138a S.P.N. CMaxim 'tcap. Oeconomtcerum,
fcripcuram
intclliga
<)am nc-
ccflaria.
V oti defi-
aitio.
Regnum
A fly nor ü
i >ara ty
Hindis
Diaboli.
quas habet diuiniores tanquam donaria: ipfique Velut
regi leges fuas vt munera exhibentem : anteoculos om-
niumgentium çxtollitur, collocatus videlicet per Operationen*
fupra omnes affe&iones carnales:& per fpecula-
tionem,fupra omnia corpora naturalia, & omnes fpecies
lenfibilcs : fpiritales illorum rationes & modos penetrans.
. C a p . ioo.,
Philofophia a&iua earn qui incumbitoperationi, fu-
periorem reddit affeétionibus. Contemplatio Vero ho*-
minem pollentem feientia conftituitfiipraea qux fuba-
fpetäum cadunt, traducitque animum ad germana fibi
intelligibilia.
C E N T V R I A T E R T I A .
C a p . ï .
Vi cum operatione cognofcit, & cumcq-
■ - gnitione operatur, thronus eftfcabellum
Dei.Thronusqüidem, ob cognofcendi peritiam,
fcabellum autem,prop ter operationem.
Porro fi quis humanum animum dicat
effe cxlum, ab omni quidam imagination materiali ex-
purgatum , ac fermonibus diuinis & ad intelledlum per-
tinentibus incumbentem, aut potius exornatum, non
mihi videtur egreffus limites veritatis.
C a p . 1.
Philofo-
pfiia aftf
Ua, & coo-
template
ua.
F
Contetfl.
platio &
a&io, fiut
Dei thft.
nus & fen.
bellum.
Animus
dici poteft
ccelum
telledualc
Omnis philofophus, videlicet etiam pius, virtuteàc
cogni tione, aut operatione acfpeculatione muni tus, vbi
viderit malignam poteftatem per affedtiones infufgetem
fibi,ficut Aflyriorum rex infutrexic in Ezechiam: vnicum
habet auxilium admaladiflbluenda, D eùm, qüem fibi
propitium reddit clamore, non lingux, fedintenfioné
maiore virtutis & cognitionis : & adfocictatem pugnx, . I
imo potius ad falutem, fufeipit angelum,nempe f Verbu jit
fapientia & cognitionc prxftantius , quod quemcuhque
fortem, bellatorem,principemacimperatoremconterit J
inacie. ; . -
C A t>. p
Innatun> fenfibile cunâis dominari Folet affe£tioni-
buSjNam abfque vllo abiedto ad feipfum incitante facul--
tates animç per medium,fenfum,nunquam fubfi lleret äffe
ctio , quia fine re fenfibili affeûio non confiftit. ltaque
fine mulierenoncommittitur ftuprum; & fi nbnadfint
cibi, non eft ventris inglutfies : &finonextaretaurum,
non effet auaritia. Quam obrem motum omnem viriüm
noftrum natüralium ad adfedfcionetn, iplum fenfibile
moderatur : nempe dæmon,quiperipfumirritat animant
adpeccatum.
' C 'À p. 4.
■\ Tritio delet effe&um vitij :+ ContritioVero Vèlipfam ft* KJ-Jm
C a p . t>3-
Qui (cite quoadanimam, (cripturam(ahfeam fecun- j
duni Chriftum excipit, debbt,exerceri diligenter, & c ir
ca nominum interp'retationem : vnde peteft plenum
aperire fenfum eorumqiueferiptafunt, uquidemlolici-
tus eftdeexadto fcripturaeintelledtu ; ac non ad coleus &
terram referre celfitudinemlpiritus, ludatorum more,
diuinafque & intemeratasbonorumanimipromiffiones
ex corruption prxtereuntium circunfcribere;
C a p . ’ 9 4 .'
Sicuti votum eft fponfio probotum virorum,qui iuxta
promiflionem offerunturDco:itaprobabilirationeper-
fpicuum eft, deprecationem elle poftulationem bono-
rum quae hominibus fuppeditantur à Deo ad falutem,
rependèntem vicem bonæ primogeniorum affedtionis.
Clamor vero effe acceffio & incrementum morum ope-
rationi ftudiofæ conlentaneorum, & dodtorum {peculation!
cheorematum, tempore quo infultant maligni
daemons: quem non minime omniumDeusnaturaexaudit,
pro grandi voce acceptans eorum defiderium, qui-
bus eft curse virtus ac feientia.
C a p . 95.
Peruerfum & exitale diaboli regnum, per regnum
Aflyriorum figuratum, parato aouerfiis virtutem &(ci-
entiam b ello, innatisfibi viiibus nititur animam interi-
mere, irritans-in primis cupiditatcm ad appetendaquae
fimt praeter naturam,fuadenfqueanteferrefenfibiliahis
quæ pertinent adanimum. Iram porto excitât ad dimi-
candum pro re fenfibili, quam elegit fibi cupiditas. Parte
vero ratioualem docet excogitate modos voluptatum
fenfum obleftantium.
C a p .
S ummae bonitatis propriam eft, non folum diuinas &
incorporeas intelligibilium fiibftantias, aEcanx diuinse-
que glorjaefimulachra conftituere, integram, quantum
fas eft, illarum habita ratione , (ufeipientes incompre-
henfam animo piilchritudinem inacçeftædignitatis: ve
-rum etiam ipfis lenfilibus & ab intellcdbualib.us fubftan-
tijs longe diftantibus, magnificentisefuaefummitates im-
mifeere : quse poffunt humanum illis infidentem animum
ad Deum re&atraijcere, fiipravifibilia omnia côl-
locatum:vt quitendat ad fummam beatitudincm.
C a v. 97.
Animus omnis virtute ac feientia inftrudtus, tanquam
videlicet magnus Ezechias, fortirus imperium Ierufalem,
hoc eft, habitum nihil nifi pacem videndum, nerape datum
affe&ionibus quibufcunque.priüatum (fiquidem
Ierufalem interpretatur vifio pacis) omnem creaturam
fibi fubditam habet : quæ plena foçmis, Dèo quida bffert
per iplam fpiritales , quas habet, feientix notions, velut
donaria :ipfi veto munenïm loco prxbetinditos fibi per
legem naturx mores, ad virtutem idoneos, & Ytroque | ^0g£Cationem tollit. Tritio enim eft folius opera-
modo ben^ne tradat eum qui pore vtrinque perce e tjottis.jnU* affeâiqimmvi-pi:offiidtfif,éüàcùàrio.,îftcôn-‘ P'ïiïioîA,
firis efferdico autem animum ratione vita am in agen-1 ecjatn malignorumanimi motuü plena deletio* & c.on?/
^oquammlpeculandoperrectumpnilolopnum. I 0 ^ ^ .•
fummam fcmnmm m ® to:e«oU.tur fu- , ^ De "m.
praomn^arualM&muomin.àfasaffeâipnea-.pctope-.^ 8 ^ -f cu ludunÊiLlligibSibuavllomodo
rationem fitus lupra e i qux vocanturcorporanaturalia ®
ea profedodicoqua&generatio'ni&eorruptioniftintob-‘ deuinaus‘
noxia:ac vt paucis dicam, fupra. omnes plane fcnlibiles |
tioms dif
Crimen.
H
C A P . 6»
fpeeips.’per contemplationem, feientia penetrans cum
das illorum rationes ; tails ad cognata fibi diuin^ reduxir
animum.
C a -p. 99.
Ofij laboribiis operatidûi deditis addptuS eft v t in a-
ffedionumvacuitate, tanqüaftlihleiilßltmhabitd, ÔC
ab ómni perturbation peccatiliberatus nihil alitidagit,
rqquitur*audic,aui cogitât,'^uampiafc'e'm: ettfiipernätu-
ralem fpeculationem ferum vifibilium affecutus fuerit ■
^ ^ .^ n a tu r am , offeréntem Domifiô peripftttn, ^ HOtiones
Creatura homines impîos acculât, (ermonibüs qui-
dem quibus eft prx4ita, fuum ipfiiis Conditorern prxdi-
cans:per leges autem naturales, quas habet fiqgulis irl
fpeciebus, inftruens hominem ad virtutem* Sermons
igitur perfpiciuntur exfolida- cüiuféünque(peciei cohx-
rentiadeges aufemdeclaranturexeademperfingulas tpe-
ciesefticaciafiâtuf^i* Quibvts riomadhxrentes pro noftta
animi faculcate, tuinexiftentiumrerum caufamignora-
uimus, turn -omnibus qux prxter nàturam funt aftedio-
nibus addidi fuimus.
feïriprç-
fcpia c feri*
ura, ex
,, & alias
Jequecer.
Creatura -
lemoftrat
ionditoK
n fuum,
1tnó4ua*
%fit.
L Dei de-
Initio &
os caillât
S
Philofoihiadu
/ouidenpdefini.
G A p.-'
De Chariiatey& Vitio Centurin III. 381
Arnobis diferri Deo donaria fermo diuinus firxcipit^
Vtinfinitam diuirixbonitatis copiàm reprxlencet : amyt
fufeipit ànobis munera tanquamdona giatuita,ndftram
prorfusieputans oblationem , quafi nobis ant'ea nihil
contulerit: ccfpiofam oftendens 8c irtdicibilem effe Dèi
erga nos boni tatem, qui fua â nobis ipfioblata, tan quam
noftrafint, excipit, . & torumyelutalicriorumnpmine
debitum facetur.
C'^a p; 8.
. Hdmd quiintelligit (piritaies eotiim qux fubiacent 6-
culis rationes, inftruitur, quendam effe eorum qux vider
mus Conditorëm:indifcuffamrelihquens notitikm qui-
lis fit, tanquam ad earn perueniri non pofiit. Confpicua
namque creatura claramprxbcthotitiam,quod fitCon-
ditoF, at non quails fit.
- ~ C A P . 9 . ;
Ira Dei, èft eorum qui inftruuntur., ferilus moleftusV:
Senfusàùtem.moleftus, efttribularioiium violentarum
defiriiripnem aclegem diuiuam rebusinfitam : quxiuftô
iudicip perinopiam bonorum inftruic eos adgracitudi-
;nemanimi, quipbbopiorum cppiamergalargitoremilr
liüs videhantur ingrati, deducens eos'per contraria ad
fentiendum Stagnpfçendum quifuppeditàt bona. Naùi
de virtufe epheeptaopinio, niiu régatur, producere folet
jarrogantias morbum, afferentem Dep repugnàntem af-
ièdum. . 1
* C A P.-f I4.
Qui fe putat affecutum eflç virtutis finem , nequa-
quam pofthacquxret prifnitiuam bonorum caulàm,fi-
biipfifoliadfcrjbëns'defiderijfacultâcem, ipfum falutis
terminum, dieoautem Deum, ^ feipfpafficiens iniuria.
Qui veto fuam bonorum paturalem lentitinopiam, non
cellar cónuerfim ad euiu currereV qui facultatem habet
.fiipplendipenuriam.
C A p. ij.
- Qui môd'um virtutis infinitum cognpfeit, nunquam
Icctïndum illam currcre définit jiéipfum virtutis prin^
illado i qua febenumero Deus atfimum ab virtutem B inquam, conmmelia affidaM«
coguicionemintumèfcentem, adducitadCotredionem J fc.pfoj.cobft.tuen^defiderij.motum, Setguatus atbute-
. /- /- . < i. _ r il l t e .n n e n rnm -pnï’ nM-re rrinn ^m-.în rn rrpn c m tlliiii u f
&thumilitâcem:donâns,vtrplèfuiexploratoreuadat,& ; , a ? e j - N , , . .
infitmitatis prapriæ teûis : quamvtfentit. llolidam cot-infirmitatis prpprixreftis:quam vt lentit,ftolidam cor- , adquod omnis ftud15.fi vin
disinflationem deppnit...
^ G a" p. ioY;r.r '
Ira Dom ini eft j.quahdd charjfmata diuina^luppedita-
ridefinunt. C^od quidem perutile eftad omnia, etiam
ad animum fublimem , fulpenfum , & de bonis diuini-
tusipli collatis, vt de rebusafeprxclare geftisglorian-
tem.
Qmnis feientia pollens'acphilofopbicus animus , &
Iudam habet & lerulalem : Iudam quidêm veluti phi-
lofophiam adiuam : Ierufalem verb, vt (peculatraam ïà-
crorum dilciplinam. Quandoigitupamans Deum api^
mus, beneficiogratix d iuinx, nècrtonaâfiiæfpeculàn-
uxque philoldphix, repulla omni pptêiftaté virtuel öc-
fcieiitix aduerfaria, plané fe gelïèritimpudçnter erga po-
tentiàm, qua vfiis eft contra fpiri tus malignp.s,’& aüétori’
vidtoriæDeocôn'gmamgratiafumâ^ionem non retple-
rit,fed elatus cordelèipfiim txitiuspræclari façinofiscau-
(àmexiftimauerit : tunc,vt qui yicesnon repënderi't Deo
ûuxta beneficium quo remuherauit eiitn, ille non folum
obuehientem fibi excipic iràiti * qua deferitur dDeó : fed
Iudas ôc Iertifalem ingruunt,hocéft, ddlionis^Ôe contem-
plationis habitus, afteébionibusobfeçeuis ,permittente
Deo, conféftim infurgentibùs adüërltis aétionem l con-
feientiam iîiôdp puram inquinantibitS': fàlfis notioni
büsfpeculationi rcrum inüolutis, & cognitionïslènten-
tiam, qux turn rçàa'erac, euertentibus. Siquidem éi qui
propter a&ionem extedlitur'; affeâionum ignominîa
imminet : ilium autem qui de feientia fuperbit, iu-
ftum iudicium circa contemplationem yèïitàtis impin-
gerepermittit-.
C a p . 1 1 .
Ex prouidentia.proculdubid definitio atqueléxdiui-
naineftrebus , qux.adhortatur eos qui rebus prolperis'
videntut4?nmoderatiores, ad cbmponendum animum
eruditi debere per contraria,&vt çogriitip diuinæpoten-
tix promouentis bona, fit opppfitôrum experientia: ne
fi per prouidentiam concedatur, nos rebus lêcundis o-
pinionem habere prorfusindelebilem, in affedum arro-
gantiæ Deo repugnàntem delabamur,exiftimantes pofi
fcffionem virtutis ac feientia! ex natura noftram effe, &
non comparari per g ra t iam & fic reperiamur vti bohó
ad pfôcreationem màli ; & quibus adtionem apud nos
& iheoncuflàm elle diuinam côgnitiôhem oportebar,
per ça ( quafi non iuüeftt ) illius ignóratione labo-
rare. 1 P
C a P* t}.
Scimiis prouidentiam éa qux (utit coiltinentem , elîç
tpr fe adeptum efie pei;fe<ftione,m y incurrehs in ilhid vt
beoq
motusimpelli|:i
' C a p . ~ 1Ö. \
Ira iuft^exercetur in animum altadc fe fapientem,hoc
eftjdefelidtio, licuti didtumeftjvtpQtepermillib, vciple
taminoperacionequam in fpeCulationeberturbetur ä
dxmonibus: vtfuxnaturalisimbeoillicatis,percipiat;fen*
fium & agnitionem poteqtix grati^quediuinx protegen-
tis ilium , & ad omnia bona dingentis atque humifie-
tuifomninb procül a feipfo abafta aliena & prxter natu-
ralem eueniente celfitudinejnealia ira, videlicet erepcio-
nispollacoremcharifmatum ingruatilli deie&o & largi-
torem bonorum fentienti.
X2 a P. t y .
Qui per primäirx fpeciem, derefifftipnis videlicet, no
eruditur vt delcendat adhumilirärem , eiiftinianseaih;
efleexplorationis prabx magiftram, aliam apertd cecipit|
iraiil in fe xenienjem, quae charifinatum efficaciam eripir
i l l i , yacuurn ceddic illum potentia qux ilium modo
prortgebar^ Auferam eninifepem eixrjjnquit Deus löqüens
.de irr4^ ing ratb )'^ ^ ir i»d ir s^ » ^ ». Diruammacerum
em, & exit in conculcationem: defer am vineammeam , i& non
putaoitur nequefodtetur. Afcendentfupeream,ytfa
intuit am, jpina: & nubibusniandabo ,nepluantfuper. earn.
' f:-'-' I C a i>. ' 18 . ^ ’
Quia non (entire peeham qux ob negle<ftas virtutes
ipfligitur , via prona eft ad impietacem. Nam qui propter
voliiptates carnis feipfum alfiicfacit non obtem-
perare Deo , occafiohe diftante>i ipfiim qupqueDeum
negabit , praeferens Deo vitam qärnalem : cuius, folius
vdluptates pliiris 'fe cit, qudm yoluntätem di-
uinam;
C a P . J i y . - '
Cum putauerimus, animum qupeunque rnodo quip-
piameflepaffum, plane exiftimaredebemus,vnacume-
iufinodianimofacultatemadkiuam & contemplatiuam
fecundum naturales iplarum rationes paflas eile. Non
poteft enim fieri, vt fubiefeum patiatur, riifi patiarttur eä
qux funt in fubiedto. Sifbieiftum aucem appeHo , animum
, veluti difeeptiuum virtutis & cognit-ionis :in fsb-
ie£to veto, afeionem & cpntemplationem; qux quidem
erga aPimum accidentium rationem obtihehtVr: Idcircö
per omnem modum cum illopatiente patiuntur , qua-
lemdunque motum iiliushaben tesproprincipioaltera-
tionis lux.
;'v_'-Ca p .
Dcus fu-
perbis iu-
VirpmnisDeiarhansScvirtutideditu,s,ei{:Ezechix
fententia , feite cöntra dxmones accintftus foborc , fi j
quapiam ifii ingfijiente maljgubrum (pirituum irru-
G
Trie diuin*
duplex'
fpecies.
mm
Impietatis
inicium
eft, iram
Dçinona-
jnofeere.
Carnis to-*
luptas quä
p^nafic
pcriculi.