C A P . XL IX.
Quat mirâtes Romanorum îàutbranim Rex inuafity & de de-
terioributfaftis Leonit Auguß't.
C A P. L.
DeRomoaldo Beneuentano duce,& Gifulfofilio eins.
C A P . XL
De mimicitiis Pemmonis contra Calixtum Patriarchum.
C A P . L I I .
Bellum Ratcbis contra sUuós.y
C A P. LIIL
Quomodo Rex liiitbtahdüt Pipirto Karoli régis filio capiüum
totondit.
C À P. LIV.
Sarracenirurfum Gallias repetentes à Francis fuperantur; &
quomodo Liu t brand ns istfolatiurn F rancor um iuit.
C A P . XV.
De Trafeihunie dute Spöletano, & Gifulfo Beneuentano, &
Gregor to,& regno HdpraHdi.
r r c a p . LVi.
Quta mortiio Gregorio Gothfcalcm in Bentuehto dux faftus
tüx&qttomodo rexliutbrandus bellum in Pentapoligeßit.
ËXpliciunt Capita.
Ihcipit
L I B E R S E X T V $
Dè geftis Längobär-
dorunx..
Gap. I.
V m iftaapudLangobardos'trans Paduhi gé*.
runuir, Romoaldus Beneuentanorum Dux,
congregataexercitlis multitudinc, Tarëntuhi
expugnauic & cepit* pariqj modo Brundufifo
&pranemillam quæ iii circuituëft latiffimâ regionem foæ:
ditioni fiibiugauic. Coniunx quoq; eius Theuderada,èodé
tempore foras miiros Beneuen tanæ ciui taris, B afilicam in -
honorem Beati Petri Apoftoliconftnùitjquo in loco mul-
tarum ancillar um Dei coenobiu m inftituic.
C A P. II.
Romoaldus qiioqj poftquam fedécim ânrios ducaturii |
geflit,ab hacluce fubtraékus efttpoft quem eiusfiiius Gri-
moaldustribus annis Sarnnitum bopuloS rexit. Huxç ih
coniugio fociata fuit WigiIihda,foror Cunibertijfilia Ben
taridi regis. Defon&oq; Grimoaldo Gufulfos éiüs germa-
nus dudor effé&us eft,præfuitqi Beneuentôânhis decem
&frptem.Huie fociatafqit Winiberta,quç eiRomôaldum
peperit. Circa hæc tempéra, cû in caftroCaflùiôjvbi beà-
tiffimi Benedidi facrumcorpus requiefèébat j aliqüantis
iam elapfis annis,vafta folitudo exifteretjveriientës de Ce-*
nomannicorum vel Aurelianenlîum règiéiiè Françi -, dürii ;
apudvenerabile corpus pemodare fe fimulalfrht,eiufoerh
veneràbilis^atris,pariterqjeius germanæ venerâdaî Scho*
laftic» oflà auferentes,in foam patriam afportauerùnt. Vbi
fingillatim duo monafteriain vtriufq; hortprem»B.Benedi-
di,& Sandæ Scholafticæ Conftruéb font. Sed cértiïeft no-
bis os illud venerabile, & omni nedàre foàiiiüs, & oçulos
femper coeleftia contücntes, cètera qùoqj membra quam-
uis in cinerem defluxa* temanfifle. Soliim e tenim fingula-
riter dommicum corpus no Vidit corrüpriônetn. Cecerum
omnium fànttorum corpora * in æternam poftéa glériani
reparanda, corruptioni fobiedâ functus eXceptis, quæ ob
diuina miracula fine labe (eruantur.
c A P . i i ii
^ At vëro Ràdoald us, quem àpud Forum-Iulij præmifi-
mus ducaturri téniii(Te,cum ab èadem ciuitate abciTet,Anf-
fritdecaftro Reuniàduçatum eiUsâbiq; regis hutu perua-
fit.Quô comperto RodoaldüS in Hiftriaih fiigit,ac qeinde
naüi'gio 'pér RauennàrtiTicinum ad CütlibcrtlUn rëgem
peiucnit. Ansfriçvcrp noncontentus ducatuin Foro-Iu-
lianenfîum regerejinTupeirconcra regém Cunibertum re-
bellansi'rêgnünSeïusinuàdère^Vbluiti Sed comprehénfos
Vcrona^ad regem du&us, euulfîs oculis in exilium re-
trufos eft.Toro-Iulianorum autein ducatum poil hæc. Ado
frater Rodoaldilöciièruatoris nomine per annum Ôonen-
fes ftptemgubernauit.
C A P . IV.
Dum hæc in Italiageruntur, Hærefis apud Conftanti-
nopolim orta eft,quæ vnam in Domino nofrro Iefo Chri-
fto voluntatem, & opefationem afleucrabat. Hanc autem
hærefim excitarunt Gregorius Patriarcha Conftantinopo'
litanus,Macarius,Pyrrhus,Paulus &Petrus.Quam ob cau-
um Conftantinus Auguftus,cctum quinquaginta Epifco-
pos cpngtegari focit:inter qttos etiam fuerunt legati S.Ro-
manæ£cclelïæ,miiîî ab Agathonë Papa,Iohanncs Diaco-
nüs,&Iohaiines Pértiiehfis Epifcépüsi qui omnes eâdem
hærefim dafonaüerunt. Ea hora tsotæaràrieârumtelæ in
itaëdip populi ceciderunc, Vt omnes miraretuf. Ac.per hoc
iignificatum eft, qüod,fordës hætôticæ prauitatis depuliæ
^ GfCgorius quidem Patriarcha córredus eft > ceteri
verq inmadefenfionc perfouetantes anathematis vltione
perCulfr Eo tempore DamianusTicineh fis Ecclefiæ Epifcopus/
ub nonnne Mànfueci Mediolanéfis Archiepifco-
pi.hac de caufolatis vrileni redæq; fidei Epiftolasn compo-
iuic,quæ ih præfata iypodö noh ihfcli^ie foffragium tulit.|
Redaautem &vera fides h.aec eft,vt in Domiho noftro Iefo
Chrifto, ficut dùaè font naturæ,hoc efFDei & hominis, fic
èriam duæ efle crëdantUr voluntates hue opçrationèài V is
aüdircdéeoquidDeitatiseft? EgOjinquic, & pater vnum
tou s . Visaudire quidhumanitatis? Pater maiótmCvefti
Ceirne fecundum humanitatèm euha ih naui dormien tem;
cerne eius diuinitatem,cum Euàngelifta ait: T uncforgens
ihiperauityentis.&.mari, &fadaeft tranquillitas magna;
HaeCeft fextafynôdus vniUerlàlis, Conftantinopoli celd-
brata, quae GræçoiêrmonecOnfçripta, temporibus Papa
Agathqnis,exequcnte ac refidente Gonftantino principe,
mtra ièpta palatij foi;
. C A P. V.
Histemporib.per indidfonem odauam Luna eclip fin
paflà eft. Solis quoq,edipfis eodem pene tempore ? hora
diei quafi décima,quinto Nohas Maias eftèóta eft moxque
fobfrcuta eft grauiffima peftià tribus menfibus j hoc eft Iu-
“°> Augufto, & Septembrio: Tantaq; fuit multitudo mo-
riermum,vr etiam parentes cum filiis, atq; fratres cû foro-
ribus, bini per feretrapofiti.apudvrbehrRomam adfrpul-
chra dedüCerehtur. Pariétiam modo hæcpeftüenria Tici-
hum quoque depoputata eft,ita vt cundis ciuibus per iuga
monrium ieii per diuerlà ioca fogientibus, in foro& per
plateas ciiiiratis herbà: &frutéta'nafrërentur.Tuncq; vifi-
biliter m ul ti s appar ui t ,quia bonus & malus angelus ia^odU
per ciuitacem pergerêht, Ôè ex iulfo boni angeli, malus an-
ge.luâ, qui Videbatur Vôna.b'ulilrn manu ferre, qiiotiens dé
venabulo ûftiuni Cuiültunqj domüs percufiilTet,tôt de ea*
dem dOittO diq leqüéhri homihésinterirent. Tuncperre-
uelationem ctiidarft didurn eft j qüod beftis ipià prius non
quiefcèrëtj quàiftih Bafilica Ëeati Pétri,quæ ad Vincula di-
citur -, Saudi S ebaftiani rtiartyris alfarium ponerctur. Fa-
dumqj éft, & d ela ti s ab vrb e Romà Beati S ebaftiani ihar-
tÿris reliquiis, triox Vt in iàm dida bafili^altatijâih cohfti=
tütuiri cft, peftis ipia quieuit*
C À P, Vi* .
Rex vero Cunibertus, düm póft hâ?c cùni ftratore foo,
qui lingüa propria Marpahiâ dicitur, confilium iniret in ci-
ùitateTicinenfij quomôdô Aldonem & Graulbnem vita
priuare debetëtj rêpèhtè in fenèftra,iuxtaquâ Confiftebât,
vna dé màiufcfois müfca cOhfedît; Quarh Cunibertus cul-
tello vt extingueret percuterè volens* éiüs tantum pedem
abfcidit. Aldo vêrô & Gràufo * düm â'd Palatium regis confilium
nefriéntes Vehirent,cü bafilicaêiàhdi Romani mar-
tyris, quæ ptope Palatium lira éft, propinquàflent, répété
eis obuius quida claudus vno pede truncato fàdus eft,qui
eis dixit quod eos Cbnibettus^iad eu pergerent,occiforus
effet. Qui hæcaüdiétes, magrto timoré correpti, poft al ta-
rium eiufdé bafilicæ confogerunc. Moxq; Cuniberto régi
nuntiatu eft s quod Aldo & Graufo in bafilicam Beati Romani
martyris cohfugiiïènt. Tune Cunibertus ftratorem
fuum
foumarguere cæpit,vt quid confilium fuum prodere debu-
iflet. Çui foiçjftrator itarefpôndjt y Domine mi rex, tu friss
qpia poftqiiä hoc confiliati füinUs.egO à cuq confpédiinon
exiui,& quomodo hoc aliciii dicere potui? T une rex acTAl-
donem & Graufonem mific,interrogans ëos,adquidinlôi
cuinfandum confugium feciflentPQui refporidentes idixer
ruht,quia nun tiatum eft nobis,qüod nos dôminüis Rex oc-
cidere vellet. Iteratarexmifit ad eois »frifritäsqujs fuit illéj
j qui eis mint iauer it, man dans, vt hifiei nuntiacotëm prode-
rent,eius graciam inuenire nçn poflenr.'t' uneilli fieufc fadu
fuerat, régi nan^erunç dicentes,claudum hominem ob-
uium fe habuiftè, qui- vnum pedem trunçaeum habebat:, &
genu tenus crureligneo vtebatur:&h ûefuifte foi interitus
nùntiü.Tuncintellexit Rexmufram illam cui pédem trun-
càuerat, malignum (piritumfuiflè, & ipfàm foi fecreta con-
filii prodidillê. Qui ftatim Aldonem & Giaüfohe'm tnfoa
fide deeadem Bafilicäfofripiens, eifoem culpampepercit*
& in reliquumepfdéhi in loco habuit filiorum*
C kP > ^V IL
Ëo tempore floruit ih àrte Grammatica Felix, patrùüs
Flauianipræceptoris mei, quem in tantum Rex dilexit,vt
ei baculum argento auroque décorât um, inter reliqua fo«
largitatis munera condonare t.
Ca P. v iii.
Per idem qiiôqüè tempus ïohannes Ëpifropus Bergô-
matîs Ecclefiæ, vir miræ ranâitatis extitit.Qui cum regem
(^.qnibertum in cpnuiuio dum fèrmoeinaréturoffehdiflet,
rexeiàd hofpitiumreUertenti equumferocem & indomi-
tum,quiimmenfr> fremitu foperfefrdentés tertôallideré
folçbat,pcæparari foc;t. Cuicum EpifrOpiis fopèrfediflet,
icamanmetus exritit,yt eum blando inceflu vlq; ad domum
propriam deportaret. Quéd rëx audiens, & Epifcopum ex
eo die honore debitO coluit, 8c ei ipfiim equum, quem fuâ
feflione dedicauerat, donolargitus eft.
'CÀP; ÎX;
lîac té ni peftatê nôâii ftella iuxtà vërgiïîas,celq ferênô j
interdomini natalem & tfyeophaniam',apparuit, omnimo-
do inumbrata.veluti cumLu na fub nube eft conftituta.Poft^
hæc menie Februario, die media, ftella ab occafu exiit,qùæ
èorn magno fulgorè in partes orientis declinauit. Dehinc
inenfe Martio Vefoüii eruótauicincendiö pec dies aliquots
éc om nia virentia circuraquaque præ p uluere & cihere il-1
“ îiusexterminatàfunt.
CAP. X.
. TüncSatràcéhonim gens infidelis & Deo inimicà,éx
ÆgyptoinAfricamcumnimiàmultiiudinepergensjobfèf^
film Carthaginem cepit, captamque crudelitèr depopüla'tà
eft,&ad folum vique proftrauit.
CAP. Xl;
Inter hæc Cônftantinüs ïniperator àpud Çônftaritihô*
polim moritur,& eius minor filius Iuftinianus Romanorû
regnum fo(cepit,cuius per decé annos gubernàcüla tefiuit.
Hic Africatn i*Sàrracenis abftulit\ 6c cum ëifdem pacem
têrrà mariq; focitHic Seigium Poiitificehl, qùiaîn erroris
iliiù§ (ynódö,quam Conftantinopoli fécerat.faüére 6c foba-
frribére nôlüit.miiroZachària protoipatario fiiO.füffit Co- |
ftafitlriöbólithdèpórtari.Sed militia R^Uenhaè, Vicinàrum6
que partium,iuflàpriiicipis nefandacontëmriens, eünderti
Zachariam cum contümeliis ab vrbè Romà& iniuriiSpé-
. pulit»
CAP. Xîï.
Contraîiuhcîu(lüniahumi-eo Auguftaienl dignitatem
arripiens, eum regno pthiauit ; Règnumque Romahôrunl
tribus annis regens,Iüftiniahum exulêrtiin Pontd frrqauit»
CAP. x i i r .
RurfiunqueTibetius contra huüc Leohertiinfurgens,
regnum eius inuafit, eumque toto quo ipfe regnauit tempore,
in eadem ciuitate in cuftodiatenuit. _________
CAP. XIV.
Hoc tëmpôre Sÿnôdiis Àqâileiâé « à a ob impèritiam fi-, '
dei,quintum vniherfolé Conciliumfofeipere diffidit, doped I
fiilutaribus Beati Papæ Sèrgii mönitis inftruiäa, & ipfr cum
ceteris Cfihfti Ecclefiis ânnùére confrntit. Fâûa autem eft
hæc SyhOdus Conftahiinopdli, tempéribuâ Vigilii Papæ,
fob Iiiftiniânô principê,contra Theodörum '6c omhe s næ-
reciqOs,qui beatam Mariam folüm hominem ■, hon Deum
& horninem genüifle afehiabant.In qua (ynodo catholice ;
'eftinftitutum vt beataMatiafemperVirgo, 0*910/.®- dice-
ietur.quiaficut catholica fides habet -, non hominem fo-. |
lumsfr d Vere Deum & höminem gënuit. .
GÀP. XV;
i His diebus Cedoaldiis rex Anglorü Saxorium,qni iriultainfua
patria belk geflèrat, adChriftumconuerfos Ro-
mam pröperauit. Qui ad Guniber tum regem vehiens ,ab
eo mirifice fofreptus eft;is cum Romam péruehiflèt, aSer^
I gio Papabaptizatus, Petrulqueeft appçllatus >6c àdhucih
albis conftftutus, ad régna cæleftia migrauit. Cuius cbrpüS
in Bafilica beati Petrifrpultumeftj OC hoefoperfe epita-
phium dèfrriptumhabët:
Culthenépés, fobolem -, polléntià régna, triumphöss
Ëxuuias, proceres,tnænia,caftfà,lares:
Quæ que patrura vir tus, & quæ congédiât ipfe •
' Cédoald àtmip'otën'Sjliqüit amore Dei^
Vt Petrum fedemque Petri réx cerneret hofpess
Cuius fonte mêrasfothëretàlmüs aquas,1
Splehdificumque iubar,radian ti carpéret hauftü,
Exquo viuificùs îpléndor vbiqüe fii%
Pérfpiciehfqué âlacér recidiuàè præihia,vit^,
Barbaricam rabiem nomèn & iride fuum.
Gonuerfos conüertit ouahs,Pêtrumque vocari
Sorgms.antiftes iuffityt ipfepatèir.
Ëo nte renalcentis quem Chrifti gratia pürgahis*
Protinus albatuni vexit in àrce poli;
Mirafidps regis,dementia maxima Chrifti,
Cuius confilium nullus àdire.jpôtéft.
S Ofpes énifti Venîèhs fu^remo ex orbë Britàhili»
Per varias gerites, per fréta,perqtie vias.
Vrbem Romuîëam vidit, témplumque vêrehdum
Afpexit Pétri, mÿftiçadohagërehs; , ,
Càndidus inter ouesGhriftifociabilisibit. -
Corpore nam tumiilum, mente foperna tenet.
Commütaïfe magis feeper orum iiifigniacredas, t
Qüëm régnümC hrifti promeruiflè vides»
Hoc tempéré àpud Galîias Fràtiéôirürti regibus k folita
fortitudine& feientia degenerantibus, hiquiniaioresdé-
115 us regalis eflè videbantur admihiftrate regni potentia, 8c
quicquid regibus agete més eft ccepêrunt,quippe cum coe-
UtuS effet dilpofitum, ad hôrüm prôgeniem Francorü trâf-
! üehi regnum. Fuitq; eO tempore maiot domüs in regio Pa-
| latio ArnulfuSjVirvtpoftmodüm clarüit,Deo amabilis & I miïi fanditatis. Qui poft gloriam fæculi Chrifti feruitio fo
i fiibdehs,iTürabüis in Epifropatu extirit,ac demû Eremitica I vitâm eligensjlcprofis VhiUerfà præbeht obfequia,continë-
tiffimë vixit.De cuPmirabilibus àpud Mejctenfem Ecclefiâ, J
Vbi Ëpifropatumgeflit,liber extat eiufdem miracula ÔC vitç
âbftinèiitiam concinens, Sed & ego in libro qué de Epifco-•.
biSëiufdërh ciüitatis cohfèripfi,flagitahte Angilramno viro
!hitilfihlo,&fanditate præcipUO,præfatæ Ecclefiæ Archie-
pifcopéjde hocfacratiffimoVire Amulfo, quædaeius nii-
randa compofoi>quæ modo foperfluum duxi replicare.
; CAF. XVII.
. Inter hæoCunibertus cunûisamabilis princeps, poftq
duodecim annosLangobardorum regnum poft patré folus
obtinuit, tandéab hac luce (ubtraduseft. Hic in capo Co-
ronatæ,vbi bellü côtra- Alachisgeffit,in honore Beati Gre-
goriimartyris monafteriü conftruxit. Fuit aut vir elegâs,&
4
P