| '
* GAP!. XXIV.
v Depontificatu beatiGregorij, & cladC qud'turie Romafaftd
fM
GAP. XXV.
Quomodo beam Gregorius Anglos comer tit.
CAP. XXVI.
DemorteHelia Patriarcha, &facer dotio Seueri.
CAP. XXVII.
Quomodo rex Antbari/ororeni Cbildeberti irt matrimoniuni
accepit.
CAP. XXVIII.
Quomodo Brand in Italiam iniroieruhti & a Langtibardis de-
wttifunt.
I pu tare t,móx eius dextra in ipfoiëhi diriguit ncc ea ad fe potui
treuocare. Qui rcliótu p gladium terræ deiecit.Hæc vi-
dentes fbcii eius, clamorem in ctelo dederunt, flagitàmcs à
fànâo vtquideis agendum elfetjdementèr infinüaretJpfe
verura impofito fàlutisHgno,acensbrachium fitnitati refti-
tuit. Langobardüs autem qui fana tus fuerat>&ad fidem
Chrifti conuerfus ftatim clericus, deinde monachus effe-
<ftus eft,atq; ineodem loco,vfquead finem vitéfuæ,inDei
feruitio permanfit. Bearus vero Hofpitius dum Langobar-
disDei verbiim loqueretur,du o duces, qui eü venerabiliter'
audieruntjincolumes patrfe redditi fiihr,qiudayérö,qui-ei?
verba deipexerac, iri ipfa p r o uincia mifèrabiüter perief uns.
cAp. iii.
c a p , x x i x r
Qupmoio Rex Antbari in Baioariam penexitiVtfuam Jponfani
videret/ •
C A P . X X X .
QupmodoiterumFrancoruniexercitusinltaHdmyenit. >■
C A P . X X X L j
Quomodo Rex Antbari Beneuerttum perrexit.
C A P . X X X I I .
De Zottone primo BeneUentorum duce.
C A P . X X X I I I .
Qumodo Antbari Rex legatos ad Guntrdmnum mißt, &de
eiusmirabilivßone.
C A P . X X X IV .
De morte Antbarijregti, & de regno Agilulß.
E X P L IC lV N T CAPITVLA.
Incipit
LIBER TERTIVS
IgitiirdeuaftantibusLangobardisGallias, Amatus Pa-
triciusproqinciæ, qiy Guritramho Régi Frariçorum pare-
bat, contraeos éxercitum duxitj commillbque belloterga
vertu,ibique extin<^u§eft.Tafata^nq; ftragem tuncLango-
bardi de Burgundionibus feceru»t>Vt non poffit çolligi numerus
occi(örüi>i.Ditatique inæftimabili præda,ad Italiam
reuercuntur.
C A P . IV . ,
Quibus difôedenribüs Ennius, qui & Mumtîmlus, ae-
cerfîtusàregepatriciatüs honprem ernennt. Irnientibus
herum'Langobardis in Gallias & vtfque Müftiafcalmesac-
cederitibus, quilocu s Èbrédjinenfi adiacet ciüit*ri*M'àrïra
'mulùs exercitum mouit, & cumBurgundiônibus illicpro-
ficifcitur. Circamdatifque Langobardis ciim exercitu ,fastis
eîiam çoheifisper deuia fijuanim,irruitiuper eos,müL
tolque ex eis interfecit, 'Nohnüllös verocepiri,&-regi fuo
Guntpamno direxit. Langobardi quoque hispatratis, ad
Italiam finit regrelE.
De geftis Langobardorum.
C A P . i.
JG i t v R aliquanti ex ducibus Langobardorum, Cum va-
lido exefeitu Gallias ingrediuntur.Hof um aduentum vif
DeiHofpitius,qui apud Niceam erat inclufùs jfanâofibi re-
uelante fpiritu, longeante préuidit,ciùfHemque vr bis ciui-
bus quz mala immincrét prædixic.Erat enim vir ifte magn ç
abftinentiæ&probabiÜsvitç.quiconftridus carnem cate-
nis ferreisj iftduto deeper cificid » fqlo pane in-.dbo cum
ipaucis daâylis vtebatur. Indiebus autem quadragelîmæ,
radicibus herbarum Ægy ptiarum, quib9 Eremitæ v tuntur,
exhibentibus fibi negotiatoribus, alebatur. Pef hune doj
minus magnas virtutes operari dignatus eft,quæ feripta ha-
ibéntur in ubris veiièrabilis vid Gtêgôrii Turonenns Epi-
pifeopi. Igitur vir ifte, fànâus aduentum Langobardorum
Sin Gallias hocmodoprædixit.Venientjinquit, Langobardi
in Gallias,& deuaftabunt attirâtes fèptem, eo quod incre-
uerit malitia eorumin conlpedtu Domini. Eft enim omnis
populus periuriis deditus, furtis obnoxius, rapinis inten-
I tüs, homieidiis promphis s in quibus non eft iuftitié fru-
! âus.Non deetmæ dantur, non pauper alitur, non tegitur
nudus, non lïifcipitur hofpiti o peregri nus. Ideo hzc plaga
ventura eft filper j)opulum ifttûft. Monachisquoquefuis
rsdpiens d ix it :AbfceditevoSà loco ifto, auferentes vo-
ifeum quæ habetis. Ecce enim gens appropiat quant præ-
dixi iDicentibus illis, Non relinquem9 te ianâimme pater,
! ait, Nolite timere pro me.Futürùm eft enim vt iniurias in-
! ferant mihi, fèd nbn nocebunt vfque ad mortem*
C A P . I L
Diicedèhtibùs autenl mo nachi s,aduenit exer ci tus Langobardorum.
Qui düm curiâa qü* repererat, vaftaret, ad
locum vbi vir fànbfcus inclufus erat, peruenit. Atillê?pèrïe-
neftramturrislêeis oftédit. Illiverocircumeuntesturrim, ;
du m adi t um quæ r er en t, per qüem ad eum ingredi poflèru,
& minime inuenitent, duo ex eisafeendentes tedium dif1
cooperuerunt ilium Et videntes eum cinéhim dâtenis,in-
dutuinq; cilicio,dicunt Hic malefactor eft,& hô'mibidium
fecit, ideo in hisligaminibus vm£tus tenetur. Vocatoque •
interprete,fcifcitantur ab eo quidmali fecerit,vt taÜfùppli-
cioartaretur. A tille fàteturïè homicidameflê, omniumq;
criminü reum.Tunc vnus extraéto'^ardio,^ eiuscaputam-
CAP. V.
Poft hæc Saxones, qui cum Langobardis in Italiam vénérant,
in Gallias perrümpuntj&intra territorium Rhe-
_gen{è,ideft,àpud Stablonetn villam, caftra conftituunt,dif^
currente s per villas vrbiutn vicinarum, diri pien te s prædas,
abduceutes captiuos, vel etiam cunâa vaftâtes. Quodcum
Mümniülüs coperiflèt, füper eos cum eXercitü irruit, mul-
tofque éxèis interfecit, ac donee nox fînem fàceret, cædere
nonceftàüit Ignares enimfepererat homines, &nihilde
iis quæâcciderant autumantes. Mane autem fa âo ftatuunt
Sâxones ëfcercitum, préparantes fe forti ter ad bellum, fed
intercurrentibusiiuntiis pajeemfeceruht. Datifque muné-,
ribüs Mummuloj rehétis câ'ptiüis & vniuerlàpræda,ad Ita-
-Uam reuercuntur.
GAP. VI.
Igitur regrelfi oaxones in Italiam, aftùmpdsfecumv;-
xoribu s atque par uulis fui s, cum omni fùppelleôtili ,rurfiim
ad Galjias délibérant venire, feilicet yt à Sigisber to regc l^-.
feepti, eiuspoinnt adiutorio adpatriam remeare. Certum
eft âutern h os Saxones ideo âd Italiam cum vxoribus&par-
uulîs aduen i lie, v t in eahabitare de b erent. S ed quantum
datur incelligi,noluerunt Langobardorum imperiis fubia-
cere.Sed neque eis i Langobardis permiftiuq eft in proprio
iure fubfiftere, ideoque æfti mantur ad luam patriam repe-
daftè. Hi Gallias i ngr eilùr i , duos ex fe cune o s faciun t, &
vnusquideqïcüne^s per .Niceam vrbem ^dtervero.per Ep,
bredunum ingrefîus eft^ üla reuertens via, quam anno fi|-
periore cenuerat.Hi quia tempus meftium erat,colligentes
ac triturantesfrumerita comedebant , ac fuis animantibus
ad eftun præbebam.Deptædabantur pecora, fed nec ab in-
cendiis aEftinebant. Qui cura adRhodanuipamnem pétP
ueniflcntjVt tranlmeato eq regno fe Sigisber to conferrent,
occurrit eis.Mummulus cum valida multitudine. Tune ilJL
vifo eo valde timentes,dans pro redéptione fea multis auri.
numifinaribusjRjiodanumtranfire permilftiunt.Qijidum
ad Sigisbertum rege pergunt,multos initinerenegotiatio-
: né feadçceperunt,venundan,tes régulas æris,quæ ita nefeio
I quomodp erant coloratæ, ytguriprobariatque examinati.
fpe ciem ftmularen t. Vnde nonn ulli hoc dolofeduôti, dan-,
tes amum&æsacdpientBs.pauperesftwÇ?^e,^.Peruem-,
entés tandem adregem^igispertum^ ad loeum vnde prins.
egreffi fnerant, redire permilfilunr. - m
C A P ^ ....
, CAP. VII.,
Qùidtimad füarrt patriam veniflènt, inuenerunt eam à
Suaftis &aliis gentibus,ficut fiipra cpmmemorauimus rc-
tineri; ContraquoSinfùtgentes, conatifünteosdeftruere
ac delere. Ac iHiobcurerunteis tertiampartem regionis,di-
centes’.Si mul poffumUs Viuere& fine collilione communi-
tër habitàte.Cumq;illi nùllo modo acquiefcerent, dehinr
ditus,contemptorpauperiim,fènatolumipbliarof Cui
tanta fuit cupiditatis rabies,vt areas iuberet rerreas fieri,1 iil
quibvea qué rapiebat auri talenta conger erer. QUem eriarfi
fertint inhxrefinPelagianam dilapiiim. Hic cüm adluinis
mandatis auremcordis auerteret, iufto deiiudicio, amifTé
•ratiohis intelleétu,ameWffeiftus eft.Hic Tiberium Céfacc
__ n ________________ ___ -_____ , ____ remadfeiuit, quieiuspalatium velfingulasprouincias guobtulerftnt
éis pedietatem, póft héc duas partes, fibi tan- | bernarct , hömi'nem iuftüm,vrilem,ftrenuum,Iapientem,
tum tertiam referuantes. Nolentibusautillis ,qbtulerunt | eleemofynarmm,iniiidiciis asquumjinvi&oiïis 'clarum,&
cumrewaeriam omnia pecöra, tantum vta beüo ceflarent. j| quod his ommb.{uperéminet,veriIEmü Chriftianum. Hic
Sedheciiè Saxones adquieicefttesjCertameheXpetunÉ,atqi | cum mufta de thefauris, quos Iuftinüsaggregaueratjpaü-
inter feantecértamen,qüalitervxóres Suauorü diuiderent, ‘ perib.erogaret, Sophia Augufta frequentius eum increpa-
' " ‘ bat,qjRèmpublicamredegiflètinpaupertaté,dicés:Qudd
ego multis annis CQngregaui,tu lnfräpaucum tempus pro1-
dige dilpergis Aiebataütille.-Confido indomino, quia tl6
deerit pecunia filco noftrojtantiimvt pauperes eleemofy-
nam accipiant,vtcaptiuiredimanturi Hoceftn.magmnn
thelaurum facere,dicéte dominoj The/äurizate vobis the-
feuros in ca:lo,vbi neqj aerügo,neq; tinea corrumpiti. & vbi
fijfes non effodiünt,nec furantur. Ergo de his qué fcribuit
dominus,congregemus in ca:lothefauros,& domihusnö-
bisaugeredignabitur in léeulo.Igitur Iuftinus cum vnde-
cim annis regnalfet,ameritiäm qineurrerat.tandc cum vita
finiuic.Bella lähe q per Narfètem parricium Gothis vel Frä-
cis illata,jfiiperius per anticiparioné dixira9huius temporib.
geftaftmt.Deniq; & cum Roma temporib.Benedi&i Papae
vaftantib.omnia pef circuitumLangob|rdis,&mispenuria
laboraret,multamiiliafrumchti nauibus ab iègypto diri-
gens,eam fiice ftudio mifericordix reieuauit.
CAP. XII.
Mortuo ergo Iuftino,Tiberius Conftantinus,Romano*
rum regum qui nquagefim us,fum(i t imperium. Hic cum,vit
luperius diximus,fubIuftino adhucCxfarepalatium rege-
ret,& multas cotidie ëleemoiynas fäceret, magna ei dominus
auri copiam fubminiftrauic. Nam déambulans per Palatium
, vidit in pauimento domus tabula marmoreäm % ill
qua erat crux dominicafeulpta,& ait: Crucem do.mifti qua
fronte noftram & pedto ra mun ire debemus,ecce eä fiibpedib.
conculcamus.Etcitius dido iuflit eandé tabula auferri.
Defolfeq; tabüla atq; ere6ta,inueniunt febtef & aliam hoc
fignum habente,qui & iplam iuflitauferri. Qïïaamota, rëu
periunt &tettiam,iufTnq; eius cum hate fïiilTèt abIata; iirtUe-
niunc magnum thc(aurum,habente fupra-niille aüricerite-
naria.Sublatumq; aurum, pauperibus adhucabundantius
quamconfueueratjlargitur.Narfesquoq-, patricius Italié,
cumin quadam ciuitate,intraItaliam,domum magnam ha-
beret,cum multis thefauris ad fupra memoratam Vrbéad-
uenic.Ibiq; in domo lua occulte ciftérha magnam fodit* in
qua multa mi Ilia centenariorum auri argentiqj repofuit.Ift-
terfeóliiqj omnibus confciis, vni tantum modo feni hxc per
iuramentum abeo.exigens,commendauitc Defundtovero
Narfete fupradidtus fenexad Céfarë Tiberium veniens,di-
xir.Si inquit,mihialiquidprodeft,magna rem tibi Cariar di-
cam .Cui ille.Dic ait quod visjproderit n.tibi, ft quid nobis
profuturum efTe narraueris. Thefaurü inquit,Narfetis ha-
D^reconditum.quodinextretno vitz poficus celarenon
pouum.Tünc Gatlär Tiberius gauifiiSi,mittit vfi}; ad Iocum-j
pueros fnosprécedentem vero fehé hi fequuntur attoniti. j
Periienienrefqsad ciftefna,deopeitam ingrediuntur.In qua
tantumauri vel argen tirepereüm eft, vt per mulros dies vix
a deportatibus potuilfec euacuari. Q ué ille pene omnia fe-
cftndfi fiium more erogatione largiflua di fpenfauit egenis.
Hic cum Auguftalem corona accepturus eftet,eumq5 iuxta
confuetudipem adfpedaculum circi populus exfpedaret,
infidias ei pr«parans»vf Iuftinianüjuftini nepoté ad digni-
tate Imperatoria (iiblimaret,ille g locft'fandta p49,procédés,
dehinc Vödato ad fe Pórificë vrbisk cu cofulibus ac Pi^fedlis
Palatiuingxeffus, indutus purpura, diademacecoronanis,
thronolmperialiimpofit9,cöimméfis laudib9 in regnigloftatuunt.
Sed no eis vt putabant,euenit.Nam cômiflb præ
iió viginri millia ex eis interépta funt. Suauorum vero qaa-
dringentiodt©gintacecideriint,reltqüivero viÄoriäm ca^
piunt.Sèx milliaquoq-,'Saxonum,quibeilo fuperfuerät,de
uouefunt fe rieqvbârbam neq;capillos inçifurosmifi de ho-
ftibus Suauis vlcifceréntur. Quifterum pugnam aggredi'
entes,vchemeftter adtriti funt,& ficà bello quieuerunt.
cap. vni. r
Poft héc tres Langobardorum diices,id eft, Amo, Xaba
acRhodanus,Gallias irruperunt.Et AmoquidemEbredu-
nenfemcarpens viam,y% Machoüillam, quamMummü-
ius munereRégis merüerat,acceffit,ibiqi tentoria fixit.Za-
bap vero per Dienfem defeenderts vrbem, vfq; Valentiam
venit.Rhodanus aut Grariinopölim àggreflus eft. Et Ämo
duidem Afelatenfem debëllauit prouïnciam, cum vrbibus
qué circumfité font,& vfq; ad ipfum Lapideurft campum,
qui adiacet vrbi Mâflîlienfi a<icedens,vniuerfe qué rdpèriré
poterat depqpülatUs eft.. Aquinenfrbusaut obftdionê parans,
viginti dtiabüs libris açcéptiS argenti,ab eodé locq diL
ceffit. Rhodanus quoq; &Zaban, pari modo'incendiis&
rapinis, loca ad q accélérant,demoliti funt.Qué cüm Mü-
müiô Patrifio perlata fuiflent, cum valida manu veniens
primum cumRhodario,qui Gratianopolim debellabat,cô-
flixitjôi multos de eius exercitu peremit,ipfumq; Rhodànü
knceavulneratum,ad motium excelfâfugere cÔpulit.Qs»
exinde cum qüingentis viris, qui ei remanferartt, per deuia
filuavum prprümpeiiS,ad Zaban, qui’tunc Valentiam vrbë
obft4ebaÉpetUeiiit,eiq; omnia quç a&a fuerant,n.un;iaüit.
Qui pariterdum aAEbredunenlem vrbe omnia depréda-
tes venifleht’ï ibi eis Mummulüs cüm. innumerô exercitu
occur rit, commiiroq; prélio edfdem vicit. Tune Zaban &
Rhodanus Italiam répétés rSecüfium deuenere. Quam’vr-
bemSÎftnnius magifter tuncmilitum,àpartéretinebatlm-
peratoris. Ad que puer Mummuli adueniens,literas ei dire-
â a s à Mummiilo porrexic,eumq, citius aduëtare dixitX^uo
coper to Zaban & Rhodanus exinde mox ad propriadifeef-
ferunt.His audiris Amö,CoUeda omni préda, Italiam redi-
turus proficîfçitvir, fed rehftentibus niuibus, prédarüex
magnà parterëlinquens , yix Cum fuis Alpinum tramitem
erumpere pôfuit»& fie âdpauiarfiperuenit. r CAP. ix;
- Hisiiebusaduenientibüs Francis, Anagniscaftrum,q>
feper Tridennim,in confinio îtalié pofîtum eft,fe de eifdë j
tradidit. Quam ob caufàm comesLarigobardorum de Lazare
Ragilb nomine, Anagnis veniens. deprédatus eftQqi
cum de préda reuerteretur, in campo Roràliano ab obuio«
fibi duce FrancorumChramnichis, cum plurib. è luisper-
emptus eft.QuiChramnichis rtô multum poft tempus Trj-
derttumveniensdéuaftauit. Quemfubfëquens Euin Tri-
dentinus Dux, inloco quiSalurnis dicitur, fuis cum fociis
interfecit, prædamq; omnë,quam ceperat,excuflic.lxpul-
filq-, Ffancis Tridentinum territorium recepit.
. r1 : ‘ - C A P . X.
Hoc tempore Sigisbertus Rex Francomm otxifiis eft,
fraude Hilperici germani fîii,cum quo bellum inierat. Re-
gnumq; eius Çhüdebertus eiufdem filius adhucpuerulus,
cüm Brunhilde mat te regendum fùfcepit.Euin quoq^Dux
Tridentinorum,de'4uo prémifimus accepit vxorem filiam
Garibaldi Öaioariömm regis. ; •
C A P . X I.
Pëfhæc temporaapud Conftantinopolim,vt ftiprapré-
milTum ettjlüftinus minor rfegnabat, vir omniauaritiéderia
çôficmatqr.Quod eius adueriàrii audiéces,nihilq; ei gin
Deo Ipê fua pofiierat,officere valentes,magno fimt cofuno-
nis pudore cooper tu T ranfàdtis aut paucis dieb aduenien-
tes Iuftinianüsî pedib9 fe fe proiieit Imperatoris, ob meritu
gratiæ,qui ndecim ei auri centénaria deferens. Que ille fe-
cundû patientié fiiéritû colligens, fibiin Paiarioadfiftere