Pauli VVarn cfridi Diac. Aguil.
CAP. X X XV III.
A t vero Luitprandus rex cum in regno confirmatns eflet,
eum Rothari eius con langui ne us perimere voluit.Is n.co-
uiuiumei indotao fila apud Tjcinum pneparauit, in qua
domo virps fortiflîmos,qui regem'conuiuantem extingue-
rent, armatos ablcondit* Quod cum Liutprandonuntia-
tum fuillet,eumad palatium iuum euocari prçcepitjquem»
ncut ei diâum fuerat,loricam fùb vefte indutum iple manu
pertraääs rèpperit.Qpi Rotharitcumfedeteéhim cogno-
uifletjftatim poftieexiliens ipatam euaginauit,Vt regéper-
cuteret.Econtra rex (iium enfem vagiqa exemit.Tunc vn9 è
regiis fàtelliti b homme Subo, Rothari t à tergo coprehen-
dens,ab eoin fronte vulnerat9eft.Superqué Rotharic& alii
infiliétes cùm ibidem ocçiderunt.Quatuor vero ei9filii qui
non aderantjvbi inuenti ibi peréptiiùnt.Fuitaüt Rex Liutpranteviemaloeaudadæ.
tamine fuperauit.Cui tame vnam, hoc eft, Andegauenfem
ciuitatem ad habitandum conceflit. Cun&am yecoFran-
corum gentem,ip(e gubernandatn fufcepit.
CAP. XL III.
Eo tempore Luidprandus rex, donationem patrimonial
Alpium Cottiarum Rofnante Ecclefi* confirmiuit Nec
multum poft idem regnator Guntrudam filiam Boioario-
rum ducis, apud quenrexulatat,in matrimonium duxit, de
qua vnam lolummodo filiam genuit.
CAP. XLIV.
Perh*ctemporaFaroaldus Spoletanorum du&orClaf
fem Rauennatium ciuitatem inuafit: fediufluregisLiudr
prandi,eadc Romanis reddica eft. Contra huncFaroaldum
iuvtcQmea^uoarmigerieiusIàucemifirius&iBTrafemuiidusinfuirexir.euniq'dericum OCCldere cotrirarpnr. n n rp i in nrA^in. C I • r t t* i • - ■ s
occidere cogitarent, & hoc ei pcrlatum fuilfet; in profun-
diffimam filua cum eis Ibi9 egreflus eft,' mox euaginat u gla-
dium contra eos tenens, eildem quia eum occidere cogita-
uerunt improperiuit. Quod vt facere deberet hortatus eft.
QhI Aadm eius pedi bus prouoluti, ei funt cunbta qua: ma-
chinati erantprofefli. Et de aliis quoquelimiliter fecit. Sed
tamen confeifis, mox cants maliti* culparn pepercit.
|g CAP. XXXIX.
Defun&o itaq; Gifulfo Beneuenranorumduce,Samni-
turn populus Romoaldum eius fiiium adregendum fe lub-
limauic.
Circa h*c tempora Petronax ciuis Brexian* vrbis,diui-
noamorecompunduSjRomam venit,hortatuq; tuncGre-
gorii Apoftolicsledis Pap*, Caffinum caftrum petiic,atq;
adSacrum corpus beadPatris Benedidtiperueniens,ibi cü
aliquibus limplicibus viris,iam ante refidentibus, habitare
ccepit, qui eundem venerabilem yirum Petronacemlibi
feniorem ftatuerunt. Hie nonpoft multu tempos, cooperate
diuina milcricordia, &fuffragan tib.meriti s beati Bene-
didlipatris, iamq; euolu'tisfere c *um & decern annis, ex
quo locus file habitadone hominum deftitutus erat,mul-
torumibimonachorum, nobilium &: mediocrium, adle
concurrentium pater effe&us, fpbfim&* regul* iugo, &
beati BeneditfH inftitutione, reparatis habitaculis viuere
Ccepit, atquehocian&um ccenobium in ftatum, quo nunc.
cernitur, erexit. Huicvenerabiliviro,Petronaciinfequenri .
tempore lacerdotum prxcipuus & Deodile&us pontifex
Zacharias plura adiutoria contulit , libros fcilicet Samfts
feriptur*,& alia qtjpq; quae a3 vtili tatem m onafterii perti-
| nent;inluper &rfegulam, qua beatus pater Benediftusluis
lan&is manib. confcripfit,paterna pietate conceffir.Mona-
fterium Vero Beati Vincetii martyris,qupd4 uxta Vulturnis
Fluminis fontem fi turn eft ,x& nunc magna congregatione,
refulget,a tribus nobilibus fratribus,hoc eft,Tato,TaIo,&'
Paldo iam tunc asdificatum, licut viri erudi ti ffimi Au t b er ti
eiufdem m onafterii abbads,in volumine q>de hacre copo-
fiiit, Icripta'fignificant. Superftite lane adhucBeatoPapa
Gregorio Roman* Icdis, Cumanum caftrum kLangobar-
dis Beneuentanis peruafinn eft; fed aduceNeapoiitano no-
<ftu iiiper ueniente, quidam e x Langobardis capti,quidam
peremptifunt; caftrum quoq; iplum a Romanis eft recep-
ptum. Pro cuius caftriredempdonc,pontifexfepqjagintalf-'^
D rasauri,licut primituspromiIerat,dedit.
CAP. X L I.
" Inter h*c defundto imperatoreTheodofio, quivnofb-
lum modo imperiumrexerat anno, eius in locum Leo Au-
guftusfubrogatur. •.
. CAP. X L II.
Apud Francorum quoque gentem Pipinovita exempto,
eius filiusKarolus, de qiio pr*niiieramus, licet permulta
bella&certamina,de manu Reginfndiprincipatumfuftu-
licNam cu in cuftodia teneretur,diuino nutuereptusaufu-
gic,ae prirnu contra Reginfridum,cum paucis bis terq; cer-
tamen iniit,nouiffimeq; eum apud Vinciacum magno cerfaciens,
locum eius.inuafit. Hisdfebus TheudoBoioai io-
rum genus diix,orationis gratia Româad Beatorum Apo-
ftolorum veftigia venit.
CAP. XLV.
Apud Fortfiniulii igitur, fublato è rebus humanis Patri-
archa Sereno,CaIiftus vir egregius,qui erat TaruifiansEt-
clefi* Archidiaconus, anniteme Liutprandoprincipe, A -
. quileienlem Ecclcfiam regendam fufcepit. Quo,vcdixim9b
; in tempore,PemmoForqhilianispræerat Langobardis.Is
! cum iam nobilium, quoscum fuis natisnutrierat Elios ad
iuuenilé perduxilïèt*tatém,repente ei nuntius venir,im-
menlàmSkuorurh multirudinem, in locum quiLauriana
dicituraduentafle. Cum quib.illefiiuenibus luper eofdem
; Selauos tertio irruens,magna t os çlade proftiauic, nccam-
plius ibi aliquisà parte Langpbardorum ceciditt-quam^i-
gualdus,qui erat iam *tate grand*uus. Iftenamq, in fupe-'
iriori pugna,qu* lub Fetdulro fa<5 ta eft,duos iîli os amiferaf ;
■ ■QjÜ'cum prima&Iècùnda vicé, iuxta voluntatém fiiamlè
de Sclauis virus eftèt, tertia viceprohibente duce dcaliis
Langobardis non potuit inhiberi,Ied ira eis reIpondir:Iam
Iàtis,inquit,meorum filiorum mortem vindicaui, etiam fi
adueneric,lætus fixicipiain mortem.Faâ:umq;eft;&ipfe lo-
lus in eadem pugna peremptus eft. Pemmo vero cum multos
inimiÈorum proftràuiflèr,metuens ne âliquem fuorum
amplius in bello perderêt, cum eildem Sclauis in eodem
loco pacis çoncordiam inüUatq; ex illo iam tempore ma-
gis ac magis cæpetunt Sclaui Foroiulianorum arma fortni-
dare.
CAP, XL VI.
Eo temporegens Sarracënorum in loco q Sep te dicitur,
ex Africa transfretantes, vniuerlam Hilpaniam inualèrunt.
ï Deinde poft decé annos eu vxoribus &parùulis vehieutes,
Aquitaniam.Galii* prouinçiam., quafi habitaturiingrelfi
finit. Karolus fiquidem cum jEudone Aquitaniæ principe,
tunedifeordiam habebat, Qui tamen *n vnum fe coniun-
gentes,contra eofftem Sarracenos pari confiliodimicarfit.
Nam irruçntes Franci luper eos,trecenta lèptuaginca quin-
que millia Sarracënorum interemerupt. Ex Francoruta
vero parte, mille &ç quinqénti tamumibiceciderunt.Eud®
quoque cum luis fiiper eorum caftra irruens, pari modo
multos interficiens,omnia deuaftauit,
CAP. XLVII.
Hoc etiam tempore eadem Sarracënorum gens cum im-
[ men!© exercituvejiiens, Conftàntinopolim circumdedit,
aeper cpnrinnumtrienniumobfedit, donecmuîtalnftan-
tiaâd Deum clamantib.ciuibus, plurimi eorum fame &fri-
gore,bello &pèftilentiapérirent, aCficpertæfi obfidionis,
ablcederent. Quiipdç,egrelfi Bulgarumgentem, quæeft
fuper Danubiumjbellçqggrç^iuntur.Ltab haç quoq; vidi,
ad filai naues.refugiuntjquiRcumaltuni peterent,ingruen-
tc lùbito tem^ftatè^plurimi etiam. merfis fiue corttritûf
nauibus perierunt. Ihtra Conftantinopolin vero,treccnta
millia homülum peftiientia intejricrunt.
CAP. X L VIII.
: ' Liudprandus vero audieniquod*Sarraceni depopulate-
Sardinia, etiâ loca illavbi oflà Auguftini Epifcopi, prôptet
vàftationem Barbârorum olim translata&honorihce file*
rant bondira, feedarent, mifiteo, & dàto magnopretio,accepit,
i$i
lcçpi^&tr^ftuliteainyrbjein TicineJWèm,inique cumdê-
' J bito tantopatri honore condidit. His diebusNarnia ciuitas
I a Langobardis per uala eft. ,,
- CAP. X L IX j
Ëoteûipôrè Rex Luidprandus Rauénatti oblèdit, Cîaf
feiti Inuafit atq; deftruxit.Turtc Patriciüs Paulus ex’Rauen-
na mifitquipön^ificeminterinierent.Sed Langobardis prô
dëfehfiohé Pohtificii rëpiigïiantibus Spt>lecanis in Salario.
porite,&e* aliis partibus Laiigqbardis T ufcisrrefiftehtibus,
confîliühii:RauennatiÛ diffipatümeft. Hàc tèmpeftateLeo
Impetatbr apud Gonftahtmppolim làndorufn imagines
dfepofites:mcendit.Rdmanöqubq; Pontifiei fimiliafacerë;
fi imperialem gratiam habeÉeyellet,mandauit.l0d pontifex
hoc façere contemfit.Ortinis quoq; Rauenn*exèrcitus,vel
Venetiarum', talib. iuffis vno animo reftitertint, & nifieos ;
prohibtliflèt pontifex , Impératorem fuper le conftiçuere
fuiftent aggre ifi.Rexquoq; Liutprandus cafti:aÆmili*,Fo-|
’roniaiium,& Montëm Belliüm,Buxeta&Perfiçetaj Bono-
niam SêPentapolim, AdXiniumq; inuafit.' Pari quóq; modo
tune & Sutrium peruafît, fed poÄ.aliquot dies, iterurti
Romanis rëdditurn eft.Per idem tempus Leo Âuguftus a^
peiora progreflus eft,ira y t côpelleret omnés Conibotino -
poh‘ habitâtes, tam vi,quam bla ndiciis^tdeponerentvbi-
Cunque haberentur imagines tam Saluatoris,^ Sand* eius
génitricis,vel omnium Sandorum,eaIq;inmediam ciuitatis
incencüo concremâri fëcit.Ét quia pleriq;ex populo taie.
feelus fieripr*pediebant,aliqiiati ex eis capite truncati, alii :
corporis parte multati funt. Cuius errori Germanus Patri- '
arena non confentiens , k propria fede depulfus eft, & ciusJ
in loco Anaftafius presbyter ordinatus elh
CAR L.
Romoaldus deniq; dux Beneuenti, vxorem Ibrtitüseft,
Guntbérgàtônôminç, q fuit filià Auroîué Liutprandi regis
fororis.De qua filiügenuit,quem nomine fui patris Gimi-
fumappellauit. Habuit rurfum pqft hanc & aliam coniu-
gem, nomine Rauigu ndam,filiâ Gaido^diBr^xianf dueis.
CÂP. LL
Grauislâne per idem tempus inter Pcmmonernducé &
Cahftuihî?àtriarchâm difeordi* rixa-furrcxic. Caulà aûtem
huius^ileordiæifta fuit. Aâueniens anteriore tempore Fi- ;
dentius Epifeopus de caftro Iulicfî.cum volunratefuperio-
rumduçumintraForoiuliànicaftri muros habicauit,ibiq;
' lui Epifeopatus fédem ftatuit.Quo vita decedèrtte/Amator,
ih eius loco ordinatus eft. Vfque ad eurtdepa enim diem fur
periores Patriarch*', quia in Aquileia propter Romanorû
incurfionèm habitare minimè p.öterant,fedemnó inForor
iulii,fed in Çormones habebat Quod Qaliftoi qui erat no-
bilitatecpfpicuu'sS^tisdifpliciUt,vtineiusdioBcefi,cnduce
& Langobardis habitait Epifcopusj&ipfetantû vulgo fo-
ciatus vitam duceret. Quid plura .? C5 #a eundem Amato-
'remE^ifcopümegitjëumque deFo'roïuliiexpulit,atq;in
illiip dotnoubi habitationem ftatuit.Hac dé caulâPemmo
dux,contra eundem Patriarcham,multis nobilibus Langobardis
coiifiliumimit,apprehënfumq;eum ad caftellü Pon- j
rium,q) fupramare finira-eft, duxit indeq;eumin mareprç-
: ? cipitare voluit.SedtaméDeo inhibenteminime fèeit;intra
. carcerem tamen eum retentum', pane tribulationis fuften-
? tauit.Quod Rex Liutprandus audiens,in magttkm iranl ex^
brfitjducatumq'jPemmonkuferens Ratchisefiis filium'in
: eius loco ordinauit. TuncPemmocum fuis dif{>ofuit,vt in
! Slauorum natria fogeret.fed Ratchis eius filius k Regefup-,-
plicando obtihuit patri vehiam, eumqüe ih régis gratia re-
duxitAëceptaitaq; Pemmo fidücia^nihilmalipateretur,
ad regem cum omnibus Langobardis jçum quibus confiliu,
- habuerat,perrexit.Tune rex iniudicio rèfidens, Pemràonë
j & ciiis duos filios Ratchait & Ahiftulfum, Ratchis cónce.-
dés,eos poftfuam fedé côfiftere præeepit. Rex verb cleuata
ÿpcê,oés ülos qui Pemmoni adh*ferant, Dominât jue comprehendere
iuffit.Tüc Ahiftulfus dplore no.n fercns.euaginato
pene gladio regem percutere voluit,nifi eum Ratchis
fiiis germanus cohibuiflèt. Hoc modo iis Langobardis cô-
prehenfis,Herfemar,q vnus ex efs fuerar,euaginatb glacub,
' midtisinfequèntibus,ipfefeviriliterdefenfans,inBafiUca.
; beati Miçhaelis cofugit.Aç deinde fol9 regis indülgétiaimpuhiitàte
meru)r, deteros longo tëhipërë in vihdüUs excrü-
ciatis..
; ,r. ; CAP. LII, . , ( •,
Ratchis dépiqué apud Fof umiulii dux, vt dixetamüs,ef-
fe«ftus,inÇarnioi}amSelauorump^triam , cumfuisingref-
lus magnam multimdijiemSclauorummterficiens,eorum
omnia deuaftauit- Vbi citm Sclaui luper eum lubito irruif
fent &ipfekdhuc lanceam lûam ab armigero non abftulif-
fet, eum qui primu^ ei occurrit, claua quam manu-geftabat
,percutienà,eius yitain extinxiti'. • .
: C A P. LUI. ' l l
Circa h*ç temf o w Karolus princçps francorüm, iPipi-
num fiium filium ad Liiitprandum direxit,vt eius cælàriem
.mçidens, ei parer efïcétuseft , multiique eum, ditatutn fe-
giis muneribusjgenitori remifit. .
CAP. LÎV; .
a Per idem témpus Sarracënorum exerçitus , rurfum in
Galliam intrafens, multam deuaftationém fecit. Contra
qups iCaroluS nohdbnge dNkrbona bellum committens,
eos,ïïçut!i&prins,m^cnna C&de proftraujt. Itéra tqSarraçe-
; niGaliorum fines ingreffi,vlq;ad prouinçiam vënerunt,&
capta Are^teippinia ,circumquaq;demblitiïùht.T une Ka-
rolus legatos cüm munerib; ad Liudprandum regem iïnjsi
tens,abeo,contraSaiacenosaùxilium popofeit. Qui nihil
moratusjcum omniLangobardorum exercitu in eius adiu-
toriùm proper auit. Quo compcrtp.gfcnsSarraqenorü, mçx
ab illis regipnibusaufugit. Liudprand9 vero cum Omni luo-
exercitu ad Italiam rediit.Multa idem regnator conTra Romanos
bella geffitjin quib.lempervidior extitit,prçter q> fe^
mel in Armino.eo ablènte,eius exerçitus Cccfiis eft, & alia
vice cum apud vicum PïUeum,tegé in Pentapoli demoraii-
té,magna multitudo horum, qui régi muniuculavelxenia, <
Vellîrigularum Ecclefiarum dona.deferebant, kRoinanis
irruentibn^. c*lâ vel capta èftv Rurfiis cum Rauennain
Hildebrandus regis nepos , & Peredeo Vincentinus
dux obtinerent , irruentibus lubitp Venetieis , Hildebrandus
ab eis captus eft Peredeo viriliterpügnans occu-
buit.In fequéri quoq: tempore Romapi lolita elatione tur-
grdi,congregatiyniuerIàliter,hapentes in capite Agathoné
Perufinorum ducem, venarunt vtBononiaiti comprehen- ;
aerent,vbitiu\c'r^kIçari,Perèdeo;&Rothari,'moraban-
turin caftcis.C^ii luper Romanosfrruences.multamde eis
ftragemfecerunt,rèliquoIque fugam petere compulerunt.
. c a p . l v , : .
His diebusTrafemundùs contra regém tebeîlauîtr Super
quem Rex cum-exércitta veniens»ipfeTrafemund9 Ro- -
•mamfugapetiiti In cuius loço HilderiCus ordinatus eft.
Morrüo aucem Romualdo iunioreBeneuentanorumdU-
cë,âui viginti & fex ducatum tenueratannis, Gifiilfiis eius
filius adhuc pâruulus remanfit. Contra quem aliqüiinfur*
gèntes;eum iùoliti lunt extinguere. Sed Beneüentanorum
populus,qui luis dudtorib. fempet fidelis^xtitit, ëospere-
meruntjfiûducis vitam feruantés. Qui Gifîilfus cum propter
ætatem puerilem idoneus ad tantum populumregendü*
. non elïetjLiudprandus rex Beneuetum tune veniens -, eum
exindeabftulit, &apud Beneuentum fiïum nepotem Gre-
;goriùm ducem ordinauit. Cui in matrimohio vxor fociata
Gifelberga nominë rait.îtà reXLiudprandus rebus compo-
'fitis,ad fiium fo lium remeauitfGifiilfümq; luum nepotem
•paterna pietate erudiens, ei Conibergam,'nobili ortâ pro-
. genie,in mattimôniùm iunxit. Iplè rex eo tempoire in lan-
guorem decidens, morti approximauit. QgemLangobar-
divitaexcedereexiftimantes , elus nepotem Hildebrandü
foras muros ciuifatis, ad Sandtæ Dei geniteieis Ecclçfiam,
qu*ad Perticas dicitur,ih regemleuauerunt.Cui dum con-»
tum,ncüt moris èftjtraderent,in eius conti fiiminitâte, cu-
ciilu.s auis volifahdo veniens,infedit. Tune aliquibus prui
dentibus hocpbrtentavilüm eft fignifickri, eius principk-
fuminutilemfore. Rëxaütem Liudprandus cum hoc co-
gnoiiiflet,nomæquo animo accepit: Tamen deinfirmitate
cóhualëfeêns, eum ïeghi lîucônlbrtem habuit. Euolutis
dehincaliquotannis | Tralèmundus qui Rqmam fugerat,
Spoletum rediensjHildericùm extinxit,rurfumque contra
regem rebelliohisaüdaciam fumfit. /
JS
H
CAp.