peruaforem regnifiiperbum,exetrationihaberehc.fednon ( tus quamuis ebriofus fit&ftupidi cotdis, tarnen fatiseft
audax, & mir« for ti tudinis. Nä tempore patris eius,quango
nos eramus iuuenculi,habebanturin palatioberbiceS
mir« magnitudinis, quos illefupra dorfum ebrum Jaiiam
apprehendens, exrenio brachio k terraleuabar, quod ego <
facere non potetatn. H$c ille Tufcus audiens.dixititd eu-Si
tucumCunibeitopugnam inire fingulari certamioenon !
aUdes.meiam in tub adiutorio focium non habebis.Eth^c
dicens, proripuit fe, & ftatim ad Cunibertum co nfugit &
haze ipfi nuntianit, Coueneruntitaque, Vt tlixiinus, vtr«q{
acies in capo Coronat«,Cumq;iam prope ellcntvrte con-
tingere deberent, Zeno di aeon us Ticinenfis ecclfefi«, qüi
cuftos erat bafilic« beati Iohannis Baptiftajj quae intra ean-
dem fita eft duitatem,quam quondam.Gundiberda regina
diu eius feritas Sc cruda barbaries peruafum regnum ob-
tinuic.
C A P . XXXIX*
Denique cum die quadam folidos filper menfam nume-
raretjvnustremiilisde eadem menfa cecidit,quern filius
Aldonis adhuc puerulus de terra colligens , eidem Alachis
reddidit. Ad quern Alachis Iperans puerulum parû intelli-
gere, italocutus eft: Multos exiis genitor tuus habet,quos
mihi in proximo fi Dens voluerit daturas eft. Quipuercü
velperc domumadpatrem regreftuseilet,cumiuusgenitor
requifiuit ft quid iii illo die jreic locutus fuiftet. Ille patri
omnia*vt fàda fuerant, & quod ftbi rexdixerat nuntiauit*
Adchens hax Aldo vehementer pemmait.fratrcmque fuu conftruxerac.cum nimium dUigcrec regem* S 3 r ne
Graufonem alamm, a omnia quærex maligne locutus rexinbelloperirerfttad regem : Domine rex, omnîsvita
mcracnunnautt.Quunoxafmarmas&hisqmbuscrede- noftraint«aralaccconfifticrerainbeHof ericris,omnti
repoterant,conlilium inierunt qualiter Alachis tyrannum
regno priuarent »priulquam ipièeisahquamlæftonem facere
poilèc. Qui maturius adpalatium profedi, ita Alachis
dixerunt ; Qui dignaris in ciuitate reftdere, ecce omnis ci-
üitas & vniuerfus populus tibi fi delis exiftit, & e brio lus ille
Cunibertus ita diilolutus eft, vtum vitra nullaspoftit
habere vires. Egrederc&vade injvenationem , & lexerce
te çum iuuenibus tuis, nos autc cura reliquisfidelibus tuis
defendemus tibi hanccmitatem.£ed& ita tibi repromitti-
mus, vt in proximo inimici tui Cuniberci caput aiferamus.
Qui eorum verbis perftiafüs, ciui tatem egreftus, atque ad
Vrbem vaftifltmam filuamprofèduseft, ibique le iocis &
venationibusexercerecæpit. Aldovero& Graufo euntes
ad lacum Çorhmadnum, ingrelfiquc nauem, ad Cunibertum
profe&i finit. Ad quem veniétcs,eius pedibus prouo^
lutij fe cotraeu nequiteregiffêprofelfifiint , eiqj quid Alanosifte
Tyrannus Alachis per diuerlà ftipplicia extinguct.
Placeàt itaque tibi cbnfiliumineum. Damihiapp.tratum
arm or uni tuorutil, &ego vadanï & pugnabo cum iftÔ ty-
ranno. Si ego obiero tu recuperabis cauiani tuam ; fi vero
vicero. maior tibi quia per.(èruü tuü vicejis&gloria aferi-
betur.Cumque hocrex fefàdurû eflèdenegarèt,cæperunt
eùm pauci qui aderâr, eius fideles cü lachrymisdepolcere,
vt ad eaqüæ diaconus dixerat., allenfum præberet.Vidus
tandem, vteratpiycordis, eorû precibus de lachrymis,lo-
ticâ fiia & galeam atq; ocreas, & cetera arma diacono præ-
buit, inq, Ilia perfona eumad pr«lium direxit. Er^t enim
ipfe diaconus eiufdem ftatui æ & habitus, ita vt cum fuillet
de tentorio anpatusegreflîis, rex Cunibei'tus eireputare-
turab omnibus. ÎSonulfiiroeft itaque prælium, & totis viribus
decertatum.Cumq; Alachis ibi magis intenderet vbi
I I * ï ' ' / ' . j w ' * I*. - j regem n ....elle vu.putaret.uivki \ Cunibertum juuiuvi luiu Lb le ÇA’lilJAinç eictinxillè UpUultdaasjw,ZveUnUo^-
chis malitiofe corra eos locutus merat.vel quale îpii ad eius „cdiaconümterfecit. Cimiq; caputeiu, amputati præce-
ppccrrddiittiioonneemm ccoonnfliihliuumm eefiddeemm ddèeddeerruunntt,, nnuunncciiaauueerruunntt.. pillet, vt leuato eo in :______ conto, K Deo ...1___. gratias . .1 acclamarent,.... ■ n lub*i
Quid plura ? Fleuerunt pari ter &inter (e lacramenra dede-
latacaftide clericumle occidiflecögnouir. Tuncfuribun-
runt, diem ftatuentes in quo Cunibercus veniret, vt ipfi ci-
dus exclamans; Heume, inquit, ninil egimus, quando äd
uitatem Ticinenfem contraderent. Quod & factum eft.
Nam dieftatuto Cunibertus Ticinum adueniensab ei&li-
hocpr«lhmvgelfimus vt clef(cü occideremüs. Taleitäq;
nunc fäcioVotu, vt fi mihi Deus iterumviiftoriam dederit,
bentifiime fiifceptus, palatium luum ingrelfiiseft. Tunc
quod vnumputeum d,e tefticulis impleam clericorüm.
omnes ciues,&pr«cipueEpilcopus,lacerdotes qudque &
clerici, iuuenes & lenes,Certatim ad eum concurrentes,
C A P. X L I.
omnefque e 11m lacrymis amplexan tes, Deb gratias de eius
Igitur Cunibertus perdidifie fiios confpiciens, ftatim le
r’euerfione in«ftimabih gaud io f eplet^ponclamabät. Qqos • e*s oftenditjomniumquecordafilblata pauoie ad Iperanda
omnes ille vt pomit conlblans ofeulatus eft.Nünti&s fubf- j v^ o r*am tonfortauit. Inftruuiitur iterum acies, & hinc
toad Alachis perueuit ,adimplefle Aldonem& Graulonc ( Cunibertus,inde Alachis ad belli certaminapr«paranturTi
quod ei promftèrant, & caput Cuniberti ättulifte, &non ' Cumqj, proipeefii|>t vt^vtr«q; aqes'adpqgnadu epiihge-
folum caput, led & totum corpus, eumqùe affitmansin rehcj Cunibertusad Alachis icerato in hæc verbiir.âdauic.
palaüo ledere. Quod ille audiens, animo conftefnatus eil, ; ^ ccc quitus populus ex ytraq; parte cqnfiftit, quid opiis
multaque contra Aldonem & Graufonem furibundus & 1 vt tanta multitudqpereat / Cóiungatóqs nos ego& ille
ftendens comminans, exinde. egrelfiis, pér Placentiam ad certamine,& cui voluerit dominus de nobis,dare
Auftriam rediit, fingulafque ciuitateS partim blanditps-, vl^Pbam omhem hunc populum fàluum incoiumem
partim viribusfibifociasalciuit. Nam Vincentiäveniens, P°“1(leat.CumqueAlachisluihortarenturvtfaceret quod
contra eum eius dues egréffi, bellum parauerunt, fed mox
viäi eius locij eftedi finit. Inde* exiens Taruifium peruafit,
pari modo etiam SC reliquas ciuitates. Cmm^ contra eum
Cunibertusexerdtum coUigeret,&Foroiulianiin eius au-
xilium iuxtafideli tatem fiiam vellet proficifci, iple Alachis
ad pontem Liqueti« flumin is,quod à Foroiuli j quadragin-
ta o&o millibus diftat,& eft in itinere Tidnü pergentibus,
inlÿluaquæ Capulanus diciturlatens, cum Foroiuliatloru
exercitusfparfim veniret,omnes eos ficut veniebantiurare
fibi compulit, diligenter cauens ne aliquis ex his retro
reuerlûs venienribus hoc aliis indicaret. Sieq; omnes à
foroiuli j venientes dus (unt (acramctis aftrióli. Quid plu-
ra Cü omni Alachis Auftria, è contra Cunibertus cum fuis
venientes,in capo,cui Coronatænomé eft,caftrapofiieiüt.
. C A P. XL.
Ad quem Cunibertus nanrium mifit, mandans éi vt cü
eo nngulàre certamen initet, nee opus eilet vtrorumq; ex-
ercitum farigari. Adqu« verba Alachis minime confenfit.
Cuicum vnus genere Tufeus ex fuis ei perfuaderet, virum
bcilicolum fortemq; eum appellans, vt contra Cunibertü
audenter exiret, Alachis ad hzc verba refponditrCüniber- 1
Cunibertus.illi mandauit, ipfe relpondit tTIocfacere ego
non pollum ,quja inter contos luos landi arcHangeli Mi"
chafelis, vbi ego llli iuraui,imaginem eprilpicio. Tunc vnus
ex illispr«paliore, inquit cerhis qiiod non eft, & tibi iam
ta^d^eft modoffta meditari. Conlerunturitaq;acies per-
ft repentibus buccinis, &neutra parte locum date,maxima
populoru fa&a eft ftrages. Tandem crudelis tyrannus Alachis
interiit,& Cunibertus adiuuaiite domino vi6toriam
cepit.Exercitus quoque Alachis, coperta eius morte.fiig«
lubfidium arripuit, b quibus quem mucro non perculit,
Addua ftuuius interemie. Caputque Alachis detnincatum,
cruraque eius luccifa fimt, informeque tantum truncumq;
cadauerremanfit. Inhocbello Foroiulianotum exercitus
mini me fuit,quia cum inuitiis alachis iurallet,propter hoc
nec regiCiiniberto,nec Alachis auxilium tulit,lea cum iUi
bellum coitiifillent, ipfi ad propria fiirit reuerli.- Igitur Alachis
hoc mock) defun do, rex Cunibertus corpus Zenonis
diaconi, ante fores balilic« beaci Iohannis quam ipleere-
xerar, mirifice lepeliri mandauic. Ipfe yero regnaturus cum
omni exultarione & triupho vidori«, Ticinu reuerlus eft.
Explicit liber qu 'tntus-, degeftislango-
bardorum.
G
X VIII.
^ ------------------ -----------—
j)egeflis Langobard. Lib er Sextus.
Incipiunt
C A P I T A L I B R I S È X T Î .
, Ç A P. I.
\ Vomodo Romoaldus Tarentum cepiti& quumodo Tbeuderd-
£ d a monafierium Sail fit Petr i adtficauit.
ink-* ' C A P . II.
De morte Romoaldi,&quomodo Beati corpus Benedict ad Gdl-
Uas delatum eSl.
-C A P. III.
De Ràdoaldo duce ¥oro-lulianoi& de Ànsfrit qui ehts ducatum
inuafit.
C A P. IV.
t DeSynodoquaapudConftantinopolïm fafta eftï&deepijloia
Damiani Epifcopi.' ^ 1 .
. . . C A P . V;
De Eclipfi lutta & folàj & de pefiilent'ut qua Roma & Ticini
f a fia i ft.
C A P . VI.
Quomodoperantiquum hoftem Aldoni & Graufoninuntiatum
eft,quod eos Cunibertus occidere vellet.
C A P. VIL
De Felice Diacono Grammatico.
C A P. V I I I .1
DelobanneBergomenfi Epifcopo.
C A P. I X. !
De fteüaobfcuray qua taticapparuit, &deerùftatione Vefuuij
montis.
■ C AP. X. „ , •
Quomodo gens Sartacenorum Africam eepit, & Garthaginem
dirait.
uH'à f >1 Ç A P.’ X I. '•
De morte ConJiantini,& regno luftintani, & viftoria eius de
Sarracenis.
C'A P. XII.
Quomodo Léoluftiniani in exilium trufiregnum inuafit.
C A P. X IIJ.
h QuomodoTiberiusLeonemfuperans,& in caceiem contjcieù's,
Imper at or effectue eft.
CAP. XIV.
Quomodo PapaSergius Aqutleienfem Synodum,nolentemfan-
ftam quintam Synodum fufiifere^correxit.
■ C A P. XV.
De T heodoaldo regeAnglorum, quomodo Rom am vententJa-
pttzatui eft}ftatimâ,obiit. *
; C A P , XVIi
Quomodo regnum Francorumapud Gaüias fub maioribus dc~
mus regia ejfe ceperit.
CAP . XV II.
De morte Cuniberti regis, & regnofilij eiusLiudberti.
C A P . X V III.
DeRagtnbertoduceTaurinenfiutnyquomodofuperatoiiudber-
to regnum ïnuafiu&toanno occubuit,
, ' C A P . XIX.
Quomodo Aripertus regnum inuafit, & Luitbertum viuum
comprehendity&pofieaextinxit:
C A P. XX. ,
Quomodo Rotharit apud Bergamum regnans,ab Aripertoca-
ptusvitafypriuatUs eft. '
• C A P . X X I.
Quomodo Anjprandüs in Boioartam fugtens,cum Tbeudeberto
eorum ducepermanfit.
C A P . XX II.
Quomodo Aripertus Anjprandi vxorem filiumij3eius'&fiïtam
diuerfismodisdeturpauit, & quomodo Luitprandumad patrem
fuum in Botôariam ireperm 'tfit.
. C A P. XXIII.
Quomodo apud G allias maior domus Anfibis Arnulfifilius tune
état.
C A P . XXIV.
De morte Aldonis apud Forum-Iuliij &ducatuEerdulfi qui k
' Sclaui* occifus eft.
. " C A P. X X V .
De ducatu 'Consult apud Forum-lulij, qui à rege excacatus
eft.
C A P; XXVI.
b e PemmoneForo-Iulianorum duce, &de natïuitate triant
filiorumeius.
C A P . XX vil.
De Gifulfo Beneuentanorum duce,quomodo Swam & alia cd-
firainuafit. •
C A P. ÿ X V I li.
; De donàiione qùam Aripertus Ramana Ecclefiafecitÿfr de duo-
bus Anglbrumregibus.
C À P. XXIX.
De Benediclo Mediolanenfi Archepifcopo. •
C A P . XXX.
Demorte Trafemundi Spoletani ducts, & ducatufitij eius Fa-
roaldi.
C A P. xxxi.
Délufii iiano Imperatore,quomodo iterum regnum inuafit,&
fuos rebelles occidit.
cà p. xxxii.
Quomoào Philippi eus lufiiniamm per emit, & Àugufialedecus
inuafit.
C A P. X X XIII.
De obitu Petri Archita,& Sacerdotio Sereni..
7 'Y C A P. XX XIV. 4
Quomodo Pbilippicum Anafiafiiufuperauit.
,î; C À P. XXXV.
Ouomodo Anjprandüs aûdiUàxtèfibi Tbeudeberto cum Botoa-
riis AripertumJùperauit, & de morte Àriperti influmine : & de
fuga germant eius Cuniberti, & regno Anjprandi, &Luitprandi
fi!ii eius.
' C A P. XXXVI.
Quomodo Theodofius Anafiafium fuperauit,®num inuafit,
& de inunâationt Tyberis. .
C A P. XXXVII.
De gente A ngloru m, & rege Franc orum Pipino,& beüù eius, &
. qu 'ta et Karolusfisùs filius fuccefitt.
CAP . X XXVIÏI.
Quomodo litttprandus Rex Rotbarit fuum rebeüem occidit, &
de audacia eiufdem regis.
. C A P. XXXIX.
De morte G'tfulfi ducts Beneuentani, & ducatu eius filij Ro-
moaldi.
C A P. XL.
Quomodo Beatus Petronax,monafierium fanfti patris Benedic
t apud Cafimum reparauit, & de monafierio Sanfti Vin*
centii.
, ƒ CAP* XLI.
Quomodo defunfto Imptraiore Theodofio, Léo et fuccefiit in
regno. ■'
C A P . XL II.
Quomodo Karclus Frantorum princeps Reginfridum fupe*
rauit.
C A P . XL III.
Quomodo Luitprandus Rex donationem Ecclefia confirmait,
& quomodofiliam Tbtudeberti in coniugtum accepit.
C A P. XLIV.
Quomodo Faroaldus clajfem inuafit, & quia TheudoBoioario-
rum duxadApoftolotum limina Romam venit.
C A P . XL V.
Quod defunfto Sereno Patriarchs, Calixtus regimen Eccltfia
fiufcepit, & de bello Pemmonis aduerfus Sclauos.
« C A P . XL VI. .
Deaduentu SarracènoruminHiJpaniam : & quomodo eos Ka-
rolus & E udo in Gaüia fuperauerunt.
I C A P . x o n.
Quomoio S.rmini Conftantmtpolim
rHadcuiiïifimt.
C A P . XLVIII.
Qumodo Itmfrmduinx arpusButi Augufti Thinum ad-
uexit. ______ ■ _______