Valentinus inter hæc antequam ty rannidem inuaderet,op-
preffus eft. Valentinianus veroannô.imperij fui vndëcimo,
cum Sauromatanim gens, quæ publia & infima gens eft,
contra eum infurgens, fefe per Panno*niasdi#udiflet ; eaf-
que deuaftaret,belloqiie abeo fijpérata,apiid Brigiciöneni
oppidum Quadoruni legatii miHIs pacem expoftiilaret:
cumàlegatiseorum fcticitaçètur j vtrum Sauromatai tales
& cam vilium corporrim omnes exifferent,refpondentibtis
imperatori.Quiamèiidres èörum hie Babes & vides .*tuiii
vriidiffime ille damans ait: Atrocia Romanura imperiiim
fuftiiietad Valentinianum pertingens ; fi Sauroraatæ tales
exiftentes contra Roriiànos infiirgtms. Exanimofitateaii-
temhimia &blaùfumanuùm vena corporis rêcilà» & plu-
rimoerumpëntefâriguine, quæ Græcë «wroVAw&f voçatùf,
voce amiftàfenfu integer expi rau it : quod quidém întem-
perantia cibi, aç fècuritate qua artus diffuderat, accidifle
pluies rètulere : aririo ætatis qùinquagéfimo & quinto,
Confulatu Gratia'ni èc Èquitij, XV . Kalend. Decembris.
Fuit autérii imperator ëgregius;- vultudéëorüs» ^dçrsiii-
genio, animo grauis, Auteliano fimilis,fèrmöné cultifli-
mus, quanquam eilet ad loquendüm pareus, ièuerus,
vehement, ihfeftus vitijs maximèque aùaricia. Seuerita-
tem tarnen èius nimiam & pardtatem , qüidam etu-
delitatem & auariciam interpretabantur. À cer fn his quæ
memoraturus fam j AdriähÖque proximus, pingere
i venuftifiime, meminiflè, noua' arma niëditari, fingere.
.cerafeulimo fimulathra,prüden ter vri loris,temporibusi
ièrmorie,atque yrbreùiter concliidain, fi éi infidishomi-
nibus, quibus fëquafifidiffimisprudentiflïmifque dede-
rar,càrere, ,aut probans eriiditifque monicofibus vti licu-
iflet, perfedus haud dubie ptinceps énituifïèt. Itaque eo
rmortuo Italiæ milite;, ièxto diépoft mortem eius Valent
tinianUm püérum eius filium adnuc quadriennem, àqtore
Equitio & Merobaudè è propinquo vbicuramatrefuerat
allatum, créant imperatoren): Cuiüs imperiumfîater 8z
patruus licet ingrate, quod eis ighörantibus fadum fit,tarnen
poftealùiçèperim t:
nation eilet; magna habitadtiiim monachorùm multitude
compleuërat.prædpueqiië apud Nitriammàrtyrij con-
fequuta eft palmam. Ac per nngülas vbiqùe prouindas
aduerfiis Çàtholicas eccleuaâ; & redæ fideipopülos, di-
uerià-funt ülata incommoda; Interea in<partibtis Africæ
quidam Fifmus fêle excit'atis Maurorum gentibiis regem
cönftituens, Africain MaÜritaniamque vaftauit. Gæiàre-
am vrbem nobiliffimam Mauritaniæ dolô captain Barba-
ris in prædâm dédit. Côtra quem T hëbdbfius pater Theo-
dofij, qükpoftmôdum imperio præfuit, cornes à Valen-
tiniano maioré miilus, eftuiàs Maurorum gentës multis
prælijs fudit,- ipfiim Firmum afflidum & oppreilum ad
mortem cöegit. Qui poftquara experienriltknaprouiden-
tiatotam cum Mauritania Africam cbiripöfiriflet, ftirtm-
lante inuiclia iuflus à V alèrite intèrfici, apud Cartfiaginént
baptiüari in remiffionem pëceatorum præoptaiiit. At poft-
quam iacramentum'Chriiti quod qtixiietat,aiïequutus eftj
pöftgloriofam ièculi vitam j dé vita æterhaiecùrus, per-
cufibrivltrôiugulumpræbuit. Circa hæctempôra.Gothi
trans Iftrurn donftituti, duile bellum inter iè düabué parci-
bus cömmouérunt. Vnius præerat Fridigermts * alteriüs
Athalaricus. Fridigérnus autem cumiuis omnibus Arria-
nusérat, Athalaricus; vero cum fuis Paganus. Cumquë
præualuiilèt Athalaricus, Fridigérnus aüxiliumà Valente.
poftulatjper Vlfiamepifcopum fuum Arrianum, quimp-,
ratus iub Gonikntió fuerat ciini Eudoxio & AcadoAr-
rianis :qüi etiam litëras Gothiéas priniüs adinuenit, 3c
icripturas diuinas in eam linguam conuertif. Statim Valens
prçcëpit Thraçiæmilitibus vt Fridigernóauxilia comme
darent. Höc folatio viÄüs Athalaricus etiam in fugam
eft conuerfUs.Non poft muTtum vero tempus denüo Go-
this mtérié compadis, Vlfias nori fblum Fridigerni Go-
thös j'fed etiam Athalariei edöcébat. T une Athalaricus ré-
ligionem prppriamviolaridölens,multos ex fuis Arrianos
fados fiipplidis tradidit, quos hadenus A rriani martyres
appellant..Quam ob rem Fridigérnus ciim fiiisoccidenta-
lempartem petiit: Athalaricus vero cum füö exercituibidem
remahfit. H i veto qüiciimFridigernöbccidüas peti-
AnndabVrbecönditaM.CXXVlil.Vaiensquadra- erant regiones, abOccidëntçlinguapatriaVifëgdthi, id
gefinlhstertiusimpferiumOrientisqdattiOT annisValen- eft,Occidentaleä(jothi,iu;ntappellati:hi^erö quicumA-
tfntano nidrtHÓteniiit, Gratianó Valehunilnifilio in Qc- thalarico in propriis-.ic(iibus remanferant,Giftrogothi; id
cidenrali parce régnante, vna cum Valentiniaho fratre par- eft,Orientales Gothi fiint didi.Eatempéftategens Huno-
uulo.- Hic enim Valentinianus dé Iuftina içcunda vxore j ram dïu in propriis 3c inacceflis cjaula montibus,repenti-
Valentiniarii riatus erat, quani iubente Seuera coniitgd j narabieperdta exarfitinGöthÖs, eolquecohturbatosab
priore, Valentinianus Kóc modd duxifie probatur. Iuflus antiquis fèdibiis expulit. NamlioSjVt refèrt anriquitas ; ita
Iuftinæ pater cum effet Picemiudex Conftantij tempori- j extitillè cpmp'crirhus^iimer rex Gotliorum Godaricima-
busjvidit in ibmnis.qupmodd éx déxtero fëmore imperia- gni filitts poft égremim Seantiæ infulæ iäm quinto loco “
lern purpurain genuiffèt.Cumque viflo per multos recita-
riens principatum Getharum ; qui&terras Scythicas ciim
retur,adaurcs Conftantij përüenit. Atillè cofiderans fbm-
iua gerite introiit, reperit iri populó fuó qiiafdanri magas
nium.tanquam'imperatorexëo hafeërenir, mittens pccidit
mulieres,’ quas Gotbico (ènrióne Alyrura nas vocant : egb
ïuftum. Cuius filia Iuftina virgo permahfit. Pofterióre vèro
que habensfufpedasjde média fiii prüturbauit,longéque
témpore peritenit ad notitiam Seuerac;ad quam frequènti-
ab exercitu luo fugatas, iti folitudine cöegit erraré. Quas
us Veniebatj&amabatur ab ea j itayt etiam balneis cum ëa
fylueftres Homines, quosnonriulli Faurios Phicaripsvö-
vterctur. Cumque Seuera iêcum laüaijtem Iuftinam diu-
cat, per deièrtumvagantes dunividiflènt, & earum cöm-
tius irrfpexiiïet ; pd! chritiidine vifginis obledata,& araore
plexibusincoitum emicuiflêrit, hoe genus ftróciflimüm
capta>dixit iraperatori quod fie effet fpecioiàluft^iia Virgo, ediderunt.Quodfuitprimuminterppaalluuddeëss MMææoottiiddaass,,mmii--
vtetiamipfàitf deceateflèvxoremImperatoris.yalentmia- nutum, tetrum, atque exile; qüâu iri humanurri genus3
nus vero eius fèrriione con cep to, Iuftinam ducereirada-
batvxorem, non tarnen Seueram abijeere, ex qria riatiiS
fuerat Grarianus.Legerri itaque publice prdtulitper ciuita-
tem difpofitam,vt omnes qui voluiflent impurie bina ma-
trimonia iufeiperent. Nam ideo populoias forè gentes;
quia hoc apud eas iolenneeft. Cutnqiie pofitalexnabere-
tur.ipfe luftinar coniundus eftjcx quanatuieft Valent ini-
anus ifte &filiae trés, Iufta,Grata,Galla. Quarum dux qui-;
dëm in Virginitate permanièruht. Gallam vero poftéama-
ïor Theodofiusimperator duxit Vxorëm,cx qua Plaeidia e-
ius filia noicitur eile prog; nira,qux pöftëa de matiiSnomi-
ne Gallx cognomentum accepit. Valens interea impieta-
tem quam dudum meditatus nierat,operibus èxplëns,kge'
data vrmonachi militarent,nolentesper Tribunos &'mi-
ljtes fuftibus iriterfici iuffit. Quorutti inriüméra multitude
qux per vaftas tunc^Egypti lolitudin es habitabat,hare-
naiqucdiffiifis,qua propter fitim acftenlitatem peiiculonec
alia voce notum, nifi qüód hiimaili ièrmoriis iniagfc
rièm affigriabaf; Tali igimr ftirpe Hurini creati; Gotho-
rum firiibuS aduenerunt. Nam & quös bèllo fo’rfitan nil-
nimeiuperabant, vultus luiterrdre nimiurii paiidrèniiri-
gérebarit,& terribilitate fugabant. Eo quod erat eiusipeci-
es paüeridas higrédinis,& velut quxd^ii,fi dici fas eft;offa
deformis, non facies,. habenfque magis panda quam lamina:
quorum ariirhifiduciam toruus prodit afpedus: qui
etiam fri pignora prirrio die nata deixuilint;- .Nani ma-
ribus retro genas iècant, vc antequam ladis nuirimen-
ta pcicipiant , vulneris cogantur fubire tolerantiarii.
Hiric imbérbés iqnefcurit ; 3c fine’ Veriuftate epbehi
iunt s quia facies ferro fulcata tempeftiuam pilorum
gratiam in cicatrices abfunilt; Exigui qiiidem forma
; fed argütis motibus expediti , & ad equitandum
promptiilimi.fcapulis latis,&adarcus, fagittalque.parati:
firmis ceruicibus, &fliperbia femper erëdb Hi vero iub
hominum figura viuunt beluina fieuitia. Quod’genus
éxpëditiffimûtri , multarumque nationum gräflatörium
vt viderunt Gothi: tranfitoDanubio fugientes à Valente
fine vllafoederis padione iuicepti funt : tribuens cis terras:
Thraciarum ad babicandum, arbicratus prxparatum
iblatiuin ab eis habere contra omnes Barbaros : hae
pro re milites de cætero negligebat , de eos qui dudum
contra hoftes elaboraueruntjmperatocdefpiciebat. Et-,
iamcollatoresfuospræcepit prouinciæ per vicos & ciui-
tates , pecvnimiqucnquemilitem odogintafolidos exi-
gere. Hoc ergo- fuit initium, vt in illp tempore Romaria
Reip. câlamitatibus üibderetur. Barbari namque cum
Thracias continuiilent ,' licenter Romanorum yaftabanc
piouinciasjdepoptdantesvicinasciuitates. Interea Valens
ab Antiochia Gonftantinopolim veniens, apud'Boipho-;
rum cognpfcens Gofhoriim gentera commotam fuiflead
bellum» moxadValentinianumfratremmifit, folatiape-
tens. At illë reicripfit ei,quia religiofiim non effet,- nec m-
ftum,talem virum iura imperij regere , qui, Deo rebellis
exifteret.led magis effet iuftûm, vt eius fiiperbia ièdàretur.
Quod dum illemjieréimüs agnouiffèt,licet maiorineceffi-
tateconftridus, non tarn en à fuanimietateceflàuit , ièd
fuit veriràti rebellis. Terentius igitur intérim vidor re-
uerfus eft ab Armenia » viroptimus ', &pietate decenter
ornatus. Tunc ei iuflit Valens pofeere dona quæ vellet.
A tille^, quod decebatpium virum cogitare,. reipondir,
non aurum, non argentum, non prædium, non cingulum
(è pe.tere,neque doraura, fed vt eis qui pro apoftôlica
dodrinapericulafuftinuerintjvna præberetur ecelefia. Ac
ille petitioriem exicriptofiilceptam cognofcens, difirupit,
eumquealia'pQftulàre præcèpit. Veruni illè verbaprecum,
inquitjfiifcipe ôimperator,&habeo donum : aliud vero
non poftulo. Intëntionis mëæiudex, eft vniueribrum id-
dex.CumeÉgo Valens Boipboro traiedo veniiïetin Thrâ-|
ciam , primiim quidem Conftantinopoii commoràtus
eft, præparansbellum: deinde Traianum Magiftrum cum
expeditis contra Gotbosdeftinauic. ' Qui vidus ignomi-
niofe eftreucrfus. Cui curri Valens moliitiem exprobra-
ret,reipondic : Nori ego vidus film imperator, ied tu , qui
Contra Deum pugnas, 8c Barbaris nutum eius concilias«
An nelcis , quôs ab ecclefiis expulifti , & quibus eas
tradidifti ? Interim Barbari per^yh&cias diièurrentes,
etiam Conftantipopoleos fu burbanâ incendiis ca-di-
bulque veftabant, non exifténte, qiii eis fortitër fefiftere
præualeret. Qui dum vfquead muros*veniflènt vrbis , af-.
Aida ciuitas contra imperatorem murmurât. Ille lèra
peccati poenitentia ftiniulatus , epifeopos, coetcrofque
iàndos reuocari deexiliis imperauit Cii\ enfes igitur age-
ban tur ludi, 8c illic Valentem conuiciis äccumulabant in-
ualidum & bellorum fugacem „clamabapt dicentey : Da
arma,& nos pugnamus, Hincira açcenfiis Imperator I I I .
Idus Iunij à Conftantinopoii egrelliis eft, iriterminans
fepeenas pro iniùriis, cum rediret ,'.à Couftànrinopoli-
tani s ciuibus exadururn, quod primitus videbantur Pro-
copio præbuiffè folatium, ita vt ciuitatem aratro vertere
minatetur. Iûcius vérofàcer monachus tenens frenum
equi regis Valentis, cum nouiffime egrederetur in præ-
lium,aitadeum : Quoyadis imperatoraduerfiimDeum
pugnans,& Deum aduerfàrium habens.?Qijem iratus car-
ceri tradidit,mortemftli minatus fi rediret, quemadmo-
dum Micheæ quondam Achab. Poft congreffionem autem
eius quidam exfuisconfellîfunt, quodpræceperitdi-
ùinationes fieri deimpetu belli,quod fibi imminebat. De-
duxït igitut ' GonftantinopolitMÿôs vique ad .vrbem A-
drianopolim , quæeftinconfinioMacedoniæ.-Denique
quintodecimo imperij fui ànno , lachrymabile cum Go«
this bellum commifit. Ad primum Go tho rum impetum
perturbatæ finit Romanorum equitum turmæ, nudatof
quepedites deferuere , Qui niox equitatu hoftium fepti,
ac fàgittarum nubibus obruti , cum âmentes mëtu nüc
illucque fugitarent , fundi tus cæfi infèquencum gladiis
contifque periere.Ipfe imperator fàgitta fauciu s, ver fus que
infugam,obdoloremnimium,dumdeequo laberetur, in
viliuîma deportatur cafà. Vbi fuperuenientibus Gothis,i-
gne fuppofito,incendio crématus eft, Vidus Àugufti,anno
vitæ quinquagefimo, imperij anno cum fratre Valentiniario
décimörertiö poft mortém eius ârihos diiofe, inerifês
quinque, dies tredecim; Iri quo probanda hæc fùere. Fuit
poflèflbribus & cültöribüs bonus,miitare indices tarus,ih
amicos fidus. irafei fine noxa.ac perkulo cuiüfquam, fané
Valdë timiduS.Quidam autem dfcüht,quod diuinus Ifàcius ;
inèarcere,dumcretnaretür,foetore5 eîüsdiüinàgratia, 3c
rimridiciaanimo deprehenderit, prædiJçeritqùe.intërem-
ptioriem eius his quifecitriiératit,antequam nuritij adue-
niffent, qui geftaprælij nünciatentJufto itaque Dei iiidl-
cio ab illis igné creriiatus eft,quo s igné perfidiæ fuccende-
ratmamque petehtibus GotHis.vteisepifcôposmitteret^i
quibus fidei rudimenta fiiieipererit, ille doëtores A rriani
dogniàtismifir., Sicque vniuerfà gens ilia Arrianaeffedla
eftGcfthi VeEo imperatore öccifo,deriüöiaïn ftcuri,vique
ad muros,Coriftantinôpoleos Venientes, eius fiibiirbanà
vaftabantjQuapropter ciües qui arma tulerant, 3c portare
valebant, quæinuejiiilent, hoftibus Vtpoterant , refifté-
bant.Dôminicaverovxor Valentis ,-præmià ex ærario publico
bene pugnatibus fecundum confuetudinem militum
mini ftrabat.Quibus etiam Sarraceni præbuerë iolatia, quæ
eorumRegina nomine Mauia Romanorum foederata di-
rexerat.
Anno ab vibe coridita M. C. X X X I I . Gratianus
XLIIILab A ugufto poft mortem Valentis fèx annis iriipë-
rium tenui t.Igitur Gratiànüs admodum'iuueniS,cüm ifiæ-
ftimabilem multitudinem hoftium R.O; finibus infufàm
cefneretjfretus Ghtifti potentia,longe impari militum,numéro
fëfe in hoftem dédit : & coptinUo apiid Atgentöra-
tum oppidum Galliarutn formidolofifîîrtiüm bfellüria in-
crëdibili felicitatecorifecit. Nam pluiquamX X X. milia
Alamannorüni,minimo Romanorum detriiqento, in eo
prælieintetféCta narrantur. Eô témpore in Galliis apud
Turonos beatillïmus Maitinus multis lampadabat virtüti-
bus,totoque orbe dodrinis & fcienriæiumine dâri, apud
Bethlehem éiuitatem Paleftiuæ Hieronymus presbytèr,a-
pud Hrpponpm ciuitatem Numidîæ Auguftintis êpiieo-
pus radiabant. Porro Gratianus cüm animadüertiflèt,
Thraciam Daciamque tanquam genitales terras poffiden*-
tibus Gothis Thayèlifque atque omni pernicieatroçîori-
bus Hünnis &Àlanis, extremum omniRo. imperiope-
riculum inftare,reliifta Italia iii Fannoniam venit. Eatem-
pèftate îheodofius tàm propter paréntum nobilitatem,q
pro fortitüdinp propria nominätiflimus habébatur, & ob
hanccaufàminuidia fiftiilijim iudicurn Farigatus,in Hifpa-
niamórabarar,vbi &brtus fuerat &nutritus. Cumq; imperator
quid faeëret hæfitâret, qüippe cum Barbari eleuati
viétoria inexpugnabiles eflè viderentur, eadem pro-
uifione , qua quondam elêgerat Nerua Hifpanum virum
Traianum, per quem Refp. reparata eft , afciuit'&
ipfè nihilominus æqueâb- Hifpania= Theodofîum , &
eius ducatu credens Barbaros pqfle fùperari. Repenté
fiquidem enm magiftrurii militum eflè aenüritians , curii
exercitu ad Barbados deftinauit. Itaque Theodolîus
affliétam Remp. ira Dei., crëdidit mifericordia Dei rapa-
randam. Omnerii fiduciam fiiiàdopérn Chrifti conferens,
maximas illas Scythjcas gentes , formidatafque cunélis
maioribus , Alexandro quoque illimagho , ficutPom-
peius,Corneliufque teftati funt,euitatas ex tune, extinôlo
Rqmano exercitu,Romanis armjs, equis inftruéliflimas*
hoc eft Alanos,Hunnos, Gothos , iijcun&antcr aggrefi
fus eft. Barbari véro impetum jion ferentes, fiias acies re-
bquerunr : & illi qiiidem fugiebant, bi yero fèqueban tuf,
immenfâque cædes tünc fa<5la eft Barbarorum; Paüci
'veroqui euafèrant , latenter Iftrum fluujum tranfierunt.
Mox duxoptimus exercitu difperfb per vicinas vrbes,, ipfè
velbeiterremeauitadprincipem, itavtipfè triumpbprum
fiiorum nuntius extitiflet. Quod tarnen ipfi iitiperatori
dum miraretur faólum , incredibile videbatür. Inui.di,
fiquidem'etiameumfugifïèdicebant i &eXërcitumper-
didiflè. At ille derogantes fibi petiit dirigi, quividerent
multitudinem hoftium peremptam. His verbis «operator
flexus,direxit, qui res aâas infpicerent , eique nuntia-
rent.Porrôduxoptimus inter hæc diuinamvifionemvidit,
& ab ipfb omnium Deo apërte fibi monftratam conlpexit. i
Viderat enim in (omnis, quia (anôlus Meletius Antio.
chiæ
I l i
w »