A
Galat 3.18.
B
Qnoroo-
■ (do & qua-,
nam ratio-
'ns ,E crit.
’i|ia cftimav’
jgomundii
ftat ex fub-
ïlantiis I
que mb
afpeâum J
. cadunt, &
quxnon
cadunt.
G À P. j . H
Eccicfix
du* partes.
c
Sacramé- -
tumeon- .
fccracurad
finem difterij.
D
Ez.tch.1. &
10.
Rem. 1:
■ M & x im i Monuchii
fto vero noftro capice vere dignum : in quo-(inquit Di-
uinus Apoftolus) non eft mafetilus neefeemina', neilutUtff, nee
Gr&cus, nee circuricifio,nec pr*putium,riec Barbaras,nee
Scytha, neeferuus nee liber : fed omnia 8c inomnibusi-
pfe qui omnia per vnam fimplicem bonitatis infinitam
eandemque fapientiflimarh poteftatem in feipfb inclu-
dit (vbluti centrum , a quo dependent aliquot redt* line*)
vna fimplici 8dingulari aeviuente cmfa 8c poteftate,
eorum quae font, prmcipia,jnon linens finibus feiungi;
eorum produdtiones circumfcribens. & ebnim qua: funt
8c ab ipfo fadtafunt, definitiones adfeipfum deducens,
nelint omniriofibi inter fe aliena.& inimica vnius Dei ef-
fedfca&opificia, cum non habeanr, quanam in re & vbi a-
micitiam, pacem: &feiriterfe efle eadem polfint oftendere
:'&venientindiferimen>neipfa eorumfubftahtiaeo'
vt non lit reddatjfi a Deo feparentur. Eft ergo Dei imago,'
fandkafvt didkum eft^Dei Ecelelia: vt qua: eadem(quam
Deus) infidelesvnipnem efficiat, etli fint proprietatibus
diuerfi & ex diuerfis & locis 8c moribus, qui in eaper fide
lint vnitriquarnin eptum quaefutit, fitbftantijs,inconfu--
le facit Deus, earn, quae eft in ipfis differentiam,ea quae fi t
ad feiplilm tanquam adcaufam, priricipi.um; & finerri(vt-
di(Slum eft) relatione 8c vnione , 8c con folans , &idem
faciens. '
| N fecundo autem c6 templation is loco., vniuerfimudi
1 qui eon ftat ex fubftantijs quaefub afpedkum non cadunt
& quae cadurit, efle typum. & figuram dixijr,fandtariv
Ecctefiam: vtquac eandem fquam ipf&) vnionem 8c di-,
• feretionem accipiar.
Quemadmodumeriim ipfa,cum <jdificatione quidem
vna fit domiis .- ex quadam qusygft in figurze pofitibne,
proprietate differentiam accipit, auln diuiditur, 8c iri lo-<
cum folis facerdotibus 8c miniftris attributum: nempe
U&JiTov ( hoe eft, fecrarium ) 8c eum ad quern patet adi-
tus omnibus populis fidelib.us , quem vocamusyaoMd
eft,templum. Rurfus vi?a eft in lubftantia: vt qua n on
vna cum partibuS propter ipfarum inter fe inuicem par-
tium differentiam diuidatur : fed etiam partes ipfas,'foii
ipfius advntim relatione, ab ea quaseftin vocatione, dif-
fecentiliberati &Narriboideminterfeefleoftendit,8c alteram
alteri viciflim idem efle, quod vtrumque fibi ipli
efficit. Et (acraritim quidem potentia templum reddens,
vt quod diuini myfterij ad finem,relatione con-
fecretur. Et rurfus te mplum : Sacrariumipfum adu har
betis diuini fui my fieri j principium : per vtrumque vna
& eadem permanet. Ita etiam qui d Deo per gederatio-'
nem deduftus eft, eorum quae lunt, mundus: quiScfri
mundum quiintelligentia percipitur & intellig.entijs&
ineprporeis fubftantijs completur, & in hunc fennlem
& corporeum & qui ex multis forniis'& naturis magni-,
"fice-eft contextus, diuiditur: cum fitquodammodo a-
lianon manufa&a Ecclefia, per haiic manufadam aper-
te Oftenditur. Et yfeluti iajemrium haben.s luperiPrem
mundum , & fuperibribus' poteftatibus attributum:
Templum autem, eumquieftinferius, &ijsceflitqui- I
bus vt per fenfum viuererit obtigit- Rurlus vnus eft
mundus , & vna cum fins partibusmon diuiditur: contra
autem ,iplarum etiam partium quamex natural! pro-
i prietate habent differentiam| ad id quod eft fui ipfius v-
num & ^uidi non’pbteft : relatione circumfcripbh's &
eundem efle fib i& inter fe inuicem citxa cpnfufionem 8c
tPtum ingredi,, -&ambos totum ipfum tanquam partes
vnum complere : &itidem tanquam totum & partes &
vnica forma , plen&que & ' ihtegre compleri indicans.
Totus errim mundus quiintelligentia percipitur, dtoto
mundo fenfili formis lynlboUds myftibe figuratis, ab ijs
cerniturquipofluntvidere. Ec totus fenfilis^ toti c'i qui
rnente percipitur iti mente per cognitionem rauonibus
fimplex effedus, vnum eft. Hie eriim in illo eft, ratio-
nibu’s : &illeinhoc,figuris : & eorum eft operatio ,.per-
indeaefifueritrotainrota, vtdicitmifabilisrerumraa-
gnarumlpedaror lezechiel:id de duobusfvt puto jmun-
*dis ’, dicens. Er rUrfus : Inutfihilia entm ipfius a credtione
mundi, op eribu s in te l le c la c o n jp ic iu n tu r , ait aiuinuS.Apo-
ftolqs. Et fi videntur per ea qu£e apparent , ca qua:
Quodcjjl
non apparent , ficiit [efiptum eft : multo magis vtique
per ea-qu* non videntur ,'âbijs qui diüinae çôhtempla-
tioni animum adhibent : ea quæ apparent , intelligen-
tur. Eorum ehirti quee ménté percipiuntur , lymbo-
lica quæ fit per ea quæ lub afpedum cadunt, contèm-
. platio à efteorpm quæ videntur, per èa quæ fûbafpedum
noncadu nt, fpiritalis fciericia&: intelligentia. O portet
eriim éâ quæ fe inuicem fignificant, 4iabcre omuinb ve-
ras & clàras fûi inuicem demonftrationes : & eam quæeft
in ipfis relationcm feu habitudinem, nüllaex partelædi
•pofle.
ET rurfus fblius mundi per fefe fenfilis'f (ÿmbolum
/wimagi
&nW
De‘ Ecclt
F-!
Quomo-j
do&qg
oanuariftl
aehomu
nemfyj
bolicè cf.j
fingit&id
piæfentai
fanda Da
'Ecelefiaj
&ipfa,taj!
cjuamhov
mo/abi-
'pföeffia.
gjnif.
ac fignum efle-t fandaffl dixit Êccléfiàtri î vt quæ
ccelum qui’dem habéat diuinum faeräriumterram autem
, quæ templi dccorem teneat. „ Similiter autem &
mundum elfe Ecclefiam : qui ccelum quidem habet fa-
cratio fimile : templum aütem , eüm qiiiiil cerraeftor-
natum. .
»Vrfus étiam alio modo contemplàtionis : dixit elfe
hominém , fàndam Dei Ecclefiam : quæ animam
"quidem;habeat, façrarium :mentem diurilam, àltare:
8c corpus, .templum, : vt quæ fit imago, & fimiîitudo e-
ius qui ad Dei fimilitudinem 8c imaginem homofadus
efi. Et per teriiplum quidem tanquam per corpus : moralem
præfe Fèrt philofophiam : per façrarium aütem,
tanquam pet animam , naturàlem confemplatibnem
fpiritalfter exponit: & pér diui num altare, tanquam per
mentem,myftkam Theolbgiam oftendit, 8c contra: Ecclefiam
myfticam, hominem qui per coitus quidefn
Ctanqüam per templum),adiuam animæpoteftatem in
man datis exéquen dis^pe r tnoralem philofophiamexrvir-
tuteexhilaret: per animæ aütem velut faerâfium : ^uæ ex
fenfuducuritur ratjonès, püie in fpiritu à materia circun-
cifas ; ex naturaii contemplatiqne per fer m o nem D eo of-
feràt.: 8c tanquàmpër mentis altare, id quod eftinadÿtis
decantatiflimum,'bbfcuræ&ignotæ diuinifatis magni-
loquentiæ filentium ; per aliud, loquax 8c vçcaliflimum
filentiüm pfqüocat ; 8c quoad eius ab homirie fieri pq-
teft, cum ea per myfticam Theologiam vna Verfàtür &
falisfit, qualèm eum elfe cqnfentaneum eft quiDêiad-
uentu dignatus e fi, & longé clariflirais eius fplendori-
bus ngnatus. ' s. . f| -
ET non foîius quidem hominis qüi exanima & co r -.'^™ ® |
pore çomponitur 8ç conftituitür, folum êffe poffe ^ ra[.
imaginem docu it fàndam Ecclefiam : fedetiamjpfîûsa- | fus ratio-;
nimæ qüæ (ratipne) péffecOnfidératur. Qnan'dQqûi^v!n,eJ?nini*:
dem ex intelligenti èc animali-fçu vitali fàcultatedixh j9u°^ue ;
elfe animam : vt fummatinidiceret compofitam.-dum in- ]
telligens quidem, libère exvolunrate mouetur : anima- întc|ügi. ]
lis .aütem; fecundum nattiram citra vllam cledipném ^t!.tur,imagl
fe habet, reinanet. Et rurfùsintelligentis quidem efle, &iyPa
& conte m pl ante m &ügen tem facultatem, Et contenir
plantem quidem dixit appellàri mentem : agenterriye- Caî 6, j
ro rationem.’ Et intqiligendi quidem facultatem à mente
moueri : animalisautemcuram gerere, rationem. Et Aoim* ;
ill am quidem efle &*dici fàpientiam fdico autem men- ■
temï qüündo motus qui ad Deum fèruntur, omninofi- fifljjM
biibfiçimmütabiles confernauerit. - 'Similitei: autem ra-
tioùem & efle 8c vocari prudentiam : qüando animalem
(quæab ipfaper prouidentiam regitur) facultatem,
faculté ;
Ixxtelligôj
anima 6-1
cuiras dûm
operatipnibus prudenter menti coniungens : earn ipfi
oitravllum diferimen efle &eandem & fimilem, pçr yir-
tutem diuinitatis vim éuidenpem gerentem pftenderit:
quam etiam & menti 8c rationi dixit naturaliter diftri-
bui : fiçut magiseflè& principalitèr conftitutam often-
di anitriam ex nïentë &! ratione, vç quæ fit intelligentia
&fâtibneprædita: animali facultate, ex aequo, in vtra-
que mente fciliçet 8c ratione conflderata. Neutrum e-
riim èorùm, fas e ft, expers vitæ çogitare : qüæ etiam ab
vtrifque comprehenditur. Per quem.mens quidem
(qùam etiam diximus vocari fapientiam) pcrcoritempla-
tiorium habiram ex aùcano fiîenrio 8c cognitione nm-
plex éfFèda,ad veritarem per cognitionem quæ öbliüio-
nidarinon poteftncc vnquam definit^ducituri Ratio
autem quam vocauimus . prudentiam , àdiuo habitu
Luira*
lupl«-
irinweofcrationes
liim*-
ericas,
ft fiais*/
feeratiO'
im intclàus.
S
jeus, fab
|rirafis
boni,
one
Ipprchen:
[leur.
B
oniuga-
T|oini*
bfeftu*'
: ne veri.
ci*.
__nferaatiuèexvirtuteinbonum, perfidenVdeflnit. Ex
qüibusvtrifque, velra diuinarum & hümanarum rerarn
conftat fcienria qüas éft vèrè:pognitio qüseminimè fafli
poteft, & totiris diuiniflimae Chriftianorüm Philofo-
phiae finis, ( vt de h.is dfeam apertius J artimx quidem
alteram partem dixit efle contemplaciiiam, alteram vero
adiuam : & conteraplatiuam quidem , menrem
vocauit; adiuam verö rationem ,vtquie fint fcilicet prima
facultates anima. Et rurfus mcnterii, fapientiam;
rationem vcro , prudentiam ; vt qua fint prima ope-
rationes. Rurfus rem perfequendo, d jxit; Intelligen-
di quidem animi facultatem efle mentem , fapientiami,
contemplationem , cognitionem; quspobliuioni dari
non poteft cognitionem : eorum autem finem efle ve-
ritatem: In ratiocinandi autem facultate efle rationem,
prudentiam , arftionem , virtutem , fidem ; finem au-
tem eorum, efle bonum: veritatem autem & bonurn,
dixit Deum fignificare. Sed veritatem quidem ; quan-
do ex fubftantia videatur fignificari quod eft diuinum
(res enim fimplex 8c fola, & vna 6c eadem , 8c q.uasnec
in partes diuidi nee mutari poteft , 6f eft impatibilis
yeritas, 8c obliuiori-i dari nequit, nec yllis omnino in-
^eruallis aüt dimenfionibus feiungi^) Bonum autem;
quando ex operatione : Bonum enim benefacit; 8c o-
ninium quae ex ipfo funt, Curam gerit atque conferuat
■ 8c enftodit; 8c eo quod valdè fit, vcl ftatuatur ,v e l cun-
rat ;. Sjor dieftus ( vt ij ppinantur, 'aai veram verboram
rarioneminquiruntj quod omnibus qua? funt, vt fint &
permancant 8c moueantur , hirgitur. Quinque ergo
coniugatiories qua? de anima intelliguntur, dixi verlari
in vna coniugatione qu* quod diuinum eft fignificat.
Coniugationesautem nunedieb, mentem8crationem,
fapientiam'& prudentiam, contemplationem & aótio-
nem, cognitionem & virtutem; quaeobliuioni dari nequit
, cogitatibriem & fidem; Earn autem, quae id quod
diuinum eftfignificat; veritatem3cbonum. Quibuspet
progrefliim motaanima, vniuetloruin, Deovnitur; e-
ius fubftantiae 8c operationis immutabilem 8c beheficen-
tiam per firmum 8c ftabilem & qui dimoueri neqüeat,
in bono ex eledfione & inftitutb;, habitum.imitans. Er
vt hisparuam aliquam conducibilem contemplationem
adiungam; hxcfortaffe eft diuiqa chordarum Decas,eius
quod in anima iritelligentia comprehendi poteft Pfal-
terij; quae habet rationem fpiritu refbnantem per aliarn
j bcatam praeceptorum decadem.; perfetftofque, confo-
1 nantes 8c numerofos intelligentia apprehendendos folios
efficit, perquos Deuslaudatur; vtdifcamquamam
fijt eius quae canit & eius quae canitur decadis ratio , &
quoniodo decadi decas myfticè vnitur & coniungitur.
Vt meum quidem Deum 8C Seruatorem completum
per me feruatum adfe adducat, quieftfemper plenffli-
riius, & fupraomnem modum pleniflimus , & d feipfo
nunquam poteft excedere. Me autem hominem, mi-
tabilitermihiipfireftituipvel Deb pbtius; cui, quod fum,
acceptum féro , 6c ad quem, eminus feftino , vt bene
fim accipere defiderans. Qi^)dqui cbgnofcere potue-
ritexeo quod ei qui dicuntut, euenerint; feiet omnino •
propriam dignitatem : experientia euidenter cogno-
icèns quomodo redditurimaginiidquodeft fecundum
imaginem; 8cquomodo, honoraturexemplar, ÖCquae
eft noftrae falutis myfterii poteftas, 6c pro quo Chriftus
mortuus eft ; 8c quornoao rurfus in ipfo nïanere poflu-:
mus, &ipfe in nobis, ficut dixit;& quomodo relt ton efi
verbum Domini & omnia opera^ eius in fide. Sed ad oratio-
nis feriem, orationem redücamus ; h*c de ii$ dediffe,
ebritehti. Dixit mentem motam per fapientiam, venire
ad contemplationem ; per contemplationem autem,
ad cognitionem; ‘per cógnitiönem autem, ad cognitiooperatipnem.
■ Quæ obliuioni autem dari nequit, çp-
gnitibnern fàpientiæ & contempfationis , cognitioriis
leu racultatis 8c habitus 8c operationis , eum qui eft circa
id.qubJcognofci poteft, quod eftfupra omnemcognitionem,
&definere non poteft , & in habitu eft, mo-
turn perpefuum : cuiusfiniseft, rei quæcognofci, obli-
uiom autemmandari nonpoteft, veritas. Quod etiam
iure eft admirandum , quomodo quod obliuioni dari
nefciç, circunfcripmm définit ? Anne clarum eft quod
Deo vecitate definitum ? Deus enim eft veritas ; circa
quem mens quæ nunquam definens 8c citra vllamobli-
uionem mouetur » nunquam poteft à motu definere
ciimnoninueniatfinem , vbi non, eftinteruallis feiun-
dadimènfio.- Admirabilis enim diuinæ infinitatis magnitude,
eft expers quantitatis : necdiiiidipoteft, & nul-
lam habet quæ earn feiungat dimenfioriem', nec vllam
a omprchenfi°nem quæ ad hoc vt res quælibet quç
eftin fubftantiacogriqfcatur, earnpræuenit. Qupdau.
cem non habet dimenfionem ; vei vilain re comprehen-
fipnem ; nulla re defi niri poteft. Rationem fimiliter quæ
per prudentiam mouetur, tendere adarftionem ; pèra-
ftionem autem, ad virtutem ; per virtutem autem ,ad fidem;
quæverèfirma,&quælabinonpbreft, eftrerum
diuinarum probatio. Quam primam habens poteftate,
per prudentiam , ratio; arftupolledpervirtutem oftendi
tearn operibus manifeftandb. Tides enimfençoperibus
monuaefi feripeumeft; quicquid autem eft mortuum
8c non q^eraturmenao vnquam qui fapuerit, inter ea quæ
bpnafunt, efleannumerandum dicereaufus.fucrit. Per
fidçm aütem ad bonum , in quo finem acçipitratio', à
fuisceflans operationibus ; ei circunfcripta poteftate 8c
habitu 8c operatione; Rationem eriim dicebat efle, poteftate
prudentiam ; & ipfarti rationem , efle poteftate
prüdentiam ; habitum autem, adlibnem; operationcm
vero,virtutem. Fidèm autem,prudentiæ ÔC a<ftionis&
virçütis;fiuepoteftatis, habitufque , 8coperationisim-
mobilcm 8c immutabilem concreationem fine coa-
gmentatione ; cuius finis, bonum eft : Inquo definens
ratio jeeflat à motu. Deus enimeft bonum ; in quo,quæ-
uis&cuiufuis ratipnis facultas,fuapte natura finem accif
pit.Quomodo autem 8cquanam ratione vnumquodque
eorum re<5tè efficitur & in. adtum déducitur, & quænam
vnicuique eorum répugnât vcl coniunbhftint, 8c quate-
nus; diuidere&dicerenoneftpræ(entis'inftituti,prætei-
quam vt tantum cognofcamus quod omnis anima quando
per fan&i fpiriras gratiam 8c fuum ftudium 8c diligcn-
tiam, hæc inter fe inuicem çoniungere &contexerepo-
tuërit; rationem finquam) menti, & fàpientiæ prudentiam
contemplation!,a<5tionera;&cognitioni, virtutem
: & cognitioni quæ obliuioni dari nefeit, fidem.-
ita vt nullum ex his alteri collatum , vel minus fit velfu-
perabundet ; refeiflaomnieius exuperatione&defe&a,
8c(vt paucis compledtar) vnitatem fuam decadem fece-
rit. Tunc ipfa quoque Deoverobono&vnifolivnietui;
pulchra & magnifica, &ipfi ( quoad eius fieri poteft) fi-
milis, generalium virtutum complementum;quædiui-
nam quidem quæ eft in anima decadem fignificant, continent
autem aliam beatam pvçceptorum decadem.Qua-
ternio enim,decaseft potentia : ab vnitate, ferie per pro-
greflionem,compofita. Et rurfus idem eft vnicas per çon-
greflum , bonum monadicc continens : & quod diuinæ ,
?operarionis*fimplexeft & diuidi nonpoteft, infecabili-
terinfeipfaoftcndens. Qui bus proprium quidem bo^
num ab alio non inuadendum , aÆma ftrénuè 8c cbn-
ftanter conferuauic, alierium autem forciter vt malü pro-
fligauit 8c repulit , v.tque mentem habcat redka ratione
pr^ditam, 8c prudencem fapientiam, ôccontemplatione
quæ in adtione verfatur, 8c cognitionem virtute prasdi-
Diuina
gaini
:do, expers
eft quantitatif.
Infinin
définir
non po-
Fidesquic
fit.
nem quæ nqnquam datur obliuioni, per cognitionem I tamrôcquæeas confequitur ^ cogniçionern in quæ dari
autemquæ üunquam datur obliuioni, ad veritatem, in non poteft obliuioni,quæ fimul eft 8c fideliflima, &e x-
? lkn.me” S ?ermil>qra motus fufeipit.; eius circunfcripta xidcrenon poteft, & vt quæcum caufîseffedta& opera-
ubltàntiâ, facultate, & habitu , & operatione. Dice- tiones cum facuJtatibus prudenter coniundtas D eo ob -
Stenimlapientiam efle mentem fàcultatem feu poten- tulerit, accipiatdiuinitatem, quæ eft cftedtnx eorum fim-
tiam , 8c ipfàm mentem , .efle poteftate fapientiam; plicitatis. Eft enim operatio&manifeftatio, mentisqui-
contemplationem veto,habitum; Cognitiqnemautem, dem ratio , vtaffedkum caufæ 8C fàpientiæ prudentia &
Bibliot h.Vet.Pat.Tom.y