tes, iuffit cum Sylla de pace agi. Interim eo tempore Sÿlla
etiam Dardanos,Scôrdifços,Dalmatas &Moelos, partim
vielt,partim in fidem recepit. Sedcum legatia regeMithri-
date, qui pacem petebant, venillent, nöri.aliter le daturû >
Sylla efle refpondit, nifi rex reli&is bis, quas occupauerat,
ciuitatibus, ad regnum fuum redidèt. Poftea tarnen ad
colloquium ambo venerunt i pax inter eos ordinata eft,vt
Sylla ad bellum ciüilc feftinahs à tergo periculum nö ha-
bcrer.Igitur Marius & Cinria dum Sylla decertansln Afia
duces plurapræliaaduerlus Marianas partes intelicillima
felicitate gedèrunt.Nam &Q^Me;ellusCarrinatis copias
cecidit,& caftraperuafir,& Cm Pompeius Carboniseqiji-
tatum grauiter trucidauit. Damàfippiis Prætor incentore
Mario Coss. QJicæuolâ, C.Carbonem,L.Doi'oitium;P.
Antiftium in curia quafi ad confulendum vocaços crude-
liflimeoccidit. Corpora interfe&orum per carhifi ces vn-
co trada, atq; in Tyberim miflà funt. Sylla deinde contra
Marium iuniorem dimicauit. In quo prælio de exercim
Mithridatem vicit.ad profligandam vniuerfam Remp. ex- | Marij cæfa funtviginti quinq; milia, ficut Claudius lcribit:
■ . , • ■ • i • r .. t C ull«miq Jnn irpn ri n p rifm erdtumfibi in quatuorpartes diuifenina Tres liquidem nr .P nm nM ii« r -irlegiones
Mario da«: parti corpiarum Cn. Carbo prxpo-
fituseft: partem Sertorius accepit, ilie fcilicetSertorius
iamhieciuilisbelli incentor & particeps, qui etiarri hoc
finito aliud poft in Hifpania bellum excitauit, quod per
multosannos maximis Romahorü cladibus traxit. Camera
vero exercitus portio Cinnam lequutaeft.Porroaute Cn<
Pompeius,qui aScnatu cum exercitu acccrftras erat> vt
Reip.opitularetur, Scdiufefe nouarumreru aucupatione
lUlpenderat.cotemptus a Mario vel Cinnna,ad Cn.Oda-
uium alteram Cos.fcfe contulit, &mox cum Sercorio co-
flixit. Infelicem pugnainterueutus nodis diremit. Sexce-
ti ex vtraq; parte milites trucidati lunt.Poftea die cum per-
mixta corpora ad lepulturam difeernerentury miles Pom-
&exparteSyl.læquadringenti perierunt. PorhpeiusCarbone
m etiam caftris exuit, fugientemq; infecutus, nunc
cædcndo, nunc àd deditionem cogendo, plurima exerei-
tuseius parte priuauit. Metellus Norbaniagmenoppref-
fit, vbi nouem milia Mariana* partis occifa funt, Lucullus
cum à Quintio obfideretur,erupit. & repentina pugna ôB-
felîbrem deleuifêxercitum. Namplufquam decemmilia
ibi tunc cæfà referuntur. Fabius vero Arianuscui imperiü
pro prætoreerat,tegnumAfricæmanu lèruorum affedans
ddominis eorum apud Vticam coniedis larmentis cum
omni familiaviuus incenliis eft. Sylla deinde cum Lam-
ponioSamnitum duce, & Carrinatis reliquis copijs ante
iplam Vrbem , portamque Collinam adhoram diëi no-
nam figna contulit, grauiflimoque praslio tandem vicir.
peianus fratris fui, quéipfe interfecerat, corpus dum fpo- Odoginta milia hominum ibi fufa dicuntur, duodecim
îiat,cognouiti Didis'in Deos cöuicijs corpus rapuit,& lùb (pIp dpdidere.reliauam multitudiliem fueam
Pöpeianis caftris rogo indidit, ilico pe&us gladïo trafuer-
berans; fimulq; lachiymas & fanguiné fundens, fuper fra-
ternum fefe cadauer igniadiecit. Igitur Marius Coloniam
Hoftiensé vi ingrelfus omnia ibi genera libidmis,auaricias
& crudelitatis exercuit. Pôpeius fulmine afflatus interijt:
exercitus vero'cius peftiletia correptus.pene totus abfiim-
ptuseft, Namvndecim milia virorum de caftris Pompeij
mortua, lexmiliaautem'departe Odauij defiderata funt.
Marius Antium & Aticiâ ciuitates hoftiliter irrupit, cun-
&os in his prçter proditores interfecit,b ona fuis dicipi-
enda permifit.Poft CinttaCbs.cum legionib.& Marius cu
fugitiuis.Vrbem ingreflï,nobüifl[imosquosq; & pluîimos
è Sénatuviros côfulares interfecerunt, multos profcriplè-
runt.iplius Syllæ domo'euerlà,filios & vxorem ad fuga co-
puLrunr. Igitur Mariüs cum interfeâorum ciuium capita
illata cô uiuijs, oblata Capitolijs,côllata roftris ad fpe&acu-
lum,ornatumque congercret, maximè caput M. Ântonij
eximij oratoris ablciiïîfm, cum inde lanies manaret,in ipfo
conuiuio manu pern.a6tauir,rnlixltans infuper, illudensq;
eonuitijs, coplexusq; P. Annium, qui caput îllud craen-
tus attulerat.Ac idem cum fëptimo eonfulatum cum Cin-
natertio Coss. perualiffet, in exordio Cohfularis imperij
fera tandc morte præreptus eft. Quis noriiuremiretur fe-
ptemeius confulatus,&duos triumphos? Quis nô in eum
merito ftupeat ampliffimum teftimoniu Scipiohis l Nam-
que Scipio inierrogatus in coena, Si quid de ipf° Scipione
fotaliter actum fuillè t, quem magnum iraperatoremRefp.
habitura elfet-,çum circumfulillct oculos, vel hic, inquit.
Ad Mariü enûn totaanimolîtaterefpexeraqlnterea Cinnâ
bonorum neces, malorum cade fuppleuit; Nam quum
introdudla primarium fugitiüorü manus inlàtiabilis præ-
danuieflèt, nullamq; partem autoribus prædæ Confuli-
busminiftrâret,in forum quali ftipendij caufafollicitàta,
militibufqi circundatainermis extintfta eft. Calàfunt in
ilia die in foro Vf bis o£o milia fugitiuorum. Itemq; Cin-
na quarto Cos s. ab exerciculùo incerfeétus eft. Igitur reiï-
dui Senatotum qui potemiam China, faüitiam Marij, in-
làniam Fimbria,Sertorijäudaciam fuga euaièrant,tranfue-
&i in Gracia m coëgerunt precibus Syilam, vt periclitanti,
imo iam pene pefdita patria ope mR rret. Ille in Italiam
traiecit,bellum ciuile gefturasaduerfus Norbanum &Sci-
pionem Cos. Mox vt Cam panum littus attigit,primo prj-
lio contra N orcanum dimicauit,nô longe à Capua. Tune
lèptem milia Romanorum Romani interfecerunt, fexeo-
rundem ab hifdé capti funn ,Gentum vigintiquatuor ftio-
rûm amifît.lnde etiam ad Scipionem le cortuertir, ante
prâlium totum eius exerdtum line fanguine in deditioné'
accepit. Sed quum Roma inutati efièotCoss. & Marius
Marij filiu%acPapyrius Carbo confulatüaccepillènt,Sylla
milia fefe dedidere, reliquam multitudifiem in fugam ver-
làm, inlàtiabilis vidorum ciuium ira confumpiit. Sylla
mox vt Vrbem vidor intrauit, tria milia hominum qui fe
pér legatos dediderant, contrats & ficlem dataminermes
iècurolque interfècit. Plurimi tune quoque, vt non di-
cam innocentes,fed etiam iplius Syllanæ partis occili funt,
quos fuifle plulquam nouem miliaferunt. Ita libeuæ per
Yrbem cades pereufloribus paffim vagantibus, Q. Catu-
lus palam Sylla dixit: Cum quibus tandem viduri furilus,
li inbelio armatos, inpace inermes occidimus? TuncL.
Sylla autore Furfidio primipilari , primus infamem illam
tabulam proferiptionis induxit. Prima fiquidem proferi-
ptio odoginta hominumfqit, in quibus quatuor Confu-
lares erant, Càrboi Marius, Norbanus, & Sdpio i & inter
eos Sertorius tune maxime pertimelcédus. Item alia cum
quingentis hominibus propofitaeft. Qusm cum Lolius,
quippèfecurus nihilq; fibi confcius, legeret, vbi fuum repente
nomé offenditjdum fe trepidus adoperto capite fb-
rofubtrahit,interlèdus*eft. Sed ne iplis quidem tabulis B-
des ac finis malorum videbantur. Namq; alios quos pro-
fcriplèrant,iugulabant,allos autem poftquâ iugulâuerant,.
profaibebant : nec ipfius môrtis eraf via fimplex, aut vha
conditio,vt in nececiuium làltém ius hoftiumlèruaretur,
qui nihil à vidîs prater vitam exigunt. Martium Mariuiri
liquidé de câprili calàcxtradu vineiri Syllaiulfit,dudum-
que trans Tyberim adLutaciprumlèpulchrü,efFolfisocu-
lis,membrisq; minutatim confradis Kücidari. Poft hune
P.Letorius Senator, & Venuleius Triumuir occili lùnt,
M.Marij caput Pranefte mifsu.Quo vilo C.Marius vltima
delperatione correptus, vbi àLucrêtio obfidebatur, ne in
manus inimicoram incideret,cum Télèfino mutu a motte
çôcürrit. Gumq; violentius ipfeinconcurrentemmanus
adigir,6ircaluüvulnus manus percutientis hebetauit, Ita
eo interfedo iple leuitervulneratus ceruiccm leruo lùo
prabiiit. Carinatem Pratoré Sylla iugulauit: Inde Pranefte
profedus oés Mariana militia principes,hoc éft lega-
tos,Quæftores,Prafedos & Tribùnosiuflit occidi. Rur-
fus pugnâgrauilïimam habuit contra Lamponium & Carinatem
duces partis Marianaad porta collinam.- Septua-
/ginta milia hôltiumin eo pralio contra Syilam ftetiilè di-
cuntur.D uodecim milia fe Sylla dediderant,cqteri in acie,
in caftris,in fugainlàtiabili ira vidoris côiiimpti funt. Cn,
PompeiusCarbonem alterû ConfUlem fugientem abÀii-
m in o, & ad Colluram inlùlam fügere conarné cepit, & in
Siciliâ rctradum. Côplutesq; cum eo loeios eius occidit.
Sylla cogni ta Pompdj adolelcétis induftria, annos viginti
& vnum nati, tan tis exercitibus prafecit eum, v t fecundus
àSyllahaberetur. Occifo ergo carbone Sicilian» Pompe-«
ius tecepit, & in Africain tranlgrelîus,erupticne fada circa
Vticam,decem & odo milia hominum interfecit. Quo
hello Qomitius dux Marianijs dum inter primpres pugnat,
occifiis eft. Idemqup Pompeius. Hiarbam Numidia re-
gerilperlecutus fugieprem a Bogude BbccHi Maurorum
regisfilioipoliari omnibus copiis fecit;,Quem continue
fyillam reuerlum tradiifp fibi oppido interfecit. Poft- hac
Sillade Mithridate ingenti gloria triumphauit. Cn. etiani
Pompeius quod pulli Romanorum tributum erat, quar-
turn viceumum annum agens de Africa triumphauit.
Syll^Didatof creams eft, yt doiminatipnis 8$ crudelitatis.
libido honefti 6t pracipui nominis reuerenjia &armarer
tur&yelaretur, vifiis^fttandem priuacus. Greaps itaque
P.Seruilio & Appip Claudio Cpss. hoc fine cpnclula lunt
duo be!la funeftiflima, focial^ ItalicumV8c ciuile Sylia-
num. Hacper annos decem trada lunt. Confiimplerunt
autem vltra cenqjm qui^qUagintal-itiiliaRomanoru£n,yi-
ros Cpnlulares trigintatres ,»P,r«tbrios feptem, dBdilitios
lexaginta, Senatores ducentos, ablqiie innumeris Itali*
totius populis, qui fine1 confideratione deleti lunt. Poll
haec tamen, Sylla mortuo , Lepidus Mariana: partis aller-
tbr aduerfus CatulumSyllanum ducelnfurgens, rediuiuos
beliorumcinereslu(citauit. Bis tunc acie concertatum.eft,
plurimi Romanorum ipla iam pancitate milerorum,& ad-
huGillofuroreinlanientuwii crefi funt. Albanorum ciuitas,
pro jeo quod illucScipip Lepidi filiuscoqfugi!let,obftdio-
neoppugnata e ft, atque excruciata fame. vldma miferabi-
lium reliquiarum dedftione leruataeft. Brutus in cilalpi-
nam Galliam fugiens,perlequente Pompeio apud Regium
interfedus eft. Ita hoc bellum ciuile non roagis clemt n-
tiaGatuli, quam tredio Syllan* crudeliratis, y tignisin fti-
pula,eadem celeritate,quaexortum eft,euanuic. Hpc tempore
Hierololymis Alexandra vxor . Alexandri regnabat,
ex cuius state Iudasos rerum confufio varix opprefterp
clades.
E x p lic itL ib e r O m ::ttis.
IN C I P IT L IB ER
SEX»TVS,
■ Arco Æmijio Lepido QAZatuio Coss.annus ab
Vrbe ebudita D CL X X III. fonantibus,- vndi-
que nouis bellorum fragoribus^quorum vnum in
1 Hilpania erat, aliud in Pamphylia & Cilicia, ter-
.tium in Macedonia, quaftum in Dalmatia. Nam Sertorius
vir dolo atque audacia potens, cum.paraum Mariana-
çum fuiiïèt, timens- fprtunam cæteroruni,, qùi inçerempti
erantjfugiensexAfiiçadelapfusinHilpaniaSjbellicofiffi-
masgentes Hifpaniæ in armf excitauit.. AduerfufnhunC
vti?rëuiterdefiniàm,duo'duc’es milfi: ,Q; Çæcilius Metel-
lus, fiiius eius qui Iugurthawïegem viçit : & L. Domitius
Præçon^Qupruro Dominus ab Hirtnleio Sertorii diîce
cum exercitu opprelfus eft , Manlius Propos, è Gallia in
Hilpaniapi cum tribus lëgipnibus, & mille quinge»wis &-
'-quiribtis tm l^ e li^ ^ tq tiam cum Hittuleio pugnam
sqliftrqit, , A quo caftris copiilqud nudatus, in oppidum
fjilçfganï pene foins refugit.
Ppfteacum ipipar pugnæ lolus Metellus pugnaret,Cn,
jPompëiusadHilpaniamruilfiw eft, Metefusmultispræ-
liis fatigatus, per deuiaoberrans, hoftem mora fatigabàt,
dbnec Cn. Pompeii caftris lociaretur. Ita duobus duci-
bus aduerlfs, Settprius fortuna varia fæpc pùgnauic. Pom-
pçî^çpntoado àpud Palentiam exercitu Lauronem Æb.
tinùit ciuitatem, quam tune Sertorius fuperato fugatoque
Pompeio'çaptàmvi craeritiffimedepopulatuseft. Reü-
quum agmen Lauronenfium quod cædibus fuperfuerat.
miferabuf eaptiuitatë in Lufitaniam transduxit. Pom-
pei.um autem, hoc eft iilihfri Romanorum ducem àlèvi-
durafuiilpgloriatuseft. quem magnaprædicumfiduçia’ad
hoc bellum nqn pro Confide, led pro Confulibus Roma
mifilîèt. rFüTffe tunc Pompeii triginca miliapeditum,mille
équités Galba lcribit : £ertoriurn autem feptuàgirita mi-
lia peditum, odo milia equitum habuiflè commémorât,
poftea vero Hertuleius cum Metello congrelïùs apud Ita-
Biblioth. Vet. Pair. Tom. 8.
licam Betiçæ vrbem, viginti radia milftura perdidit. Vi-j
dufque in Lufitaniam cum paucis refugit. Pompeius Bel-!
gidamCe^tibériç vrbem cepit.Sertorius deinde cum Pompeio
CQngrélIiiSjdecera milia mili turn eius interfecft.ex a! o
Cornu vinçente; Pompeio tantuhdemipfe perdidit. Multa ,
præterea.inter eqs praclia gefta funt. Meramius Qu^ftor
Pmopeiijidemqi vit fororis ei9,occilus eft: Hirtuleii fratres
interredi, Perperina qui le Serçorio iunxerat,comminutus
eft. Poftremo ipfi; Sçrcoriils.bîftauo dedinbapn^ belli in-
chbati, iildem quibiis & Viriatus luorum dojis, interfe-
dus eft. Finis hide bello dacur per Çn. PoropÇiura ado-
lelcentem, & Q^Metdlum piumV^tque omnesprope HR
fpaniæ ciuitates in deditionem populi Romani redadæ;
Romanifque yidqriam fine gloria dedit. Quamuis'Pcr-
pennarn poftea pars exercitus eius lecuta fit, qyi a Pompeio
vidus cumvr^iuerfo exercitu fuointerleduscft. Ci-
mtatibus ycro cündis vftro aefine mora per deditionem
receptis, duæ tantum reftitenint, hoc eft Vxamia& Cala-
gurris:qilarara Vxamiam Pompeius euertit: Calagurrim
Afrâniusiugi obfidione confedam, atque ad inftiracraef-
cam milerandainopiacoadara, id eftj vxorqm cadaueraaçT
que hberocuhifacientes fibj cibos,vlrimacæde inceiidip-
que deleuit. Percuflbres Sertorii poemiujn ne petepdum
quidem à Romanis clïè duxerünt , quippe qui meminiR
fentantea Virfea peravlforibus denegatum; IntereaMa-
cedoniçum. bellüm Appius Claudius lortitus, leuia praj-
lia habuit contra varias gerites, quce:Rhodopatn prouili-
ciam incolebant, & Macedoniam crudelilfime ftepopula-
bantur": nam inter caetera diduaudituque liorreuaa, quae
in captiuos'agebant,raptis quum pbculp.-opus ellet,hu-
ijianorum capitum offibus cruentis ,capillarifqueadhuc,
ac perinteriores cauernas male effiifo cerebro obliris vto-
bàntur: quarum cruentiffimi atque immanilpmiScordi-
fei erant, Has itaque,vt dixi, Claudius pellere Macedonia:
ftnibusbello putauiç, magnilque le molibusobiecit malqrum.
Vnde cumanimoægçr&çuriscircumlèptu^,-mof- j
boinluper correptus eftet/interiit, Midas efteiluçcedbt
C.Scr.boniusCuriopQftConlu’atu, qui attentat^ram fu-
periore bpllo gentium vim declinans , in Dardaniam arma
conuertit,eamque lupcfauit,& vfijue ad Danubiiim
penetrauit, & intra triennium bpllofinem dedit. Ad Ci-
liçiam & Pamphyliam miftus èft P. Serùiliusj^x Cb.nfule
vir ftrenuus. Is ergo Çiliciam, & Pair.phyliam cnidelilfi-
meadortus, dum lubderp ftude.t,pene deleuic,Çiliciarà
Scyrbes eius obltftas oppreftalque cepit, PrætereaOlym-
pum montem peruagatus , Fhalelidem euertit , Çoriçum
■ diruit. Tauri quoque montis laterain Ciliciam vergeutia
peruagatus,l|aurosoçllo firados in deditionem redegft,atque
intra triennium bello fine'm dedit, Primus omnium
Romanorum per Taurum duxit exerçitum, aç limitçm iti-
neris fecit. Is reuertens triumphum accepit, Sc nonien
Ifaurici meruit, At in Illyricum milîus eft C. Cofconius
pro Conlùjé. Is protrita,lubadaque Dalmatia, Salonas vr- ’
.pern florentilfimam poft biennium tandem expugnauit &
çepit, & compofito bello Romam rediit. Iildem témpo-
ribus Cos. Mi Æmilius L'epidus CatulicoJJpga ciuile bellum
voluit commouere, intra vnam tamen æftatem motus
eius oppredus eft. Ita vno tempore multi fimul triumphi
fiierunt: Mctellide Hilpania, Pompeii lècundus de Hilpania,
Curionis ex Macedonia , Séruilil ex Ifahria.- Anno
Vrbis conditævDCLXXV.I. L. LicinioLucullo ,& M.Au-
. relio Cotta Coss. mortuus eftNicomedes Rex Bithyniæ,
Sc teftamento populum Romanum fecit hæredçm. Interea
Fimbria Marianorum lcelerumlàtelles,homoqmnium
audacilfimus, Flaccum Conlulem, cui legatus erat, apud
Niçomediamocçidit:ac nioxarrepto exercitu Mithridatis
filiumex Afia ad Nicopolim fugat , ftationem Mithridatis
inuaditjiplumque e Pergamo pellit, fugientemquç inlè-
quutus, apud Bithyniam oblèdit. Etptofeétb cepiftet, fi
LiTucullus ciuilibus (filcordiis curam Reipubliçsprsçu,-
liflèt.eumque mari coartarc obiedadalle vbluidet. Inde
Fimbriafllienfibps iratus, dq^ibus pro Syllanæ paras ftu-
dio obiedu portarum r;epulfusvidebatur,iplam vrbem Ilium,
antiquam illam Romæ parentem, funditus, cæde in-
cendioque deleuit.Sed earn Sylla conrinuo reformauit.
■' T Idem