ib'uitm.
Mortis ft
Dominicç
figurx.
Bercngójti t^4 bbatis>
gnofci perlpicacia,inhis tribus viris triplex nobis occur-
rit gratia,dam per gratiam eius, qui animam fatiab it ina-
netn,duq nobis oftenuit aquam,& tertius panem.Sed licet
vnius generis cibus, pro qualitate hominum laepe no
co nueniat tribus, nobis tamen oftendéndum eft hic de- .
uotioncfingulari, &rationecommuni,qualiterinmy-
fteriocrucisvnusomnibus , dcomnes conueniantyni.
Vndequoniam in illo folo noftrafides, 8c noftra eft ipes
cuius figuram habuitIofeph,Ifaac& Moyfes, orandum ,
nobis eft,vtficut veruslolcph per my fterium crucis quo- i
tidie nos pane illo pafcit in præfentis Ecclefi* do mo, de .
quorcriptum cfyPanemAngelorum mandtuauit bomo9ileve- :
rus Ifaac deuotioni noftneita fe veilt exhibere deuotum, i
vtëx puteo languinisfui coeleftisgrati* nobis tribuat po-
tum,quatenusper verumMoyfe'ö fidei,fpei_& charitatis,
trino(ubleuatiremigio,præfentis fieculi mareficco pof-
fimus tranfire veftigioütavtper paflioncfri eius & crucc,
femper mortificemur in corpore , óéviuificemurin mente,
cüius morcélofephin carcere,Ifaac in ariete, & Moy-
fes praefigurauitin ferpente.Qupd ipfe nobis praeftare di-
gnetur,qui cum Patre 8c Spiritu famfto viuit & ragnat in;
Secula ifeculorum, Araen.Quia enirfi iam à nobis conclu-
dëndume,ftproperè,quicquidprópoluimus de lofeph&
I(aac,& Moyfe, confiderandum eft, quid fermo Dei,qui
eft efficax & viuus,nouiffiraè hic vnus operetur in tribus:
fieque fermo nofter, quafi poft jdcuiâam cura: fiecularis
vmbram velturbam, in Chrifto Iefu ad ipfarh perueniet
fummam.
vera &
certa qua:.
Conftan-
cinusD.
Helens fi
lias.
D
feratiay.
pa matris
fcfilij.
B E R E ^ G O S I I A B B A T I S D E IN V EN
T I ONE S AN C TÆ CRVCIS. v
L I B E R I I .
Beat a Helenajiufquefilius Conftantïnus,magnu$ à Deo
obtinuttgratiam.
C A P. I.
V amvis non poffit efleincognitum,quajd
poft paffionem Domini lignum Dominicü
a Iudaeis diu eratabfeonditum, dignum tarnen
eftjVt ad praedicandam eiulHem lacra-
1 tiflimae crucis vióloriam,quando vél a quo
inuenta fit,reuocemus ad memoriam. Beata igitur Hele-.
naTreuirorurn quondamindigena ciüitatis,poft gratiam
baptifmatisoperibusccepitinludarepietatis, quia cum
perfe£ainfide,&perfe&iorincharitate^nobiliseratge-
nere,fed nobiliör fanflitate. Nobilitateetenim mörum
fuorum nobilitatem præcellebat aliorum, feiens videlicet,
quiahaec eftnobilitasindubitata,quçbonis moribus
I probatur ornata. Vndè& ex femme fênatorum nobiliü
nobilem quendam generauit filium, quifecundumlu-
m i nare mai us , quod videtur præeflè diei, fplçndor fuit
Imperij in his,quae eraht faeculi, 8c in his qua: Dei. Qua-
proptcrvtdiuinafibiprseordiiiauic fantkio, non incongrue
Conftantinus, d Confiante vocabatur 8c ConftSrio,
leipfum feilieet ergaDeum màiorem conftantiam haber
redemonftrans , quam iidem parentes frnConftantius'
haberetaut Çonftans. Sedlicet fecundum dignitatem
fieculi nobilis effet ex femine patris , nobilior tarnen in
his,quæDeifunt,eratex progeniematris,durn poft acceptât^
gratiam Deiviu^tis,hobiütaticórpörisnobilitatc
prætulit mentis Poft eratiâm quippebaptifmi, qua vtriq-,
luperno reconciliatiluntpatri,eadem virtus quaedatàeffi
filio, dabatur 8c matri, quia fi hiftoriam vtriufq; velimus
‘confiderarefubtiliuSjDeumquem coluit mater, colebat
& filius. '
Ah Helena ntatre Sjriam : a Conjlantinefilio Bornant atqtte Gror-
ctam, conuerfas ejfe; tpfifque folUjnueriunda
. crucisgrattant commuant ejfe.
' C a p. U. * «
POftquam ergo filius perSyluëftrümPontifiçemhac
gratiam recèpit ab omnipotente, vt in pifcina falutis
a lepra in corpore,& a vitiis mundaretur in mente: con-
tinuo, vt 8c alios educcrct delacu miferia: &de luto fecis, |
fidemfanda: Trinitatis tarn Romanis ccepit intonareq |
Graecis. Qui licet in fortitudine 8c maior elletinvirtute, j
squa tamen lance pro Iudaeorum ac gentiliura ftuduit
laborarefalute, dum quafi medius difeurrens inter Iu-
dseosac genres, rciiocare cospit incredulos, confortare.
credentes.Interim autem, dum tali deuotione mundum
fib i& feDcofubiecit, hac & iliac mater illius fimiliter
fecit’, ex intimo feilieet cordis inde fCrebra trahens fufpi-
ria,quodChriftian£e fidei tamdiu prius repugnauit &Sy-
ria. Proindc mater 8c filiuseo ftudiofius lecuti funt prm-
cepta vita:, quo gratia,quae data eft vnii dabatur vtriquej
dum,ficut Ytrifque c&leftisinfpirauerat pater,fidem qua
praedicabatfilius,praedicauii^&mater. Cum eninipro ca-
piendis hominibusfua vtrobique tenderentretia,conti-
nuo adfidemChriftiRoma.trahebatur 8c Grscia. Infii-
peretiamnealiatum gentium corda quafi d fideieiuriia,
dcficere^n via, per matrem conuerfaeft Syria, 8c per filium
Romania. Vnde cumextambonisoperibus, 8c master
proba eflet 8c filius probus, mirum non eft,quod gratia
, qumfernataeft vni, feruaturambobus,dum pro in-
quirendo myfterio ligni falutaris Ytrifque pr^C^ter|s fer-
uataeft gratia fingularis.Ex antiquae enim diuimtatis co-
filidlnueniends crucis officium matri huicferuabatur&
fiiio,vt vterque eorum hoc exdiuina gratia percepifle fe
noflet, quod ante fe alius habere non poflet. Vnde cum
ftudio amboruminuentum fitcrucis Dominica: vexillu,
dubiumeft, vtruminhac inuentioneillampra:feramus
aut illum : maxime cum ad hancinquifitionem Wm diu
eis eflet confiliarius vnus ex tnille,vfquequo adeffedlum
eiufdem opens ilia peruenifletacille.Perirtternum enim
infpirationis Domipicafuafum ,eideminuentioni films
.praebuitortum,& materpccafiim,quia dum adhapeinquifitionerh
Yterqueeorum fe fecit accliuem, filius. im-
ponebat originem,&mater finem.
Confiant'inus contra Barbarosfigno irucis fearmauit, &fecun-
dumJigntim, quod in coelo vidit, boftesfroftra-
uit&vicit.
G a p . H I .
"VTErumcumcoelefti(blummodonotufitpatri,quare P“
V facratiflim®crucisinuentio filiohuxcferuaretur & § c^ cei^
matri,dicendum. eft nobis,qualiter arcanum anti qua: diuinitatisconfiliumadinquirendumlignumidemDomi
tinus &
nicum,matremprouocafletacfilium. Quodam ergote- Helena
pore, non'modica multitudo Barbarorum fines vbiique
:cepit deuaftare Grscorum , dum quafi in apertam pro-
rumpens apo ftafiam, rotam pene folebat occUpare R o -
maniam. Conftantinus autem nondum-Deumtimens,
fed homines reueritus , fe cbhtra hoftes lubs ficut miles
armauk emeritus , dum die noAuque cum fuis cogitare
ccepit acrecogitare, qualiter aUt quomodoeosinde pof-
fet propullare.Sed cum iride fingulis noffcibus & fingulis
anxiaretur diebus,ficut Temper anxia cum rrepidis mutat
fententia rebus, tandem prodcclarando crucis facratifli-
m® ligno con'trainimicbs fuos , tali diuiaitus releuatuS
eft fign o, Quadamigitur noffce in ftrato fiio quiefccns,fi-
gnum crucis in ccelo vidit &pbft huiufmodi vifionem
Itatini in hunc fen film yocem de cceleflibus audiuit, fa -
licet,quod in die belli, 8cin tempbre pugnandi per hoc
fignum vi(5toriam deberet habere triumphandi.Vhde licet
adhucPaganusextitiflet , & d e myfterio Crucis non-
dum quicquam inftrufkus fuiflet,cbntinuq tamen ad ea-
dem formam,quamitt ccelo videbat,aliud fignum inform
mari faciebatiEt cum dies aceidiflet opportunus, in quo
virtutem crucis ipfe Crucifixus efat bftenfurus adcom-
probandum cceleftis grati? fignum, ^ r e aciemConftan-
tiniidem deportatum eft lignum. In quo confli&u licet
alter contra alterum obfirmatam haberet faciem, fortif-
fime tamen aciesimpugnauitaciem , quoadglque acies
imraenfa fuorum per virtutem Crucis aciem debellaret
aduerfariorum.Cum enim tyrones emeriti hac 8C iliac ad
H
iVifioConftamini..
C Onftantinusigitur poft fugamhoftium, 8c vitftori
am fuorum, de myfterio crucis inquirere ccepit à (a-
cerdotibusidolorum,ac fiilli, quinondum fueiant virtutem
knQtx crucis experti, aliquidei poflent mde dicere
xerti. Audientes autem hocpauci Chnftiani qui tunc ade
rancibi,quædam de a4 uemu fill j Dei primo prædicaue-
runtfibiac deinde myfterium pamonis eius & crucis rete-
xencesordine pleno, narrauer.unt ei omnia; quae faifta
finit de Ieiu Nazareno. Conftantinus autem, ad placan-
dum totius operis opificem, à quo confirmatus & bapti-
zatus in nomine Domini, difcereccepit, quid vel Dèo
deberet authomini. Nouum quippe habiium 8c nouurn
aifumens animum, in fonte Saluatoris duo genera coepir
medicaminum: dum pro eo, quod effundere noluirfan-
guinem innocentem, lepra déferait corpus, & vitia men-
tem. Proinde confilus in virtute diuina contravitiacar-
nisbellagerebac inteftina : quia dum in feipfo formam
diuinitaus altius impreflic, bellû, quod ante cum hoftibus
habuit.poftea cum vitijs geflit. poftquâenim dimtjfafunt
eipeccata multa, quoniant dilextt multum, continuo ad vnius
Dei conuerfus eft culcum, quia ne diuerfis idolis vitra
lacrificarecin cemplo idblorumcommuni, non multis
pofteadijs voluit(acrificare, fed yni. Ab illo quippe dié*
_oram Deo nolensfacereieum, in perfonis trinum, &in
maieftate vnumadorauit Deum,dum in amore conditoris
cor eius eo magis erat innixum , quod nihil aliud fene
. oluit,nifi Chriftum Iefum, A. hunccrucifixum. Sic igitur
cum quotidianis profeftibus de virtute in virtutem,&
de falute crefceret in faluté, faólum eft, vt in orbe terrai ü
co fierer vbique pbtentior, quo in ieruitio cbndicoris cee-
pitëftè feruentiór.Vnde quia cogitarione humilis .&ope-
iatione fidehs ieruiuit in terris, cui Angeli famplantur in
coelis, ideoprohacnouæ conuerfiitionis executione fi-
dtli fa<kus elt thronus eius,ficut dies cceli.Sed quia fieper
fidei culium, 8c boni qperis fiuikum Chriftianisinculit
gaudium,& idololatris lu&um : ideo & nos maioresgra-
uasproeoagere debemus gratiæ conditori, quo fidehs
ipfius, &hbiproficiebat& nobis. Tocumenimorbem
ad eandem pene perduxerat fidem, qua beatum Sylue-
ftrum poniihcëmipfe inftruikus, pridem leiens videlicet,
quia ficut virtùs totius veftimenti pe nde t in ftamine,
ficin fide Chrifti tota laius pendet
animæ.
1
IGirat cum per arcanum antiqu* diuiniratis atchifte-
rium Conftancinus Imperator Romanum quondam
rexiffet imperium,ob fidei femen h»c& iliac vbique (par-
gendum, de genre in genrem ,& d e regno traniiuitin re-
gnum.-dum pro fidelibus tólaris,& pro infidelibus jiSb s,
fidem fan&ïTtinitatisillisinfmuauit&ilHs.Inrerimau-i
tem, cum tali modo pro Iudxis laBoratct ac gentibus, lignum
dominicum inquirere coepir à fapicntibiis, co ftu-
di o fius feilieet cupiens eiuidem crucis ven era ti mejno-
riam , quopeream ab hoftibus fuis antea meruit habere
vi#oriam. Sed quoniam ipfe pro fide Chrifti & negocife
imperij animum fuum m plura diuific, ideo béàtam He-
fenàm matrem fiiatri proie Ierololymam mifit, vteo ftu-
diofius ibi Dominicam inquirer« crucem, quo ad hanc
inquifitionem ipfum crucifixum oftenforem haberet ac
ducem: Beata igitur Helena fapienti vfaconfilio.ftatim
imenus Deo, 8c exterius obediuic filio : dutn non folum
valida manu pro eadem inquifitiene Ierololymam iuit,
fed etiam à Iudæis , vbi lignum Dominicum eflec, diligenter
inquifiuit.Qu® enim de vitiis ad vircu.tcsiam tune
Bene operando traniiuit,nonimmeriro cheiaurum ilium
diuinitacisinquifiuit, inquifiiuiii inuenit, inuencum cu-
ftodiuit. Vnde vt & nos cum ea, quafi de tenebris prope-
rcmusadlucem, dicere debemus, qualiteripfa eandem
inuenic crucem : ne quis audientium fic vnquam infi-
piens fiat, vt poftea fe dicatifta nefcire,cum fciat. Eligens
ergo fibi de Iudaeis viros numero mille, inquifiuic ab eis,
quid de eo ille fentiiet autille, fieque omnes vnaeadem-
que rarione videns eflè contentos, denuô deeiscoepitfe-
parâre quingentos. Qm lieerinftru&ieflent legediuma,
nefciebant tamen, qui i de eis vellet facere Regina, n fi
quantum inde Iudas vïmsexeis caeteris poterar enarrarc
Iudaeis. Vnde&ip(e iuftameis inde reddens rationem,
ligni,inquit, Dominici vult facere quæftioncm. De quo
tamen nihil ómninodixérateflè conferiptum, nifi quantum
à patre fuo vel auo fibi fate bat ur eflè pr®di<ftum.Pro-
inde recordatus patris & aui veteris, fententias ëorum
coepir enodafe caeteris,Iudaeorum feilieet aegentiumpo-
puiis enarrando duobus, quiequid inde de parentibii.s
percepitambóbus.Dixerantenim fibi,quod ipfe &omnis
pofteritas illius hoc noflè poterat, quod quandocuinqué
mqujfitioligni fieret, genus eorum amplius regnare non
valeat.ledregnum eorum transferendum éflètin falutem
credemium, dequofcriprumeft; Dominieftregnum&ibfs
dominabiturgentium,
Beata Helena morte pleflendiSyignique ludaos iüos cremandoscen■»
fet3 qui S. Crucem oftendere nolient,Iudamqae in la-
cu feptem dteb tu ferüaripracipit.
C A P. V I .
REgina autem reuocans ad fe omnem Iudæorum co-
hortem,vitam eis proponebatac mortem,vitam fci-
licet, fi ignum crucis oftenderent : mortem autem, fi de-
monftrate contcmn'erent. Sed cum cluda eorum ad hæc
induraca fuilfent, & ea, quae (ciebanr, fe nefeiredixiflent.
eo celèrius eos,quae dicendaeranc dicere cogebat,qub ci-
tius ab eis voluit lcire,quod nefciebat.Sed cum veritas rei
abeis nullarationepolletinueftigari, continuo iufllco-
mnesigne cremari : vc vel ficeos cogeret monicis obedire
diuinis, quos ad hoe nee blandimentis poterar prouoca-
re nee minis.Iudæi autem fibimec inde cimentes, 8c viue-
re potius,quam moricupientes,tandem ad oftendendam
fibi vericacem nudam , pro fe omnibus tradiderunc Iu-
dam. Quem cum nee minis terrere; ,nec blandimentis
ad hoe
piificaaciz
Sdei ac re-
Ch ift
iftudipfus.
F
S. Hi. ena
ad inuelh- j
gandaia
ciuccm
mutitur.
Modus
peruelti-
gandæ
cs ü. Hv
iludas cx
(erisludç
IReg nz
coi.filium
:plicat
Regina in
Iuaçvsne-
cls promut
gat fentca
adasin
lacü mie