X V IIL
Coercuitmentemvagam,
Leni flagello corporis
Fundunturamnes rupibus- $ 9
Redit calybs c gurgite,
Currit pervndas obfequcns*
Peplo puer vitae necem '
Virus patefiitabditum,
Mandata pr$pes efficit,
Hoftcmruina concent.
Cedit firemens leo graue.
In imo fit moles leuis:
Rogus migrat fimtafticus,
Fraaumreuifit lolpitas,
_ Exceffusablentumpatet.
Re&orvaferdeprenderis,
ImquepoflelTor fugis;
Futura prznofeemini.
Arcana co^npn contigit,
Fundanturzdeslomniis,
Tellus vomit cadauera,
D raconefrenatur fugax.
yEther pliiic numifinata.
Vit rum refiftit cau tibus,
Manantoliuodolia,
Vindum refoluit vilio,
Vitam receptant funera.
Tantipoteftas luminis,
Votoiororis vincitur,
Qijo plus amatquis plus valet.
Enare quern cernit polum
Non awefecliscognitum H
Nochi mbar cffulgurat, .
Quo totus o rbis cernitur,
Flammilque fubuehi pius
Hzc inter injtarne&aris
Miranda ple&rö damit,
Nam pinxit apte lineas
Vitzlacrzfiquacibus,
lam dux alumni fit potens, >
Adds gregis fufpirii?,
Gliicat bonis hydfum cauens,
Sit callis vt fequax tui.
Libet me breuiter referre quod B. Gregorius Papaminime
in huius lan&ifiimi patris vita dcfcripfit.Deniq; cum diui-
na admonidone a Sublacu in hunc vbi requiefeit locum,;
per quinquaginta ferme milliaaduentaret,tres eum corui,
quos alere folk us erat, funt circumuolantes ficutficui ad
omne conuiuium,vlq; dum hie veniret,duo angeli in figu-
ra iuuenum apparen tes,ofted e run t ei quam viara arripere
deberet. Inloco autem ifto,quidam Dei leruustuncnabi-
taculum habebat,ad quern diuinitus itadidum eft:
Hit tit parce lock, alter amicus adelt-,
Hue autem, hoc eft in Caffini arcetn perueniens,in magna
fe ftmperAbftinetia coardauit; led przeipue quadragefi-
mz tempore inclulus&remotus amundi ftrepitu manfit.
Hzc omnia ex Mard poetz carmine fumfi,qui ad eundem
patrem hue veniens aliquot verfiis ineius laudem compo-
fuit.quosin his libellis,cauens nimiam longitudinem, minime
delcripfi. Certura tarneneftdiunc egregium patrem
vocatum cmlitus ob hoc ad hunc fertilem locum,&cui o-
pima valli s fiibiacct,adueniile,vt hie multprum monacho-
r um,ficuc & nunc Deo pfziule fada eft, cogrega ti o fier et.
His curfim quz omittenda non erant narraus, ad noftrz
jenem reuertamurhiftonz. .
C A P. X X V T I. K
Igitur A u doin,de quo prsemiferamus,Langobardorum
Rex,Rodelindam in matnmönio habuit, qu® ei Alboin
Virum bellis aptum&per omhiaftrenuumpeperif. Mor-
tuus itaque eft Audoin,ac deinde Regum iam decimus Alboin,
ad regendam patriam cundorurnvodsacceflit.Qui
cum femoliflimum & viribus clarum vbiq; nomen habc-
ret,Chlotarius Rex Francorttm.Chlotfiundam ei fuam fi-
liam in, matrimonium lo ciauit, de qua vnam tan turn filiam
Alpfiimdlamnomine genuitObiit intereaTurilendusRex
Gepidorum.cui lucceflit Gunimundus inregno.Quivin-
’dicare veteres Gepidorum iniurias cupiens,rUpto cü Làn-
gobardis feedere,bellum potius quam pace elcgit; Alboin
vero cum Auaribus, qui primü Huni,poftea de Régis pro-
pdj nomineÂuaretappeïlati funtfoedus perpetuuminiir,
dehincad przparatum àGëpidis bellum profedus eftQui
cum aduedùs eurn è diüerlb pröperarent, Auares,vt cum'
Alboin ftatuerant,corum patriam inuaferunt. Triftis ad
Çuhimundum nuntius veniens,intiàfifïè Aüares èïus ter-'
minosedicit.Quiproftratüsanimoi&vtrifqueihànguftiis
pofitus, hortatur tamen füos primumcüm Lahgobardis
confligere. Quos fi fiiperârevalerenr, demum Hunnorü
exercitum è patria pellerent. Gommitdturergd prælinrrij
pugnatumq; eft totis viribus. Làngobardi vidmres efFedi
iunt, tantain Gepidos ira fàeuientes * vt eos ad iiiternècio-
nemvlqde delerent,atq} ex copioià multitudinei vixhun-
tius jùpërefler. In eôpræliô Alboiri Cunimündùm occi-
dit,caputq; illius lùblàtum, adtibendura ex ëô ppculüm
fecit, «juod genus poculi apud eos fcàla dicitur, lingua vero
Latina patera vodtatur.Cùius filiam nomine Rofimtin-
damicummagria finiul multitudine diuetfi Texus'&ztatis,
duxitcapriuam. Quamqdia Çlotfuinda obierat , in fuara
vt poft patuit përniciem duxirvxorem. Tünc Langobar-
ditàntam adçptifuntpFædfun, vt iam ad amplifliinas per-
uenirent diuidâsi Geptdorum verô genuS ita èft diminu-
tum,vtëxillotemporèvitra noiihàbuerunt regerh, led v-
niuerfi quifiupereflè bello poteranc,aut Langobardis iiib-
iedi funt,aut vlque hodie Hunis eorum patriam poifiden-
tibüsjduriimperio 'fiibiedi gemunt; Alboin vero ita prac-
clarum longç lateq^ nomenpercçebuit, vthadenus etiam
tamàpad Baioariorum gentém,qüam & Saxonum, lèd &
alios eiufdem lingii* homines , eius liberalitas & gloria,
bellorumq5felicitas& virtus,in eoirum carminibus cele-
bretur. Arma quoq; præcipua fub eo fabricata fuiflè à mul-
tis hue vlque n arratur.
Explicit liber Primus, de gefiit Langobar-
dorum.
' Incipiunt
C A P IT A L IB R I S % Ç VN D 1 .
C A V - t . .
QVomodo I.angohardi condu ft ta Ndrfete ChdrtuUrie» cïdem
contra Gothps duxihumprefliterunt,
' C A V i IL
Qupmodo NaifôJkiciilirittïtt & Amingum Francorum fupera-
uity & de morte LeUthibij tertijducis*
•G A P. vlll.:,..* '
QuomodoNarJts Sinduald Herulorum regulum fibirebeüan-
tem exttnxit, \
mjm * ;îc a p. iv.
Dejignis pefiilentia &'mortdlitdtet qua tempore Narfitisita-
liam vaftamt.
C A P/^V.:--.
De inuidiaRomanorumadu rfrn’Narfetem.
/,'C-A P. V-L
Qualiter Alboin adp<um auxilium Saxonesadfciuit.
G A P. V II.
Qitomodo Alboin citm Langobardis relift a Pannonia ad ItaJiant
venu.
' te A P, VIIL!
Qupmodo plboin ad Italia fines veniens montem régis afeendit,
&de bifontibùs feiii. ? • 1 ’
; C A P. IX.
Quomodo AtbdïnVentüarumfines ingrejfus m foro Iulij Gijufc
fumjuumnepotem dtteem conjiituit. -
‘ - ,C A P. •
Qui reges. eo tempore Francis imperabattt, & de bentdiflo.
Papa.
A p.,
De morte Ndrjetôk ’
Z \ ‘.;;C jA ;p .: x r i . f
- De Felice Epifcópótdruifiano,
v v- ‘ ' CAP.
A
D
I.
CAP. X III.
De hoc todem Felice & Fortunate fapientißimo Viro*
C A P . XIV.
Qupmodo Alboin Venetiarurnprouinciamcepit.
C ’A P. XV.
De Liguria fecundd Italia prouincid.
CAP. XVI.
De quinta Italiaprouincia, qua Alpes Cottia appeüantur> &
de fexta qualhufcia dicitur.
; . ■ CAP. XVII. ,
De Campditid Italiafeptima prouincia,&de Lucanid fiue Bri-
tia,quaefioftaua.
CAP. XVÎII.
De Appenninis Alpibusyquanonaefi Italiaprouincia-, & de Pmi-
liatquaef i décima.
CAP. XIX.
De Flamminia vndec'ma Italif prouinc iai&de Piceno qua duo*
décima computatur.
C A P . XX.
! b e Valeria é^Nurfia^quapro tertia decimaponitur j é*Samnio,
quaefi decimaquarta.
CAP., XX I.
De Calabria & Apuüa»& Saüento,qUa deciniaquintaprouitl-
cia appellator.
; CAP. XX II. -
Sexta décimaprouïncia Italia Sicilia efi -, Septima décima Cot-
‘ fica> oflaua décima Sardinia.
CAP. XX III.
Ob quam caufam aliquapars Italia, Cifalpina vocatur Gallia.
CAP. XXIV.
! Qùare Italiafie vocitatur ; vt quid etiam AufiniavelLatium
dicitur.
CAP. XXV.
Qupmodo Alboin Mediolanum ingreffus efi.
CAP. XXVI.
Qupmodo Ticinenfisciuitas tribus amis ebfeJfaeft&quiaLtn*
gobardi Thufciam inuaferunt.
* CAP. X XVII.
Quomodo Alboin Titinum ingreffus eft. i
CAP. X XV III.
Quomodo Alboin,poftquam tribus regnauit annis, confiliojùa
coniugis,ab Helmeckis interfeflus eft>
CAP. XXIX.
QmaHelmecbü régnait voluityfednon potuit.
CAP. X X X
Qupmodo Longinuspofi eorum mortem Albfuindam cum Lan■*
gobardarum thefauro imperutori direxitx & de Oredeo, quomodo
inConfiantinopolimleonemoCcidit.
CAP. X X XI.
De regno Cleph3qui fecundus regnauit.
CAP. X X X II.
pjptomodd duces Langob ardor urn per decent annoifineregtf«é-
runt,per quos Itaüa fubiugata efi.
ExpliCIvnt C apitvla.
\ Incipit
L I B E R S E C V N D V S
De geftisLangobardorum.
CAP. I.
I Gitur cum circumquaque frequentes Langobartjorum
vidorije perfonareuc, Narfis Chartularius Imperialis, |
quituncpræerac Italiæ, bellum adüerfiisT ôtilam Gotho- 1
rumirfegemprzparanSjCum iam pridem Eangobardos fqs- ;
dérâtosnabèret legatos ad Alboin dirigit, quatinusëipù- :
gnatd^b cbm teotnis, auxilium rainiftraret.Tunc Alboin1
eled^mèfuis mahuin direxit,qui Romanis aduerfiun.Go-',
tlios juffraginmfèrrèn r,qui per niaris Adriaucifinum ifi I-
uhàmtrànlnëdl,?jbôatiquëRomanis,pugnam inieruntcu
Göthis .Qmbus, v%ue admterhecionem deletis, pariter
ciünTotiläfiib regë,ïipnprati multis muneribus,vidores
ad Mopriaremearunt. Qinnique temp'ore^quo Langobar-
Biblhtb.Ver.Patr.Tem.S.
di Pannoniam pollederunt, Rornanz ReipublicZaduer-
fiun zmulos adiutores fuerunt.
CAP. II.
His terhporibus Narfis etiam BüCCellino duci bellum
intulit, quern Theudebertus Rex Francorum enm in Ita-
liam introiftet, reuerfils ad Gallias cü HamingOalio duce,
ad fiibiiciendam Italiam dereliquerat. Qui Buccellinuâ cü
penetotamltaliam dircptionibusvaftaret,& Theudebes*
to fuo régi de præda Ital æ mimera copiofii conferret,cum
in Campania h y emare dilponeret, tandem in loco» cui Tâ-
ne turn nomê eft.graui bello à Narfete fuperatus,extinélus
eft .Hamingu s vero dum W idin Gothorum Comiti, Contra
Nar fetem rebellanci auxilium ferre coqatus fuiftèt,vtrique
àNarlèrefiiperati funt. Widin captus Conftantinopolim
exiliat ir. Hamingus vero,quieiauxilium præbu^ratjNar-
lètis gladio périra itur.Tertius quo que FranCotum dux nomine
Leutnarius jBuccellihi germanus, dummultapneda
onuftus ad patriam cuperet reuera,inter Veronam&Tri-
dentiun,iuxta kcum Benacü propria morte defun élus eft.
* CA P . 1 I|.
Habuit nihilotninus Nar les ce rtattren ad uerfiis Sindu-
ald Brebtorum regem, qui adhuc de Herulorum ftirpe re-
manlerat,quem fecum in Ifaliam veniens, fimulOdoacar
adduxerar. Huic Narfis fideliter fibi primum adhajrenti,
multa beneficia contulit, fid nouiflime fuperbe rebellan-
tem,& regnaie cupientem,bellofilperatum & captum,cel-
■ fide t rabe fil (pendit. Eo tempore quoqi Narfis patricius,
perDagifteum magiftrum militum, virum bellicofum Be
Mortem, vniuerfos- Italiz fines obtinuir. Hie Narfis prius
quidem Cartulariiis fuit, deinde propter viftutem mérita
patriciatushondrempromeruit. Erat autem yirpiifiimus,
in religione Catholicus, inpauperesmunificus, inrepa-
randis Bafiliçis lacis ftudiofiis.vigiliis & orationibus in tan-
tum ftudens, ytplus ftipplicatiojqibuS ad Deiun profufis,
quam armis^êlUçis vidoriam obtineret.
> CAP. IV. •
Huius temporibus in prouincia prZcipueLiguriæ,maxima
peftilentia exortaeft. Subito énim apparebanc quz-
dam fignaCula per domos, oftia, vafi, vel veftimanta, quz !
fi quis voluiflet abluere,magis magique apparebant. Poft
annumyero expletum.czperunt nafii in inguin ib us homi-
’ num,velin aliis delicatioribus locis, glandulæin modum
nucis fiu dadty li,quas mox fiquebatur fèbriümintolerabi-
lisæftus>ita vc in triduo homo extinguerecur.Sin veroali-
quis triduum tranfigiffetjhabebat (pem viuendi. Erant autem
vbiquely<ftus,vDique lacrimz. Nam, vtvulgirumor
. habebatfugientes cladem vitale, relinquebantur domus
; defertæhabitatoribu.s,(blis catuliseas (èruantibus,peculia
fola.remanebant in paf;ui s, nullo adftante paftore.Cerne-
res pridem villas feucaftra replefa agminibus hominum,
poftera vero die yniuerfis fugientibus cunóta elïè in fiim-
mo filentio. Fugiebant fitij, cadauera infipulta parenrum
relihquences. Parentes obfiti pietatis vifiera, natos relin-
quebantæftuantes. S iquem forteanriquapietasperftrin-
gebat, v t vellet fipelire proximum^reftabâcipfe infepul tus,
& dum obfiquebatur,perimebatur?dum funeri obftquiü
przbebatdpfius fumus fine obfiquio manebat.Videresfi-
culum in antiquum redaâum filentium.Nulla vox in rare,
nullus paftorumfibiIus,nullz infidiz beftiatuminpeeudi-
busjpulladanlma in domefticis volucribns.Satatranlgrefi
(à metendi'tempus,inta(ftaexfpe(ftabant meftorem, vinea
amiflisfoliisradilantibusvttisiltæjàmanebat.Hyemc pro-
pinquate,qo(fturnisveldiurpis hoii&perjbnabat tubabel- j
lantiü,audiebatui à pluribus quafi murmur exercitustNul-
la erant veftigia commcantiü,nullus cernebat ur pen ullor,
&tamcnvifum oculorum (uperabant cadauera mortuoru.
Pecloralia loca veria fuerant in ftpulcuram hominuin, &
habitacula humana fiâ a fuerant confugia beftiarum. Et
hzc quidçm malaintra Italiam tantum,vlque ad fines gentium
Alamannorum & Boioariorum, jolis Romanis acci-
demnt.Inter hæc Iuftiniano principe vita decedente,Iufti-
nus minor Rempublicamapud Conftantinopolimregen-
datn fijfiepit. His quoq; teporib. Narfis patricius^ cuius ad
O 5 omnia
P
in.
j y .
G