A
Matrb.li.
Matth 19.
a.Cw.9.
MttUh.v$.
i,Cor-SB
In terrain
Chanaan
indutcic.
c
Pecuniam
daredô&ri
nam figni-
car.
I .Cor. 3.
l.C* r.4.
Diuicias
qualcsinteilexeric
Paulus.
D
Spiritus legi*
vberio.
resfru&us
fcrr.
Jjychy Prcsbytert.
quod de virginitace fanciens. Non omnes captant, inquit. (
Sed & de rfon poflidendo docens l'Sivis, inquit,fetfeétus
efie.ln mandato dixit :
Sktrgofrater tu us viuatapüd te. PecüïtiaWntam non dabis ci
ad vfuram,&frugum fuperabundantiam non exiges.~]
SedPaulüm imitate dicentem : Paftusfum infirmas itir-
jjmiî.Nihil eos ad vittutis raçionem exigas, pl9 à propria
virtute. S i autem dicas,forfitan eos poue^icd infirmós fe
fingere : hociamnonefttuum,fed iiliuscft, quifcit quid
vere poflimus. Qui aixitad ilium,qui talentum abfcon-
dit : “Oportebat te dare pecuniam meam nummularifi,.&ego ve-~
menstxumvfurisvtufe exegijfemeam.Et non eft côdemnacus,
quia-vfuram nonaccepit,fed quia pecuniam non dédit:
Sibimetipfi enim paterfamilias exaófciené referuauk vfîir
tx. Alterurrum autem nos vt cayeamuspeccatum, folue-
re,i&exigere vult^locum nobis alternse coniunâionis,
nondetrahentibus,nonrapientibus,nonoccidentibus,
non taie aliquid peccantibus,per Paulum præbehs,ait
ergo: Siquùfraterappeüaturfornicator,autidolisferuiens,out
auarus,aat detractor,autebriofits,aut rapax, cum huiufmodinec
cibtim fumere. Non dixit. Si quis non vendideritfubftan-
riam fuam, neque, fi non virginitatempollicitus merit,
neque fublimis conuerfationis fiierit. Hase autem ni-
mis perfe&omm cunâorum hûmiliora mandata funt.
Vidc ergo quam conclufionem mandato addidit.
Ego DominusDeus vejler,quieduxi vos.de terra AEgypti,vtda~
rem vôbts terram Chanaan,vtejfrmvefterDeus^]
, Et quid in præfenti loco hoc commemorare legislator
eguit i Sed modis omnibus illud demonftrare vo-
lcns,quia quemadmodumpopulum de terra Ægypci, &
de populo peccatoris eduxit,&in terraChanaan akerius
populi, rurfus peccatoris introduxit , fe d illinc quidem
eos éduxit, vt non fub Ægyptiorumdiadhuctçrram ha-
bitarent, Domino tenerentur$ in terrain a. Chànanaso-
rum introduxit,quiaexpulfîsgentibus,non erantiamin
eorum feruitio redigendi ,fed 8c terraemundata carebat
malis habkatoribus. Sic nos Deus fub dominatione quidem
redigi peccatorum non paritur,fed neque eorum
focietatem,vfque dum funt peccatores, ampleôfci, quan- ‘
do autem eorum terra emundata fiierit, præcipit cum eis «
eHè, & fimul habi tare, & dare eis noftrampecuniam ,8c ;
noftros kudus,id eft,diuinas dodrinasrquas accepimus.
Pro do&rina autem intelkgitur pecunia , propter quod
& Paulus dicebat. jQuiadificaueritfuperfundamentum hoc, *
durum,argentum,lapides prectofos, bonam do&rinam per ;
hasc innuens. Hoc autem ipfiim eft & fruótus, fiue v t 1
L X X .c ib i, vtrumque enim hocrurfes inuenies Pau-
!um exponentem ,Corinthios enim, alij doclrinæ fe fo-
ciantes,fuamq; defpicicntes, reprehendensfcripfit. lam <
fatiati efris,iam diuitesfatti eftisfine nobis regnat is. Ergo do-
ârinam per pecuniam 8c fruclus,fiue fecundum L X X .
cibos, in feripturis famftis intellecta fent pecunia, vtpo- i
tequæ diuites facit,fruâiis veçè velcibus,vt nutriens.
Horuin abundantiam Deus exigi non iubet,fed fola quae
fecundum virtüternfiint,v.t fit no fter Deus. Quia &ipfe
poenkentes peccatores ad fefufeipit 8c moderâtum iu-
gumeisimponit.
‘ Sineccfttate compulfus vendiderit fetibifrater turn, non eum
opprimes feruitute famulorum,fed quafimercenarius&colonus
arit.Vfrfead annum tubileunuperabitur apud te,& poftea egredie-
tttrjum Itbrisfuis, & reuertetqrad cognationem fuam, &adfo[-
fefrtonempatrumfuorum : mei enimferuifunt,&egoeduxieosde
terra AEgjpti,non vententconditionferuorum. Neaffltgaseum
perpotentiam,fed metuito Geumtuum.']
M ultalitera ipfe piet|te plena eft,fed multo mag* fpir
rit^lis inrelleótus. Quantum enim libertas animæ me-
4ior eft à libertate corporis, tantum ipiritalis contempla-
tio h is,qui eiuspoflunt fruduspercipere, clariora do-
nat quam litera. Quia. 1 itéra ergo nullatçnUs rids his,
quæfratribus eueniunt, abuti volt, id eft, confidelibus,
fed yel fi qüis eorum nobis venditus fuerit,d quali bet hu-
miliatus neceflitate, aullatenus ab eo feruitiumfenii cxi-
gamus. Quern enim femelfratré peifadoptionem Chri- |
fti habuimus, quomodo dcinceps feruurn habebimus? I
Vnde 8c Paulus, feribens de OnefinfoadPhilemonem 1
dicebat: Propterea rectfrttad-horam ,Ptaternumreciperts, non
tarn vt feruurn ,frdproferuofratrenPchartfrtmum, maxims miiii,
quanto magisautemtibi,&ihcarne, &in.Domino ? Et rurfus:
Quiautemfrdeles habent Dominos,non dejpiciant, qtdafratres
funt. Iniuper autem -8c -fpiritus prscepit etiam aliud,
quando aliquem ftatrum5&xqualemnobisvocatione,
& conuerfatione venditum,humiliatumtamen;H5 virtu-
tibusjid eft,infirmatum deprehenderirhus,& hunc con-
Uerterimus,comj)ientes;exhortantcs,nullatenus eo abutijfed
vt modefte&humilitereum aecedamus, propter
quodin verbis ipfis intende.
Sipaupertatecompulfu5 vendulertt.fe tibifratertitus noneum
opprmesferuttutefamulorumlfedquafimereenarius&rcolonus
erit.'}
Qqia.p'aupertasAnimae eft infirmitas -ccmfequenda-
rum virtutum* manifeftum eft ex h is, qute ad Samfon
D ali la, & ipfe ad earn lo quitur. Noluijii dicere in quo fit
maximafortitudo. Quunt^ molefta ex effet, &per mult os dies
iugiter adhareretxjpacium ad quietem non tribuens,tttncaperxens
veritatem ret,dixit ad earn: Ferrum nunquam afcenditfuper caput
meum , quia Ndzaraufyidejl.,4onfecratus Deofum,devtero
matris mea. Sitafumfuerit caputmeum ‘,-recedetd mefortitudo
mea, & deficiam, eroq^vt-Cateri homines. Poft htec hiftoria
fubdidit: Item -dtillu dormireeumfecitfuper genuafua, &in
finufuoreclinare caput. Vocauitque tonrorem, &rafitfeptem
xrines eius, & ccepitabijceref etimdfe |&a]e repellere. slum
-emmab eofortitudo difceftidixitque: Super tePhifrfiijm. ’ Qm
defomno confer gens, dixit in animo fuo| Egrediarjicutantefe-
d,&meexcutiam, nefctensmod Dominusrecefitjfetabeo. Sed
in LX X . editione,quum hie dixiflet. Sihumiliatusfue-
dtfratertuus: non dixitare, fed a-pudee: nam etfinobif
cum erat, fed nos non eilumus fa k i ■humifiatiobtS oau-
la. Ipfeautemnegl^ens,femetipfumliumiliauic,& venditus
eft, non venditione ilia, do qua Heliasad Achab
dicebat: Dicebat enim eo num inttenifii me inimice meus ?
refpondit: Inueni,eoquodvenundatusesfacere,malum mcon-
jpeltu Domini. Ille enim fecut iinpius: qui in profundum
malorum cecidcrat, deipiciebat, & iiiimico venditus,
non yolebat vendkionenf immutare , nec Prophet«
vendi, id eft, fubdi, qui ei paulatim manum porrigen-
d o , agraui liberate eum feruitute poterat. Si erso tibi
fideli, & colenti Deum, humilianis firatcr venditus fiie-
rit, redemptfonem, 8c precium anima: eiustuam dodtri-
nam, & exhortationem fufeipiens^ &quemadmodum
fuum Dominum exifttmans, non feruiat tibi feruitute
ferui, (edfubdetur quidem ?Verumtamen libertateilla,
de quaaitPaulus : libertate, qua liberauit nos Chriflus. In-
ueniesautem alibi eundem rurfus feribentem: Precio em- ;
ptiefiis, nolite fieriferui homintim,pz.opt£i: quodaitlegisla-1
• Quafimercendrius,&coldnttserit:]
V el ficut L X X. inquilinus: quia horum vterquefub-
ie<ftus eft quidem huic, cuius domum habitat, & in a-
gro operaturjkopter paupertatem , nec domum propri-
am,nec agrumhabens : non tamen propter hoc aufer-
tur libertatis dignitas, quemadmodum & eum qui per
Hosd peccato comierfns eft,oportet,fiante peccatum
frater nofter fecundum xqualitatcmgrati^, honoremeu
coMerfauomsfuit. Nam etfipropriamnunc domum
iuftiti*,autagrum proprium vinutis non habet,quum
ahquandonabuinet, vnde non dixit mercenafius, aut
colonus vel inquilinus erit,fed quaff merccnarius,& co-
lo nus, vel inquilinus erir tibi: in noftris enim habitareo-
pus habetdc operari, id eft, adnoftras exhortationcs, re-
gulasq*, vitae, 8c exempla,- qua: anobis fufeeperit: fees ta-
, men eft eum ad feam recurrere dignitatem,quando ime-
gram Scperfecftam cgefitposnitentiam.Hocenim mani-
fcfta,ns legislator fubdidit: '
Vf&fd annum iubileum operabiturapudte.']
Quia per perfe£fcam poenitentiam, ficutinfegre mun-
datus, & propterea p erftdus, operari & apud le poteft,
©c pofteaegredietur: ficutaiunt L X X . inremiflionem
cum liberis fuis. Non foltis' enim ipfe liber efficitur,
led & quae ab eo genit« fuerant yirtutes, antequam fub
yepditioneni peccati redigeretur. Propterea 8creuer-
Verapaiig
trs inopia
eft yirtutöi
Iudic.16. !
j • F
Ssinfon
N j Z i t X U ;
Humilia
ap u in c :
Gal. 4.
Ï.COT.J.
Qgafi met
genannt.
recur
Galat.*
um. Sed ait legislator, fecundum L X X . & de cogna-
tis ipforum , quicunque fuerint in tcrra.yeftra , erunt
vobis inooflellionem. Cognati enim Iudaeorum, pxor |
pter inficfelitatem h’aerctici lunt, quia non plene , licut1
&illifentiunt, &eadem nobis praedicant my fteria, non
tamenineifdem redis, 8c p.erfeftis, SdntegnsmDeum
dogfeatibus : vnde fent quidem in terra noftra ,ledin-
quilini. ‘ r ■
- Hos habebitis,inquit,infamulos,& Imeditano ture tranjmtttetisadpofleros,
acpoßidebitisinaternum.]
Quofcunqucergo ex gentibpsinfidelibus, autexlu-
daeis ,aut ex haereticis lucrati fuerimus, 8c Deo obtiyen-
musjferuofque, & ancillas acquifiuerimus, im pendentes
pro eis dodtrina: pecuniatn, hi in noftra poflellione
' funt. Sed&filijsnoftris,ideft,difcipuUs,diuidereeos,id
eft,traders eorum difcipulatum poftumus. Quod mani-
feftar Paulus, cuius ficut fili j erant difcipuli Titus ^ T i motheus.
Nam Timotheo, diledtiflimo fiho in nde,
& Tito dilediffimo filio fecundum communemftdem,
ad eos fetibens prsfcribebat.Deinde huic Ephefios,huic .
tctul ad cognationem patrum Ittormn.tccipicns conucrfati
»nwfortem,& parteipgrätiäe,quae abinniö forte perceoerataBeo.
qui Jppriehofterpatereft,dequoaitPau-
V1UeSP/l:m ^atmmablMpatä.Cm,mwhxc(kncicn£s"Dr*eta,ßs
tantapietatevtaturVipfelegisderhonfträmtvcrbis. ■
w ä M p W i n .
Vter^oquifemel eiüs fa£ti funt ferui, 8c per cumin-
telligibifi feruitute yEgypti caraerunt, hanc eoyperdere
dignitatem non vult ,nec quiaad modicum quis laplus
eft, propterea eum in plerpetuiim perdere antiquam di-
gnitatemdefiderat, ideoqj, ait:
Non veniet conditioneferuorutn.7]
Similiadicens Paulo: Pretioemptiefiis,nolttefiertferut ho-
minum. Sed' hocaddidit:
NeaßigaseumperpotentiamfedmetuitoDeumtuum.]
Oportet enim moderari nosiugum conuertentium,
&timereDeu.mnoftrum, qui dixit: lnquo iudicioiudica-r
ueritts, iudicabmini,&in quamenfuramenfifreritis,metietur
Vobis.
mus: in differentia enim verborum, differentiam quoqj
intelleftuum reperiemus.Scire igitur nos vultquidrert
. , - '■I „ InC Jo likn r ripn fa lllOllPI'l 1\1US . 8C
G êtes quae
'.cm tu
funr. -
Domin'.
lä.16. f j
Inquilini
Iudati funt
D
mteiiectuum repenemus. juic i g n u i -----;
ftet inter hos , quos ex infidehbus Deo faluauerinius, 8c
illos, qui quumfideles eflent , fimilefqj nobis dignitatis
muocatione, 8c conuerfatione, poftea pro tempore in o-
peratione virtiitUm infirmatifuritcorreximus. Propter
quad operari quidem apud nos vfqs ad annum remiluo-
Uis , videlicet pcenitenna:, non autem poftea ptsecepit.
Hie autem,quia nec eum, qui ex peccato humiliatus eft,
8c propterea nobis venditus,fed nec fratrem dicit,fedde
his dicit quos nos^irifidelibus jautaltcrius fideiindifei-
pulatum acquifiuerimus. fRe<5te eos nec feruos noftros
elfe prxeepit : Chrifti enim v&ipfi funt , ficut & nos,
ferui. Sed fub noftra tamen pofielfione nian ere,ficut per
nps edo&os praecepit, ficut ipfa oftendunt legislaroris
verba. ■ .... "
• Seruus &ancilla fint vobis de nationtbus, qua in ctrcuttuve-
firofunt,& deaduenis quiperegrinantur apud, y w.] ; |r
Gentesquae in circuitu noftro'funt, quae necdumcre-
diderunt,foem tamen fidci, & lalutis habent, quia ipfis
miflum euangelium eft, ficut Paulus in Antiochia ad lu-
dsos diceb at. Ecce conuertimur adgenttsyfic enim pracepit
nobisDominus. De his nobis ferui &ancilljeconquiran-
tur, id eft, qui pet verbum docentur. Vnde 8c eos,qui
docuerunt, Dominos appeilant, quod demonftrat in
Philippis cuftos carceris ; qui ad Paulum & Sylam dicebat'.
Domini, quidmeoportetfacere, vtfaluusfiam ? Sed
& de aduenis , fiue.vt L X X-. filiis inquilinorum , qiu
peregrinancur apud nos f conquiramus. Dicit autem
inquilirioS hie ludaeos , qui habitant in feruinenoltto,
non tamen voUmtei ociios mentis acbbmmodaie ,ab-
feondentes eius lucernam'feb modiaf Propter quod
non firnpliciter inquilinos LXX. e4iderunt, fed nlios inquilinorum
, qui funt iu vobis, qu6d a Theodotione, &
Symmacho planiusfcriptumeft. Afiliisinquilinoriim,
qui habitant in vobis. Dequibus dixit Dauid ilnhabtta-
bunt&abfcondent. Quum enim funt in nobis,qui legem_i-
p lam, 8c Prophetas,quos 8c nos habenrus, habent,inha-
bitant tamen noneadem fapientes de lege, &Prophetis,
qu* nos.-fuamenim iuftitiajnconftituere quaetentes, ru-
ftitiae Dei non funt fubiedti ,fed hocabfcondent,6c recce
inhabitant,licut qui femetipfosd libera,& a fidiiciali ha-
bitatione excludentes. Vnde Dqminus , quia inhabitant
propter infideli?atem innuens dicebat. Seruus non ma-
j net tn domo in aternum , quod eft.inhabitantium propri-
Non quia alios,quos lucrati fuerimus exterius , inler-
ùitutem redigere,aut conterere laboribus præcepit: nul-
quam eriim-hoc in fandione hac dixille videtur, led
quia non æquali poteftate in illis, &iftis vtipollumus.A-
5ud eft enim infidèles ad fidem perdubtos ,aliudhdeles -
lapfoSjà nobis admonitos.
Si inudlueritapud vos mams aduena , at% peregmi , & dm-
nUatusfrater tuusvendideritfe ei ,'autiuiquam defiirpe eius,post
venditionempoteflredimi. QutvolUentexfratribusjuts,emeteum,&
pdtruus,&patrttelis,&confanguineus,&affints.\
Quialex pertinere fibi fecundum literam,de libertate
indigenarum Iftaelitarum oftendit,propterea eum qui
ineis detenus propter paupertatem,aut aliquamaliam
neceflitatem aget, prolely tis, vel inquilims, qui de his
quidemforis Tunt geniti ,adhaeferit, leruire n-onpatitur,
fedredimieum ab aliquo fuorum cognatorum præcepit.
Vide,quomodo hoc cuftodiri 8c fecundum anagogen
fpiritalem oportet,ait enim. \
Siinualueritapudvos manusaduelit.dtqutperemm.fiuevt
LXX. inquilini, & Mtmuntusfiattr turn vmdtieritjt a,nut Mis
quamdeßtrpeetus.] ' ,
Id cft.fi is qui ud fidem ex gentibus ,aut ex ludffls
aut omnino hæreticis, nottitet noftræ fidei coniunaus.
clams eft vittutibus , itavt potensfit in arguen da.jc
exhortando peccantes .huiusproprie manus jnualelcit,
fiuevt L X X . inuetiit, quia per fuam adionemmucnire
8t aliomm-conuetfationem, & exhortationempotpft.
Demde SC fiatet mus, qui qlim erudicus eft m verbo, led
Kmuia sequalis tibi eft fecundum iortem conuçriatio-
nis,hoc eft enim frater attenuatus ,id eft, non muem-
ens exhortantemv& co n firm dantemtaduenat.fiuepe-
regrino.vel inquilino fe vendiderit,id eft.eiq nouiter de
ventibus ,.aüt de lu d ïis , aut-fecundum quod diximus
hereticis credfenti.venundatur autÄn ei,illo verbum dc^
florale, propter conuerfltionem eiusimpendente : qui
inconefUûcfteum, qui olimin clarafcientia, & conuer-
fttionenotus fuit,fub eo qui nouiter ad fidem venu,agere.
Manus iu-
_alclcun I
quando jp
ficimus j
euangcli
Noneftn.paruaresdilcipulatm.fedmultitsmpom, ^
^eiiamnörnodieusdecutfusadperftatonemneesffarius.
Reaereditmtur.quivoluentexframbusfms.e
mecettm,idcft,quifpiam eum fimilis Honoris,fimthfque l
lcientiie, Sc conuerfationis p.er ,(uam doannamredimat,
Sc fault non opus babeie'admoneti abets, quos ipfe de-1
H
Ûifcipûla
multi