpicuum itaque eft propter Chriftum ab eisocci-
fum h®cmalaeuieniffe, quod ex ipfis eriam Propherisperfpici
poteft, inter quos Efâias clariffime caufàm tantorum
maiorum exponit his verbis, quæfequuntur, quibus' pr®-
dicit commune omnium beneficium, per Chriftum, & in
gratitudinep ludxomm.Liuore, inquir, eiusfanatifumus om-
nei.fàlutem ex.cruce profeôtam defignar. •
Deindç docet, quales nos eramus : omnes vt oues erra-
uimus,deindé modum fùpplicii exponit 1 tanquam ouis ad
oçcifionem du&us eft, & y elutagnus coram tondente eü
mutus, fie non aperuit os fuum, in humilitate eius iudiciû
eiusfublatumeft.CerniturhocinEuangelio :Gum enim
effet Iefus iniudicioPilati,teftimoniumque contra eum di-
cerent,nihil tamétefpôdit.Deinde defignans iniquitatéiu-
Ee 4 diciii
E
ïfal.iô}.'
Ejai. 48.11.
gorcquo-
modü futuftacafue
f
Iofeph. an*
tiq lib-3-ca-
9. & Philo-
netnlib. de
Monaichia.
G
tùamih*.
Matth,iy.