y in .
tx .
lij contra Lupum ducem cum exerdtii veniret, euraq; bel-
lo protercret. Quod & fa&um eft« Nam venieQte Cacano
cum magno» çxerdtu in loco qui Fluuiusdickur, ficut nobis
retulerunt feniores viriquiin ipfo bello fuerunt,per
très dies Lupus dux çum Foroiuiianis,aduerfùs Cacani ex-
ercitum confl ixit.Et prima quidé die validunreius exerdtfl
paucis fuis vulneratisproftcauit,feeundavero dieiamali-
quantis ciixi'. vulneratis &mor cuis, pari modo multos ex
Anaribus extinkit.Tertia vero die iampluribus ex (bis teu-
ciatis, lîue peremptis, nihilominus magnum-Cacani exer-
cinim deleuit, prxdamque copiofam inuaftt. Ac vero die
quarto tan tarn ltiper fe multitudinem conip exer un t veni-
cntem, vt vixper fugartl feuadërè poflent. &
■’ C # P, X t . ■
Ibi itaqueLupoduce perempto, reliqui qui remanfè-
rant,fefc per caftella communiunt. Auares vero per omnes
eorum fines difcurrentes,cunâarapmis inuadunt, vel fup-
pofito igné côburunt. Qui cum pefcaliquot dies hoc face-
rent, à Grimoaldo eis mandatum eft, vt iam à deuaftatione
quiefcerent. Quilegatos ad G,rimbaiduro:mittunt diceh-
tes, Forum iulij iè minime relidturos, quam armis proprii s
conquififlent.
C A P . ’ ^X L
T ‘tine Grimoaldus neceffitafe compulfiis exercitucoad-
unari prarcepit, quatinus Auares dejfuis finibus extuf bâter.
In medio itaq; campo fua caftra contra Au*ru hoftium
componens, cum cxercitus partem éxiguahaberet, & Ça-
canuSad eum legatosmitteretîeofciemipfosquos habcbat ’
diuerfo habitu variifq; inftrudtos armis , ante ocuios lcgar
torumper dies aliquot,quafinouusiugicer exercitus ad-
uencaret, frequenter trdfi re fecir. Auarum vero legati dum
eundem iplum exerdfum,jfliis‘& aliis modis præterirecô-
fpiciunt, immentem Iiangobafdorum multitudinem elfe
eredidemnt. Quibus Gnmoaldus ita dixitjCunvomrii qua
vidiftis exercitus multitudine ftatim ftiper Gacanum irrua,
& Auarum exercitus difperdam, nifi de Foroiulianorû finibus
vefociter exierint.-His vifis & aüditis, legati Auaroru
cum hæc fiioregninuntiaffent.mbxeum omni luo exerci-
tuadptopriumreueffuseftregnum. .v . j
C A P. fcXII.
Û Denique Lupo Hoc modovt præmifîmus iriterempto,
Warnefridus eius filius voluit in loco patris apud Forum-
iulij obtinere ducatum. Sêd rtetueds Grimoaldi régis vires,
fugit ad Sdauorum gentc inCarnuntu,quod corrupte
vocitant Carantanum.Qui poftea cumSclauis adueniens,
quafi ducatum eorum viribus refumpturoSiapudNemas
caftrum, quod non longe k Foroiulij diftat, irruentibus fii-
per fe Foroiulianis, extin&us eft.
Ç A iy ^X X IIR - I
Deinde ordinatuseftapuiForumiulij düx^edari, qüi
fuitoriundus de Vincentiaciuitate;virbenignus &popu-
lum fuaui^r regens. Hunc cum audiflèt Seiauomm gens*
Ticinum profeétum elfe, eongregàta valida multitudine,
voluerunt fiiper Foroiulianorum caftrum irraere. Et veni-
entes caftra metati funt in loco qui Broxas dicitur.non longe
aForoiulij.Secundum diuinam aùtem difpofitioné corn
tigit , vt dux "Weétari fuperiori vefpere k Jicino reuerteré-
turnefeientibus Sclauis. Cuius Comités cum ad propria
(vtafloletfieri, ) remeaiïcnt, ipfe hoc nuntium de Sclauis
audiens, cum paucis viris,hoc eft cum viginti quinq; cô era
eos progreflus eft. Quem Sclauî cum tam paucis venire
conlpiden&s, irriteront «licences, PatriaTcham contra fe
cum clericis adüentare.Quicuïnad pontem Natifonis flu-
minis, quiibidem eft vbiSclaui refidebant, propinquaftèt,
caffidem fibi de capiteauferens,vultum iuum Sclauis ofté-
dit, erat enim ealuo capite. Quem duSclaui quia ipfe effet
■ V^cdHri cognouiffenc, mox perturbati Weftari adefle
c(amitant.Deoque eos exterrente plus defuga,qui* de pne-
lio cogitant. T une fuper eos Wedtari cum paucis quos ha-
bebat irruens, tanta eos ftragè proftrauit, vt ex quinq, minibus
vîris vixpauci qui euaderent remanerent.
C A P . X X IV .
Poft huns 'Weóhri Laudari apud Foromiülij^ucatum
muit. Quo defundlo, ei Rodoaldus in ducatum fucceflit.
c a p. xxy.
Mortüo igrrürvtdlximusLupo’duce,Grimöiildus rex fi-
liam eius nOirtirié^rhetideradam, ftio filio Rom oaldo, qui
Beneuehtu’stiïé^ébat,in riiatritrioqiüm tradidit. Ex-qua
tres filios, Hóe eftGriihoaldum,Gifulfum,nec h’on & Ari-
cbisgènuiti' :
''. wf e j ’: A P,^ X X V i. & /*
Rek quoq;'Grimoaldüs de omnibus illis qüi eum quan-
dto Beneuentum profedtus fuerat detenierunt , füas iniu-
riasvltuseft* . ;
•*ï ■ A p. ; : x x v i l . ^
Sed & Förumpopilij, Ro manom ciuftatem, ctiiis dues
eidem aduerfg, qu*dara intuler^jit,.Benèuentum pro^ci-
teenti,mifïbfque.ftliui éuhres&^deuiueS a Beiieuentof§-
piuskferapt, Kqcnjo4ö'd|[euir;Q^drMefri^rvirn tem-
pOrcper Alpë, Balrdqnis Tufciam ingreilns, hefdéUnbus
Omniho ^,omanis^ inipiqSacfatifÖmo Sabbato Patehali,
filper eanderii ciüitatérti, eajiöra quabaptifmus fiebat, iri-
opinateirrüir, tantamque oCcilórum ftrageinfecic,vtetia
Diacönos ipfbs 'qui ihfiintüfós baptizabant,inipfotecro
fonteperiVnèrer.Sicqueeahdemvrbemdeiedt, vtvfq; hp-.
diepauciflimiinea commaneant habitatores.. . /.
C A P . X X V III. •
Erat quidem Grim oaldo cótra Romanos non mediocre1
odium, pro eoquod eius quondamgermandsTaftioné &
Cacconemin M fide dijcepiflènt. Quam ob caufam Opi-
tergium ciuitarem-, vbi ipfi extih&i funt,fundirus deftr uxi t,
eórum^ qui ibi aderant fines, ForoiulianisTaruifianifq;
S c Cenetenfibus diuiftt. .
CAP. X X IX.
Per haec tempora Bulgarorum dux Alkeco nöftiihe, in-
cértum quam obcaufam-a fua gente digrellïis rcaliampa-
cificeintroiens ,'cum omnifui ducatus exercitu, ad regern
Grimoaldumvenit, ei fef^uituru 'atqtinëius patrialiabi-
taturum promittens.Q^emifteadRomoaldum filiümfuü
Beneuentum dirigóns, vt ei cum fuq pSpulo loca ad hafei-
tandü cocèderé de beret prjecepic.Quos Romoaldusgrata-
'ter excipieps, eifdem^tiolaad habitandum locajqvlque
ad illud tempus deferta eran r coiri bui c, fcilice t Sepianum,
Bouianum, &Ifernia,&alias cum luis térritoriis ciuitates,
ipfumqiie Alzecónemmutato dignitatis nomine deduce
GaftalUiumvodtariprascepit.Qjiiyfq} hodiëirihis vtdixi-
mus locis habiEaptes,quamquam & Latine loqüanrör,liri-
gu* tarnen proprie vfum minime amiferunt. |
C A P .
, Igitur exrindo, vt diximüs, apud Siciïïam Cönftante
Augufto,punitoquequieifuccèfïerat Mecenrio Tyranno,
Romanorum regnum Conftantius Conftaqti)Augufti fi-
lius fufeepit regendum, Rómanifqüë principals eftannis
decern & tepcem. Conftantini fane tcporibus TheodoruS
Archiepiteopus & Adrianus abbas viri aeque do&iffimi, d
VitaHanoPaparniffiinBritannian£i,plurimasecdefiasAnglorum
do drins ecclefiaftica: huge fcccundarunt. E quibus
T heodorus Epifcopus peccantium iudicia,quantis fei-
licetannis pro vnoquoque peccato qius pcenite^ debeat,
mirabili & oifcfeta confideratione deferipfit.
CAP. XXXI.
In fequetiti poft tépore menfe Auguftó,aparte Orien tis
ftdlaCometesappatuitnimisfulgentibusradiis,quzpoft
in femetipfam reuerfa difparuit. Nec morajgrauis peftilen-
tia ab cad era parte oriétis fccuta, Roman ü populum deua-
ftauit.His «lièDUS Donfts PapaRomany ecclefiig locum qui
Parad|fis^licitur,ante baft Hearn beati apoftoli Petri,candi-
dis & magnis mdrmoribus miriftce ftraui t. ~
,CAP* XXX11
Hactépeftate Fran corum regnum apud Gallias Dago-
bertUs regebat,fcum quo rex Grimoaldus paeis firmiffima
XUXIII.
b v
XIV.
fosdusinîerat. Cuius Grimoaldi vires Bertatidos etiam a-
pnd Fran corum patriam conftitutys metuens, egrëlïùsc
Gallia,ad B ritanniam infixlam SaxonumqUe regem prope-
raredifponit. .'■ :
C A P. X X X III.
At vero Grimoaldus. cum nönb die poft phlebotomiä
in fiio palatio conftitutus, accepte arcu columbam fagitta
percutere nifus effet', ein s brachij vena dirupta eft. Cui, vt
Feront, medici venenata medicaminaftipponentes,eum
ab haefunditus priuauerunt luce Hic ediâo quodRothari
rex compofuerat,aliqua quoque capitula legis quæ ei vtilia'
vite fünt adiecit. Fuit autem corpore præualidus, audada
primus, ealuo capite, barba prominenti, 116 minus cóftlio'
perauit : Qua de caute elatus i fetiam conrra regem fuu Ber*
taridum manüm leüauit, atqueteintra Tridentinum ca-
ftellum rëbellanscommüniüit. Contra quem rex Bêrtari-
dus progrefTus, cum eura extrinfecus obfideret, inopinate
fubitoAlachis cü fuis ciuiracé egreflus, régis caftra protri-
üit,regemque ipfumfugamrpetere compulit. Qui tam en
boftmôdum faciente Cüniberto regis hlio, qui eum iam
blim diligebat, in regis Bertaridi gratiam reuerfus eft. Qui
tek cum eum interficere aliquotiens voluiffet, Cumbertus
eius filius hoc fieri fem per prohibait, reputans cum de re-
liqüo fidelem çxiftere. Nec deftitit apud patrem obtinere
quinetiam ei ducatum Brexiæ contribueret, teclamante
fepius pâtre, quod in fuam hoc Gutiibertus pernicié face-
ret, qui hofti fuo ad regnandü Vires præberet. Brexiana dequam
vitibus decoratus.Sepulraradlautem eius corpus m niq; ciuitas magnam lemperjlobilium Langobardorum
bafdiea bead Ambrofij cdijfcfforis,*iam dudfiipfeintra muldmdincm babuit,qùomm.aUxibo mcmebatBcttan-
Ticiiienfem conftruxeratciuitatë. Hic poftmorcé Ariperti I dus Alachis potentiorë foré.His diebus Rex Bertaridus in
regis, expleto iam anno vno & méfibus tribus, Langobar- j ciuitatë Ticinenfi portaméontiguam palatio, quæ & Pala-
doru régnu inuafît, regnauitque ipfe annis nouent, reliito i tinenfis diçitur, opéré mirifico conftruxit.
Garibafao filio fùo,qüeei Ariperti regis filiagenuerat,rcge v CA P . X X X V II. -
iaiamad regnum Soxonum tranimearet. Cumque
mabac fiiblunxlc:Olcire db. K « » tu t «n patriam foam, f nereyuxitvïor<:m. Qa^caminbalnqoThpodpté,
qmateraadl«efthodle.,quod Gnmoaldus ab haefobtra- f “ S blMlJ RoS „ , gan«e,qrtam, elcâuseftluçe.
QuoauditoBeitaridusftaHmpoftfereuerfus P . a .. . . n r - ,
eft, venienfoueadlittusinuenircperfonânonpotuit,^ u x g1" “ corppte.&flaunprpbufqne^^ capiUn^penevrquead.
d d e O t t a t ^ n ^ n o n r i ^ L d e l - ^ e f e i » |
hunchominem,led diuinum nunciunifuiffe. Exindçque
ad patriam rediens, cum ad clauftra Italiæ venilfec, iam ibi
omniapbfequia Palatina, omnemque Eegiam dignitatem,
cum magna Langobardorum multitudine præparatam elfe
reperit. Exinde itaque Benaridus Ticinum reuerfus, ex-
turbato Garibaldp puer ulo à regno, ab vniuerfis Lägohardis
menfe tertio poft mortem Gqmoaldi in regnum leua-
tus eft. Erat autem vir pius, fide cathpl;cus, iuftitiæ tenax,
pauperumque largiffimus nùtritor. Qui ftatim Beneuen-
tum mifit, exindequeRodelindam ftiam coniugem & Cu-
niber tum filium fuum reuocauit.
CAP. X X X IV .
Qui vt regni iufa fiiteepit, in loco illo, qui k parte flümi-
nis Ticini eft, vndeipfe oiimfugerat, monafteriumquod
Nouum appellatur, dpminö &liberatori fuo,in honorem
virginis & marryris Agathæ conftruxit.In quo multas vir-
gincsaggregauit,rcbuuiue diuerfts pari ter que omamentis
eundem locum ditauic. Regina vero vxor eius Rodelin da
bafihcamtenétæ Dèigenitricis extra muroseiufdemciui-
- tatis T icinenfis,quæadPerticas appellatur, opere mirabili
condidit,ornamentifquemirificis decoràuit. Ad Perticas
autem locus ipfeideodicitur,quiä ibiohm perticæ, id eft
[ trabe s ereâæ fteterant, quæ ob hanc caufem iuxtamorem
Langobardorum pöni folèbarit. Siquis enim in aliquam
partem, aut ih bello aut quomodocunqüe^xtinâus fuiflè t,
contengui nei eius intra tepulchrafuaperticam figebanr, in
cuius fummitate colümbam exligno faétam ponebât quæ
illuc verte effet, vbiillorum diletftus obiffeti;$cilicet vt feiri t
poffet in quam partémis qui defunâus fuerat quièfceret.
CAP. XXXV.
Igitur Bertaridus cumfblusperannps feptem régnât
tet,o«ftauo iam anno Gunibertum fihum fuumin regno
conforrentafciuit, cum quo pariterper decem annps re-
gnauit.
C A P . XXXVI.
..-Qumq;Aïmagna paeë degerenf,&ek omni parte m cir-
cuitü. ttânquillitatem haberent Xfurrexit contra eos filius
iiriiquitatis , Alachis nomiiie, per quem in regno Lango-
I bardotum perturbata pace,maxime populprum fà âæ funt
Cunibèrto régi laudauit. Qui ab vxorç hoclibefttiuaudire
difîîmulans,inmagnupi tarnen puèllæ exarfit armpié.Nçc
mora,venatum infiluam quam Vrbem appellant pçif exit,,
tecumque fuam coniugem Hermelindam venire proecepit.
Qui exinde no<5tu egrediens Ticiijû tediit ; ôc ad te Theo-
docem puellâm venire faciès, c um ea cGncubuit.Quam tarnen
poftea in monafterium , quod de ilhus nomme intra
Ticinum appellatum eft, rniftt... <ÏJ;
C A P.' X X XV III.
Alachis vero iam dudum coeeptam iniquitatem pârtu-
riens, anmtentibus Aldon'e &,Çraufone Brexianis ci«i-
bus, fed & aliis. mülti s ex Largo hardis, o.blitiis tantoi ufn
benehdorû,quç inefi rex Çuniberius impenderat,obl!tus
eriamiufiurandi, quo èilè-fideliliimum eile fpolpönderat
cum Cuniberrus ^beffet, regiium eius &,palatJüm;intra
Ticinum pofitu inUafinQuod Cuniberçus vbi erataudiés,
adinfulam quæintralacum Lanumnnn*Jongeà Comp cft
confügit,jbique feforticer communiuit. Faâa eftaütem
magna tribulatiô qitmibus qüi eum diligebanr, & maxime
fecerdotibus & clericis, quos omnes Alachis exofos habe-
bar. Erarautéeo tepore Ticinepfis eccleftæepifcopus, vir
dominiDamianus, fanditace præcipuus, liberahbusarti-
I bus fufficienrerinftructus. Is cum. Alachis palatin inuafilfe j
confpicerer^e quidab eo ipfe veliüa eccleiia aduerfi pate-
,recur, Thpmam diaconum fuum,làpien.tem teilicet & re-
ligiofumyirumad eum rnifït, per quem eidem Alachis he-
nedidimiem tends ecclefiç fuæ tranfmiftc.Nuntiatum eft
Alachis Thomam diaconum ante fbres afbue,b.cnedidio-
nemqueab Epifcopo detuliffe. Tuii6 Alachis, quivt dixi-
musomnés clcricos odio habebat,ira inquit adfuos. ke
l dicite illi: Si munda foemoralia habet, intret; fin autem aliter,
fôris contineatpedem.Thomas verocu hos termines
! audiflèt, ica refpondit : Nyntiate ei quia munda remoralia
habeoquippe quieahodic cotainducusftmi. Cui Alachis:
Ire iterator dicite illi quia ego non dico de foemoialibus,
fedeie iis quæintra femoralia habencur. Ad hæc Thomas
ita refpondit. Icedicke illi : Deus.fplus poteft in me in his
caufis réprehenfione inuenire, nam ille nullatenus pottft.
Çjumque eundem diaconum Alachis ad tein^redi feciffet,
afperefatis&, obiurgando locutus eft cum eo. Tuncom-
. I .i_:__a, .ssn.- c l e r i co^tecerdocespauorsdf codiumtyrrvarannnniiiinnunaaffiirt.,
te B^ioariorum, quem ilUGrauionem dicunt,qui Bauzanfl i æftimantes fe eius feritatem toierare o m n i n o P ^ *
&réliqua caftella regebat,conflixit,eumque mirificefu- -CæperontqueampliusCumbettumdefiderare^niam
XV.
G