Ethèriidr $eaü
Ëphtf.fXj
! Èfa. 49.
' 'Gal.f.17. c
&nox vtia dies dicitur, quia defSevfqlib adalterumori-
enterdl'cmidrem & nodemiincliidit, dermis dies didtur:
fie Eèctefifc&'hæreticorum ptanitas lux, 8c tenebræeft, 8c
vnaEccléfia nuntupatur.-V trique vftum EüAgêlium le-
gunt : Sed Vtrique veftinientum Ghrifti efle non poflunt.
Cumvnusïîde'tegit nûditatem Chrifti,alter in fidélitate
nudum ptædlcatChtiftum, cum âickjïoinoeft-.non eft De us
NoneftipfeqüifeiAtc&tum, &terram. Alter non nudùrrnfed
vefte indutum etim pnédicatiqnia dicit: Dfeusefthomo:8c
ipfe fecit cælum, & terrain , qui induce pendet inter èæ-
lum,& terram .Hoc tantum BcctefiapotcTl dicere deChri-
fto capite, cuiusipfa éftearpus:,quia ipfamfüo fànguine
predofô redcrtlitjVteam fibi cdpulatet pcï fanguinem; 8c
Chriftus ifiduetètéam:& ilia Chriftunkficiit Paulûs Apoftolus
de iplb loquitur ad Ephefiô^jjjfr exhibera fibi glorio-
fam Ecclefiam, hoh habenremmaculatri.'aut rugam. Maculant
qirippe,& rugam Wonhabed quia 8c ‘turpîtudihe'operis,8c
dupheitate fermonis caret. Non habehrem,tnqmt,macu-
lamaut rugam. Id eft, net per petcàtum habentem maéu-
1am ,deeper duplicitatem nîgam. Qjiia8c per iuftidam
munda eft,8c per fimpliçem incenorinemextenfa.Quætfr-
go ablutàeft,ne raaculam habeat,extenfaëft,ne habeatru-
VtiquéVeftis Chrifti eft. Sicut enim indumentum
Et hæ'c ômniaforfitan fâciat, fi caftitai'eàu'ra & ôrriata
hdn fuerît, & omnes fiuitùS ternis non mo&ffici*iïerit, vt
cingatlùmbos fuos &morrificer. Deinde femôralïa debet
hâbertjvtquodeumque in narefc ignominiofurti eft,& fordidum,
èhrifti tora gènetafiiter Ecclefia dicitur : fie indumentum
ïiiiit Ecclefiæ fingulônimanimæ, qu * «b errore cohuerf*
tandem ECc'diamcredeildo, fefque fideliter inhx'rendoj
cifCudant. De quibirç'èidem Ecçlefi* per proplletaDomi-
! Yuis Aic\t:Vtuoé]ro,<iiltà omh bmhUjelutwnmentoîefliet'to. ■
J " EccequorfiodoéftEcclcfia pèrfidem&conüerlîonem,
I & opéra bona tcftirùentum Çfirifth Ecee quomodo fin-
; gulorü animæ, qu* per prædicatîohem Ecclefia: conuer-
I Sintur8ccredunt,quoJtalïtumineâ fitremifïiopeécato-
i'Vüm,& inhîEient ei fideliter, veftimentum fiintijdiusJEc-
! d éfi*. VeftimentmhfiintEcclefiæ ânimâein vnumcolle-
! d*,Veftimentum eft Chrifti totaEcclefia:& veftimentum
! çft Chriftus totiusËcclefiæ.Rein vobis dico nouam.imlno
i non nouàm,ièd de fferipturis,q\iià veftimentum Chriftiiü-
; mus. Et cum ilium noftra confefîione,& fide veftimus,
' tünciterum nos ipfum Cliriftum induimns.Dicitenim 8c
Apoftplusyqudd veftimentum noftrum Chriftus fit. Qt&:
cumque ,inq\ï\t, ’bdptixJqi (fits in Chrifto, Cbrijhmt induifïis.
^Quando enim baptizarnür,ïnd uimur,& veffimur.
Hoc tot.nm quare dixif Vt oftenderem credentes vefti-
Ynentùm effe Chrifti,quod defcehdit in oram veftimentie-
ius.-quôd defcendic in|>arbam,in barbam Aaron.Sicenim
Aaron facerdos hünt iàcerdotem noftrum præfigurauit
Chriftum:& &6ko eius veflimenta omnis omnirio Ecclefia.
! figura illaveftimenromm nos ftimüs fecundum Apofto-
ium,i» quos finis fecttlorum àecmm:quiàijta rttis in figura con-
| tingebant : quæ nobis in veritate compléta lunt. Siquidem
Pôntifcx odlo habet, vt diximus, fpecies Veftimentorum.
! Longum eft dicere de Ephod'.de tunica, d'e zona , de càte-
*, nulis,de fèmoràlibuSjde fimbriis,de foccis,de tintïnnabu-
lis: quibus vircutibus facerdos debeat ingredi templum
Domini,& in fandtà ânftorum. Etnos etgofi volüerimlis
de veftimentoefleifto facerdotali, aut fîiperhumeralc fii-
mus, quod interprfetatur Ephod, vt habeamus bona opérai
&in humeris noftris Chrifti mandata portemus.aut certe
tunica debémus cftè intetiot : qüætftnita ftridaeft,&ad-
hæret ebrpori. Noneftlaxaj non funditur,fedadhæret tbta
adtorpus. Vides eçgb,qtiia quicumqiteinterioreft,&in-
teriottunica j.vicinïus iungitur corpori.
Longum eft dicere dè rationalibus,J& de jnàïïifeftatioftibus.
SiquisVerorationaleeft,qüoddicitür,Logiqn,tîon
eftalibiinifi in pèdoré. Quod raiionfe didrtm, velfaâurti
1 eft,rational'e dreitur. Quad verafiné ratio ne di<ftùmi, vel
fadum, rationale dicino il ppte ft.I n telliges fctipturæ ordi--
rieni? Quicumque rationabilis eft,Ephod eft ; id eft, veftimentum
fuper humerale:& in pedore,quod eft prudentia.
, Cæterum fieri poteft, vt aliquis Kabeat prudentiam.vt ha-
beat^ augon,hoc eft,logion,quod larine dicitur rationabi-
i litas, & non habeat Ermonem.hoclft, manifeftationçm.
! Quicunque ergo verus facerdos eft, debet effe rationabi-
iisTdebet habere manifeftationes hoceft, quodeumque
raamfeftupn profer^pSg omngs'docean . . - /
quafih:occingulomundetur, & mortificCnin Deinde
dicitur i qüôniahi debemus haber'e *; phoderé; Id eft,
veftimentumtühfeævfiîùead pedes. Phbdeteqüodordu
net,quafi pedesuoftros*. Eçin ipfo Phodere diiitcfi dorés
funt.Sunt ibi madogranata. S unt etiam fimbria?. Ego putb/
g> & illà mùlier fanguihem fluenSiideo fanata eft, eo # Ita-
ira fimbriam tetigerit. Hoctoriim quare dico? vtbonü
pus, qüodinchriamus, vfq;.adfinem petfeueremus : q, éff
vfôue àd pedes, fi C htiftiveftimentum eflè defideramùs '•
^Deinfte cbnfidefate,quoniam ad eitremos pedes inter
malogranatâ erartt untinâbula : & no*n*ingrediebatur
pontiîex in fen6la fandorum , nifiillatintinabula perlôna-
rent.Et quidfandafandonun ingredi,nifiille interior fpi-
ritualis intelledus,vbieum Domino loquitur.
Et illà tintinabuîa,& ilia malogranata diueriîtates vfrtu-
tum fimt:& facerdos,id eft,p'Ontifex 5 qui omnem Ecclcfil
intypO Chrifti tanqu^m veftimentum in fèportât, debet
prias diuerf^mm virtutum eiusopera, tanquam tiutiuabu-
k per omnem Ëcclefiata.tefohare:& tune ad eius omnes
çongregenturimitatienem : & fie in fàndta fànftonuningrediaturîVt
quod intûs de Dorriino audieric, tons populo
loquatur, fecundum Domini didum in Euangelio'. F n ’i-
âeant opéra veftrà bom^glonficentpatrem veftrum, qui in edis
eft.Et cum haec fueritiEcclefia erit:mons Sion erit quoniam
iHic mandatât Donttnus bemdittiortem.là eft, vnguehtum illud
quod defeédit de capitè diuinitatisiw barbam, in barbam Aa-
; rotr.quod defeenditin oram vefiimentï eius, quûjd eft GhriftuSi
Sopemenk ad montemSion ilia benediâio loris, qu* de-
feenderatin Hermon, hoceft, xn populo Iudæorum perue^
nit ad Ecdefiarafquod eft mons S iomquoniam inea man-
dâuic Dominus hanebenedidionem & vitam vfqueinæ-
ternum.Vita Chriftus eft-Qui eoniitçtur C hriftu tn, habe-
bit vitam vfque in fæculum læculj. N os çamen fi de Ecclefia
fumus, Ecdefiam, defendimus, & in dogmauuit veritarç
ftamus,in«edificio ChrifUlùmus.Illiyero » qm noiîiitnt in
Ecclefia,aduerfantiir Chrifti Ecclefk.Si ergoTumus in Ec-
clefia^fi habemusfidein Eçclefîæ, fidem Apoftotoann, fi-
dem Chrifti,dogmatum,veritatis, montes fumus Sion,
Dominus nôlter lefus Chriftus mons montium eft ; no
vnus de montibus, vr heereticus aflerit Elipandus. N^in eu
fingulariter mons dicitur , aut fingulàïiter Dominus, aut
fingulariter De »s,aut fingulariter Chriftus, aucfingulan-
terpontifeMut fingulariter facerdos ,%ut fingulariter hô*
ftia,aut fingulariter agnus, aut fingulariter lapis, au t fingulariter
pecra,,& estera huiufmodi ftmiliafaut certe fingulariter
fètuus,aut fingulariter pauper, jôlus ipfë in fua perfb-
nainteüigendus eftj vç & in ipfâ humilitate, qua à nobis fi*
guraliter prsdicatur,nullus eifîmilis prædicetur./Nam 8c
homines fànfti raulri funç,qui ei credendo efficiuncur lân-
d i.Ab eo dicuntur dii, âb eo dominû ab eo Chrifti, ab eo
pontifices,abeo fàcerdotes,ab eo hoftiar,ab eoagni, ab eo
lapides viui,ab eôfortesj)etræ.Propterhôc eft Pa*-
tris fera*,vtRosde multis dominis liberarettld eft,de mub
ris idolis.de ipfitm folû haberéinus dominum, qui propter
nos firétus eft feruusrde effemus liberi peripfum, qui fblus
inter mortuos eftliberç&nosadhancingeriuitatéperdu-
xit.Ec fine'du bio fumma ingénuitas creditur, in quo Cfui-
ftifèruittss comprobatur.Proptet nosfadus eft pauper, vt
nos eius paupertate efficeremur diuites. Et quid Ht eius
pauper ras,niueius humanitasîEtquid funt npftrae diuitiæ,
nifi eius humanitasfQuod infirmü eftDei-, fortius eft ho-
nftnib.Vbi ille dieTcëdic,illic nos afeendimus, Vbi Ce illein-
I dinauit.ibi nos erexit. Vbiillepæni perpeffus eft> ibi nos à
pæna libérante. V bi ille moctuus eft,ibinos yiuificauit. Vbi
iücrefùtrcxitjibi nos fufcitauit.Vbi ille afccdit, ibi nos fecu.
leuauinV bi pater eu exattauit,& donatïit illinomc, & nos,
cuillo exaicauiuc^ cütüo nohisommadonaiiit : quia & ipfum,
nobis Pater dédit,& nos illi dpnàuiK & illûà parte dexterJe
fncecollocaUifr& nos corpüs eius cum capite fédère feciç.
Et cum fie caput & corpus vnafiibftantia, camen muL
turn diftat inter caput,& corpus.cu tantum vnû fenfiim ha-
' beat
,lo. j. 16.
B
pfal.fo. 7
In. H- 3c
Mich. 4.
Efa.i.i.
Pfil.tf7.17
*dceftvi- .
appetite. Æ
Cor. ip.
17
Gai.] 6.14.
Liber Secundus, m ---------------------- — ______ __________________ ____ ; _______________ iu,__________________ 377 b e a t c o m m u n e m , 8c c i e t e r o s q u a t u o r f o l u m f i b i v i n d i c a t . & habitauit in nob is. D e n u l l o e o r u m d i d u m e f t : Hie e ft filing c a p u t . M u l t u m e r g o d i f t a t i n t e r C h r i f t u m hominem, 8c mttlcA iU fh lt li.H, I S_ II
Cor. J.18.
*.14. 10.
D
omnem omnino fandorum multitudinem, qui de Adam
ducicoriginem, cum omnibus virtutib. foli horaini Chri-
itonon poterit comparari,auc quari totus ille exercitus,
Solus Chriftus fine illis poteratdie: toti illi fine Chrifto
nec viuere pofTunt,nec effe.
Hoc totum quare [diximus ? Quia montem Sion figu-
raliter Ecclefiam nuncupauimus. Poflumus fingulariter
dicere montem Sion vnam Ecclefiam, quod eft vnum
corjpus Chrifti. Poflumus dicere, 8c ipfàm montes, 8c Ec-
clefias. Chriftum vero folum, non poflumus dicere Chriftum,
8c Chriftos: montem, 8c montes Dominä 8c Dominos:
Deu,8c Decs: feruum, & fèruos: pauperé,8cpauperes:
paruulu, & paruulos: circumcifum,& circumcifos: bapti-
zatum, 8c baptizatos:flagellatü, 8c rïagellatos: mortuü, 8c
mortuos.Solu*jllepro omnibus mortuus. Solus ille pro
omnib.ifta perpeflus.Nullus kndorû proaltero mortuus
eft. Na cu Ioannes Apoftolus dicat: Sicut Chriftus pro nobis
animapofuity&nos debemus profratribus animam ponere. Poteft
quidem quilibet facere*compatiendo:nam nulluspötuit
hoc fàcèremoriendo,8c refiirgendo,nifi .fblus Chriftus:
Solus finepeccato.Nam omnes fândi poflunt dicereillud^
; Dauidicum. Ecce entm in iniquitatibus concept usfumy&in pec-
catis concepit me mater mea. Chriftus hunc verficulumnun-j
quam dixit. Sedquid dixif Venitprincepshuius mundi, & in ]
me nihil inuenit, ideft, nihil peccati in'me inuenit. Et ideo.
qui fblus homo fine peccato eft.nullus ei hominum fimilis
inuenitur. Qui fplus caput eft, fiiper omne corpus eft. Qui
fingulariter mons eft fiiper omnes montes eft, Propheta
Michea atteftante,qui ait;J» noutfsmo dterum erit mons domus
Dominipraparatusinvertice itiontiü:& fublimis aitfuper colles.
& confluent adeumpopuli: & proper abut gent es multa, &dicente
Veniteafeendamusadmontent Domini,&addomum Deilacob,&
docebit nos de viisfuis, & ibimus infemttis e'm. Pfàlmifta quoq;
de eo monte, 8c de cæteris montibus, in 67 . Pfalmo dicit."
Vt quidfujpicamini montes in caftatos.Enm montem^ in quo
beneplqcuit Deo hab'ttare in eo. Sicut ille dicitur mons: fic
montes illi.Sedldnge alius mons diftat à montib.præpara-
tis in cacumjne montiû.Montes itaq; ifti,ilium montépor-
tan d Ojgloriofi lun t,vf quigloriatur,in Domino glorietur, non
in fe. Paulus architeäus dibit: Mihi abfitgloriari: nifi in cruce
Domini hoftri lefts Chrifti, per quern mi hi mundus crucifixus eft,
&egOmundo.yt quid ergo fufpicanÉhi hos montes? Eufti
mpnteihjin quoplacuit Deo habitare in eo. Non quia in
ipfis montib. non habitat Deus.Habitatplane,Sedper iftu
montem habitat ihipfis montib. Deus.ln ipfo quippe fblo
habitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter. Non habitat
vmbralicerin illo^diuinitas, tanquam in templo àre-
ge Saiomone fa<5to: fed corporaliter.Non ficuc in caelo, aut
in terra, aiit in angelis, vel cactetiè fanäis: fed corporaliter
in eo habitat,omnis plenitudodiuinitatis, id eft, Patris,8c
Spiritus fànéti. Qui & ipfe Chriftus per naturam diuinitas
eft. Et quanquam in angelis,8c in cæteris fàn<ftis habitet di-
uinitas, tarnen nullus eorum haturaliter diuinitas, eft,ficut
Chriftus,Et quiaChriftus, 8c Paîery8c Spiritus fànâusvna
diuinitas eft. 8c ipfein, Pacte eft, 8c Pater in illo eft, 8c Spiritus
famftus ab vcroque proceditjideo in ipfo habitat omnis
plenitudo diuinitatis corporaliter^ id eft, fblide, atque ve-
raciter, fècundu m Pauli Apoftoli diftum, qui miQuoniam
Deuseratin Chrifto miindum reconciliansfibt.Quod fiue de Pâtre
didum accipiamus, quoniam ipfe ait: Fata au tern in me
manehs ipfefacit opaa.it ego in Fatre,&Pata inme:Cme ita in-
telligatur, Deu s erat in Chrifto, id eft, verbum erat in ho-
mine, hoc eft, Deus erat ho mo, Sic erat vtiqj Vçrbü in car-
n:e,vc V erbum caro fadum folus jppriediceretar.id eft,homo
Verbuminvna Chrifti perfona copularetur, Vtquid
ergo fufpicamini cæterosmontés? Bum montem, in quo
placuitDeohabitarein eoîLôrigealîterhabitacin illis mé-
tib.pluraliter,aliter in ifto fingulariter. Quern ergo Ulorum
monrium hunc montem fiifpicataini? Nam quia 8c illi per
adoptionis gratiam filii Dei fbnt: fed nullus exillis eft vni*^
genitus.cui Pater dicetetiSede addextram meam,donee ponam
inimicos tuosfubpedibus tuts. Nullus eorum abftulit peccata
mundi. D s nullo eorum didum efh /abum coro faäum eft.
meusdilettus, inquo mihi bene complacui,ipfum audite.De nullo
eorum legimus, quod fit Dominus maieftatis;fed de Chrifto
Apoftolus dixit,quia Dominu maieftatis crucifixeruntyC^iiä.
neq; apparuitPater in munda.-fed neq*,Spiritus fahduslfed
folum nlium crucifixerunc vnicum DeiPatri^vèrbuhi;
Cauendum ergo eft,ne cum Verbum audis,mültä cogi-
tes verba. Nam fi multa verba cogitès Patris, iam hoh vnu
filium,fè4 multosfiliosintèlliges. Gaué ergo, be te fonus
capiat vocis human** fimilitudoque fermonis; Aliud eft
Verbum,quod téporahabet,quodfyllabis Cöiligicur,quod
litteris colligitur,quod fonac, quod auribus auditür, quod
temporahabet,8c vnum verbum fonaripertranfir^c fic in-
teruallum filentii. 8caliudiormatur verbum 8c fequkur,
vt audiatur,8c intelligatur, quo explicito tertium fequatur;
8c vnum verbum alteru feqiiendoimulta verba efficiantur.
Non tale verbum Patris filius vnicus: Non tale verbum v-
nigenitusDeus.Incorporeus Dcus Pater. Vocem vtique
inebrporeus, corporalem non habet. Si vox corporalis nó
eft in Pacre, nec filius verbum eft corporale. Et ideo non
multa verba, nec multi filii: fed vnum verbum eft «quale
Patri, quod 8cgradumexcludic,&numerum. Ec hoc dico
quod lego. Et ho c credo, quod profero. Nam quasfit hu-
ius natura Verbi,nefcio.Ejt nefcio multo hoc melius, quam
fcio.Hoc folum bene fcio,quando, hoc nefcio, quod feire
non poflum. Neque enim Iohannes, quem lego aliud dicere
potuit, quam quod audiuit. Quod vidimus, inquit,
quodaudiuimus.HocCohim bene fe feire dixit,quod audiuit,
8c vidit, quiin Chrifti pedtore recubebar, Ergo illi fans eft
audire: mihi non eft fatis: fed q> ille audiuit, hoc mihi dixit.
Et quod audiuita Chrifto,hoc nec ego poflum negare verum
eflè de Chrifto.Ergo quod ille audiuit,hoc ego audiui.
Quid audiuit? Verbum. Quiadixin Qupdfmtabinitio.Quod
audmimus.Dtindedidv, Et vidimus. Hoc totum verum eft,
quia quod audiuit, 8c vidit. Quid vidit? Non vtiq; diuini-
raté,qua:fecundum naturam fuam viderinon potefKVidit
eum pernaturam meam.Non enim verbumalterum filius
eft, 8c homo alter; fèd ex vtroque vnicus filius eft, :
Sed quia fecundum naturam fuam,nemo eu vide re po
terat/ufeepit naturam vifibilem mearo,vt fecundum natu-
ram corporis videretur.Denique 8c Spiritus fändtus in fpe-
cie vifus eft vt columba:quia videri diuinitas in fu* clarita-
tis veritate non poterat: Qu* vtiq; vnainuifibilitas Patrisj
8c Filii,& Spiritus fän£ti, quia vna diuinitas eft, 8c vnus De-
us;Pater&Filius,8c Spiritus,fan<ftus: Sed quia tres funt
perfon* Pater, 8c Filius, 8c Spiritus fan<ftus,hoc non habet
eorpmune, quod fblus filius fa&us eft homo propter homines
redimendos, Qubd folus Spiritus fän<ftus füper hominem
filium defeendit in fpecie colum b * , vt videretur:
q> folus Pater damauit-r«^fiilusmeusdileftusvt audiretur,
: Sedillacolumba,inquaSpiritusfändusapparuir,non
dicicur Spirftus faniftus, fieütifte homp a Verbo füfeeptus
dicitur filius. lila columba non eft Deus. Namifte homo
Deus eft. Ilia vox Patris, qu* fonuit corporaliter, non eft
Pater. Nam ifte corporalis, qui vifus eft,filius Dei Patris v-
nicuseft. Perfubicdbm creaturam locutus eft Parer, non
per fuarafiibftantiara,quainuifibilis Deus eft. Perfubicda
creaturam apparuif Spiritus fandus in fpecie columb*,nö
per fuam naturamyqaa inuifibilis Deus eft. Solus filius ap-
paruit per femetipfum« Solus filius appärüitperfubftanoä
fuä hominib.Non per illam apparuic,quä*qualiseft Patri:
fed per ilia qua mifliis venitè Patre, 8c Spiriru fändo,fblus
Filius, qui femetipfum exinaniuit, ideft, folus formamfef-
ui accepit.Noli igicur8c tu fecundum naturam interpretari,
quodpr*ter diuinitatis naturam eft, Quod fi credideris i
Verbo carnem efle fufeeptam, & ofleras rransfigiirandum
corpus Chriftialrarib, 8cnon intellexeris, quod offertur,
aut cui offertur: 8c nondifbnxeris naturam diuinitatis 8c
corporis, ftatim tibi Dominus dicitrfi rede ofleras,8c réde
non diuidas,peccafti. Noiidico, perfonam diuidasfled dico
vt nemo in precibus vel Patrem pro Filip .vel Filium pro
Patre nominet,Et cuntalatrio aflïftitur,fèmper ad Patrédi-
rigatur oratio. Et quicumq; fi bi preees aliude deferibir, 110
eis vtatur,nifi priuseas cum inftrudiorib. contulerit fratri-
bus: 1 preees ,quas fuggerit ,a catholicis priusimbuatur.
E
Matt.i j . ƒ,
- Gor, i.8.
Ibidem,
G
Matt-1 7 ^.