Sc mare Adriaticum? Apuliamquea Pifcaria incipiensha-i
betur. In hac fun tvrbes, Theate,Aufid«na , Hikrnia, &
antiquifate confumta Samnium, a qua Cota prouin(^|io-
minatur,& ipfa harum prouinciarum caput ditiflima R n e -
’ ue tus.Porro Samnites nomen accepere olim ab haftis quas
ferre foie bant, quafque Graci Samia a ppellant.
C A P . X X I ,
' Quinta cfeeima Prouinciarum eft Apulia, cum fociata
fibi Calabria intraquam eft regio Salentina. Haecabocci*
* dente vel Africo habet Samnium & Lucaniam: a folis vero
ortu Adriatico pelago finitur. Ha:c habet vibes, fatisopu-
' lentas,Luceriam,Sepo ntum Canufium, Agerentiam, B ru -
difium,& Taren tum,& in finiftro Italian cornu,quod quin-
quagintamillibusextenditur,aptammercimoniisHydrun-
tum. Apulia autem a perditione nominatur, citius enim ibi
folis feruoribus terra! viren tia perdutu r. Sex ta decima pro-
uincia, Siciliainfula computatur v qu * Tyrrheno mari feu
Ionio alluitur,de Siculi ducis proprio nomine nuncupatur.
SeprimadecimaCorfica.OdtauadecimaSardiniaponitur,
qua: vtrajque Tyrrhenis flu&ibuS ambiuntur.Porro Corfi-
ca, a duce fuo Corfo, Sardinia a Sarde Hercu! is filio nominatur.
C A P . X X I I .
I CertumcfttamehUguriam, & partem Venetiac,Aimi-
lliam quoque Flaminiamque.veteres Hiftoriographos Gal-
: liam Cifalpinam appellafle. Inde eft quod Donatus G ram -
l maticus in expofitione Virgilii * Mantuam in Galliaefle di-
■ xit Indeq;eft quodinRomanabift o ria legitur Ariminum in
Gallia conftitutum.Siquidem antiquiflimo tempore, Bren-
|nusRex Gallo ru,q apud Senonas vrbe regna bat, cumtre-
i centismillibus GailprumSenonuadItaliamvenic, eamq*,
vfqiacf Seno-Galliara, qua a Gallis Senonibus Vocitata eft
i occupauit.Caufaaut cur Galliin Italiam venerintjhjecfuif
fe defcribitur.Dum enim yinum deguftaflentab Italia dela-
tum,auiditate vini illedli,ad Italiam tranfierunt.Horum ce-
tum millia non lbnge a Delphos infula properanres, Grae-
corumgladiisextinda(unC.Alia vero centu millia inGalatia
ingrefla.primum GaUo-Grsci,poftea vero Galatz appclla-
tjfunt.Ethiiuntquib,do<ftorgetiurafcripfitEpiftolaPau-
lus.Centum millia quoq; Gallorum,qua* in Italiaremanfe-
, runt,Ticinum, Mediolanumq;,Pergamum, Brexiamq; co-
ftruentes,Cifalpin£e Gallia; regioni nomen dederunt.Iftiq;
finGalliSenonesjqui olim vrbem Romuleam inuaferut;
Sicut enim dicimus Galliam Tranfalpinam, qua* vltra A1-
pes habetur: Sic Galliam hac parte qua; infra Alpcs eft, vo-
citamus Cifalpinam.
C A P . X X I I I .
Italia quoque qua; had prouincias contine t , ab Italo Si-
culorumduce , quieam antiquitus inuafit, nomen ac-
oepit.Siue ob hoc Italia dicitur,quia magni in ea boues,lioc
e'ft,Italihabentur.Abeo namquequddeftltalus,perdimi-
nutionem licet vfialiteraaddita, alteraimirititata, vitulus
appdlatur.
C A P . X X IV .
. ItaliaetiamAufoniadicitur,abAufonoVlyffisfilio.Pri-
mitus tamenBeneuentana regio hoc nomine appellata eft,
pofteavero tota fic cmpit Italia,vocitari.Dicitur quoque et-
iam Latium Italia» pro eo quod Saturnus Ioiiem filium fuu
(fugiens,intraeaminuenifTec latebram.jgitur poftquam de
: Italic prouinciis, vel ipfius nomine, intraquam res geftas
[deftnpimus,fiifficienter eft di£huri,nunc ad hiftori* ordi-
n em r e d e am u s . - -
C A ifP* X X V .
, j Alboin igitur Liguriam introiens, indi&ione ingredi-
jente tertia, tertio Nonas Septemi>ris,fiib temporibus Ho-
noraVArchi^MfcopijMediolanum-ingreflus eft. Dehinc
vmuer% Liguria; ciuitates, prfcter Has qua; inlittore ma-
risfuntpofitjejC^pit.Honoratnsvero Archiepifcopus-JMe-
diolanumdcferens,adGenuenfemvrbemconfugit.Paulus
iqupquePatriarcha, annisduodedm facejtdotium gerens,
ab hacluce fubtra^us cft,regendasnqu<“ EcdefiamProbi-
noreliqult.
m m : ;G A P . . X X V i.
Ticinenfis eo tépore ciuitas vitra très annos obfidionem
perfereps, fe fortiter continuity Langobardorum etercitu
nonproculiuxtaeamab occidétali parte refidente. Interim
Alboin ciedis militib.inuafit omniajvfq; ad Thufciä prater
Romqm& Rauennam, velaliqua caftella qua! erantin
littpre maris conftituta. Nec erattunc virtus Romanis, vt
refifterepoflent.quia & peftilcntia, quæfubNarfetefefta
eft,plurim os in Liguria & Venetiis extinxerat,df poft annü
quem diximusfuifïè vbertatis,fames nimiaingmens, vni-
uerfarn Italiam deuaftabat. Certum eft autem tunc Alboin
multos fecumexdiuerfis, quas velalii reges, velipfe cepe-
rat,gentibus ad Italiam adduxifre,vnde vfqu«hodie eorum
in quib. habitant vicos,Gepidos,Bulgares, Sàrmatas, Pan-
nonios,Suauos, Noticos, îiuealiishuiufcemodinomini-
busappellamus.
C A P . X X V I I . .
At vero Ticinenfis ciuitas poft très annos & aliquot
menfesobfidionem perferens,.tandemfe Alboin&Lan-
gobard is obfidentib. tradidic.In quam cum Alboin p porta
qua; dicitur San<5ti Iohannis abOrientaliVrbis parte mtroi-
retequus çius in ports medioconcidens,quamuis calcari-
bus ftimulatus, quamuis hinci,hde ab ftratore verberibus
cæfus,nô ppterac eieuari.T une vnus ex eifdemLangobar-
; dis,talicer regem allocutus eftjdicens : Memento domine
Rex,quale votum vouifti.Frange tam durum votum, & in-
gredieris vrbem. VeieerènimChriftianus eft pop ulus in
hacciuitate, Sjquidem Alboin vouerac , quodvniuerfiim
populum,quia fè traderç noluiflet,gladio exringuetet. Qni
poftquam talevotum dirumpens,ciuibus indulgentiä pro^
mifit,mox equus eius confiiigenSjipfeciuitatemingreflus,
nulli læfionem infèrens,in fua promifïiônepermâfu.Tunc
ad eum oninis populus in palacium, quod quondam Rex
-Theudericus conftruxerat çoncurrens , poft rantas animü
mifèriasjde fpe iam fidus futura,ccepit releuare.
C A P . X X V I I I .
Qjii Rex poftquam in Italia très annos}, & lex menfes
regnauiCjinfidiisfuæ coniiigis interemptus eft. Caufiauté
interfeâiomseius,hæcfuic.Cum inconuiuio, vkraquam
oportuerat,apud Veronam lætus refideret, cum poculo q»
de capi te Cunimundi régis fin fbceri fecerar, reginæad bi»
bendum vintim dari pr^cepir, atque earn vt cum'patre fup
lætanccr biberer,inuftauit.HoC ne cui videatur impoffibile
veritatem in Chrifto loquor,ego hoc poculum vidi in quo-
dam diefefto, Ratchis principem vtillud conuiuis fiiis o-
ftenraret,manutenentem. Igitur Rofèmunda vbi rem ani-
maduerrit,altum cohcipiensin corde dolorem, quem cck
pefeerenon valens.moxin madtinecem, patris funus vin-
dicatura exarfir.Confiliumq; mox cum Helmichis f qui régis
Schilpor,hoc eft armiger ,& collaâaneus erat,vt regem
interficeretjiniit.Qui reginæperfuafîr,vtipfàPëredeo,qe-
, rat vir fortiffimus,inhocconfiliumadfciret. Peredeocupi
; reginæ fuadenti fand nefasPonfenfum adhiberenbllet,illa
fe noiftu in fedhilo fiiæ Veftiâriîç,, cum quaPeredeo ftupri
confuetudinem habebac, fuppofuit, ybi Peredeo rem ne-
feius venienscum regina concubuit. Cumquéilla,patracoi
iam fcelereiab eoquæreret,q fè eflè exiftimaret, Sc ipfe homen
fua! amicæ,quam eile putabat,nominafIetjRegina fiib-; hiijxit: Nequaqu ä vt putas.fèd ego Rofemunda fum inqpit.
Certc nunctalem rem Peredeoperpetratamhabes, vtauc
'tü Alboin interficias,aut ipfe te luo gladio excinguac. T une
illeintellexit malum quod fecit, & qfpontenoluerat, tali
modo in' régis necem coaélüs afTenfir. Tunc Rofemunda,
dum fe Alboin nieridie fôpori dedifïèt,magnum in Palatio
filentium fîeripræcipiens,om nia alia arma fùbtrahens,fpa-
tham illius ad leiftuli caput , netolliauteuaginaripoffet,
fortiter colligauic, & iuxta confilium Helmichis Peredeo
interfe&ore omni beftia crudelior,introduxif. Alboinfu-;
bito de foporeexpergefa(ftus,malum q» imminebat intelli-•
gens manumpitius ad fpathaporrexit, qftritftius religatam
extrahere non valens,apprehenfb tam^enfcabello fiippeda-
neo,fe cum eoperaliquodTpatiumdefendit.Sedheuproh
dolor, vir bellicofîffimus & fummæaudaci<e;, nihilcontra
hoftem prÆualens,qüafî vnus deinermibusinterfeeftus eft,
vniufque mqlierculâtconfilio periit, qui pertothoftium
. _________ftrages
XIII.
XV.
m i
m u
ftrageslieîlofamoflflimusextitir.Cuiuscbrpuscum maxi-
moLangobardorumfletu& lamentis, fubctiiufdamfcalæ
adftenfu*qua!palatioeratcontigua,fèpultum eft.Fui autem
ftatura procerus, &ad bella peragenda tôtoPorpore coap-
catus.Huitis tumulum noftris in dieb. Giftlbercus, qui dux
Veronenfium fuerat .aperiens, fpat ham eius,& fi quid in or?
natu ipfius inuentumfuerac,abftulit. Qui ob hanccaulàrrl-
vanitate fblita apud indo^Os homines , Alboin fè vidifle*
^aâabat. 1
C A P . X X IX .
Igitur Helmichis extin&o Alboin,reghum eius iniiade-
re conatus eft:fed minime potuit,quia Langobardi nimium
de morte illius dolente s, eum moliebantur extinguere.S ta-
timd; Rofemunda Longino Praefefto Rauennæ mandauit
Vt citius nauem dirigeret,quæ eos fufeipere polTct. Longi-
niistali nuntio létus effebtus, feftinanter nauem direxit,in
quam Helmichis cum Rofemunda iam fua coniuge,no<ftil
fugientes iftgreffifiint,auferentefq; fecum Albfuindam régis
fiiia,& omne Langobardorum chefaurum,veloCiUs Ra-
uennâ peruenerunç.T une Longimfs Præfe&us fùadere coe-
pit Roîemundae,vt Helmichis ihterfieerct, &eius fènup-
tiis copülaret.Illa, v t erat ad omnera nequftiamfacilis,dum
optât Raupnatium domina fieri, ad tantum perpecrandum
faein9 aftenfum dedit,atqv dum Heiraichisfe in balneoab“
iueret,egtediéti ei de lauacro, veneni poculum q> falutis eft
fe afTeuerabat,propinauic.Ille vbi ifenfit ié mortis poculu bi-
bifle,Rofemundam,euaginato fiiper earn gladio,quod reli-
quum prat bibere ppegit.SicqueDei omnipotentis iùdieio _
jnterfeâQrés^iniquifîwni ynp;momenf operierunc.
C A P . X X X .
His itaperemptis, Longinuspraefe&us Albfuindam eum
Langobardorum thefauris Coftantinopolim ad Tibefiiim
lmpetatoremdirexit. Affirmant aliqnietiainPeredeumpa-
riterPum Helmichis & Rofemunda Ràuénam veniflejatqj
exinde cum Albfiiinda Conftantinopolim direbfcimiefle,,i-
biq; in fpeûaculopopuli cora Imperatorelêèné miræ ma-
^nitudinis occidifïê-Cui,vtferunt,nc aliquid malignûm in
regia vrbe,quia vir forcis ersit,moliretufs iuflu imperacoifis
oculi euulfifunr.QuHibi.poftaliquodtempusduo scultel*
los aptauir,quibus invttiufq; fuis manicisabfconfis, pala-
^tiiim peciif»atq; fè quædam ad Augufti vtilitatc .fi ad eum iri-
tfomitteretur locuturuiii promiut. Ad que Augüftus duos
fibi femiliares, quieiusverbàfufciperent, patriciosmifîtV
Qui cum adPeredeum venifïèt,ille ad eos, quafialiqiiideis
fêcretius di£tunis propius acceffit, atque ambos Vtraque
imanu gladiis,quoS abfconlbshabebat, fprticer vulnerauit,
'ltavtftati min-terrain ebrruerent Sc expirarent. Sic Samfb-.
nis ffiitis fpttiffimi ex aliqua partenon abfimilis , fiias iniu-
rias virus eft , & pro afni llionedtiorum luminum , duos
lllnperatori viro sy riliffimo s inteii:emit.(
-, C A P . X X X L r
Langobardi Veto apud Italiam, omnes commiiniconfi-
lio Cleph npbiliflSjnum de fdisyirum, ih vrbe Tieméflufn
fibi tegem ftacuerii'nc. Hie mtiltps Rbmanorumvirqs po-
centcs alios gladib extinxit, alios ab ftalia'èxturbàuitv Ifte
xum arinum-viium fk fex menfes,cum Mâflànafùa cohiüge
Iregnum obtiniuflfer,a puero defùoobfèquio gladio iügula-
tüsefti' ‘ '
cap. xxxii.
1 Poftcuiusanortèm Lângobardi peranrtos dèceiti regem
inonhabentes ffibduCibus ffiërffiitiVttufqiiifque éhimftu*
çüm fiiatn ciuitatem obtinebar.Zaban Tiéinmnr Vuaillari
BergamumrAlaChisBrixiamiEuiriTirdentumiGifalfu's.Fo»
Irüffi-luHi.Sed&àlirextràhôsinfuisvfbibüstrigintadùces
ifSéfünt.His dieb.multi nobilium Rbmanom od cupidita*
l tëm iruerfedti f«nt,reliqui vero per hoftes diuift, vtitertiam
par tem fiiaruittfr u gum Langobardis perfoluerent y^ribu^
tariiéfficidntur. Pethos Langobardorum duces feptimo
i anno ab âduentu' Albriuih,& tofiusgentis, fpoliatisEccle-
fi& fecerdotibiisihterfeâis, ciüitàtibiis fiibrat&pôpülift
jqrie,qùimorAfegétùmexcreuerah’t,extin(ftis ,êxCê^tishis
regionibus,quas Albuiiinceperat, Italia ex maxima parte
capta & àLangobardis fubiugaca eft.
Explicit lib&fecH’nduii de gejlit Lan-
gobardortini.
Incipiunt
GA P I TA L IB RI TER T IL
C A P. I.
i~ \V 1A duces Langobardorum adpradamum in Gatüe dire-,
v^ / tii funt.
CAP* II.
DeLangobardo qui beatum Hofyïùum extinguere votuit*
C A P . lT l » f
' QuomodoLangobardorum exercitui Amatus Patricius ledum
intuit,équomodo ab àfdem vittsv tfi &occifus.
cap. iv. - :.
Qupmodo langobardi Galliam ingrejft a Muminulo Patricio
Jhntdéuiai.
CAP. V*.
Qmmodo S axones cum Langobardis in Italïarn venermu
C A P. VI.
jQuomodo Saxones cum bxoribus & parUulis iterïim Galliam
ingrepfunt:
CA P. ' vir.
Quomodo Saxones de pat fia fuaSuaitos & alias gentes, qua ibi
rejidebant,expùlere»
CA P. VIîî.
Quomodo iresdUcés Langobardorum,hcc efi, Ami> Zaban &
Rodanus,À Mummulo doutâtfùnt.
CAP. IX.
Quomodo Franci Anagnis cafirum Langobardorum ceperunt,
& quomodo Ràgilo cornes À Franco)um duce Cbramnicù occijus
(ft.- |
8g CAP. X. "'rs'";v- j
t)e morte Sigûbérti FruncorumRegis i & de nuptiis Euin âu-
C A P. XL
Dé morttïuftmi minàris.
CAR XII.
Deprimipatù Tiberii Gotiftkntifih&de bonis aftibtts eius.
C A P: XIII. '
Deaurtis quos Eïlptrico imperator diréxit, & de beato Gregorio.
CAP. XTV.
De morte ProbiniPatrianha.
C A P . XV ,
De morte Tiberii ConftanthiiAug'fti, & de imperio Mauri-
C A P. X V L
Of Rtgno Aut hart > & quantafecuritas eius temporefuit.
. vC A P; X V I I . '
Quomodo ChildebertusTtaliam in;roiuit,fidfafia pace diftef-
fit, .. . ■ ’ •;
C A P . X V I I I . x
De expugndtnne Brexeüh & defuga Doärtdftducis.
C A P. X IX .
Demorte Dottrulfi, & quält f pit pbio honor,itus eft.
C A P . XX.
De Sacerdot io Pelagii Papa, & more Kelut Patriarcha.
C A P . X X L
De beBoGhtldeberti cotttraiHiftanos.
C A P . X X I L 1
De FruncOturn exercitu qui in italiam Vena* .
A %. . - c a p. xxi11. tA - ■
De aqua diluuio, & miraculo, quodfattum eft in bafiti afanfti
Zenonis.
'CAP..'