40:4___________ T Ord o Römknui
communicant (poll pbntificem A rchidiaco nils .eö s éotjfic1*
mat. Adftat autem febdiâconüs regiobâriüs ante faciem
pontificis,vtarinüat ei. -Me vero contemplans populum,fi
iam communicati funt, annuit ei,& vaditadhùmerüm, ad4
fpicit adprimum {choix -, fecjehs crucem in ftonte Ilia, an4 ;
huit ëideift dicercGloriatn, Siçüt erat, & verfes; FihitaAn4
tiphona, fergit pohtifex cum archidiàcono, & veniehs ad
altare 4 dat oratioriètn ad^otqplendum; qua finità,cui præ-
ceperit Àrchidiac6nüs_dediacôhi bus, adlpici t ad Ponrifi-*
cem, vteiannuat, &dicat ad populurhilre, trtijfa ejl. Re-
(ponder, Deogratias. Tunc feptemcetéoftata præcèdunt
poritificem, & fubdiàcontis regionarius cum thuribulo ad
fecretarfem; Difcëdènte autem ilio inpreshyceriuni, epifcopi
primum dicUnt:I«6e Domine benedicerei Relpondcti
Bene,Heat nos Dominus.Amep. Poft epifcópos presbyteri, de«
irtde.monâchi,deinde fçhola, -deinde milites dracônatii,
id eft,<|dl ligna porterai pbfteos baiuli,pôft eos cereoftata-
riijpoft quos acolyti, quirugarh conferüantjpoft eos extra
presbyterium cruces, portantes : deinde manfioharii iu-*
niores,& intrat in fecretarium.
î N $ ( Ô M I & ( É p 0 M I N I I N C h
fit Liber de Romane ordine»quaUter celebran-
dumjit officium Mtjfie.
Rimo omnium ohferüàndum eft, feptem elle
regiones écclefialtiçi ordifllis vrbis Roriiæ,
&ynamqüàmquç regionèm firigulos dîaeo-
nos reglônàrios haberé, &vniulcuiu(que ré r
giohis acolyfoà per manum. febdiàcohi region
arii diacono tegioms lü x , caufe offieii lubditos efle»
Superiores auterh vel dîaeonorum vel febdiaconorum
brames, âtchîdiàçonô, qui vicarius eft pontificis, obedire j
lèriiatô^nicuiqueper eum propriigrâdüs.minifteriâhor-
dinè.
ÔjmitëtaùtèmîVtpoftnumerdmHcelëfiàmcàruhi rê-
gionum,Iciatqui vpluërit numefum dierum perheBdo«
madam, quo ordine cirCulatitëtbblèquanturiuXta ordina1
tionem antiquitus cotiltitutath. Prima enife feriaPalchæ
miniftrabit regio tertia:SéCundafèria,regio quarta. Tejrna
fçnaitègio (piirita;Fëria quarta,regio TextarFeria quintejçe-
gio lèptima : Feria fexta; regiô priqk: Sàbbàtq,fècuhdâ regio.
Eijgo vnaqdàqüè regio Ordihes prôpçios * tam ih pro-
cefljone,quam ih Ecclefia habebit,vèi vbicunqüe eos prp-
priâ diés râtibnè fui gradus,fecund um prifeàhi conltii tu rib4
nettt, iré vel miniftrâfê compuleriti&'nüllusiti aliqua deïïf
gnatus région è, à minifterio pontificis fiüe ékcommUhicâ-
rioniS velàhirtiaduerlionislèntentia deelIè pptèfin ,
î)enundata ftatione diebus feftisj primo ttiàné orhnis
clerus debet Ap oftolicum âd Êccleltam pf xcedêre, ex ce -
pris officialibus mitiiftris, qui ih obfequio illis comitan-
turpro pontifical! dighitate ^ vt lunt diacones ftarioharii^
lubdiacóöi»& omnes acolyti illiiis tegionis, quxipfo die
ponrificî debet miniftrare. Sed cubiciilario laicohxcçu^
ra eft prxfcripta, vt léllâ pontificis ililacrafid fit patata^do-
necille veniat celebraturus diuinamyftèria. Epifcopi autem
atqücpresbyterij expeëtantës itl*ptesbÿterio pohtifi-*
cem,cumnis qui prxpatarit.othattim EcClefiàfticuhiat-*
que vaiaÈcclèfiæ ,ièdebunt ea local! dilpbfitioheiytin-
trantibus écclefiam,epifcopi lintâdfiniftràm,pcesbyteri
veto àd dextêrani: vt quàndo pontifex lederit j&adeos
relpexeiiti Epifcopos ad dexteram j prësbÿtéros contuea-
tur ad liniftram. Sufcipiatur autem pohtifeitpéïpresbyte«
rôs tituli vei ecclefiæ, vbi indidta eft ftatiOj vna cüm maiô-
ribus eiuldem ecclefiæ, & offertur in oblequium illiUS
thymiamaterium incenfi, inclihato ôfferèhriunl capite»
atque perita benëditftiôné & accepta , hindndé pontifi-
cem præcèdunt âd ècciefiath j prout quenque contigit le«
curiaum ordiriem militaré. Sed hæc cutà eritacolytorum,
v t facri miniflerii vaà peifitiâhüm prim i manfioharii, qui
ell cuûos dùminicalis veftiarii j accepta, deferanturper
baiulos de maiori monafterio ad celebrandæ ftarionis locum
, qux Hint aqua manile « hoc eft » Vas manüaleipaten
æ , c a l i c e s & f e y p h i , a t q i i e p u g i l l a r e s â u r e i l i u e à r g è n r e i ,
a m ü l æ a r g e n t e æ , a d v i n a f u n d e n d a p a r a t æ , c o l à t o r i n m
a t l c e u m f i ü e a r g e n t e u m i 6c c a n t a t o r i ù m . S u b d i a c o n u s
à u t e m q ü i l è & u r u s e f t , l u o c u r a f u a h a b e b i t A p o f t o l O -
r u m , & a r c h i d i a c o n u s E u a n g e l i ù m . G u m v e r o p o n t i f
e x e c c l e f i a m i n t t a u e r i t , n o n c o n t i n u o a d a l t a r e a f e e n d i r *
l e d p r i u s i n t r a t i n l ë à e t a r i u t t i , f u ( t e n t a t u s à d i a c o n i b u s ,
q u i e u m d ë i c e h d e n t e m à f e l l a r i o a c c i b i u h t o b u i i s , < # r a .
i u n t , m â n i b ü s î v b i d u r a v e h e r i t , & i n l è l l a l ù a I f c d e f it , d i a «
c o n è s l à l u t à t o p o n t i f i c e , e g r e d i h n t u r d e l è c h è t a r i o c u r t i
o r d i n a b i l i d i f e i p l i n a , & a n t e f o r e s i p l i ü s l è c r e t a r i i m u t
a n t v e f t i m e h t a f u a » E g r e d i e n t i b u s a u t e m d i a c o n i b u s d e
f e a e t à r i ô t r e m a h e h t c u m p o n t i f i c e ' p r i m i c e r i u s a t ô u e ’
n o t à r i i i p f i u s f t a r i o n i s , ô ç f u b d i a c o n i i a m p a r a t i p t o l ù o
o f f i c i o , q u o r u m v n u s p a l l i ü m p o n t i f i c i s t u l n a c u I h p e r i
p l a n e t à m t e n e a t i n b r a c h i o f i n i f t r o . A t q u e p o n t i f e x p e r
r n a n u s f u b d i a c o n o r u m r e g i ö n a r i o r l i m m u t â t & i p f e V e -
ftimëntà foleftniaî ficiit Leuitæ faciunt ih parte alterâ.
Subdiaconi regionarii, fecuriduin otdinem lüuthâccipi-
ünt ad ind'uendum pontifiçem ipfe veftimenta/ah'Us li-
neamj aliùs âmbolagiUm, id eft j amidum quöd difeitur
humerale, alius lineam dalmaticam, quâm dicimusalbam,
alius dngulüm jalius dalhiaricani, alius orarium,a!itis pla-
nëtam,&lîc përordihem induunt pontificem. Primiee-
riuS autem & fecundicerius componunt veftimenta pontificis
i Vt ex honorabili compofitione exhibeaturcircun-
ftantibus Ipedaculum reuerendæ dignitatis * Noüilfime
autem icuiiuflerit DOminuS pôntifex ex diaconibus,‘lu- I
mit de manu lïibdiacbni lèquenris p&llium, & füper pon-;
rificem induit i & illud cum acilin plané ta retro&ante,&
in humero fihiftro configit* & làlutat Dominum, & dicit: :
tube Domine betkdtcere : Relportdet ; Saluet nos Doihiniu»
Amen. Deinde fübdiacohüs regionàriiis referens ad pom-
rificem qui dehëant légère autcantare'iponit ttiappulam f
in finiftro.btâçhio .pontificis fupet planetam, cam difei-
plinâli ad gehua eius incühatiohë y & prohuheiat talem !
iiibdjaeonum regiOnarium Epiftolam legere, & tale Rc-
Tpoülqrium, 6c t i e Alleluia cantaré : & poftea non licet
inlocoledoris vel cantoris altcrum mutarei quod fi fa-
dum füerici excomhUmicabitur archiparatoniftajid èfti
quartiis fcholx j qui femper debet pontifice de cantori-
busnunciare, Statuuntut enim pèr ordinèm acies duæ,
&patafohiftæ qüatuor àforis hiheinde, fed ihfehtes infta
per ordinem ab Vtroque latere. .
Poftquam autem pontifex âd pfelîehdüfti ânnüeritar-
chiparatohiftæ, dieit fiue acoly ris ftanribus ante fores fei
cretatii cumcereoftatis, fiüe liibdiacono régionarioj qui
ânîëfead pfoCelfionem dëbèt thymiamatèrium portare.
Accenditè. Sed iHeqüâttüs fcholæpérüeniensirtprèsbÿte«
riumjvbi chotus ih quatfior, vt didum èft* ordinatus
afliftitreuereöda dilpofiriohé j poftquara dixeritinclihatö
Capite ad priorem fcholæ i vel fecundUmj fiue têniumj
Doinini iübfcte > rhOX Ahriphohahi ad Intoittim incipic
prior fchol«; Quorüm voce âudita ,diâConi ihttant ad
pontificém ih feerètarium : & ab ârchidiacono atque fö3
cündario acceptis vtrihque,&; ofculatis manibus ponti«
ficisi procèdiintcum ipfoifuftehtantès eum. Reliquigra^
dus pfocèdùnt ih ordine lùo, excepto quod vnus de re-
giônariisfubdiaconibusjdebet prçcederé cuih thy miâmâ-
cerio, quem fe qüuntur fèptêm acolyri illiuS regionisj cuiuà
dies füérit, portantes feptem cereoftapt accenfeahtepon-
ti4 cèm, Vfqüedum ad altare Venërit», Sed antequam per-*
üéniat procélfio àdfcholâm j diuiduntut cereoftapi quatuor
ad- dexteram partëm, 6c tria âd liniftram. In hocho-
norabili minifterio i debèt pontifex vènire intribunalecJ
clefix, 6c ificlinârc caput conttàaltàte, & poftquam liirre*
Xéfit, in fronte lilacruCéth fadere, & Viliépifcoportim dé
hebdoriiadariis & archiptelbyteroj& diaconis omhibus
pacem dares ad deinde telpicieris âd prioremfeholx4in«'
nuitéi vt debéar GÏotiam diceré» Quifeihelinànspontifidi, j
ûnpohichymnumj quo dâtUrgloriaS. Trinitati. Sed poh-
tifex concélébrât intérim feercto Ofatiohem, ârité altare
ihdliüatüs j Vfque âd repetitionem VètfüSiNam diaconi,
; quandô diàtür,S itut erat in p iittcip iofiatg n n tab inclinatio-
n e ,& felutantes altaris latera, prius duo & duo vicilfim
_ _ _ ^ _ _ _ _ _ _ _ - J . _ , . , D e o f f i c ï ù t jM i J f i e .
redeunt ad pontificem, tenenteSlocüm qüilqué pro fîio
ordine. Ac pontifex ad repetitîortem verfus, fient diôfcum,
eft lùrgens ab oratiône, ofculàtur Euangelium & altare, ac1
deindeaccédicadfedem, 8c ftâtVeriusad ôriëhtem.Scho-
la vero, finita antiphona y impônit Kyrtèeleifoti : fed prior
fcholxdebet ad pontificem euftodire quando præcipiat
mutare numerum licanix, ÔC inuèhïi indinat-le. Qux cüm
nnitafuerit,pohrifexincipit, ClonainexcelfisDeo ,û terh-
pusfuerit. Sejlere autem non oportet pôh'tificem, ânte-
quamdicant.ilwe» poft primam öratiöpem. Déinde de-
bent fubdiaconi regionarii afcendefe, & ad d ex tram alca-
«s dcadfiniftramfe ftafüere.
. Sed ille fubdiaconus, qui ledîurus eft, poftquam viderit
epilcopos liue prelbyceros poft pontificem ledere,quos i-
plè pontifex nu tu fuo faeir lècu mi confidere, tilùc alcéndir
inambonem, & legit leâionêm. Pbftquam lefto.r’legerit,
cantor emn cantofio alcendit & réfoohfonurrtididt,'f t
deinde per aliumcantorem Alleluia, li tempus fuerii;fine
traótus coneinitur.- fin minits, relponlbrium tantummö-
docanrafur. Deinde diaconus, ofculacis pédibü's pontifié
cis, & accepta ab eo Kac benedi&ione, Domthusfit in corde
tuo & in lofa* tuis, vçnitante altaresdc ofeuktis Eiiangcliis,
lcuat coditfem in manibus fuis.Prior autem deduob. lub-
diaconis, qui lolummodo debenc diaconum prxcedere,
ipcenfum mitticjn thymiamaterium,fedalter pèr proxi-
m^.ftatiqnjs fubdiaconum àccipit ilhtd ad portandumy
Pröcecjunt ante ipfijs duo acolyti cum duobus cèreoftatis,
quibus acolytis anteambonèm diuinis, tianleunrpe&me-
diurh iplorum iübdiaconi, & diacqnqs cum Euangclii^.
Sed illefu bdiaconus, qui ablque thymiamaterió eft, por-
rigit brgchiiim finiftrum, vt à diacono accipiat librum E-
uangelioruqi, vt p ér ipfiirn aperiatur diacono locus , ih
quo fignunileótionis fueritpofitum. Afeendente autem
diaeqnp ad lêgendum, ipfi duo fubdiaconi redeunt ftare,
ante delcén lionis gradum: poftquam finitum fiierjt Euan-1
gelium, dicit Pontifex-.P^a;tibiy Domïhus vobifiuni. 'Sequitur
Refponlio, Et cum {]>i it ut tio.
jjelcenden te au te m diacono, lubdiaconus ille, quipri- j
usapertierat librum Euangeliorurn, recipit eumi &teüer-
lus ,ip prés by cerium, porrigit ilium yni fixbdiaconorum,vt
iplèolFerac omnibus adolculandum, quiftetetUntper or-
dinçm gi aduum. Poft F uangclicam ergo leâionem, re-
poqituriibèr Euangeliörumin paratorio quodam, fiue in
{ecretanq: ;èd acolycus cènchs caliçem in brachio (miftro;
porijgit corporale luprapqfitünïdiacono, yc ipfe defiiper
çalicemâccipiens , illudêxpandatfiiperaltare, proieefto
ad-fequenrem diaconum capite altero. Pontifex autem
luftentacus hinc inde dextça Ixuaque à primicerio notari-
orum, &primiceriovde|enlomm , delcendit ad lènato-
rrum, qüodeftlocus prineipum,yt lufcipigt oblationes eo-.
rum. Arcludiaconus. vero poll eumamulas fiilcipit,&in
calicem maiorem, quemlïibdiaeonus regionarius lèquens
portât,yacüum rçfundit: qui cüm fueritimpletus, refun-
ditur in fcyphum, quem ibftenebit lèquens acolytus.Ob-
lationes vero principum lubdiaconus regionarius à ponti-
fice (ulcipi t , a c lèquen t i lub diacono porrigit,& ipfe in fih-
dooem,qüarn tenent duo acolyti, eas ponin Sèd epïlco«
pus iicbdomadatius lufeepic poft pontificem oblationes
; reliquorum, quas iple manu lua mitcit in Imdonem, qux
fequitur eum. Poft quem dfecehus lèquens amulas lülci-
pit; & in 'feyphumnianufuapoft archidiaconam eas refendit.
Similiter cranfiens pontifexin parte nfmacro na-
1 rum, expier omnia, y t fupra. Deinde redit ad fecrem tenen-j
.ribus primiceriis feanus eius. Archidiaconus autem ftans
ante-aicate,'lauat manusluas expletafulceptiohe. Poft hó,c
ipfecfemponrificisielpiat, & cum eiannueriferefelhtato
epper humilem incliuatiônem,ad alcareaçpedit; T une ac-
cipiens per fehdiaCon es oblatas hjneinde porrigentes eàs,
ponic cahtasiup.eealtare,quanex polfintpopulo lüfficere,
Çompofi tdigiturahari& ôrnâto, & archidiaconus deinde
fumirâmulam pontificijdefubdiacono oblarionario,
& refendît in calicein fupet cblatocirim deiude^diacono-
riim, ac dêîndèprimiceriorum Sc fécundiceriorum: 'pofte a
autem febdiaeonus leqüens defeendit in lcholam,& acci-
pitfonfenide manuarehiparafo'niftx aedefert ad archidi-
_________________ „ ________ 4 0 ’ff
aconum, & illp infundit, feciens crücé ih calicefii; Aïceh-
dehtib. Veto diaconis ad pontificem primicerius &fectin-
dicerius, notariï & defenlores regionarii delcehdunr, & ih
loco fiio confiftunriTun'c pontifex furgens d fede, defeen-
dirad altare, & felûrac altare & lùfcipit oblatas de manu
presbyteri hebdomadarii, & diaconorum atqüépritniceri-
ortrtn. Peinde archidiaconus fulcipir oblatas pontificii de
oblationario, & dat pontifiei: quas dum poluerit ponrifex
inaltarileuatcalicemarchidiaconus dehianu lîibdiaconi
regionarii,ponit eu fuper altare iuxta oblatam pontifias
à dextris, arque cum offertorio in cornu altaris pofito, in-
uoluens per anfes calicem, liât poft pontifiçé. Et ponrifex
paululum inclirtans le ad altare, relpicit, ad feholam,& annule
vt debeant filere. Finito aüt offertorio, Epifcopi ftarit
poftponrificé, primus in medio, deinde per ordine, &at-
cHidiaconus à dextris Epifcoporum, fecundus diaconus d
fini (tris & cæceri difpofitaacie per ordinem. At fubdiaconi
regionarii, finito offertorio, vaduik retro altare, adlpi-
cieritësad pontificem,ftanres erebti vfquedü incipiant di-
cèré hymnum Angeltcum,id eft,San6tus.Quemduexple-
uerinr, furgicponrifex lofes, &intrat in Canonem.Epifedi
pi vero, diaconi, lîibdiaconi, presbyteri, perm an et in prêt
by teri o inclinari. & cum dixerir,N obùquoq-, ptccatonhus liir-
: günt fubdiaconi.- cum dixerit, Per quem hoc omnia Domini}
fergi t archidiaconus lofes: cum dixeric, Per ipfum, & cum i-
pfi, læuat archidiaconus cum offertorio calice per anfes, ÔC
tenet exaltans ilium iuxca pontificem. Ponrifex autem tân-
gù è latere calicem cum oblacis, dicens; Per ipfum, & cum i-
pfö: v (que, Per omnia fecula feculorum. Et ponit ponrifex ob-
lationesinloCo fuo, & archidiaconus calicem iuxta eas,di-
mi ffb in anfis eius offertorio^ Ecce aüt fini to Canone^feb-
diacon9 regionarius ftac ante altare cum patenapoftarchi-
diaconum,quam ih medio Canone lubdiaconus lèqüens !
accipit per acolycum, qui le. acolytus qüando inc boat pô - 1
tifex Ganonem, venit, feb humero habens lîndonem ih
collo ligatâ,& tenètpatenam in dextera parte ante péÊtus
fuum. Quando dixerit pontifex, Et ab omriiperturbarione
feciiri : Verrit le archidiaconus,& accipien s patena, ofcula-
tur eam, Sc dat diacono fecundo tenendam: Cura dixerit j
PaxDomintJitfemper vobijfcu,mittir in eabceni de feiiSh^lîifc
iungenshæe yerba: Fiat commixtio & conficratio corporis &
fanguinû Domini noßrilefu Chrifti,acâpienttbus nobis tn vit km
aternam. Sed interim archidiaconus pacem dar Epficopö
priori qui &vltfa dafeitiuxta fe ftànri, acdëindé pèr ordinem
cæ te r ia tq u e populus olculantur fe inuicem in ofe
culo Chrifti. T uneponufex rumpit oblacam ex làcere dex-
tro, de de ipfelànfta quam ruperit particulam, lùper altare.
relinquit : reliquas vero - oblationes filas in pacenam;
quam tunc tenet diaconus, ponit. Nam archidiaconus
leuat calicem -, & febdiacono regiönario porririgic eu m,
vt teneat iuxta cornu altaris dexcrum. Ec accedences fubdiaconi
fequentes cum acolytis, qui fecculos ad hæc ido-
neos portant à dextris 6c d finiftris altaris: ipfi ergo febdiâ-
coni exitendenribus acolytis brachia , . cumfeccülis fe-
quèiites a feonte,' parant linos fecculorurti ârchidiacônd
ad ponendùm oblationes, prids à dextris i fleiridei lîfii-
ftris. T um vaduntacoly ti dextra lxuaqne poft EpifeopoS
fiue presbyterOscircum altare, vt ipfi fecërddtes indpi-
anthoftias confringêre, patena præcedente j quamduö
fifed iaconifegionarii deferuntad diaconos caulà conlrà-
étioms, vtipli qiioque frangant, quando pöntifeic arihüë-
rit eis. Sed archidiacon? euacuato al tari oblationibus.ref-
picit in lcholam,& annuit eis, vt dicant, Agnus Deii ac deinde
vaditad dite nam, quam tenent duo fubdiaconi regio-
narii, Vt ipfe eriam ftangac cum exteris diaconis iuxta cornu
altaris. Expiera confraâione,diaconus minor,leuata de
febdiacono patena, defert eam ad pontificem,vt commu- !
nicet corpore Dominico. Sed ipfe ponrifex cofirmatur ab !
archidiacono in calice fânéto, de quo pàrum refendit ar- ]
chidiaconusin maiorerticalicem, fiue in feypham quem
tenet acolytus, vt ex eodemfecro vafe côfirmetur popul^i
quia vinum eriam non confectatum,fed fenguineDomini
commixtum, fenâificacuc per omnem modum. Acce- I
dunt primum epifcopi fecundütn ordinem de manu pon-1
tifiçis c5municare,&poft eos afcèndunt presbyteri omnes