I *78 B e r e n g o ß i K ^ îb b â t is ,
S e r m o in D e d t c e t im c E c c lt f i* , d e q H e r e liq m t r n m v t -
it e r a t io n * .
BERENGOSII ABBAT
I S , D E L A V D E E T IN V E N -
T IONE S A NCTÆ C R T C IS i
LIBER. PRIMVS.
B e t o , q u o d B o m im u a n t e f e f r im o p r o p h e t 'u m & le -
g e m p r a m ifit , a c d e in d e n a t u t t f r p a jjit s a r b o r e m
c r u d e a fe e n d it .
C A P V T I.
Salutis
humane
ftigmata.
de hac die nihil altud fcripturaloquatur diuina, nifi
quod hodie crux Domini-inuènta eft ab Helena regina.
Sicut enim in cataiogo San&orum, prxfentis diei Ca<*
lendarium teftatur , inuentic fan&x Crucis dies ifta
vocatur, quoniam hodierna die eadem crux probacur
inuenta, in qua generis humani fub'ftantia Cnrifti fuit
paffione redempta. ‘ Sed quoniam nHili'is adhuc videtur
incognicum, quare a Iudxis lignum iiluci Dominicum
tam diufuifTetabfconditum, idéo nunc capias caufis,
& res opponentes rebus> pro modulo noftro pauca de
pluribusinde dicemus. Sckisetemm}quiaficutpv°rfidia
inimica eft fidei, &vitium virtuti, fic-ludaica impietas
Chriftianx Temper eft xmula faiuti: quia fi cut in ligtJQ
crucis human* falutis impugnauit authorem , itaChci-
ftianae religionis adhuc execratur honorem; Vnde mi-
rum non eft, quod ijdem Iudxi pallio inuidix induti, dimnxpietati&
humanxinuiderefaluti,dum pereandem
inuidiamquaipfumauthoremlucis in paffione pereme-
runt, poft paffionem eiu^Hgnum crucis abfconderuntj
ius folc
Cut Iaa«i
Dominica
erucetn
tamdiuo
tuluetini
. .clariusfoie& inanifeftius luce Talus nobis in authote
vitx & faluris deeflet in cruce. Ipfienim illi Tuerunt,
de quibus feriptum e ft , partes vulpium erunt, dum pro
fummo Rege vulpem Gxfarcm eligentes > ergaDeum
necfaciesvolueruntrautare necmenses. Vndeproperr
V m antiqua diuinitashumano gene-
ri tempus ptxuideret opportpmjm
vt Alios qui erantdifperfi , congregaretinvnum,
ad reoimeudum hd- ____ __ ____ . . . . . . . , . .
mincm , quein propria voluntatis fidia illorum plenius oftendenda , pro quibus in fide
arbitrium a Deo diuifit, in vineam Chrifti nondumtoMfwta« funtgentes & inclinatafuntre-
- ' r ~ r " 3 _ r gna, -per camposfcripturarum, exempligratia, eolatius
iam nofter difcuriurus eft Terroo, quo ea, quxpropo-
nenda font,melius oftendantur exemploquam yerbo,
Vteniminuidia Iudxorum iuftapoffitrationeTopiri, ex
antiquis his patribus tres pEoponendifunt viri, nc verba
Ecclefiatr primo & fecundo feruos,
tertio filiurn mifit. Qui ad oftenden-
dumfe verum elle regem, ante fe quafi feruos , ac.Têr-
uos, prophetiampixmifit & legem, quando adprxpa-
randam hominis coeleftis patriae viam, primo ad Abraham,
fecundo adMoyfen, tertiovenit ad Mariam. E x | veritatisa nobis videantur negledfcaefle, quibus di&um
qua videlicet, ne vel homo ex paffionibus, yelDeus i€ft • in ore duomra vel trium teftium ftet omne ver-
lateret ex virtutibus , verum fe Deum & hominem hu-1 bum.Sciendum eftautem,quodficutijdem-virifunttres;
Iofeph fcilicet, Ifaac & Moyfes, ita per antiqux diui-
nitatis archifteriunv,«iplex nobis debent apportaremy-
fterium.
manis prxfentauit obtutibus, vt nullis rerum prxpe
dientibus obftaculis, & homo probateturex anguftijs,
& Deus ex miraculis. Per hoc namque quod pro noftra
Talute paflurus, arborem cruds afeendit, proculdubio
purum fe hominem o ftendit, per hoc autem,, quod
mortem fuam refurredionis gloria caicauit, verum fe
Deum effe monftrauit. Sed & hoc diuinitati illius non
minus debet adtitulari, quodiplapaffionis lux dies ad
horam videbatur obtenebrari, in qua pro redimenda
generishumanifubftantiapaffus eft cruce, d au is& lan -
cea. Hxc quippe fecrofan&a falutis humanx funt ftigmata,
quibus nobis vêrus Iliac ccdeftis medidnx o-
leüm deferebat ac ftigmata , quando ficut aries inter
vepres, peccatMumcruciscortiibus hxrensj Tanare di-
griatus eft omne caput languidum , & omne cor moe-
rens. Hxcfuntilla ftigmata, quibus in ara crucis Cum-
musSacerdos facerdotum genus humanum in vno ho-
mine voluit liberare per totum, quando facoficiofingu-
lari&gratiacommuniinvnoconfuluit omnibus, & in
omnibus vni. Hxc etiam ilia ftigmata, quibus Dei fi-
lius inxftimabile nobis paternx diledionis oftendit lignum,
quando peccata noftrapertulitin corpore fuo lu-
perlignum, vtantiquushoftis in feiplo eo’acrioris atro
eiusinuidix tormento cruciaretur,quo eodem ligno,quo
vicerat vinceretur,
Oualiter lignum crucis ab Helena regina inuentum, vel a lu-
dais.pnus fuijfet abfcondtcum, & depropofitione trium
error um, fecufdum triplex eiufdem lignt
mjfierium.
p) . ’ - -
C A P V T II.
VNde ficut ilia paffionis Dominicx dies vniuerfo
mundo quondam eratoptabilis, ita & ifta dies fa-
cratiffima non minus nobis deDeteflê venerabilis, qüo-
modo ficut in ilia die Saluator nofter opus noftrx redem-
ptioriis impleuit, ita & in hac die lignum Dominicum
nobismanifeftare decreuit. Etideo dies ifta eo feftiuius
anobis debet celebrari , quo in ea lignum idem Dominicum
debuit Chrifto rcuelante nudari, maxime cum
De comparatione, quant Iofeph habet ad lignum t vd
' jratres eius ad fjnagogam lit-
daorum.
Pfdm.ci,
I{4m4\,
VEriim licet Iofeph iunior effet ex tribus1, ipTe tarnen
in hac propofitione nobis erit primus , • vtin
feala Ecclefix , quau de gradu in gradum afeendendo
paulatim, devnoadalterum valeamus peruenire futn-
matim. Sed in hac propofitione nulli noftrum debet efle
txdium, fi cum eodem Iofeph fratres eius acludxosde- .
ducamus in medium,quoniamIudxi erga Dominum ea-
deminuidia fuerunt pleni,quam erg a Iofeph fratres eius
habuerant deni, Iudxi enimerga Dominum eandem in- “ a
uidix caufam femper habebant, quam ergo Iofeph fra- ftum.
tres eius habere folebant, dumpro fingularigratiaillius
in camino inuidix ita videbatur coqui ,. vtnonpoflent
quicquam pacificè loqui. Et Iudxi quidem eandem inui-
diamerga DominumEabentes, inmortemipfius acue-
runt linguasfuas ficut fetpemes, neprophetia illavide-
retur mendola. Locutifuntaduerfutn me lingua dolofd. Vnde
licet nulla focietasfiduci ad tenebras,vel ad tenebraslu-
ci, ijdem tarnen flaues ac Iudxi Dominicx comparand! 1
funt cruci, maxime cutnperantiphrafim eandem focie-
tatem habeant ad cruccm q tenebrx habere videntur ad
lucem-Sicut enim in Tratribus Iofeph fraterna coepit defi-
cere dileófcio, dum in traditionie illius receflerunt in Do-
thaim quod interpretaturdeTeófcio, ita Iudxi magn^ de-
feótionis a Deo diuifi funt forte, dum vfque ad mortem,
mortem autem crucis , pro ipfiuscogitauerunt motte.
Sedfciendumeft , quod inter alios duodecim fratres,
duo tantum antiques imitati funt patres , quoniam Iofeph
& frater eius Beniamin, cum exteris fratrib. ire no-
luerunt in Dothaim, qa cum non L ix led ft.achelis elfent
filij,participes frater ni non debebant ell'c cófilij. Alijau-
tem fratres, q nati fuerant ex ancillis aut Lia, quafi tra-
Iofephcra*
CisfigUK
Refurrë-
ftio Domini,
crucis
iniien-
tioncm
préfigura:
ÏÏèinuent, & lande B. Crucis^Ltb.ï.
ditione fiaterna foris ftifperfierant in v ia , quoraodo in
fatten* Ecclefix »inter bonos & malos pifces fic ordo di-
ftimftus ,.vt 8c mali mittanturforas, & boni remaneant
intus. Ynde quomodo ijdem fratres ac Iudxi pifeium
illorum figuram habuerunt, de quibus feriptum eft main
autem foras miferunt , mirum non eft > quod qualis
erga Iofeph fratrum fubrum erat inuidia, talis ergaChri-
ftuni Iudxorum videbatur efle perfidia. Sciendum eft
autem, quod ficut ex merito bon? a«ftionis Iofeph typu
meruit habere Saluatoris.» ita non ex operibus carnis j led
ci$ myftefium in eo prxfigiiratum eft crucis.
Sicut enim Iofeph aliquandiu inclufusfuit in cifter-
na,itàcrux Dominica diU inclufa erat in terra, quoaduf-
que gratia coopérante fuperna, 8c crux à terra, & Iofeph
leuaretur à cifterna.Et ficut Iofeph a fiatribus luis vendi-
tuS eft Ifmaelitis, fic prindpibus facerdotum Chriftus
venditus eft ab Ifmaelitis, quoniam ficut Iofeph in exilium
traditus eft confilio ludxJPatriarchx, fiçin mortem
crucis traditus eft Chriftus confilio Iudæ Ilcarioth hære-
fiarchx. Proitidc multiformi malitix fratrum illomm
npn incongrue comparatur malitia Iudxorum, qupniâ
vnumidemque myfteriümChrifti tarn illiblafphemaue-
requamifti.Sicutenim illilecundum antiqux diuinita-
tis iudidum corilcriptum Iofeph firatrem fuum tenebro-
fxfalfitatiSjVendideruntin Ægyptum > ita & iftiad^mi-
taridum eiufdem malitix fignum,intenebrofiffimo quo-
dam loco Dominicum occulrauerantlignumtEt ficutlo-
feph nequitia.frkttum fuprum olim in carcerem efttru-
fus^fic malitia Iudxorum 8c crux in occulro, 8c Chriftus
in fepulchro iacebat inclufus, vt humanum genus in hoc
dupîicimyfterio., itadiuinæ dileâionis priuaretur fi-
gno,vt nec vita fibi de Chrifto, ncc falus proueueniret a
ligno.
Quemadmodum iofeph liber at w eft a car cere, vel Chriftus à mr-
teftc lignum crucis liberatum eft a
. reclufione.
C a p . IV.
IGiturquemadmodum fads euidenti rationerelatum
eft,qualiter in fepulturx Dominicx typum , lignum
crucis diu videbatur occultatum, ita nunc vobis in relur-
redtionis Dominicx referendum eft fignum, qualitèr ad
eundemmodum facratiffimx crucis eleuatum eftlignü.
Quia enim Dominici corporis fepultiira inueniendx
crucis poterat elfe figura, dignum eft, Vt ficut carcèri iofeph
&fepulturx Domini, eiufdem crucis comparaui-
mus abfeonfiohem; ita nunc àpertioni carceris & refur-
redtioniSaluatoris, eiufdem crucis attitulemus inuen-
tiohem. Sicut enim extradtio Iofeph a cifterna Dominicain
fignificat refurredtionem.* fic extradtio crücis à terra.
eandem1 poteft habêre fignificàtiônem: quia ficut Iofeph
profalute fratrum fuorura extradtus eft à ci fternafita crux
Dominica pro falute populorum. hodie trahebâturè ter-
ta.Ët ficut ad vilâm eanaemque relpicitfortem,quod vel
Iofeph barcerem,vel Chriftus eüaferat mortem, fic virtu-
tem vttiulque cruci Dominicx iuftam poflumUs ratio-
liernconferrèi qux ad eandem figuram hodie loluta eft
ergaftuloterrx. Prxterea verb & hoc non eft filendum
à nobis 5 fed fpiritaliter potius difeutiendumeft vobis.
quodcruxDominica ad eundemmodum'hodie libéra-
ta èft ab in clufione Vetètna 4 quo de Cârcere Pharaonis o-
limlibêtatilséftiofeph &pincerrta. Vnde gratias Deo,
quod ficut Iofeph & Chriftus. fpiritaliter vnam habuerant
fortem,dum&ïofeph miflus eft in carcerem,&Chri-
ftüs in mortetntità Chtiftian9 populus Iudçis nulla ratio-
ne volebat par cere, quoadu fque lignum D ominicu m antiqux
recliifionis educeretur a'cârCete, fub eadem videlicet
fpiritàliS intelligentix fotte, qua Iofeph e-
du dtus eft à cârcere, 8c Chriftus
à morte.
Quemadmodum Iofeph a Phardone torque aurea,annuloquein+
duebâtür &ftola,fic lignum crucisgemmis&auro deco-
ratum eft ab Helena regina.
C a p. V.
E Rgo ficut fufficientereft diiftum, qualiter Iofeph in
carcere,VelChriftus in mortepro nobis fadtus eft ma-
ledidtum, ita quid cum Iofeph poll édudtionem cârcôris
à Pharaone fi t fadtum.d nobis remanère non debêt inta-
dtum. Séd quia fequéns fententiaita videtur cohxrere
cum priori,vt caufa nlendi nequaquam imponendum fit
filentium ori,dignum eft vt pro confirmandis fidelium a-
nimabus de his,qux fequun tur, aliqua dicamus.S i cut e-
nim Iofeph àprxfati carceris ergaftulo folutus, torque
aurea, fed & annulo ac ftolafigmalitercratindutus,ita
Chriftus à morte pro humana refurgendo lalute,indutus
eft fortitudine 8c prxeinxit fe virtute. Adhuc etiam quafi
fententia hxc .non fufficiat fola, dicendum fcft nobis,
quod torque aurea, fed & annulo fignificetur , ac ftola.
Sicut enim in ftola byffina 8c torque ^Ureaduplex latet
intelligentia,dumper byflumcaro virginea, 8c pertor-
quem coeleftis fignificatur fapientia, fic in ahnulo fidei
fummi fecerdotis prxfigiiratur negbtium, quf per Petrü;
Vos, inquit, èftis genus eledfum, iegale faberdotium.V n-
de feiendumeft,quod fidut Iofeph d Phâraone annulo &
ftola, & torque aurea ornatus eft figuralifer, fic Helena
beatilfimalignum crucis exornauit hiftorialiter, quando
deregalismunificentixtheiauro eandem crucé geminis
decorauit & auro. Adhuc etiam ficut Iofeph typum nobis
prxtendit, quando diuerfis lnuneribus ornatus, cur-
rum iucunditatis afeendit, fic,Helenâ facratiffima hodie
nobis cornu falutis erexit, dum pro noftralalutç crucem
Dominicam de imis ad fummaprouexit. Prxterea Veto
ficut Iofeph curru fublimatus regali, yoce preConaria
meruit vblque prxdicari, fic in eodem fadfco d uplicis gra-
tixmyfterium nobis reliqiierat grande, dum ad eandem
figuram lignum cruds àplebe, 8C Chriftus prxdicaturd
Ioanne.
Quemadmodum loftph frumentum venditarus Ægjpù\ horrea
regis aperuit,fic Helendfegma lignum crucis in hor-
reo Ecclefta nobis aperire
promeruit. '
RÈlatoigitur,quid Iofeph rex Ægyptiacus fecetit,referendum
eft etiam,quid ipfe Iofeph cum Ægyptijs
Stola byl»
ûna}tor> 1
qileS à.u- j
rea,8can» g
caufa hum anitatisegetit, ne cui veftrum videatur irtdi-
gnum,fi fa£tum illius Dominicum referatur ad lignum.
Sicut enim eatcer, quo fuit ihclufus, vel currus, quo erat
fublimatüs.Dominx emei conuenieriter eft comparatus,
fie Ægyptiaci frumenti diuino venerândaeidém cruci fi-
milieft ratione eomparanda.Sciendum eft quippe,quod
ficut Iofeph fhimentum venditufus -Ægyptijs, horreâ
charitatis aperuit, fic Helena facratflfima lignum,in quer
grafium ftumenti mortüum fu it, hodie nobis âpêrirè
promeruit, tiecumManaflc, qui intërpretaturobliuiöJ
ampliusdareturinobliuionem, fed cum Iofeph, qui aü-
étùs dicitur,inChriftianam potius augeteturréligipnem.
Vnde quia per äntiqüi perndiat^hoftis » panis fidei 8c
charitatis iam penè aefecitin fitarcijs noftris,necefTe eft,
vt ad verum Iofeph pro patèrnö par# cum prodigoillo
filio rëcürramus fide reo qui reuerfus âd- pâtremQuanti
(in quit ) metcenarii in dotno patris met abundantpanibuSiégó
autem hie fame /»eraj.Nifi enim ad ptomerendum xtertiita*
tisregnum dezizanijs vitiorum faCiâitius nobisfâfeiçti-
lösad combürenduni ,neqüaquâtii illö b qui opetis ma-
nipuloperueniemusad Deum, d e quöferiptufneft ;
Triticum congregate iff borreuni meum. Proinde fiait ex
prXccpto Iofeph quinta pars frugum Ægyptiarum data
eft régi,ita quinque feiifus noftridefetendifüritin obfe-
quiüm Dei,vt prX quintâparte, qux debebatutrègibus,
i q u id
ugniflceùÊ
Friiménti
Ægÿptià'-
pi comma*
aicatio
crucis geU
fie figura»
Rsg-9-
Luuiy
^eofiiS ftéf
ftri Chrifti
culcuima-
cipandi.