MA R C V L F I
MONA C Ht FORMYLARVM
L IB R I DVQ.
I T E M V E T E R E S F O R M V L A E 13^ -
c e r t i <^4 u f t o r i s .
e x B i b l i o t h e c a r e g i a è t è d i -
tioneParifienfi anni 1613%
Accefferunt& 'veterts alia incertorum Auctor urn
Lormulaexvetuftiß.Codd.
jH ï e r o 'n y m v s B xI gg nN oo nn lys primum cdidit,
; reccnfuic. ^
I E C T O R 1.
Arculfi, qiiem nunc damus-, erudite Léttof,
p lures doch virimeminerünt. Sed quisfue-
rit, & quo tempore vixerit nihil certs ab.il-
lis proditünteft. Quidam vero in vniuerfum
circa primabs regum noftrorum familiam
iUiwientporaéoniecerunt. Adhuc.tarnen
diibium remanebatex librorum varietate,
quibus permulta pofterioris atatis fcripto-
resinfarcierant. Verum, exemplar quodnattifum us, omnium
'.facileoptimum, nosampliusdubttarenonfinit. PrafiXafiqutdem
ah auctore ipfo epifiola docet profefiionc monacbum, & feptud- \
\ ginta annos ndtum, cum bacftriberet,fuiffe. Deinde cum Lande-
rico Pdpa opus infcribdt, facile apparet, Landericttm ilium Pa-
rifiorumepifcopumfuijfe, qui Cblodotieo Dagobertifilio tegecld-
ruit, circa annum ara ChriftianaDCLX. NulliquippealtjGal-
liarumlpifcopi%c nomine reperiuHtur, Landerici Parifiénfis
tempore r neque multis post aunts. Turn papa fiömen omnibus
epifcopis papm tribuifolitum fub prima regain PranCorum dy-
naftia notum eïi t quodlicetfubfecunda aliquatenusfit, rarius
certe vfurpatum rfy&iiur. Accedunt & alia certiJSima coiettu-
raextotiuslibnlèftipne'-, quibus perntulta óccurrunt| quavix
poffunt ’ad alïüd têmpus referri , & plane Merottmgoriim fecti-
lum redolent. ’ Quis enim cum Maiorum domus non femel re-
petitam mentidnem aduérterit, non continuo deptehendat eo
tempore Martu\fum fcripfijfe, quo Maiofis domus vice regia,
omnia regnshêgóitapertractabant, imoVerefub alieni nominisjpecie
imperabant ? quod d Dagóbètto cceptffe fcr ip tores no*
tant. Omit to Patritios fapius nominatos, quosfub Carolinis
raro aut nufquani repetiri d amé obféruatum eft. Alia funt
infinita indicia qua cordatus lettor facile animadtlertet.
In qua auteni ciuitate Marculfus vixerit, ex qua ft fortune
dus , aut cütuTcÓttto'bqmoildcbius extiterit, nobis plane incoiti-■
pertum eft. Quod fidiuinare ttceYef, fufpicatet turn in dliquo
Parifiénfis dwcafistnonafierio regularitèr vixiffe , cumLande-
rico Parijiortim antijliti librum fiium infer that.| Quicquid jit,
Vttlifiimus certê'auctor eft, & a doctis non fruflr a expet it us.
Pi am vt oniittdmeofeculo fcripfijfe cuiusfiduca nobis1 bo die fu-
perfunt monumeriia , fane permultaS docet reruns nofir arum
engines, magfir^tuhin & digntfatiini munid, laris dicendi
formantMi tumrccepiaefat ,tusdenique ip fum, quomaio-
res nofiri vtebantur dare ofiendit: qudrido tion dlttid certius
iuris obferuati indicium reqtiiri potest f qudm Cuius vftim ex
formula turn pfiidtis depfehehdtritus. Qufifiars hbfird dntiqui-
tatisvt inter cater as frutttiofa } ft a obfeurtfiima & Intacta fe-
re remanfit ,t quo nomine^dottti fmnibus & nofiri Iuris peritis
accepitorem Marculfimforeconfulo. Leges quoque veterest Sa-
licam folicet, TtibuariOm , Alamaitrticam , Saxonicam j Ba-
iuuarftttpi & Caterds eitifniodi, quadGermanicis gentibus tot)
ficulisobferuata funl, non dliütn meliorem babent interpre-
tem. idipfum de Carols Maghi, Ludiuici Pijdr Carols Calus
confiitutiontbus s feuvt turn dtcebant Capitulis ,dicipotett. Ipfe
etiam GregorsusTuronenfis, quo digniorem bsfiomum non babemus,
multis locisà Marculfo lucem accipit, & omhino illu-
firatur. idem & in pletsfque mèdij aus fcriptórsbus ? obtsnet.
Qtùnimo & ad iuris Romani pleniorem cognitionem non parum
confetrè , aaftrere aufm. Sed commendatitijs in. publicum
proditurus non eget, qui toi p'raftantißimorum vvtotum inge-
nijsfapeiam commeüdatus eit. Cuiaciumdtco, Brijfontum, &
Pittbaos fratres clarißima lutnina -, qui ex eo perplura immortal
i bus fuss fcriptisinfetendo , nonleuem eins au tb oris guft um
cateris dederunt. Défutur os tarnen non dub it 0 quifer monts du-
Ystiarn -,&ineptamplane tufticitatem exborrèfcànt: Bdcilisvero
defenfioett: Ham ab eode Latins fermonssperstia edoceri non
petimus. Mores illotum temporum étiam fetmonisincultaru-
fiiiitdspenitius ofiendit.. Seculo faneinfoelicißimo vixit -, quoo-\
nines aifeiplina &litterdpetiitUS obrttta & fepultaerant, äd-
eoquideniyVt quimelioris dottrinaquid àttigiffent, veluti noua
alkuius & präiid opinionis auttores $ aut vt magi & male-
fid damnarentur. Quaoccafionelettorem monitum velim, be
varijs folosciftnis quifapiusoccurrunt offendatur, <nee operarum
typographic arum vitio imputet, quamquam optime emenda-
tum ejfe non equidem praftiterim. Sed meminérit prosit in du-
tbentuo exemplarsferiptum eilitaeditumejfe : namfica omnia
immutanda fui fient, non tarn Manulftts fed alius pYoditurus
auttor videretut. DubitauiCiYte vtrum Marculfo, atif otitis
feriptoti vitia eiufmodi adferiberem ,• & verb dftrip'toribus per-
multa in eo deprduata facile creâiderïrh y fed ita fere Marcul-
fumferipfiffebaud dubiumeil, cum id ipfurn in retiquiS eiufdem
aus monsmentss deprebendatur. At que adeoplura in ôrégorio
Turdnenfi octurrutit , & infinita prdpe in matiufCriptis codici-
bus, qui ab ÿs qui èdiderttnt immutatâ funt. Nequë aliter eum
Jcripfijfè dubitaripoteil cum biftoricioperis Initio id ittprecetur:
t pfius, tnquit; veniâm Icgentibus J5recor* fi àüt in litte-
ris i aut mlÿllabis gramniaticam artem eXdeficrô , Be
qua adpiene 'non fum imbutus. Ladern excufatione vti-
tur& Benedittus Lettitain collettionis fua ptdfationi; Quo fit
vtexiftimemdeeó fermonis génerifetifijfé patres Synodi Tiironen-
Jis IIL fub Carola Magno , cuni vnumqUenu[ue epifcopttrn dè-
creuerunt cur am habere vt hotnilia fdnttorubs in'rufticam Rb-
manam Ithguam transferretituY i quo facilita pojfent iHielligi.
Ham & rufiico férmone de mirdcults B. Martini1libYos Grego-
rium Turonenfém feftpfiffe ipfethet teftatür Ètftoriarum lib.'Ÿ<
eandemque excufationem repetit initio libriprimi Deglatiâ Con-,
fejforum: qui nullum argumentum* inquit, ïn litteriS hâ-
bçsi qui nomina difeernefre nefeis î faepitis pro mafctilinis
fceminina, pro foemininis neutra. , & pro neu tris ma-
(ciiliria commutas, qui ip (as quoquepræpôfidohes/qüaS
nobiliüm didtatorum obfcruarc fànxit audïoriras , lo-
codebitoplerunquenonlocas* Blampro âbîàtlüisâc-
cuiatiua-, & rurfumprbàccufatiuisablàtiuàpbnis;
verba idéo ddfcripfi , qüod qtiis fuerit Yiifticui fernio graphite
exprimant, &vt facilius Marcülfo ignofeattir | qùi àdhuc tn-
foeliciôfe feâuloVixit, ncc vt ille fuit tnelioribüs difitylitiis érudit
us. Nectamen dubitôhoCopUSprifcis tilts facülis non inino-
re inpretto habitum fuijfe, qudm Gnei Llauijferiba dpud -Romanós
Legisdäiones, adeo rar terdnt qui denegotiis quamquam
fuis fcriptdconficere & quavèllent pofientfacile-littèris manda-
te.îgitur itihuius auttoris edit tone ndH patiim làboris its pén
purgando, nee minus cumndo rie quid temere immutaretur i ea
fiquidem qua feriptoruin incùr'rà mdntfefto irrepferafiti einen*
dauimus , dubia reltqulmus, coniccturas tamerfriofttas& e*
mendattoties in Notts appofmmus. vnum quidem Marculfi ex*
emplar nattsfumus , quod ex ditißima ~Regum noftrorùm Ê 4
bliotheca fuppeditauit nobis erudißtmi Viri Nicolai Rigaltii list4
manitds, fed illud optimum &praftantifiimum : cum &Mar-
culfi ad Lander scum dedicator sam epiftolàhi côntineat, &dUo-
rum librorum indicés feu capitula ab auttoreipfo pranotata : vt
planum fit cater as formulas quaiUis non continentur, Marculfi
Horieffe : quodincognitum döttißimis viris impofuit, quilibro-
rUm Vitio quibtuomnesformulapermixta er ant,pieraque lauda-
utrunt. In eo quóque recenfendo vfus fum excerptis quibiifdam
codicis Pithceans, quad doctifimo vtro loanne S attar one Artier-
norum Prafide ad me miffa funt, cut multis nominibus me de-
Utnttum hutiquam dubsiabóprofiteri. secundumporroMarculfi
librum in Regio exemplars exespiebant formularum capita qua-
damabfquenumeris , turn eiufdem voluminis initio alia plures
formulatquaruni bac erar épigraphe CarcasSenicàs: cuius stoms- ,
^iistttfre^tiomttsi iricp^kviteß, fteôfiÆétâbbràndum dt ea
‘txsfiimoicmtrfitfortafieitnpèritifcripiorUcmmeàttem.lgttur'eas
mam-formulas in vnumxoUigaui, &Incertiuuttoris Veter es Lor-
■mulasinfcripfit ex quibus quadam funt eiufdem Oui'cmnMarculfo,
quadam veroCarolo Magnoimperantepfoculdübio fertpta apparent.
Adiunximus & alias qua XLVI.capita continent, quas ex ve-
tuftißimo codice deferspferat, &mshiiampridem communicaue-
ratlacobus Sirmtmdus,cumvirifingularVeruditio cum pari bu-
manitatecertat. His vtfâctlius d cateris difeernerentur, titulus
prafixus eft Formulae véteres fecundum legem Romanam :
quodtdeofecinm, quta fere bmhes Us fcripiafint, qui lege Romana
vteràitur,cum in bis fapißmi repérias : Lex Romana exp o fei t,
^ ’fecundum Legem Romanam : filtern Romand eft vbfer-
itatio,quibus tamennonnulld barbaries mortsadmixtavidereeft.
Deniquecum beneficio'dottißimi viri, Car oh Labai in manus no-
fir as incidiffet vettis Codex, quo vet er es quadam formula contine-
bantur, qui dins P. Danielitdcdemum làc.Bongàrftifiterant, eas
quoque adijeere vifum.eft, nt quid formularum defiderarspoffet.
yterehis Lettor&fruereN ale;
M A R C V L FI
MON A CHI FORMYLARVM
L IB R I DVO.
Otnino fantto, merit is beatißimo, &Apo-
fiolicofemper honorefuftipiendo, omnique
praconio laudis celebrando, Domino aç re-
uerendißimo Papa Làiiderico, Marculfus
vltinm ac vilißsmus omnium monacho-
rum.Vtinam, fände pater, iuffionive-
ftrae tarn efficaciter quam fpontaneè
obtemperare valuiflem, quiaiam fupravires measpofli-
bilitatis conatus fum iniun&um à vobis fubire negotium,
cum fete feptuaginta aut amplius annos expleam
viuendi : nec iam tremuldad feribendum manus eft apta,
nee ad videndum mihi oCuli fufficiunt caligantes, nec ad
fcögitkhdum fufEcit ebetudo. Quia iuxta didum vobis
cuiufdamprudentiilimiviri; in puecis crcfcitfenfus, in
iuuenibus viget,in fenibus minuitur.Proptcrea eleganter
facerenon potui yt volui, feci tarnen ordinate vcpotüi*
non folum ea qüæ iulfiftis, verum etiam multaalia in hac
fcedola tarn pr^cepciones regales* quam cartas pagenfes,
iuxta fimplicitatis & rufticitatis meæ naturam intimare
curäui.Scio enim multos fore, ôc vos ÖCaliosprudcntifli-
mos viros & eloquentiflimos ac rhetores &c ad didan=
düm peçitos, qui ifta fi legerint pro minima & velut deli-
ramen ta,eor urn comparaca fapien tic reputab u n t, vel certe
legere dedignabuncur. Sea ego non pro talibüs viris.
fédadéyercendà initia pacrorum vt potui äperte Be fim-
plicitcr feripfi, vt. cui libuerit* is exindie aliqua exemplan-
do faciat. Si vero difplicet, nemo cogit inuitum, neepri-
iudicac mea rtiftieitas eruditorum & rhetorilm fioribus
verborum S c eloquenti facundi*. Sunt propterca non-
millancgotiahominurn, tamin palatio quam in pago,
quae feribi non queunt antequam inuicem conferantur,
Sc iuxta propoiitiones vel refponfiones eloquia eorum
tunc fcribantur & gefta. Ego vero h&c quæapud maiores
meos,iuxta confuecudinem loci quo degimus,didici,vel
ex fenfu proprio cogitaui* vt potui coàceruare in vnum
curaui * & capitula praenotaui, v t facilius quod volucrit a
quarren ti in an tea fcripto reperiannir.
IN C IP IV N T C A P IT V LA SCEDO-
lx opens huius.
I* Qudliterpriuilcgium condatur.
I I . C onCtßioRegisdebocpriuiUgiOi
III. EmunitatRegit.
,IV. Confirm at io de Regis emnitdtt.
V* Praceptum Regis de Epifeopattti
VI. mdiculut Regis ad metropolltanum Èpifeopiitn, vt alijEpifco*
pobenedicat.
Eibliotb.Vtt.Patr.Tom. 7»
VII. ConfimfuscmtRhipro Epiftopdfk.
Vtti. Chartadepuck'tUyPatricidtuaut'Comitatis.
IX’. Indiculus'kdahiim Regem, cum legatiodifrigitpr, & verbis
- fug&ritur commndittittis. *
X’, RefcYiptumad Regem pro fuo legato.
XL* Tràttma legàtorum Vel minima ßctenda * ad iufiitis itt-
ftar.
XÏI. Praceptum donktioMs.
XIII. Praceptum de laftuuerpojptr manurn Regis.
XIV. Prologt tresdteeßionibus Regalibus.
XV. Comefitoadlocumfknttum.
XV I. Corsfirmktio Regis ad lifcum fahttum.
XVII. Iterum confiYsmttio.pro facularibus viris.
XVIII. DeRegiskntrufttone.
XIX. Praceptum de clericatu.
XX. De diutfione vlj Regis accejfèrit nrijfus-.
XXI. Decaufisklterius reciptendis.
XXII. Praceptum denar tale.
XXIII. 'Charta de caufä fußten fa.
XXIV. Charta de Mundeburde Regis & Principe.
XXV. Prologue de iudiciis Regis,cdm de magna reduo caufantur
fimul.
XXVI. indkuluscomntonitorius adEpifcopum.
XXV II. Item indiculus ad Epifcoputn, ad ahum difiringen-
*dum.
XXVIII. Charta audientlalis.
XXJX. Indiculus,adlatcüm.
XXX. Commutatio cum Rege.
XXXI. Confirmatio Regis de omni Corpore facultatifs
XXXII. Si quis contra voluntatem Regis egerit, fecuritas eis quibus
eumperfeqüi infer it.
XXXIII. Praceptum, quorum ab hoßibus, vel alio modo.fuerini
inftrumenta incenfa.
XXXIV. Relktiopagenfium,adrRegem diretta.
XXXV. Confirmatio alia de omni corporefacultkt 'ss, ad mona-
fterium.
XXXVI. Vt caufas auttorum ädfumendi Juorum aliqui licen-
tiamhabeant.
XXXVlUudtcium.
XXXVIII. Chartapericla.
XXXIX. VtprdhattÜttate Regis ingenui relàxentun
X L .VtleudefamiopromittanturRegi.
M A R C V L FI
MON A CHI FORM
V L A R V M LIB . I.
Qui eft dis chards Regalibus*
C a p . I. DePriuilegio.
Ando Domino &in Chrifto venera-
bili fratriilli Àbbati, velcundxcon-
gregatiönimonafterij illius in honore
Beatorum illorüm in pago illp
, conftrudijille Epifcopus. Compellit
nos affedio charitatis veftrae, radio
...... ...... inflammantediuino , ilia prp veftra
quieti prouidere,quae nobis mftneant ad mercedem*& ea
rèdo tramite * inconuulfolimitererminari, quaeperen-
frfm dfcihceps propitiante Domino obcincant firmita
iem: quia nort minor à Döftiino retributio fperatur fd
türa pto füCCidüiS contemplante tempotibus , quam ad
praefèns munera pauperisms offerente; Èt nè nobis ali-
duis detrahendö aeftimet in idnotiadecernere carmina*
dum ab antiquittiS iuxta conftitutiohetn Pontificum,pcr
Regalem ftndionem monaftcria fandorüm Lirinenfts,
Agaunenfis, Luxouienfis, vel modo innumerabilia per
otnheregnum Francorum, fiiblibertatispriuilegiümvi-
denturconfiftere, fed pro reuerent» fandorum, Beato
rumquè omnium fratrunumplendo iufla, cùftodicndo
præcept^, obedientiaropropalaba. Quid vero vos, vel
lucceflbr^s veftri, fandö fpadenteTpiritu deincepscufto