I Cl! S. 'JMaximi Cmftfforu
+VI*QVIttÇ
tmABj-.
Veile ali-
quid proprie
C xterum illud titiam aduertere opus eft, quodinna-j
cutis, &naturalibus operationibiis vocesfingulares , 8c
non folum voces fandfcorum Patrum hvitde ,id eft,duo de-
clarantesreperimus| tanquam* vnam naturam verbiin-
carnatam,& deiuirilem operationem,& cognatatn,atque
per amboeditam,involuntatibus autem naturalibusnul-
lam fingularem prorfus, quantum ego intelligcntiaafle-
qui poflum,prolationem reperire poflumus, led fignifica-
tiones fuiK&t, id eft, duotum ,in pronominibus, & in nu-
mero. Quomodo igitur, &quaratione inquirerc volu-
mus,vtrum vnam, aut duas voluntares oporteac diccre in
Chrifto Deo, cum lex,&dodrinaPatrum duas volunta-
tes naturales eatenus confiteri iubeat, & profited, ficut
duas naturas, & harum naturales operationes, quatenUs
differentiam earum agnofcamus.
eft vel
leaiiquid
non com-
muniter,
quodin
fan âaT ri.
nitate fieri
o poteft.
Morse-
nimfpe- 1 élabacad
H*c mihi modum egreffo ad fafl&itatem tuam lcripta
funt.precor, fivelnonconuenienterdittaiiinc, vel non
re&emtelle&a, veniam, fimul&corredionem adhibeas
amore &imitatione patern* raifericordi*,'acme Chrifto
Deo commendes, qui cumPatre & Spiritu fan&o glorifi-
catur in fecula Geculoruna.
S.MAXIMI TRACTATVS
D 1 E O , Q V O D S C R IP T V M E S T
Pater,fi poffibile eft,tranfeat ame
calixifte.
I illud, Pater, fi poflibile eft, tranfeatame
calix, quod fpeciemhabetformidinis, de
homine accipis, non eo,quiin Saluatorein-
telligiturf illius enim voluntas nihil habebat
contrarium, quaetotaerat deificata, fedde
homine quern ex noftra conditionemetiamur.humana
quippe voluntas diuinam non omnino fequitur,verum
vt plurimum ei repugnat, ficut ait, diuinus Gregorius:
quod fequitur i n oratione , verumtamen non quod ego
vo lo , fed tua fiat voluntas, quidtibividetur? formidinis
eflc,anfortitudinis?rummascon{ehfionis,andiflcnfionis?
ac quod non ficrepugnanti*, neque timoris, fedpotius
perfect* coniun&ionis,&confenfionis,nemo contraidif-
fitebitur, qui mentem habeat.
Quod fi perfed* coniundionis, &confenfioniseft,
de quo hanc voluntatemaccipis, de homine,ficut nosjan
de homine, ficut Saluator erat ?fide homine, ficut nos,
errauit fermo magiftri, deipfoSaluatore diflerens, tanquam
non omnino , ,ac femper diuinam voluntatem fe-
nöbtollcsqubdvpliiit , ideft, recofacionemcalids.fed
earn de cotnmuni & principio carence diuinitate infetcs,
quamneganterreferebat etiam velle.Sinhoc vclcogita-
reexecrabileeft, igitur hoc loco negatio i ideft, nonquod
egovolo, omnino repugnantiamauferens, infitamcon-
ienfionem human* voluntatis Saluatoris cum diuina &
paterna voluntate eius repr*fentat, tanquam totatotius
verbi natiira fecundum hypoftafim coniumfta cum
natura humana Saluatoris, & totam earn naturam per
cbniun&ionem fuam deificante. vnde tanquam propter
quente,fed potius vt plurimum refiftente, & repugnante.
fi enim fequitur, nonrefiftit; &firefiftit, non fequitur.
alterum enim alcero tanquam contrarium interimitur,
&tollitur. ‘ fin autem non de homine, vt nosfumus,fed
de homine, vt erat Saluator, accipis ,non quod ego volo, _
fed tua fiat voluntas , futomam confenfionem human*
voluntatis cum diuina & paterna confeffus es ; & duas
duplicem naturam habentisvoluntates , & operationes
naturales demonftrafti, in neutra quicquam vtcunque
contrarium habentis, tametfi naturalem in omnibus differentiam
eorum, exquibus & in quibus, & quae eft, habeat.
Quis vero his argumentis cohibitus procedat ad di-
ccndum, nec efle hominis, cuiufmbdi nos fumus, nec cu-
iufmodi eft Saluator, illud, non quod ego volo; fedne-
ganter ferri de diuinitate principio carete vnigeniti,quod
velit aliquid proprie filius praeter Patrem. Igitur, & quod
voluit | quod quidem eft recufatio calicis, de ip fa diuinitate
neceflariorertur. fi enimdicis, tollere negationem
vellealiquidproprfe, nontamen tollere quodvult;non
enim in vtroque horum poni poteft negatio : negatio,
quod velit aliquid proprie & priuatim praeter Patrem Filius,
& negatio eius, quodvultPater; quoniam omnino
expetitio communis voluntatis Pattis & Filij , tollit
quod expetit Dens , fcilicet falutem noftram. hoc-enim
naturaeftl Deo expecitum. Si autem non poteft poniin
vtroque negatio, liquet, quod fi hanc negationem ponis
in volendoproprie, vt ponas communem voluntatem}
nos faftus homo, aiebat,ythominemdecebat,Deo&
Patti j non mea voluntas, fed tua fiat voluntas, vtqui
voluntatem tanquam homo haberet idem alioqui natura
DeuSjVoluntati patern* obfequentem, quia fecundum
ambas naturas in quibus, & quarum erat hypoftafis,natura
pneditus erat facultate volendi , & operandi noftram
falutem, facultate quidem volendi noftram falutem con-
fentiens Patri, & Spiritui fanfto. Operandi vero eam,fa-
6tus obediens Patri, propter hanc falutem vfque ad mortem,
mortem autem crupis, & idem magnum myfterium
ceconomi*in nobis per carnem operatus.
DEFINITIONES VARIvE.
S A N C T O M A X I M O
Au&ore.
S Vbftantia,&natura idem :ambo enim commune,
&vnmerfalefunt, vt qu* depluribus,&numero
differentibus pnedicantur, & nunquaro quömo-
docunque vna perfonacircumfcribuntur.
iruvos-<t7or,ideft,in hypoftafi exiftens eft commune fecundum
fubftantiam, hoc eft,,fpecies, qua inindiuiduis,
qua funt fub ea,re lubfiftit, 8c non fpla cogitatione confi-
deratur.
Vel rurfus, enypoftaton eft, quod cum alio differente
fecundum fubftantiam ad vnius perfbn$ conftitutionem.
&vnius hypoftafis generationem compofitum, &con-
fubfiftens eft,& ncquaquam per fe apparens.
Homoufion, ideft,confubftantiale,quod eft eiufdem
fubftanti* cum alio, difFerens ab eo fecundum hypoftafim,
ficut in homine, &maliisfpeciebus. fi quidigjtur
idem cum alio fecundum fubftantiam ,non eft idem cum
eo etiam fecundum hypoftafim.& liquid eftvnum & vni-
tum alteri,fecundum hypoftafim, non vnum,nec vnitum
eftei etiam fecundum fubftantiam. & li quid differt aba-
lio fecundum hypoftafim , hoc coniun&ionem cumeo
habet fecundum fubftantiam.
Subftantialisigitur vnio, liuevnio fecundum fubftantiam,
eft, qu* multas,& nuraero differentes hypoftafes in
vnam & eandem fubftantiam congregat.
SubftantaliS'vero differentia , fiue differentia fecundum
fubftantiam eft ratio, fecundum quam fubftantia, id
eft,natura fine diminutione, & mutatipne, & commiftio-
ne,&confufionemanet, & concurrens cum aliofecun-
dumfpeciem differente in vnam hypoftafim,nequaquam
a natura propriarecedit.
Hypoftafis & perfona idem funt.ambo enimparticula-
re,& proprium fignificanr, tanquam in feiplis circumfcri-
ptionem, fed nonin pluribus prsdicationem naturaliter
habentia.
hxo-'tov j quod habet non folum fecundum confidera.
tionem in fe congregationem proprietacum, quibus alius
ab aliodifeernitur, fed epam commune fubftanti*habet
in re,fiue realiter.
Homohypoftaton eft> quod cumalio in vnam & eandem
hypoftafim compofitum eft, difFerens vero ab eo fecundum
fubftantiam, vt fit in anima & corpore, & in aliis,
quxtunque natura differentia, fecundü hypoftafim vnica
lunt'fi quid igitur cum aliofecundu.ynionerh cöpofitum,
idem eft fecundum hypoftafim, id eft, vnahypoftafis cum
eo fa&um eft, aliud eft ab ipfo fecundum fubftantiam. 8c
fi quid vnü eft, 8c copulatü cum alio fecundu hypoftafim
eft,höcnon vnü,nec ideft,vnius generis eft cum
’ ; , .. T" ' i • -eodem
E
falutem
quauiqm^
demvplç.
bat Patct,
.fimortem
nlij role,
bat,y
qm.
dem
luit.
in* defini;
tionej ci;
ciifx funcj
Grxce. :
' G '
fftWVty'
çapiltt'
Humam-
Chii-
Ifti erat
wwjij
l&humani
tas cuius-
(que tu
.ftrumi ani
ma nond
VtifM
Jnequecoi
pus.
Ö p u ß u ta .
^dem fecundum fubftantiam. & fi quid cum alio com.
poficuW,differentiam habet fecundum fubftantiam, hoc
vnionem cumeo habet fecundum hypoftafim. Hypofta-
tica igitur vnio eft,qu* differences fubftantias,id eft.-natu-
taSin vnam perfonam,& vnam & eandem hypoftafim co-
pulat,& colligat.
Hypoftatica vero differentiaeftratio,fecundum quam
diuetficas in colleâione proprietatum, qu*confideran-
tur in communitate fubftanti*,diftinguens alium ab alio
fecundum numerum , efificicmultitudinemindiuiduo-
rum, fiue fingularium.
Vnio id eft, fecundum habitudinem, eft, qu*.
differentes jWftaj.id eft,Toluntafes ex fententia;& eledio
nein vnam Voluntatem copulat. Differentia vero fecundum
habitudinem eft menus , qui vnam voluntatemdi-
uerfirate fententiç diftrahic ac diuidit.
Vnio fecundum habitudinem eft coaffe&io arnica, vel
voluntatum con cors confpiratio,& affenfio.
Differentia fecundum habitudinem eftdiuerfitas fen-
tenti*, vel voluntatum diflimilitudo,vel diuffioaffedio-
nis.
Vnio confundens eft compoficio, ex hypoftafibüs, in
________________________________ff/j
nam inutauit, atq} itadiuinitatisfn* defedionem mon-
ftrauit j vt qu* interiedione quapiam ad pçrfedioné fub-^
ftantiæindigeret, vel fecit, vtfunditusin nihilumabirent
tanquam rion valde bona, & opus fu* creationis deleuit.
^[uia tton fecundum ràtionem aliquam, 8c lapieritiam ea
feciflet, & fecum fecundum hypoftafim copulaffet. alio-
qui quomodo ratione & làpiéntia fadum, in ipfo verbo,
ôcfapientia fecundum vnionemindiflolubilem non fer-
uaturjaut quomodo,vel qua de caüfà feruatur,poft vnionem
etiamnoncofitentur? vtcredaturperconfeflionem,
quod natura Deus verefadus eft homo, aut fortaffeneci
principioeaipfa,qü*natüralirerin nàtura inerant,cu na-
turaaflumpfit} fedpotius carnem quandam inanimam*
8c rationis.expertem,& nequaquam ex nobis,vel eiufdem
iubftantiæcum noftra; aut neque fumpfit,fed tuperne,&
à principio deferens,copulauit earn fecum fecundum fubftantiam
; & propter nos,ac nobis oeconomiam,ideft, in-
carnationem finxit, figura humana nobis propinquans,
fed nonhiatura humananobifeum verfans, vtvniuerfum
genus à yetere peccato liberaret,& à damnatione propter
ipfumfada abfolueret.
H *c enim,& his plura op!nantur,quicunquenoh coaliquod
totum,fecundum concur fum fimul fada,quç ef- fitentur fecundum fan dos Patres feruariin Chrifto per
fentiampartiumfuarum , poftvhionem , in fpecie & h - fedcetiampoftvnionemnaturalfepr*rerpeccacum,ficgura
faluampenitus non habet,fed deletam, & commix- ut naturas ipfas(.nec enim diuinam naturam & non créa-
ram, 8c qu* dignofei non poteftjpec vllam eorum,quç in | ram effenti*,& voluntatis, & operationis expertem vide-
ipfacompofitioneconcurrerunt,differentiam habet,qu* j mus,neque rurfus creatam, dchumanamfubflautiam no
proprietarem horum, fecundum fubftantiam, declarer, & exiftere, neque velle, necoperariCognofcimus, quodfi
defignet.- ^ g g j g jU ^ — ---------- « > ’--1 —
Diuifioeftfedio, quaéomninofeparatimponit, & d i-
ftrahit, &per fefpedarifacit fecundum fubftantiam, &
hypoftafim,vnius cuiufque rei effentiam.
Hypoftafis propriirm eft per fe videri , & diftingui fecundum
numerum ab ijs,qu* funt eiufdem fpeciei.
Enhypoftati proprium eft, vel cum alio differente fecundum
fubftantiam in hypoftafi cerni fecundum vnionem
indiflolubilem; vel efle fecundum effentiam natura-
literinindiuiduis.
Subftanti*proprium eft,in omnibus , & d e omnibus
naturaliter pr*dicari,&pronunciari.
Enufii proprium eft lubfiftere,& ferri i n fe veros chara-
deres omnium proprietatum perfonalium.
Dynamis-, hoc eft j facultasfeuporentiaeftinM©-
i»fj-«rtoperatioinmateria.operacioveroeft
fsnr, potentiaexpers materi*. Veliterum.Energiafeu o-
peratio ëft naturalis potentiæ<ê<méAtty(a, hoceft,effe-
dus.
Voluntas naturalis eft appetirio ivrieij^ç, ideft,fub-
ftantialis eorum,qu*funt fecundum naturam.
Voluntas Gnomicaeft voluntarius impetus & motus
in vtramque partem rarionis.
EPIS TO LA S.
MAXIMI AD SANCTISS
IM V M E P I S C O P V M N IC A N -
drum de duabus operationibus
in Chrifto.
Agnum ceconomi*Chrifti myfterium,quod
nullos explicatus habet, vtpote, quod omnia
f*cula,& tempora, & eos, qui in fæculis,
&temporibus continenturnaturaliter , cir-
cumfcribit,& terminât; vt confundant, ma-
chinanturhæretici , tanquam fen d a car o anima rationis
participe & intelligente prædita,voluntate Pattis, & Spiritu
S! fimul opérante à Chrifto affumpta ex nobis,& cum
eoihvnam& eandem hypoftafim copulata, non habeat
poft vnionem ea,qu*fecundum naturam , exceptofolo
peccato,in eainfuntjquôniam nequeipfius,inquient, na-
curs erant, fed magis ipfum Verbum, quod propter nos
huraanitatemaflumpfit,ea, qu* naturam noftram fecundum
fubftantiam fi'gnant, non feruauitpetfede, ficut in
nobis feruantur,fed potius vel h*c in naturam fuam diui-
Operatio
xundum
fubftantia
neutram harum vacuam efle feimus naturali eflemia >
voluncate,&operatione,exhisautem,diuina,inquam,&
humana natura, & in his, atque horum eft hy poftafis ve-
1 ra,vnus 8c folusChriftusfilius,quomodo liquidem eft natura
proprieDeüs,idemquenatura proprie homo, quomodo,
inquam, non diuinam voluntatem,& Operation?
nafUräproprie^&humanamitem voluntatem, & Operationen!
natura proprie habebac is , cui neutrum horum
fecundum naturam deerat ? quibus dum faciebat, vt no-
minfa cum rebus fongruerent, 8c rurfus res nominibus
cohfirmabac,manifeftoapparebat, quodidem ipfe diuina
8c humana naturaliter haberet,& vellet,& operaretür;
arque ex eo crederetur,ex quibus, & in quibus, & qu* ef-
; fet. fiquidem fublatis naturali voluntate, & operatione
fecundum fubftantiam, & diuina, atque humana fub-1
ftantiaeius, qui eX his, & h * c e f t , & in vna hypoftafi ea !eftOPcra.
feruar,quötnodo Deus, & homo erit ? quomodo hoc veil--°-P-
illud fecundum fubftantiam elfe äpparebir, fi non feruat
linevlladefedioneproprietatem vtritifque narur*, ex-
cepto omni peccato. quod enim extra ea, qu* funt fecundum
naturam, extra ipfam quoque fubftantiam ,fiue na*
tutahi eft, nullanrhabens effentiam rquoniam neque mo-
tum naturalem habet. Qijodenitn nullam motum habet,
vtait diuinus, & m^gnusS.Dionyfius, nec eft,neque
quid eft, nec eft vllaprörfus pofirio eius.idcirco qui Chri-
ftiDei naturas confitemur., diuinam dico-,&humanam
noftram,adfaciendam fidemfirmam de eflentia härum
naturarum , &adveramearum confeflionem, oportet
voluntates harum pari numero omnino profiteri, acto-
tideni operationes fecundum fubftantiam cofiteri; nihil-
que ipfarum pr*textu diuin* vnionis fecundum hypoftafim
imminuere,aurprorfusriegare;cumfciamus vnionem
fecundum hypoftaum nihil eorum, qu* natura funt, \x-
dere, ficut neque narurasipfas; tametfi hasperfeipfamin
vnum fecundum hypoftafim cogit,&coniungit, nequaquam
prohibens, quin fint du* ratione naturali; ficut igi-»
turipfasproprietatesnatur^esin vnum copulat vnio sü-
ma inter eas conuenientia, & neutram fine altera, aut extra
communionem alteriuscum alteravt Leo celeberri-
mus Papa Romanus ait,fpeäari quomodocunq; permit-
tit:fic non differentiam harum fecundum fubftantiam penitus
deler, fedperfe&e conferuat. cuftodiendo enim il*
lam cuftoditurj&conferuando conferuatur.tamd .u enim
aperte vnio rerum eft,quarndiu ipfarum differentia naturalis
falua eft.hac enim fublata, illa eciam vnio plane per
confufionem omnino dcleta eft.
Hac igitur vnione non Lederneres, ncq; differentiam
F f f 4 ear• um• .