Oratio
Iudæad
Deura.
Signa di-
uinitus c-
dita.
c
T res cruces
inue-
niantut.
Surgit ,
mortuus
D
admocus
cruci.
Erclama-
tio in iau-
demS.
Crucis.
ad hbcpofl'etälliccre , vtvérialiquid iftde vellet dicere:
continué fufcipiensde omnibus vnum, pet feptem dies
iuffit eum in lacu feruari ieiufium, vfqiiequo feptem.die-
bus euolutis, ea ratione inde fe pbftülaret eduri} vt debi-
tamferuitutèm Dominic® impenderet cruci. Qui cum
ad h*cverba de lacufuiflet edu d u s, continué Chriftia-
nis gaudium, 8c Iudxis ortus eft hïófcus.quoniam omnes
judxi, qui conuenerantibi, inuidebant nobis,& timc-
bant fibi.Sed ille, quieft falus noftra in tempore tribula-
tionis,miftrtus eis,8c mifertus eft nobis, dum conuerfus
ad n os,8c reuerfus ad eos , ea'die voluit lxtificareChri-
ftianos,& illuminareludaeos.
ludits dein & lacu extratius 9 fatta ad Dominum oratione ,tres
crucfj inuenit: Crucis autem Dominica mortuus ibi
refufcitatusteftimoniumperbibuït.
G a p . V I L
R o hac igitur caufa, cum illue, vbi lpcus erat Calua-
_ rise,vndique concurrifletturbaplebis bifariae, con-
trahere pars ccepit ad pattern, ne perludaeorum impieta-
temars deluderet artem.Iudas autem inter cxceros ftans
in confpe&ufiliorum hominum , exintimo cordis ora-
tiohem hanc fudit ad Dominum > quatenus ipfe fibi mó-
ftraredignaretur , vbi elTet crucis Dominic* fofla, qui
Moyfi quondam patris noftrilofephoftendere dignatus
eft offa.Sed quoniam eiufdem lóci certum non poterat
inuenire veftigium,nifidiuinapietas ccelefte aliquod vel
let demonftrare prodigium , ideoadinformandamnon
credentium fpem,8c credentium fidem,fu|fitQ locus có-
motus cftidem.Infuper etiam ad declarandumDomini-
c ® cruris lignum., aliud continué fequucumeftfignum,
dum ad edomandum cor Iud*orum indomitum, ftacim
de eodem loco fiimus afcendit aromatum. Iudas autem,
qui prius inter fpem pendebat & metum , pro mcerore
ccepit habere gaudium, 8c pro gaudio fletum,eratias videlicet
agens Deo in vniuetfis, qu*_gloriósè nebant ab
CO.Deinde ad terram fe inclinans hu mifitej:, foflbrio ar-
repco,födere ccepit viriliter: fed 8c alij poft alios tam diu
cum eo fodcre-coeperunt vfquequo pro vn a cruce, quam
qu*rebant,trespariterinuenerunt. O quam mira& in-
auditares quodrcruxvnaqü*rebatur | 8cinuent*funt
tres,quamuis pro illuminandis fidelium animabus mul-
to preciofior cflèt vna duabus. Vnde mirum no eft,quod j
idem Iudas inter alios folicitatus eltprimus , quid fibi a- j
gendum eflet ex crucibus tribus, quoniam ficut ex fyna- J
goga Iudaeorum pi ures affirmauere Iudxi,-du® cruces e- j
rant latrohum,8ctertia Dei. Sicigiturcum inter tot cru-
ces Iudas ipfe nelciflet,cuius aut cuius ilia vel ilia fuiflet,
continuo mortuus-quidamrefufeitatus ibidem, pr* cceteris
crucibus eruci Dominic® magis adhipebat fidem. i
'Nec enim human* ignotum eflet folertke, quid honoris
acreuerenti* duabus deberet aut tertisêjideo poftquam ;
eundem mortuum ad vham & aliam prucem populus i- i
naniteradmouit,continué terti5admotus,virtutem fan- j
<ft* Crucis agnouit pofteaquam duabusilium crucibus
turbapedeftrisinvanumporrexit , ftatim appofitus eft
terti®,8c furrexit. Vnde non immeritéDeiimDenedixe-
runt cun&i, quibus virtutem ligni Dominicirefurreótio
teftabätur defunóli merité etiam defundus idem ei pr*
exteris bene dixit, qui eadem die mortUtts fuerat, 8c reui-
xit. *
Deteflimonio, quodfanäacrux habuitcumaviuis , tumetiam
defunäii,&'deJpiritaligaudio beataHelena,
C a p . V I I I .
OPreciofom & admirabile lignum,o lignum Angelico
& huröanopreconio dignum, per quod dum
antiqua diuinitas & vit* reddidit mortuum , 8c libertati
captiuum,bene declarauit, quialignumillüdnon mor-
tuum videbaturjfedv iuum. O crux iacra & venefabilis,o
eruxgloriofa&admirabilis j cui vtdebitus honor exhibereturacundis,
preconium habebatexviuis, Scteftimonium
exdefundis. O inieftimabilis diledio charita-
tis,o ineffabilis difpenfatio diuin*pietatisiqu*per arca-
num antiqu* diuiriitatis cbnfilium ,in mortem crucis jp
homine Deum,& pro feruo tradiditfilium, vt poft deui-
&am eiufdem mortis acerbitatem, feruuslibertatem,&
filiusreciperet hxrcditatem. V ridelicet eadem lacrati (lima
cruxhumano nonindigeat preconio , qu*propheti-
co 8c euangelico vitro commendatur teftimonio,dignu
tameneft, vtiios eo ftjidiofius laude profequamurim-
menfa,quo in ea falus noftra quondam videbatur efle fu-
fpenfa : H*c enim eft ilia crux, qu* fubludaicadetenta
diucaptiuitate,ab Helena regina hodie probatur inuen-
ta:vt& nos hoc exemplo commoniti,in illius forma ftu-
deamus inuenirf. H*c eft ilia crux, in qua Dei filius exal-
tatus, traxit omnia fecum, de quo Angelus ad Mariam.
Auc,in quit,.gtntiAflcnttyDominus tecum. H * c eft etiam ilia
(acra&celeberrimacrux, inqualuxillapependit, qu*
dixit;Ti4f lux,&fa£td eft lux, vt ipfe nos fecum ad xternam
perdueeret lucem, qui pro nobis fubire dignatus eft cla-
uos,lanceam &crucem.H*c eft ilia crux,qu* ficut facr*
feriptur* teftantur facramenta , a beata Helena regina
pr*dicaturinuenta, euangelicis videlicet verbis hodiein
eacqmpletis, quibus dicit mi,Tetite&accipietu,qumte&
inuenietis.. Sedquaml*ta velhilariseadem reginahodie
fififlet efleda,quando cruxDominica (urfiim de terra videbatur
ereda,nullus omnino poterit (circ, nifi qui in li-
biro vit*(eptemfignaculafolusn6uit-aperire. Vndevt,
quodbono inceptumeftomine , bono clauderetur&
fine, dignum fu it , vt pulcherrimum illud donum pul-.
cherrim*primumdeferretur regin® , quatenus grati*
coeleftis archifterio prior eflet in dono , qu® maior erat
imperio.
Quanto cleri&fopuliftudio & alactitate exceptumfit vitale
crucis lignum»
Cot nobis
ftudiöfm,
crux fan.
-pr*4
caadafit,
Luc» j.
C A P. IX .
INterim autem , dum per falutare myfterium relpexit
Dominus fuper filios hominum, turb® concurrentiü
populorum, inhymnis 8c confeflionibus benedicebant
Domimjm.-infiiper etiam pro falutando eiufdem faluta-
ris grati® loculo?contihuofa£b^ eftlxtitia rriagnainpo-
pulo.Exclula enim antiqua Iud*brum perfidia, fpiritalis
ibicanticicythara&lyra, tympanum refonauitactibia:
quoniam vt nullius profeffionis aut *tatis congruaibi
aeeflèt perfona,illuc vicinus& incola, peregrinus accur-
rit 8c aduena:vt ficut nullus eorum a culpa videbatur i i # ' ,
munis , ficeädemgratiafingularis omnibus poflu efle
communis. Quantusibi concutfus eflet gentium 8C po-
pulorumlxtitia , percipere non poteft auditus aUrium,
nec vifus oculorum-.quoniatn omnes, qui aderant, tatitfi
ibi gaudium,tantumque habueretripudium , vt propter
videndidefideriumea hora comedendietiadimitteient
ftudium. Vbi dum alter alteriusinuidebät velocitati,®-
mula fiebU charitas charitati,quando a.d videndam eiufdem
ccelèftis myfteri) dignitatem , charitas ccepit iretar-
dare charifatem. O läudäbile diuortium, 8c admirabile
: commercium,in quo curfus velodum curfum retardauit
inertium i vbi licet veloeiotes quiqüe retardate videren-
tur inertes * Vtrique tarnen grati® Dei néquaquam vide*
bantur expertes.Sedquiä nondum fueraht virtutem fan-
Qcx crucis experti, ideo iners veloci; 8c velox:adh®rebac
inerti, vt alter alteri éo minus videretur ihef tior, quo ad
currendam viam alter alter© volpbat efle folértiör. Sicut
enim contriftaricceperantIud*i,dum in ligho Domini-
i co viderunt glbriam Dei : ita Chriftianus gauifus eft
populus,quando idemcceleftis my fterij vifus eft loculus.
Ibi proculdubio alacres ac flëbiles , ibi fortes quique
conüeneré Vel debiles , dum per diuerfas vtrarumque
partium fortes, flebiUbus adunati fiint alacres, 8cd,ebi-
fibuS fortes. Ibi etiam C*ci 8C claudi d iuin* coadurtati
funtlaudi, aefi aliquis éös verbis illis e uangelicis inuita-
ret illuc„quibus diifturnefti Cacos & claudos introduc hue.
' ; Praeterea.
G on curfus
homi-
nr.m advi- -
lendam
Mccror
hidzoruni
laccicia
Çhriftiànoruin
: Deuotio t
I miraderij
ic populij
crg.i crucis
vencracio
î nem. I
Vt&nos ,
Ücinuenta!
■ Cruce j
gaudere
ac gratu.
landcbea-
mus.
I D
Narirefe-
f ià cor-
|oreEctm
prsteréa Vbi furdi qUilibet ac .muf i propri® ibi infidiaba-
tur&lucii dum pro gratia illius adueneré illue deuoti,
'ööifurdOs"feeit audireSc mutos löqui. Vnde quqniam
;ad videndum btücis ^cratiffim®-loculumclerus vndK
fquepöft cl1êtlSmf8c populüsaccurïit poftpopultim, mi-
njm noneft/fitatita mültitudo populorum, qüafi de gy-
to vèi'tèbatui’ in gyrum1, vbi ex coilifiohe turbarum vir
Vbi cni.m clerus &
morteSaluatorisvnus innoxius, &alius eft
reus, non immverit6 gaudere debet Chriftianus 8c lugere
Iud*us,vt ex bon® vel mal® arborisfrutftu, promyfterio
Crucis vnus fit in gaudio, 8calius in luctu. E t beiie qui-
dem credentibus conuenit 8c non credentibus, vt 8c illi
gaudere cuni gaudentibus, 8cifti debeant Here cum flen-
cibus,quoniam vc Apoftolusdicit? Verbum crucis pere-
untibus ftiiltia eft, his autem, qui falui fiunt, id eft, nobis
virtus Dei eft. Vnde mirum non eft, quod ficut in eteden:
tibus rifum ilium in futul-q videbicis, de quo-Veritas ?
Beati (inquit) quinunefletis, qtuaridebitis: ficin incredulis
rifus ille quandoquevidebitur, de quo feriptutn eft; ‘Rifus
dolore mifeebitur. Etideo , vt nos gaudium illud fpiritale
bonisfempermeritisaffe£bemus,dequoIacobus ? Omne
(inquit) gaudium exiftimatefratres, cumin variastentatio-
nesincideritis, orandum eft, vt per gratiam diuinitatispie-
num illud gaudium fempermaneatin nobis, de ouoVe-
ntzsdtfdpuks-,Gaudium (inyait)veftrum nemo toilet a vobis.
pöpiflus-agmine cohglobati fimt miro; quidprofuit? fi
Vicinusinibi 8C virvxori, 8c vxoradh*fèratviro, maxime
eum' vterque eörum inibi diiiino fiibmiflus honori, 8c
■ Vxor viro, 8c vir inuideret vxod; pto falutando etenim
chefauri eiufdem preciófifiimi loculo ftrepitus fiebat in
clerojtumultus in populo , dum pro feftina vifitatipne
eiufdemfupernigerminis, > 8c diuini feminis fudor fcrupit
in viris, püdor^in fceminis. Vbi lieer hac 8c illac po-
pulus videretar ftare pro muro,adhuc tarnen paterac-
curritcumfilio, mater cum puerQrquibus licetinfans va-
giens domi fèruaretur in cunis, ab eadem tarnen lxtitia
nullus eorum eflèvölebatimmunis. Vtenim alter pr® al-
tero vitale cerneret myfterium, alter alterius c*pitimpe-
4 Decomparatione Conftamini & Helenamatriseius.
dire defiderium,quia ficut in exequijs cfiaroru m,alter pr®
altero pia deitotiohe iungitur ad Feretrum; ficad diui-
C a p . X I .
num illud obfèquium alter alterum ftuduit pr*uenire
per alcerutrum. Ibi quippe alter alteri longam fecerat
ERgo quum aliquantulum iam fumus fented* prioris
moram, dum ab hacgratia-videndaalteralterum ab hora
obliti, dum perfidi® Iiid*orum iufta ratione conahabuerunt
cohibebat in horam: quia lieer ad hoe fpedfcaculum ! bamurobniti, dignum eft , vtficut in abfcpnfione ligni
concurreret omnis fexus 8c ®tas , foliti tarnen incefliis ! ’Dominici,dutitiamillorumfatisfnmusexpem, itanunc i
quilibetillorum exceflit me tas. Vnde quaritum moEtoxis adConftantinum 8c Helenam priftina debeamusorati- Conftanquoniamin
omnes quiaberant, illifolummodo poterant
feire, quiaderant:màximë cum eojnaiori triftitiailli ab-
forberéniîur,1 quiaberant, quo ampliori l®dtia viderant
illos tripudiare, qui aderant.Sednemo fortaflè de his,
quibuscceleftismagifterijdifciplina prkfuit, in confilio
iuftorum 8c congregatiorie ibidem défait, quoniam maior
eum indc poenà Conftnngeretifiquidem ibi de eodem
conuentudeçiîè contingeretjlbi enim alter alterum eo
ftudiofius ad illud coepit præuenire fpe&aculum, quo
alter pr® alter© diuinumvoluit (pciftaromiraculum: vbi
crux (acratiffima Dominici fang« in is liquore cruenta, ab
Helena regina diuinitus legitui efle mldata.
jQuemadmodum deS. Crucis honore etiam nobisgaudendum,
& quid inter Chriftianos &ludaos interfit.
C a p . X.
■ Erum licet nqS cu illisea diecorporaliter nonefle-
mus,eodc tarnen gaudio,quo illi iä nos gaudere de-
bemus: quia licet corporali præfentia ibi fuiflèmusabr
fentes , in corpore tarnen Ghriftieis quodarh modo vi-
debamuref& præfèntes. Participatione enim fpiritalis
lætiti* & exultarionis ea die nos illis,8c illiaderant nobis
quoniam in vnitate Ecclefi* cum eis ipfe noshabebarin
fe,qui de eledlis fuis ad patrem ? Volo , inquit vt fint
vnum in me, ficut 8c.ego in te. Eccè quam furtunatum,
imo quod fortunaduseft omnium fortunio, quod Deo
8c hominifievnaynio, 8c fic communis.extat cummu-
nio, vteandem vnionero homo habëat in Deo, ,8c Deus
in homine, quam corpus in eapite, vel caputin corpore;
Quiaenim caput Chriftifit Deus, 8c caput EcclefiæChri-
ftus, indépermaximèprobari poteft, in quo dicitur: Qur
adhæret Domino, y nus fpiritus eft. Vnde feriptum eft j
quodludeiaChriftianisin hac vnione diuifi, à corpore
Ecclefi® prorfus videntut abfeili, quoniam de myfterio
crucis 8c incarnationis Chrifti, âliud fentiunt illi, 8caliud
ifti.Sicut enim nos pro informandis fidehiim animabus,
très perfonas credimus&vnumDeûadoramus, ira Iud®i
onereuerti.Ipfeenimfignicoeleftisinftru&usarchifterio, tmuspri-
primus omnium inquirendx crucis^ardebat defiderio , “ u* ora-
fed tamennunc bon* voluntatis affeiftum, mater illius n,um inr
perduxit ad effedtum. Sciendum eft namque, quod poft* 'cruc^dcfi
quam per bona opera oratio eorum fadtäeft nnuida, in ^dtriofla-"
inquifitionelignifalutatis ille fadtus.eft primus , Sc ilia gnu >' fed
fecunda, Quia licet in ueniend* crucis vna duobus eflet ■ mater.ren»!
intentio.fiburn tarnen inquifitio , 8c matre.m nobilitauit, c.XC(Iuitur.
inuentio.Dum enimeidemihquifinonivterque operam
deditjingnum crijcis filius inquifiuit.materinuenitiqu®
dum pro eadem caufa, terrarum ccepit rimaii profunda, G I
inuentione.fadta eft prima, 8( in inquifitionc fecunda. I
Vndelicet®terno non-incognitumfit patri, vtrumma-1
iorem reuerentiamdebeamusfilio, an matri, nos. tarnen 1
in ipfo, qui lempet vota refpicir humilium , maioris me- .
riti credim9 matrein dfc quam filium. Sed ramealiquam |
reuerentiam inde debennts vtrique, quod iam vterque i
eorum pr*mia fortituseft v ir*: duamuis ficut ftella.ab
ftella differr claritate, fic mater a filio meritorum differat Helena t-
enormitatc.Si enim gefta vttiufque velimus penfare fub-
tilins, coram Deo maioris pretij creditur mater e fle, liocurme-
quam filius;quia poftquam ytrique ccelefti reconciliati rico ante,
funt,in conftriiendisEcclefijs Dei magna cura filio, fed ferenda,
maior in er at matri. Quamuis enim filius mu ltasEcclc-
fiasinGrxciaconftruxifletacRoma,quibus in thefauris I
8callbdiismultaregaliacontulitdona: mater tarnen, vt,
adhuc diuerfafandorumteftantiu mattyria, multaplu-
res Ecclefias inGallijs «dificauit acSyria. Quapropter
Ecclefi* in honorem eiuf DeO vbique fiicrat® bene teftantur,
quatacoram Domino polleat fandtitare? maxime
cumbene fciatfoladiuinitatis antiqu®'fcientia,qiialis auc
quanta fit fandtitas eius 8cmagnificentia. Vnde cum virt9 H;
anûicas
.....
fandtiraris eins fit tata,vt merfto.in ter alios Sandtos,&ipfa D.Hcied^,
numereturfandla, mirum non e{|, quod ficut catalogus
Sandtorum foler vbique ceftari, feftiuitas eius a nobis
annua femper debet reuolutione celJbrari.Sed quoniam
in eodem catalogode filio ei9 nulla eft mentioned magis!'
memoria illius omnibus modis inibi obliteracur filencio;'
ideovtinregioneviuorüm 8c ipfe complaceat Deo, ne-
cefle eft, vt oratio fiat ab Eccleiia ad Deum pro eo. Cum
e contra fe in aliam forma male credendo tranfmutat, dû I enim in prxfentis Ecclefi* dpmicilio,feftiu® folennitatis
in Deo vnam perfónam adorant,8c duas alias réfutât. Sçd ] officium matri potius debeat ur qiiam filio; ideo in agennotandum
eft quodlicetalio modo credantChriftiani,8c
alio Iud*i, vterque tarnen cultum vnius habent Dei,quia
quamuis de myfterio Crucis aliud ienciac Chriftianus
fealiudludgusj ab vtraque tarnen vnus colitur Deus.Sed
dis mörtuorum;prouidendum eft cundlis, vc memo-
riamfilij ftudeanchaberecumdefundtis. Proinde adre-
concilianduin nobis D E VM patrem, non iameun.-
dem fihum debemusqrare, fed matrem: quatenusipfa
fu®
Conftaa-
tinas .maims
çam-
:tfi pii/liai
us prin
ceps non.
dum