S . X ^ ilt h e lm i P o ë tic a ,
19 8 .
Nam bona perpétuait) tribuct dodfcrina Élurent;
Diligit hîc natum, virgâ qui corripit ilium.
Finit * monafiicum carmin*
g
C
B E A T I A L D H E L M I E P L
S CO P I O C C ID E K T A L IV M ,
S a XONkVM, .
Je. N I G. M A T À.
P rin t tU Prologue» r
W Rbiter, ætherro iugicer qui regmine fceptrâ *
H Ü LucifluumqjfiimilcceU regale tribunal
Difporiis.raoctetaus «ternis legibusillud-,
Hocrida nam- multans torfifti membra Bene1
Ex alto quondam rueretdùm jutidus, arce, (raoth,
Limpida didanti Terror um catmina proeiul
Muneranunçlargire : rudis quo.panderè return
Verfibus * «nigmata queam ebndeftina mu.
Sic Deusindignistuagratis donarependis, ' -
Caftalidas^ympbas nonclamo cantibus iftuc.
Examen * neqfic fpàrgebat mihi nedat in ore,
Ci nthi fit nunquamipcrluP.ro cacumina,‘led nec
In Parnaffo,! rocubui, necfomniavidi.
Nam mihi^erfificum poterit Deus addefre carmen ■*-
Infpiransftolid* piâgratismunera mepti. g
Tangit fi mentem, mox laudem corda rependunt
Metrica : nam Moy fen declàêant carmina vatern
Iam dudurn^ ceciniflè Celebris vexilla tropæi
Latè per populos inluftria, qua nitidus fol
Luftrat aboceäni iam toHens gurgite * 1
Et Pialmifta canens naetrorum cgrmina voce
tftfatumdiuino promit generamin? Nijmen .
In ccelis prius exortum, quam Ludrer orbi
Splendid a formati? fudiffet iumina feclis.
V enfin fi fuer int* bene hæçÿpigmata, verfu
Explofis penitus neuis ôçrufticitate,
Ritu dadtilico réde decprfa, nec error
Sedux:tvanafpeçie molimina mentis j O
Incipiam potiora - foi De us arida ferui, -
Belli°ero quondam quiyires tfadidit lob,
- Vilcera perpetuiroris * fi repleat hauftu.
Siccis nam laucis duxifti cauubusamnes
Olini, Cum cuneus tuanfgrefto marm ore rubro
Def'ertum pénétrât^ cecinit quod carmine Dauid.
^Lrce poli genitor ièruas quifecula cundfca
Solucre iam fceleruranoxas dignare nefandas.
*nempe 15-
communes
qüibus indefinenter, fecuncluin poetic* traditioms difcu
plinam, cola.velcommata! feu pentimerperim & eptlmc-
merirn adnederc.prdgreYTis binis aut terms pedibus pro-
curaui: alioquin dadilici exametri regul* legitima dequi-
tatis ïance currentes, lubricis fyllabarumgrelfibus vacilla-
rent. pörro quod eadem mutainfenfibiliü return i\atura,
de qua*nigma cknculum Sdatens propofitiocomponituryquafilQqui&
C Ymphofiuspoeta metric* arris peririi prxditiis, t>c-
J cultas xnigmatum.propbfitiones exili materia film tas*
ludibundis apicibus» legitur cecinifle, & fingulas quafque
propofirionum formulas, tribusverfibus tecmmalle. Sed
&Ariftoteles PhilofopKorum acerrimus.perplexa nthil-
'ominus *nigmata profe.locurionisfaeundia ra'tiis argu-
mentat. Quamobrem noftr* exercitatioms ^Uiatudo
horum exemplis inftinda, & commends adiriuentionu,
componere nitebatur, & Velut in quOdam gymnafio, pri-
maingeniolirudimenta ?xeixitari cupiens, vt yenjre p’ol-
fitdeincep$ad §t*ftafttiQrem operis materiam : fi tamen
prius h*c mediocria metric* definirionis regulis tninime
caruerunt; *tripertitamq; fyllabaruin difrertntfam Mixta
perpendiculurn fcandendi rite leruauerinr* Deniq; prxdi-*
d a xnigmatum capitula priitHtusqiiaternis verficuloftim
lineis Sgefta; fequentiavero, iuxtaquod Ye occafip eom-
ppnendatumrerumexhibuit, quinis aut fenis, vel etiam
leptenis mettorum verfibus dc eo amplius cyminantur:
fermociharifingiriir.hoc&infeenS'literarum
apicibus infertiim legitür: quia nunqiiam rationa-
bilis creatura inrationabilu geftu&voce fungitur.Quem-
admodum in libr.crludicum diuerfa lignojumgeneraarti-
culta voce loquentia MonarchiaraquaeiilTe refertur. Ie-
runt,inquit,lignavnme fuperfeRegem : vbi fignlatjm ficut
fupra iam diximus.Bcus & vitis fimulq; oliua, & adextre-
mürjfrnrius igne proprio flammisq; voracibusLibanice-
dros cönfomptürus,iuxta ritum human* locutidnjs prd-
-fari perhibentur. Et Pfalmifta omnialigna fifuarum exul-
t^fte, & flumina manuum plaufibus lunffe, camposq; gra-
tuL bundos ëxftitifleiab * inanimaliad animale metapho-
‘ ricè rctulit, & illudpodicum:
Mater megenuit,eadem moxgignitur ex ml.
&*quod è mutisacb.utis ratiociriationis atgumcntare-
quiruntur?cum etiam" fopientis fimulcundoriim retro
regum,& deinceps nafoiturorum in Ecclefiafte freqüën-
t^ftolidiffimotöm përfonis vtatur, dtóe^s j, guodhabet
homo tumento autJapiens Jlulto&c ceteri fimrlia. H«c
diximusjie qüis forte nouo nos& inufitat^diftfendi argu-
mentO j & nullis quail pribrü veftigijs ftratopr*dida*ni-
gmate cecinilfearbitretur. Etvteuidentius harum rerum
,mt;o cjarefceret, legitiroos fcpties quaternos metrorü petfes.
qüibüs vniuerfanon Colu principaliaodo genera progrediuntur,
Ænigmt.
verum etiam fpecies,qu* ex eadem ftirpe pul-
lulautescentuplis metrorum frondibus contexuntur.lub-
didimuss&fingulis'quibufque pedibqs tantum exemplo-
rumcopiam accumulantes, quantum ad pr*fentis opu-
fculmorma, proeuidentioris indicxj gratia,fubficerecre"
didirnus. Et quod pr*cefiores celeberrimi vniformi nominis
exemplopropalaile nofcuntur, nos eqrundem ve-
' ab animal!
ftigia enixius indagantes vberiorem exerpplorumformu-
1 Jam ënuclèauimus: Et * qualiter quo patto long* &bre-
uesfyllab* Vel Êtiam cómunes vtrobiq; copetentes, quas
ë r * c i ^pow diéuntifagaciter difcriminentur. Ex hac n.
triplici fyllabaru diflinitione potiüs, * quad? fónte k monte
Mufarum, de quibus PerfiusFlaccus, Necfonte, inquits,
labra * pollui eaballtno, Nec in bicipitifimniajle Parnajfo memini
me. Omnis metrprum ratio m onftratur, & qui verfiis n>o*
nofceml, qubpéntifcemi, * quidecafcemi , cum viginti
quatuottemporibus, exceptofi trocheoterminennirj rite
didantut. H*c tripartita defcriptiönis;nörmüla omnis
Hetoici.exametri verfificatib| vel c*furaium fcanfio
.quant d. f-
ïprincipaïitércqpftat tfjicet fynalephatum qu*dam cbn-
glutinatiq, &exploia conlifionisadditamcta crebro apud
^poêtas lyricos, & fiititicosneceffitate metri mterponatur,
qu*maxjmeexyocalibus literisvellyllabis in fomiuoca-
li terminatis gignuntur. Has vtralqüéiünius lüuerialis
quinto Satyrarum libro^vnius verfus tenore jfimul êlifit
dicens; , , ■ ■ >
OincntaVt video nuUtrn difcrimen habendum eft. .
'aliquidkic
:cft.G
Scanditur j dwfw fSpbödeusJ wr vide f diftilus per fy-
nalepham 0 ml (Spondeus) lumdif (Spondeus) crimen ha
: ('dadilusj bend eft(Spódeus per fynalepham)Rurfus idem
Liricuslibro.il I.
Bettóruip*excubMtruntis adfixatropais I B
' Scanditur ira, rex cubi, per iynalepham, atruniCis ddfixatro,
peis. Sic An neusliucanus Gordubenfis poetajvno verfuli-3
bro V1 1 1 , bis clific dicenè':
: qùiq; dc-
!luif«nali!-'
‘Corr.tW;
U*H
fàâGxa-fA
pîs“fcâ.dH:-
t-uritdBeU®:
jcxcubiijucanus*
Quare agite eorurti comitésproperemUt kt orbem.
Kurfus idem libro,^Ç.ait j
Hmc ergp mfultantpedites via nulla faluti,
V ndè Paulus Quæftbr elifir.w.Jitteram ira ;
Tartareamtnfedemfequitürmuanuptamaritum.,.
ItemProiperi p
Coelefiem ad patriam tendens cognofieyocantem.
Hæcéadem* fyriaiephaverfibuâ Sibillæ poêtfidis coriti-
inetur,qu*ait:
fe ® f® !]
feribi.
-Synal'PM‘
ÿioipMScylla*
s S
Virgilius.
LibeiXegfi-
Virgilius.
»Autcaluas
1' pucrist
S . K -A t t h c lm i P o ë tic a .
Tunc iUi * aternaJpeciespulcherrimaregnt.
* Foccas qubq; Grammaticus primo vèrfu iynalepham ex;
plodir,
Art mea mu h or uni es quo sfecula prifea tuierunt.
Virgilius libro X I .
Oceanum interea fur gens,aurora relt quit.
Idem libro V 11. Æncidos invno verfo* Synalephamvel
eclypfin comprehendi t ica ;
Nunc repeto Anchifesfatorum archana reliquit.
Scanditur enim ira, Nunc repe-1 Ancht-fes fato-rar-chanare-
liquit. Sed hbs duos metaplaimos fæpeambigüitas fcaq-
dendi contürbâc,qubs differentia dirimit, Sipripr vocals
explo4aturcritiynalepha,fi pofterior fueritexploia,eric
eclipfis. Sicutinnouiifimo verfubbri regum cantum le
gitur.
Purpureis maior Per farumfede tyrannic.
Virgilius item libraquem PædagOgum prætitulauit, .
Carmtna fifuerint temdice dtgrta fauore,
Reddetur* titulis purpureus^nitor.
* Si inanus ajliuas poter is conuoluerefurdas,
* Aut caluas bin coper ire nuces.
iÿllabam elifitdiçens : '
Durum iter & vita magnits labor
Et Arator fiibdiaconus prune veciu terminale genitiuum
iyllabæ diiplofit dicens:.
Mce'nibus vtidofis bellorum incendia cernens,
Et infra elegiac© verfu iubiunxit,
hi )fturner it ferimurdereuelante pijs.
Itaq; has duas metap laimorü ipecies ex numero X IV .
explanarenifiis ium, quia per omiie corpus pocticorum
librorurh iatis frequerirerinferc*, & nifi l.igaci iubtilitate
præcognitæ fuerint, diueriaimpedimentorum obftacula
icandcntibus generare folent. Idcircojdiuerfos verfiis metrorum
ad fynaleph* metaplaimum congruenter cater ua-
tim congefllmus, quatenus his, perfjpeótis, nullum deinceps
explofieeollifionis chabs latebrofum cum fraôtç fina-
leph* baratrolucem fcandentis confuudat;
B E A T I A L D H E L M I Æ N L
G M A T V M L I B E R .
L E T R A S T I C H A .
I. Dé terra.
S L t r I x cunëtoriimqubis mündus geftàt in orbe
Nuncupor , & merito ; * qu* nunquam pignora
Improba fi c lacerantmaternas dente papillas
Prole vireris æftate, tabefeens terftpore brum*.
ÎI. DeVento.
Cemere me nulli pofliint, nec^tendere palmis : ’
Argutum v ocis crepiturfi citop^ando per orbem,
Vinbus horrifonis vàlèbconfrmgere qùercus.
Nam fiiperosego pulfo polos, & rura peragro.
tit. bitiube<.
Verfîcolor fugiens coelum tertattiqtie relinquo :
'Non tellure locusjmihf non in parte p olorum eft.
Bxilium nullus modbtam crudele vëretur :
Sed madidis mundum faciam frondefcerc guttis.
1Ÿ. DeNatura.
Crede mihi non vlla manent fine me modérante:
Etfrontém faciemq-, meamlux nulla videbir. '
Quis nefcit ditione me à conuexa rotari
Alcapoli, folisq; iubar, lunæqj meatus ?
V. De hide, vel aren coelefi.
Taumantisproles priieorum famine fingor : '
Ait égo prima mei generis rddimenta rëtëxara.
Sole * rub er genitu s fiim partu nubis aquoi* :
paflim, fqlos non icando perauftros.
jLuftrqpolos
BibUoth. VetJ’atr.Tom.S.
VL Dé Luna.
Nunc ego aim pelagô fatis communib us infto
Tempofareciprods conubluens mehfttuacyçlis,
Vt mihi lu cifluâ: decrefoit gloria form*,
Sic augmenta latex cumulato gurgite prodir.
VII.*
Façundum çonftat quondam cecinifle poetam,
. Quo Deus Sc cpio dura vocac forturia lequamiir.
Me vetferes falfo^Dominam vbcare folebant ;
Sceptra^ regehsmtindi dum CHRISTI gratia iregnet;
VII I. De Sale.
Dudum lymphafui (quâmofo pifoeredundans:
Sednatura nouo fati diferimine ceflir,
T orrida dum calidos parior tormenta per ignes.
Nam cinerifacies niuibuique fimillimafulget;
lXDeVrtica.
Torqueo torquentesi fod nullum torqueo Iponte.
Lxdere nee quenquam volb, nifi prius ipfe reaturri
Contraliar, Sc viridem ftudeatdecerperecaulem:
Feruida mox bominis turgefoiint membra hocentis.
Spontc foeâ nalcor fcecundo celpite veriiahs,
Fulgid^de croceo flaueicunc culmina flore:
Occiduo claudor, fie ortofole patefoo.
V ndeprudentes pofu er unt n omina Græci.
X f t De puerperageminos enixa.
S unt mihi fex oculi, totidemtïmul auribUs ëxfto:
Sed digitos decies lenos in corporë gëfto;
Ex quibusecceqyaterdenis de carne reuulfisj \ »
Quinquicsac tantum video remanere quaternbs;
XII. De adamant e lapidée
En ego nop vëreor rigidi difogimina ferri,
Flammarum nec torreeremor ; led languine capri.
Virtusedomiti moll,elcit dura rigoris;
Sic ciuor ëxfuperar, quod ferrea mafia pauelcit.
XIII. Demolojjbi
Sic me iamdùdum rcrum veneranda poteftàs.
Fecerac vtdomini truCulehcos * petlèqüor hoftés;
Ridlibüs arma gerens bellomm præliapatro :
Et tamen infantum fùgiëhsinox verbera Vito.
XIV. bepoliadisi*
. Flatibusalterriis vexorcum fratre gemello.
Non eft vira mihi, ciimfinc Ipiraculavit*.
Ars meagemmatisdedit omamehcâmetallis :
Gratia nulla datur mi hi, fed capit alter honorem.
XV. De BombicibUs.
Annua dum redeunt rexendi rempora telas,
Lurida fetigeris replentur vilcera ferro,
Moxq; geneftarum frondofa cac umina Icando,
Vtglobuloi fabricans Cum fati force quielcam.
XVI. Debarbitài:
Quamuis ir e caûb lalpindt* claflica * clangent,
Et cythar* crepitent,ftrepituqj tub* modulentur:
Centenos tamen étudiant mea vifeera Cantus.
Meq; ftrepente ftupent mox m tifica cordafibrarum.
XVII. btpaüohè.
Pulcher &exccllens, Ipecie mitandus in orbe,
Olfibus Sc neruis & rubro languine ererus,
Cum mihi vita comes fuerit nihil aurea forma
Plus niter; Sc moriensnunquam mea pulpa putrelcet.
XVIII. De Salamandrâ,
Ignibus in medijs viqens non fontio flammas,
Sed detrimenta rogi penitus ludibria fàxo :
Nec crépitante foco, nec foinrillante iauillâ
Ardeo,led Hamms flagranti torre tepelcunc.
XIX. De luligine.
T une cernen da placent noftrx Ipedtacula vit* :
Cumgrege pilcofo fcrutormaris æquora¥ maris,
Cum volucrum turmâ quoq; icando pèr æthera pennis,
E t tamen æthereo nonpoflùm viuérc flatu.
De Helio-
' tropia, feu
folifequa.
m.f. expli-
at,id eft.de
follibus fa-
H
'mendofa
:ft inleti-
ptio & enigma
torum
mutilum &
vitiosû, fu-
fpicor efle
debullaa-
quex quam
inmate, v ’
aera pueti
impel! unt
flatu.
XX. * De