I *7© P a u li P T a r n e f r id . D ia c .A q u il
X V .
D
nulloilllusgentis cognofceretur,ad regèm Garibàldum jp-
pinquius accedens, ait iDominus meus Authari rex me jpprieobhocdirexic,
vtveftramfiliamipfius fponlam ,quae
noftra dominafutura eft, debeam coniifppii<c ere,vrqua"lis eius
forma fit,meq valeam domino certius nuntiare.Cumqjrcx
h*c audiens filia venire iuffiflet,eamq; Authari, vt erat laris
eleganti forma, tacito nutu contemplatus eflet, eiq; per o-
mnia facts complacuilIec,aicad reg&Quia talem veftr# filfe
perfonam cerntmus, vt earn merito noftram reginam fieri
opcemus>fi placet veftr® poteftati de ei9 manu, ficut nobis
pofteafa&uracft,vinipocululumerepr®optamus. Cumq;
rex id fieri debere annuilfet,illaaccepto vini poculo, ei pri»
qui (ènioreflè videbatur propinauit. Deinde* cum Autharij
quern l'uum elle foonlhm nefcii ’ " " " ~
nerunt, nunciantes adelfe exercitum in loiatio èorùm, di-
centefq; quia poll triduum aim eifdem veniemhs. Et hoc
vobis erit fighû,cum videritis villa huiüs,quç in monte fita
e l l I domüs incendio concreroari, &fumum iiicertdii ad
cælos vlqj fuftolli noueritis nos cum exercitu,quern tiolli-
cemur,aduentare.Sed exfpe«flantes Francorum duceS diebus
fex itixta placittim, nulliifn ex iis quos legati Imperaro^
ris proliférant, venilfc contemplati Uint.Cedinus aut cum
luumelle Iponfom nefeiebat,porrexiflet illepoilqui
bibit ac poculum redderet, eius manu nemine animaduer-
tentc digito tetigit,dextramq;fiiamfibiàfronte pernalum
acfàcieni produxit.Wahoc fuænutrici rubprë perfiilà nun-
tiauic. Cui nutrix lira aitilfte nifi ipfe Rex & (pöftis tu9 eilet,
tc omnino tagere no auderet. Sed interim fileamus,ne hoc
patri tuo fiat cognitu. Re enim vera digna perfona ell, quae
tenere debeatregnum>&tuofociariconiugio. Eratautem
tunc Autha^iuueniliætatc floridus , flaturadecens, can-
dido crineperfufus &iàtis decorusalpeélu.Qui moxàrege
commeawacceptodter patriam reuerfiiri arripiunt, deque
Noricorum finibus feftinanterabfeedunt. Noricorum fi-
quide/n prouincia,quam BaiOarioru populus inhabitabat,
habet ab oriente Pannoniam,ab occidçnre Suauiam,à mendie
Italia,ab aquilonis vero parte Danitbii fiuenta. Igitur
Authari cû iam prope ïtaliæ fines venilTet,fecumq; adhuc,
qui eum deducebantJBaioarios haberet, erexit le quantum :
luper equum cui praefidebat potuit,&toto annilu fecuricu-
lam,quam manu geftabat,in arboré qu® proximior aderat
fixit,eamq; fixam reliquis, adiiciens hæc infuper verba:T a-
lcm Authari feritam facerefolet. Cumq; hxcdixilfer, ttinc
intellexerût Baioani.qui cum eo comitabantur,eum ipfum
regem elle Authari .Denique poll aliquod tempus, cum n-
pterFrancorumaduentum,perturbatio Garibaldo regiad-
uenilfet, Theud elinda eius filia cum lùo germano, nomine
Gundoald, ad Italia confugic,feq;aducntare Authari Ipolb
nuntiau11. Cuiflatim ille obuiam cum magno apparatu nuptias
celebraturus in campo Sardis.quifiipra V eronam ell,
occurrens,eandemcunétis Letantibüsin coniugiumIdus
Maias accepi t. Erat aüt tunc ibi inter ceteros Lango bar dord
duces, Agilulf dux Taurinefium ciui tan s.Quo in loco cum
perturbaroaëre lignum quod dam ,quod in regiis lepjri s fitu
erat cum magno tonitruorum fragore vi fol minis i6tü hülfet,
habebat tunc Agiluf quendam de luisarufpicem pueru, -
qui per artera Diabolicam, qu id futur urn portend e rent id.9
fulminum,intelligebat,qui fecrete cum Agilulfad requifira
naturae refideret,eidem dixit :Mulierifta quæ modo régi
noftro nupfit, tua no poll multü tempus coniux futura eft.
Quodille audiens caput fe eius amputaturum,fihacdere
amplius aliquid di ce r e t, com i narus eft. Cui ille : Ego qüidé
inquitjoccidi pollum, fed fata neque un t im mu tar i nam. cer-
teadhoc iilainhanc patri am feminavenit,vttuis debeat
nuptiis copulari. Queditaquoquepoft faûunreft. Hoc
t empöre,quam ob cauûm incertum, Anfub cognarus regis ;
Autnari,apudVeronam eftinterfedus.
C A P . X X X I Î .
Hac eriam tempeftate Grippo legatus Childeberti regis |
| Francorum, cum à Conftantinopoli remealfet,& eidem
; régi iùo,quomodo honorifice ab imperatore Mau ri cio fii-
; feept9fuiflet,nuntialfet*,& quiainiurias,quas apud Cartha-
einem perpelfus fiietat, imperatör ad voluntatem Childeberti
regis vltü iri promififfe|,Childebertus cofeftim iterate
in ItaHam exercitûFrancorû cum viginti ducib.ad debel-
landam Langobardorum gentem direxit E quibus dueib9
Andaaldus,&â0 1 o , & Cedinus,eminendores fuerunt.Sed
Olo cum importune adBilirionis caftrum accelfilfet,iacu lo
lubmamilla lâuciatus ceridit, & mortuuseft. Reliqui Vero
Franci corn egreffi fbillentad prædandum, àLangobardis
irruenribnspalïïm per locafinguliprollernebancur. At
Ivero Andnaldns & fex alii duces Francorum | ad Me-
diolanenlium vrbe aduenienres,ibi eminus in campcftrib9
caftrapoliierunt; Quo loco ad eoslmperaioris legati vetredecim
d\jcibu»la?uam Italic ingreflus,qiiinq;caftella ce-
pit,i quibus eciam lacramenta exCgit. Per Placentiam Vero
Cxercitus Francoru vlq; Veroham verterilnt3&depoluerunt
caftra plurima per pacem poll fafctamfta data ,qfeeis tradf
derant,nullum ab eis dolum exiftitnanfces. Nomina aut ca-
ftrorurn qu® diruerunt territorio Tridentino,iftafunt. Te-
lana,MalecumiSemiana,Appianum.Fagitana;Cimbra,Vi-
cianum.Brentonic^Volenes, Ennemafe, & dub iri Alfuca,
& vnu in Verona.Hsc omnia caftra cu diruta elfent S Fran-
cis.ciues vniuerfi abeis du^i limt captiui.Pro Fcrriige vero
caftro,intercedetibus Hpifcopis,IngenuinodeSauione, &
Agnello de T ridentino,data eftredemptio, pro capite yni-
ulcuiulq; viri feiidi fexcfinti.lnterea Francorum exercitum,
cum ellet tempus aeftiuum.jpptertnconfufetiaeris incomo-
ditatem, dyfenteriap rriorbus grauiter exagitare cospit ,qiio
morbo plures interierunt ex eis. Quid plutaf Cum per tres
menfes Francorum exercitus ltahamperiiagaietur,hihilq;
proficeret.neq; fe de inimicis vlcifeipollet, eo q> fe in locis
firmitlimis c6tulilfenr,heq;regemadtingere valeret de quo
vltimofieret.quifeintra Ticinenfem vrbem munierat,vt
diximus i infirmatus aeris intemperantia, acfahie cohftri
dtus,rediread propria deftinauit. Qui reuertentes,adpa”1
triam,int5 tum famispenuriam perpefllliint, vt prius vefti-!
menta propria,iriluper etiam Ararmaad coemendumvi-
6lum prxberent, quam adgeniraleloltim pertingerenh
CAP. XX X IIL ’
Circah®ctemporaputaturelfe fa€lum,q> de Authari re-
gerefertur.Farria eft ehim tunc eudem regem per Spoletiu
Beneuentum peruehilfe. eandemquc regionem cepifle, &
vfq; etiam Regium extEeraam Itali® ciuitatem vicinam Si-
dli® perambulalfe. Et quia ibidem intra maris Vndas cqlu-
mnaquaedl efle pofitadicituf,v% d ea equbfedensaccelli-
fe eamq^de hall® iu® culpide tetigilfe dicens: Vlq;hfc erunt
Langobardorum fines. Qui columna vlque hodie dicitur
perliftere,&Columna Authari appellari.
CAP> XXXIV. '
Fuit aut prim94tLangobardorudux in Beneueto nomine
Zotto,quiilieaprincipatu&eftp curricula viginci annoru,
CAPi XXXV.
Interea A uthari rex legationem verbis pacificis ad Gnn-
tramnum regem Francorum, patruum lancet Childeberti
regis,direxei^t, a quo lfegati iidem iocunde lulcepri,led ad
Chlldebeitum7qui einepos ex fratre erat,dire6li luntVvtp
eius nutiim ,j»x cum gerite Langobard oru m firmaretur.E-
rat au tern Guhtramnusifte,de quo dixim9,rex pacificus,fc
omni bonitate conlpicuus.-Cuius vnum fidum laris admi-
rabile,libet nos hinc noftr® hiftori® breuicer inferere pr®-
fertim cum hoc Fr^ncor^m hiftoria nouerimus minime
cotineri. is cum venatum quodam tempore in liluam ilfet,
&c vt folet fieri, hac illacque dilcurrentibus lociis,iple cum
vnofidelillimotannim fuoremanfilTet, grauiffimolbmno
depreftiis,caput in genibus eiufdem fidelisfui rcclinans,
obdoimimt.De cuius ore paruum animal,in mbdum reptilis
egrellum,tenuem riuulum propter difcurrebat,vt tranfi-
repolfet fetagere ccepit. Tuncifdemin cuinsgremioqui-
efeebat, Ipatnam fuam vagina exemtam, fuper eundem rit
uulum poliiit, luper quam illud reptile,de quo diximus, ad
partem aliam tranlmeauit. Quod cum ho lohgeexinde ,in
quodda foramen mentis ingrelTumfiiilfet,&.poftaliquantum
Ipatii regrelTum, liiper eandem lpatham prasfatum ri-
uul1 um tranilimmetadiufecti,.r__iuu_tuf/*uu--mm-. ii*n n ooss UGfU—i tthfn rraammnmi• dd. eei.mq umo*p eïxuie*.-
rat introiuit. Gunthränus poll h*c expergefàâus, mirifici
fevifionemvidiflè narrauit. Retulit enirn apparuiileiibiin
fomnis, q> fiuuiu quernda p^rponté ferreum tranfillet, &
fob monte quodâ introiftct,Æi multa auri ponderaalpexif-
fet.Is vero in cuius gremio caput tenucrat, cum dormilfer,
quid
XVII
X V Ï1I.
DcGeftis L u H g é ÿ a r d .'L fb c r l I I . I 7 l
quid de eo viderat,ei per ordinem retulfe. Quid plura^Ef-
foflus eft locus ilje, & irixftimabileS thefauri, qui ibidem
antiqiiitus politi rueranc,lunt repcrti.De quo auto ipfe tex
poftmodum ciborium foil'd uni mir® magnitudinis ÔC ma-
. gnipohderis fecit.mùlrilqi illud pretiûfilumié gemmis de-
coratum, ad fepulchtum domini Hicrófolymam tranfmit-
tere voluit. Sea cum minime potuilfec, idem fupra corpus
Beati Marcelli martyris,quod in ciuitateCauallonno fepul-
tum eft, v bi fedes regni iljius erat, poni facit,& eft ibi vlque
in præfentem diëm.Nec eft vlquam vllum opus ex auro ef-
fe<ftuin , quód ei valeat Comparari, Sed nos llicbreuiter,
qu® relatu digna eran t,contaólis,ad hiftoriam reuertamur.
C A P . X X X V I .
Interim dum legati Authari régis in Francia motaretur,
rex Authari apud Ticimim Nonas S'eptembris vencno,vt
tradunc,acceptomöcituc,poftqfex regnauérat annos. Sta-
timtj;àLangobardislegatioad Childebertum regemFrâ-
corum iîiilli eft, quæ A uthari régis mortem eidem nuntia-
re t ,& pacem ab eo expeteret. Quod ille-audien-jilegatos
quidem fufeepit, pacem vero iri pullerum fe daturum pro-
milit. Qui rariich prxfatos legato à poll aliquot dies prd-
miflà pate ablbluit,Regi riam vero T heudelindam, qu® Û-
tis plâcebat Langobardis bermiferunt in regia conlifter'i
dignitate, fuadentes eivc lu>i quem. voluilfecex omnibus
LangoikrdisvirumeBgeret,talem fellicet, quiregnumre-
gçre vtiliier polfet. Ilia verb confilium cum prudëmib. Ha-
beris, Agilulfum ducé Taurinatium, & fibi virtim, & Lan-
gobardorum genti regem elegit Erat n. ifilera vir ftrenuus
& belliCofus,& tain forma,quam animo ad regni guberna-
, pula coaptattis.Queni ftatim regina ad fe venire niandauit,
îplàquç ei obiiiam adLaumeftilhi oppidu properauit. Qhi
cmnad eamvenilfet,ipiàlîBi poft aliquot verba viijiimproj-
.pinarifoeit. Qu®cum prior biBilfet,refidutim Agiliilfo aa
biBbndtim tribuit. Is cum regin® accepto poculo manum
honor a&iliter ofculatiis ëïïèt, regina cum nibote fubtfdes,
non debere filii manum ofeulaii air, quem ofeuliim fibi ad
osiiirigere oporceiet. Moxque eum ad fuiim baliu erigens,
ei de fois miptiis,deqiie regiii dignitateaperuit. Qdid plil-
ra?Celebrànttir cummaguà lætitid nüpciæ, fofcepitÀgi-
lùlfus qui eratcogriatqs regis Authari, inchodrice iam riié-
îe Nouembrio regiarii digiiitatem; Sed tamefi congregatii
in vntim Langobardis, poftea m ente Maio, ab oiiinibiis iii
regniiiil apud Mediblaiium leuatus eft.
Explicit liber tertiusidegejf is
Langobardorum*
încipiünt
ÊÂPITA LIBRI QVARTÏ
c a p. i.
QVOD Agiklfus rex pró capfiuts legatos in francium mu
, .
C A P . IL
De jiccitàte qua eerdem anno ƒ uit}& de locuftis»
* y . C A P . I I L
Quoi rex Agilulf us Minulfum oteidit, & de rebellationeGai-
àuti & Vif art-. \ s> CAPt IV. .
DepifteapudRÀuehnam & de lelb childeberti cumfilioWi*
periii. , CÀP. V.
Quoi codicèm diahgftmbeatui Gregorius ThekdetiHda réghii
die exit.
C À P . Vt.
De boni) Æbus eiufdcin Theudelindt regina.
d* i C a p . v i l
Oued taffilo k Ghildebem francoru m tege tex ordÎMtuiifh
- C A P . V F tL
QuodRomanus PatmiUs eiuitates qtlas Langobardi tenebantin
unfit y &quia rex Agiltilfus Matirtfionetn ducem octidit > &quia
cum btato Gregorio & Romanispacerttfecit. ' .
vUiliath. Vpt Pjtr Tumi.S.
C A K IX.
EpiftoU beats Gregorij ad Theudelindam reginam.
; c a p. x .
1 tan tiufdem EpiftoU ad Agilulfum regem.
CA P . Xt.
, D eftella cornete,& morte loannis Epifcopi & Euln dtteit, & ïe
Baioariit. ........................
,Ç A P .. XII.
De morte Childeberti Francorum régis \ & de befio Auar or um
cum Francisde tranfitu Gïintranini régis.
CAP. x iir .
Quia Cacanus légat os ad Agilulfum mifit, &depace cum GaU
lino patricip.
CAP; XÎV. ,
De pace AgÙulfi cum Francis, & de morte Zangrulfi & VVarn
e c a u .t j. . . . . . . . . . .
CAP. XV.
DepefteàpudRauennam,&mortalitate apud Veronam.
Ca p . x v i .
Defignofanguineo th coelo}& beUo Frattcorum inter fe.
GAP. XVII.
De morte Artulfi dticis Spoletani, '& de dücatu Thudclapij.
, _ _ , C A. Pit X VIII. .
Depradtcationt fatla à langbbkrdis in ernobio SancliBene-
ftâi. »; •>
CAP. X I X .
Di morte ZoHonis>&auedtu Arichis.
. CAP. XX. .
EpiftoU beats Gt ègorij Papa ad eundem Arichis.
b À p. x x i .
De captiustate filia regis Agilulfi, & quta rex Agüulfus Caca-
noartifi em dir exit.
, H c a p . x k i i ..
De bafilica beats Ioahnis in Modifia, quam Thcudeündaregina
aiificauit. . . . . . . . T
. CA P . XXIIL
Depalatioquodconftruxit.
. . CAP; XXIV.
Defubuerfione Patauink vrbisi J.'.S,.
C A l5. XXV.
. Depace folia cum Auaribusy&quodLangobardi Hiftriam funt
ïngreft. ,.
, , , C AP. XXVi; .
. De natiuitate Adolialdi filÿ Agilulfi, dr ïnuafione mentis Siltri:'.
- ~ ............ .. J
- . • ...CÀP.. XXVII;.,
De morte Mauticij ïmperatoris. ,,
, ^ C AP., x x v i i i . .
De Gaidoaldo & <3 fiilfo ducibus\ & de laptifino Adatoaldù
CAP. XXIX.
Decâptu Cremona & MaHtua, &de mortefiât regis,& de bel-
It.Francotum. . , ,
C A P . XXX.
De tranfitu leati Gregorij Papa & éiui fimäiute.
CAP. XXXI.
De regno Adaloaldi & de pacefafta cum Francis.
CA P .- XXXII.
heBstm Francorum ctim Saxonibns.
* ||C A P . XXXllI.
Depacefaâa cum Smaragdo Patricio, &decaptisTufiiacm-
tatibus.
Cap. xxxiv.
DemofteSeueri Petriarclu, & defacer dotio loannis&Can-
didiani.
CAP. XXXV.
De inuafîone îJcapolitana civitatis, & de morte EUutberijfalft
ïmperatoris.
CAP. XXXVL
- De pact faâa cum Imperatore.
P i CAP.