A
Pax totitu
orbis lub
Augufto.
Zuc.t.
B
Mat’.k. 24
c
D
Gen. 49.
tibus enimbellis in toto orbc terrarum, Chriftus pax
noftra oboritur, Quod vt vcracitcr agnofcafis , vete-
rcs fi placet fingularum gentium reuoluentesperluftrate
hiftorias, & inuenictis vfque ad vigefimum o£fcauum
annum Cxlaris Augufti, cuius quadragefimo primo
anno, Chriftusnatus eft in Iudxa, in toto orbe terra-
rum fuilfe difcordiam, & fingulas naciones con,tra vi-
cinas genresarfifle ftudio prxliandi, ita vt cxderent 6c
cxdcrcntur. Orto autem Domino faluatore, quando
fob prxfide Syria! Cyrino, prima eft in orbe terrarum
faäa defcriptio, & Euangclics do£lrinx pax'Romano
imperio prxparata, tunc omnia ceflauerunt bella, &
nequaquam peroppida 6c vicos exercitabantur ad prs-
lia, fed ad agrorum cultum, militibus tantum, legio-
nibufque Romanis contra barbaras nationes , bellan-
di ftudio delegato. Quando completus eft Angelorum
ille concentus : Gloria in excelfis Deo, & in terra paxho-
minibns bona voluntatis. Hoc enim modo in diebus cius
ovta eft iuftitia & 'multitude pads: Ecce figna tempo-
rum natiuitatis Chrifti, ficut pacifica à Prophetis future
prxdiéla font, i t a n o b i s pacifica quidem, led
iam tranfaäa nofcuntur. Iam ergo impleta flin t, ncc
enimadhuc vllatcmporapacificatutura credenda font,
cum. feculum lftud bellorum potius, quam pacisfine
claudatur,~ dicente Domino ad difcipulos , quando
enim petiuerunt ab eo fignum de confummatione fe-
culi, iiceis'refpondit: Confurget gensingentem & regnum
inregnum & estera qua* fequuntur. Quia igitur prsmi-
fimusde pacifiçorum temporum (ignis-, nunc iterum
dicamus de diebus nouilfimis , in quibus occurforus-
prxdi&useftaduentus Domini laluatoris. Ecce à duo-
bus his prophetis, Michxa 6c Efaia, pacifica natiuitatis
Chrifti prxdiäafonttempora. Sed vtrique dixerunt
in nouilfimis diebus ea elle rutura. Cur inquam ea ipfa
fignatemporisprimi aduentus Chrifti in diebus nouilfi-
misfuturaefle portendunt,. nec tarnen in annis à prin-
cipio mundi computatis rants rei lacramentum aperire
molitifunt, nifivt ego pro tenuitate fenfos mei exifti-
mo, meliusillisvifuni ruifle, dies ipfos nouiffimos in
dcfeâai lfraëlitici regni, debere intelligi, quando dux
& Prjnceps de ftirpe Iuda defccit, quam in annorum
opinione conftirui. Si enim dixiflent ( verbi gratia ) a
principio mundi vfque ad aduentum Chrifti erunt anni
tanti, non laris videretur ibi aliquid nouilfimura arbi-
trari, cumadhucpluresreftarent anni, videlicet , vl-
que in finem mundi. Atvero quia dixerunt ea ipfa qua?
de Chrifto prxdixerant in' diebus nouiftimis elle com-
plenda, nouiflimos dies illos credo intellexerunt, qui
in illo regno, deficientibus principibus de ftirpe Iuda
nouiflimi adprobatifunt, quando in illo populo prius
Hcrodes alfenigena fuceelfitin regnum, cuius tempore
Chriftusin Iudxa natus cognofcitur. Quanquam &
aliter dies difti nouiflimi pro lextaxtate, qusqmniho-
minipoftremaeft, intelligantur. Dies ergo iftinouifli
mi, pro-fexta s tate, qux ora ni homini poftrema eft,
intelligantur. Dies ergo iftos dixerunt nouiftiinos, fed
pacificps, in quibus Chriftum nafei oportuit, quos &
Michsas prxdixit , 6c Efaias nihilominus nunciauit,
ne fecundumerrorem veftrum adhuc expedlaren cur fu-
turi. Sic fignum eorundemdierum Iacob Patriarchs a-
peruit, quando vocans ad (e filios fuos, diesipfosfi-
TresinquamviriiftidiurrioSpiritu pleni, quafi vno ore
locutidies illos nouiflimos prxdixerùnt, in quibus magnum
hoc complendum cernebantin fpiritu facramen-
tum.
Ecce duo figna monftrauiraus , quibus & pacifica
tempora, 6c dies nouiflimos m. tempore natiuitatis
Chrifti procurrifle oftendimus, quafi pacem ortam
in diebus nouiftimis diceremus. Nunc tertio loco fe-
quitur, vt dicamus dc teftimonio prscurforis, quo
vox prxconis aduentum prodidit Iudicis. Sic enim Malachias
poftremus pene Propheta lfraëlitici populi,
non folum natiuitatis Chrifti, fed 6c prscurforis cius
fignum manifefte prxdixit. Aitentm : ecce mittam angelum
m a im , & projpiciet viam ante faciem tuam, & fubito
veftiet in templum fuum Dominus, f quern vos quaritis, Angelus
tefiamenti quern vos v ult is. Quod teftimonium vos liquidem
de Heliaaccipitis didlum, nos de Ioanne cre-
dimus Prophetitum , 6c dicefcce 6c interprétante hoc
ipfum Chrifto Domino & magiftro noftro, vbi hoc dc
prscurfore Ioanne volens intelligi dixit : ifie eft de quo
feriptumeït. Ecce ego mittam Angelummeumante faciem tuam.
Sic enim natiuitatis Chrifti adiientum fexmenfibus prse-
currens loannes aduçnit, 6c digito ipfum Dominum
incarne pofiturn demonftrauit, dicens. Ecce Agnus Dei,
ecce qui tollit peccatum mundi. Pcrhibuit. quippe teftimonium
prscurfor Domino fuo , & verbo (ed teftimonium
nabens in aqua, Saluatoris adefle manifeftam
docuit in carne prsfentiam. Huius quippe figuram te-
nuit Iras-ille Odolamitis , quem in Genefi legimus,
cum .Iuda in toudendas oues in Thamam venifle. Et
enim Indas hie Chriftum ipfum fignificat, quia & car-
nem Chrifti de ftirpe Iuda credimus propagatam. Pa-
ftoraûtemeius riominis Iras Odolamitis Ioannem infi-
nuat. Adolamienim inteupretatur teftimonium in aqua.
Cum hoc plane teftimonio Dominus venit, “habens
quidem teftimonium maius Ioanne, fed tarnen propter
oues infirmas, hoc teftimonio eft vfus in aqua. Nam 6c i-
pfe Iras,quod nomen illiuspaftorßfiiit,interpretatur fracas
mei vifio. Vidit enim omnino firatrem fiuum loannes,
fratrem foùm vtique Chriftum, fecund um (èmen Abra-
hae, qu an d o eum fal utauit ex vtero, agn oui t per fedtius ex
columba. Etideotanquam Adolämites verum teftimonium
perhibuit in aqua.
Ecce diximus per Iudae perfonam fignificatum tunc
elße Chriftum , & per Iram Adolamitem fignificatam
fuifle perfonam Ioannis, quæ duarum fignificatio per-
fonarum, diuius quoque MalacHiæ Prophetæ vaticinio
declaratur, quod de Chrifto 6c Ioanne Prophetatum
exequitur. Ecce, inquit, mittam Angelummeum, & projpiciet
viam antefaciem tuam, & fubito veniet in templum fuum
Dominus, quem vos quaritis , & Angelus Tcßamentiquem
vosvultis. Iam hic profpicite fi poteftis , quomodo fubito
in templum fuum venturus eile dicatur, fi aduen-
tus eius dehnita à primordijs mundi annorum fuppu-
tatione colligitur. Non enim fobito venit, quod defi-
nitis annis oecurrit. Quod autem hoc teftimonium de
Helia Propheta didfcum exiftiraatis, nec nori', 6C quia
hoc quod (equitur ; veniet ad templum fuum dominator quem
vos quaritis, ad Chriftum vtique veftrum refcrtis,quem
in vltimo tempore venturum eile putatis , fatis miror
quomodo vos rerum exitus non doceat veritatem. In
quali enim templo fuo veniet d roiliternoüiffimofeappellauit, & dixit; Congregamini ominator , quod vrivt
annunciem qua ventura funt vobis diebus nouißimis. Gon- j que ad fundamenta vfque deftrudtum e ft, aut fi ab a-
\gregamini & audite filij Iacob, audite lfrael patrem veftrum.
Vbi etiam ad Iudam , de cuius femine ortus eft Chriftus
lie d icit; Non deficiet princeps de Iuda, nec dux d'efee-
moribus eius, donee veniat, cut repofitum ett, &ipfeeritex-
pectatio Gentium. Ecce manifeftumeft, 6c claret quod
iam tranladbi , & necdum adhuc futuri intelligantur
dies ifti nouiflimi, quando ifta exprimitur yt dicatur;
Non deficiet princeps de Iuda, nec dux de foemoribus eius, donee
veniat cui repofitum ett: Ecce manifeftum lignum no-
uilfimorum dierum , in quo celfmtibus principibus
vel ducibus de ftirpe Iuda, rex Herodes fuccedit alie-
nigena, in cuius tempore Chriftus natus eft in Iudsa *.
lio extruendum eft aritequam C h r i s t v s adueniat
quid Chriftus vefter amplius fadturuseft, fi ab alio re-
ftituta fuerint omnia? Si enim, vt vos vultis, Heliam
in hoc locoaccipitis, vbi Angelum tantummodopro-
nunciatum auditis , cur in loco vbi idem Propheta
tempus ipfum primi aduentus Chrifti præcinit , nomen
ipfius Angeli hon expeeflit, 6c Heliæ nomen ibi
abfeondit? Qui enim in fine Prophetiæ fuîe nomen Helix
obcaulamfinisfieculiexprelfic, illicvbi tantummo-
do Angelum nominauit, Helix nomen cur taceretur
non fuit. Nam hie vtique vbi Heliam ante finem mundi
venturum elle prxdixit, fie ait : Ecce ego mittam vobis
I . jjjeliam PtophetamTbesbitem,antequdm veniat dies Dominima»\
\Miilach 4.! gout &horribilis, vt conuertat cordapatrum ad filios, & corda
I j fi Horum ad patres eorum. Ante enim aduentum iudieijj mit- •
L.jias tèt Dominus Heliam , adconuertendumcorfiliorumad'
:Htimis COrPatriarcharum, Sc prophetarum, vtcredatpofteritas
I« ia**H corum in Domino Iefu Cnrifto, quem ad Patriarchs &
,m' prophets vaticinantes expeäauerunt. Nam fi hadfcenus
Efiù.6.
Iudxi re6fè credunt, ob quam cauflàmper Heliam eos
conuertiin nouiflimo Propheta teftatur ? Hxc enim pot-
funtnuncintelligere Saluatorem quemaudiunt, nifiin
finem mundi dum fuerit confummatio fxculomm. Pro-
nuntiatenira hoc Dominus per Elkiam,Prophetam, dicens
r4.fi gno ;
Aduentus
Chrifti.
'faIm. 7 1 .,
: Audite audientes, &nolite intelligere, & videtevifionem,
érnolite cognofcere. Excaca corpopuli bums, & auresaggraua &
oculos, ne forte videant oculis fuis , & auribus fuis audiant &
corde fuo intelligant, & conuertantur , & fanem illos. Et
dixit Propheta : vfquequo Domine ? Et dixit Dominus : Donee
defolentur ciuitates fbfque habitat ore, & domus fine bomi-
ne, & terra relinquetur defer ta , & longefaciet dominus homines.
Tunc conuertetur, & er it inoftenfioneficut Terebjntus, &
ficut querem qua expandit ram os fuos, fernen fanftum erit quod
fteterit in ea. Iam ergo cognofcite ternpus hoc cxci-
tatis veftrs vfque in finem mundi prscùrreré , in quo
nonagnolcitis Saluatorem. Et mfiante aduentum Helix
, in ;C h r is t v m credatis , in hac omney, an-
requam idem veniat cxcitate peribitis. Et fi forte ali-
qui ex femine veftro Helia veniente laluandifunt, vos
tarnen qui nunc eftisante eius aduentum, 6c debito mortis
concludeminiludtu , Sc perpetuo poll mortem inte-
ribitis fupplido tormentorum. Seqriiojr quantum &
veriflimum natiuitatis Chrifti indicium , quo com-
mendaturvocatio gentium, per quamolim ita Chriftus
probatur natus, vt lpfe eflè expedfcatio gentium eommen-
detur. Etenim poftnatum Chriftum primitix ftatim gentium
Domino conlecratx font, quod dilucidè fatis in illis
Magorum ab Oriente venientium myfticis .muneri-
bus declaratur. Sic quippe & hoc fuerat prophetatum:
PegesTharfis&infula mutier a afferent. Reges Arabum & Saba
dona adducent. Etadorabunt eum omnes reges terra, omîtesgen-
tes feraient ei< Et benedicentur/» eo omnes tribus terra, omnesgen-
tesmagnificabunteum. Quod quia iam in Chrifto noftro
impletum elfe videtis , non erit fortalle neceflarium, vt
plurima ex hoc teftimonia proponantur vobis. N amo-
limnatus Chriftus, ftatimà Deo pâtre gentfes in poflbf-
fionemaccepit,quod& Dauid longe prxdixit ante, vbi
aitin perfona eiufdem Chrifti : Dominus dixit ad me, film
meus es tu, ego hodiegenui te, Pete a me, & dabo tibigentes hare-
ditatem tuam & pojfeftionem tuam termiiios terra. Quod ma
nifeftilfimmn fignum crediturarum gentium, fic Efaias
exequitur : lfie, inquit, afpergetgentes militas, &fuper ipfum
continebunt reges os fuum. Içem ipfe idipfom de Chrifto
exequens dicit : Ecce tefiem populidedi eum, ducem aeprace-
ptorem gentibus. Idem adhuc Propheta perfequitur dicens
: Parauit Dominus brachium fanclum fuum in oculis omniumgentium,
& viderunt omnesfines terra falutareDeinoftri.
Si ergo Chriftus adhuc non venit, vt dicitis quomodo
eiimreuelauimin confpe&Ugcntiumiam-videtis ? Nam
6c Dauid dicit : Notum fecit Dominus falutare fuum , ante
confptäum gentium reuelauu iufiitiam fuam. In eo enim
qùod vna eft in Chrifto gentibus vniuerfis conuentiö.
nofledebetis iamillud elle impletum, quod prophetah
vaticinatumeftoraculo. Inconueniendo, inquït,populos in
vnum®es vtferuiant Domino. Quomodo ergo iam omnes
reges terrx 6c populi obçdiun t ci,fi eius natiuitas non.
prxeeflit, fi eis occalio nc in credendi hxc ipfii eius natiui-
tasgloriofa nonprxbuit.Scripcum eft enim : Qgi exurgei
Matth, i t . èereregeMcs, in eo gentesfterabunt. Ergo ante nafeendo, Vel
apparendo exfurrexit in mundü,&lic in eo gentes fperare
Icoeperunt. Quod etiam adhucidem Propheta exequitur.
I R<*<lix,inquiens leffe, quifiat infignumpopulorum, ipfum gentes
deprecabuntur, & erit fepulchrum eiusgloriofum. Ecce iam le-
I pul chrum cius gloriolum habetur, & natiui tat i eius non
j creditur. Sequiturdehinc quintum manifeftum per.pm-
nia lignum , quo dominatioeiusin toto mundo porrigi-
hir. Sic enim dc hoc ipfum per Dauid fuerat prophetat
Dcj.figm
aduentus
ihrifti:
Pfalm. 7Ï.
Wm
D
Ifo-ii
tu m. Dominabitut,mquit, a mari vfque ad mare, & àflunum-
bus vfque ad terminas orbis tetra. Quod teftimonium nulli
Reguminillopopulo congruereprobatur. Notumefte-
nim, quibus terminis fuetit regnum ilium conclufom.
Sed hoc in Chrifto videmus fuifle compldcum , cuius ab
ortu folisvfque ad occafu m, magnum nomen l gentibus
adoratur, eumnon folum in Iudxa tantum, fed in toto
feculo iam cultus adorationis eius extenditur.Pr^dixerat
quippe&hocSophoniasPropheta, quando tempus hoc
Ghriftianx religionis in fpirkti prxuidcns diceba.t:Adora-
bit,inquir,eumvirdelocofuo, omnesinfulagentium. Etpaulà
po ft: Tran flier tarn, in populos linguam & progenies,vt innocent 0-
mnes nomen Domini , &jeruiant ei fub iugo vno. Sed hic fortè
aliquisimpudenter contrairevidetur, &dicere,necdum
adhuc omnes gentes in Chrifto ctedidifle $ cui facile re*
fpondetut. Quia & fi irt quibufdam locis incredüli-adhuô
populi habeantur, dominatum tameti Chrifti in hoCpe-*
nitus noneffugiunt, cumàtalibus Principibuspremun*
tur, in quorum cordibus iam per fidem Chriftus ipfe
habitare dinofeitur. Nec enim putoaliquam remanfiflè
geotem , qux Chrifti nomen ignorct. Et quanquam
non habuerit prxdicatotem, tamen exvicinis nationi-
bus opinionem fidei non poteftignorare.Hacigitur red-
ditaratione, peto vtrefpondeatis, in quo Angeloterrs
nafeitutus ille , quem adhuc expe&atis, poterit dofni-
nari , cum Chriftus nofter totum orbem fua domina-
tione repleuerit, in tantum, vt etiam ipfa dsmonia ei
fubiedafint, qux carere videntur prxlentia corporali.
Sed quid iam moror, fi Chriftum inquam , adhuc na-
tum elle non creditis , colligite ex quatuor alijs fignis
fequentibus, id eft, ex confiifione veftrs formidinis, ex
prana.ipfa qux poll mortem 6c refurredionem Chrifti
acciditvobis, ex perdito regno & faeerdotio, 6c facri-
ficio reprobato, de confufione etenim veftta, qua poll
mortem & refurredionem Chrifti poteratis confiindi,
fie Elàïas Propheta pcxdixit: No« modo, inqüit, confun-
detur Iacob, necmadovulttis eius er.ubefcet, fed cumvideritfilios
fuos opera manum mearum in medio fui fanftificantes nomen
meum. Videte ternpus, fignate myfterium, in quo Iacob
modo confundetur, qui antea interim non confunditur.
Iam ergo poll aduentum Chrifti ipfi dits decurrunt, in
quibus confufione graui patres veftti comprelfi funt,qua-
do filiosluos, id eft, Apoftolos 6c Apoftolicos viros, qui
fueruht de généré ludsorum, viderunt in medio natio-
num Domfoi opetari virtutes, & Chrifti nomen in gentibus
pvxdicare.Neqj enim ante aduentum Chrifti de hac
ludaorum
confofio.
a
gentium credulitate confclfio accidit lfrael, led poll-
quam Chriftus apparuit in carne, & prxdicantibus Apo-
ftoiis gentium multitudoin DeifiUü eredidit,tunc lfrael
confufus ôtobcxcatusobftupuit. Atquevtinamiftacon-
fufio, lalutis vobis eflet occalio,&non potius dolor,quo
intra voftnetipfos frendetis,cum Chrifti regnum dilatari
liccernitis. Reliât nunc vt dicamus depoenà , qux poll
mottem 6c relurredionem Chrifti accidit vobis proco
quod ipfum crucispatibulo affixiftis.Sicenimexhocper
Ofeam Prophetam ipfe Domitiusclamat. Va,inquit ,eis,
quoniamrecefferuntame, vdftabuntur, quiaprauaricatifuntin
me. Ego redemi eos, &ipfi loquutifunt contra me mendacium.
Vbi poftmodum fic fobiungitur ; Abiecit eosDeus meus, quia
nonaudierunteum,.& erunt vagiin nationibus. Hoc quippe
& Efaias manifefte exequitur. Poftquam enim dixerat de
Chrifto,; Tanquamouisadoccifionem du&useft, fubiecitfta- H |
tim ; Propter fceluspopuli mei percufti eum , & dabo impiospro fe* ^ ,
pulturaeius, &diuitespro morte eius. Hicremias quoque di- 1
cit : Afcendite muros eius & diftipate, auferte propagines eius,
quia non funt Domini. Prauaricatione enim prauaricata eft
in medio domus Iuda, ait Dominas : Negauerunt me & dixerunt
: non eft ipfe. Ecce videte oris veftti blafphemiam,
ludsorum
pecan ob
Chriftum
ciucifixu.
i Ofia.%
quam longe fit ante prxdieata. Hanc ipfam enim agitis
caufam,qua dicitis, necdum adhuc venifle Chriftum,ex- i
pedlantesvidelicetalium,vcique Antichiillum.Quodet- j
iam &Plalmiftaex perfona Chrifti exequitur,dicens : Tu
autem Domine miferm mei, & rkfufeita me, vtreddam illis.
Quishociamneget, quiIudxos poll mortem, refurre- 1
étionemqj Chrilti,de fedib. foisbellicaftrage, & excidio
H
W in. J.
fundi