P au 204 li^ qu ileg ie$ ß spU cm i
Picenaregio verberata.In GalliaiiiHemieiîipottbusl^pùs
è vaginagladiiim ftiftulit vigili. In SardiniafEnguinem duo
fcutafiidaruritlFaliïcis fciftdi coelum vëltit itiagao hiatuyi- j
fuià eft. Apud Aritiiini quoque metënrikyLsmefiprifcué I
craèntas (picas incorbem decidiflè vii^meff.&pliiuiïE décideront
croentæ. ïgitur Hannibal ad Thufeiam vejiiepS, j
feiensFlamminiunvCof felurn incaftris efie, qud cetçrius^
ïmparatum obrüêreè^pfnnü vere prögcemisafripdit pro-
piorem (èd paluftrédi viaidï^tumfo.he’Sarridsfiiiuins lu-
lorédündans, öendulös & d iilolutos camposieliquerat, ■
'de qmbds didmni eft:
B i ( p u r ig .i t £ i]!io râ S u r n u t.
Inqüos eum ëjrereitifpcogtcflus Hannibal, ncbulis maxime
» quiedè paludc exnalabancuCipro(pc6lumauferehdb.
rhâgnam parteha föciotumiumcnrorumqileperdidit. Ipfë
aufem vni ële phànrc^di fblus (uperfuerat,fUperfideris yix
difticultaiem iuneriseUafit. Sed oculüqüoiamdudumin
'Alpib ^gererar,violëhciafi:igöris ,vigiliararnq; aclaböris^
arhïfit. Vbi v'eröpfoximuïcafttis FlatbtqinjjGönfdlisfuiti
vaftatione citciim iace rit i u riilo cOrum Flaip miniu min bel-
Idme xcitaUit.Mæç ptSgiïiadT rafüiitenurö bfeiifiîfaâaeft,
vbiexef ciras Romanus infeliciffima arte Haniiibalis cit-
cünauecus.funditus trücidatus eft;ipfê quoqj Ço^ïçèifiis,
vigintiquinque millia Roman drum inep p radio cæfii (uur,
ie^mtlHi'eapta referdnrars& cæteri diffugcmnr; Doexer-
cith HanniDaHsdao mitliaceciderut,cantacladeRomaüa:
'maxime cum icaad pugriandutn intentas ardor exciterit,vt
grauiflïmum terfae.^o.t^qUltüHç torrè tkm vefiemens' fâ-
âüs eïtvtÿrbes'diru.ilïe^môntes rrjnftulilfeidifeidilferü-
pes>& ôumina retrôriqmcdegii^rcKratur ,pughantes 6 -
mninotiSienierinti^ifo quidam mi le s R o man u s i ta v ul-
néraraS ëftjVc yti mariib,honÿaIeret?cui cum quidan^Nu-
mida detfahêre fpolia vëuet, cerüicêm hoft.s inuàfftvliiis,
eiqj nàtfcs àtq j âufësnlbrfu detrun eaüît. In [créa mi (lus ad-
uerlus Hannibaleni pôfteaà Ronianis C^Fabius Maxionïs,
is eum diffëréddpiignani ab impetu ftegiÉ. Nam per fùrn-
ma montra iuga, & abditos nemoruni fil tus caftra ponés*
Hannîbüis feruorcïfl ëlufit. Cumq; in p radium eum euo-
care Hannibal fib' pçdlec,y aftatis agrisîtaiiæ, Maximi cüii-
(^atörisvillaipeperdt/vtvelficprodidoriisfuïpicionerii
RomànîS dé eo afferret Æed bcnojjota Fabij fldës callidira-
tem HmnibalislrriômdeditRomanisj InÊëréà Màximds
inuéta occafione pugnauit & vicie. Viqjusquöq; Hann 1 bal»
fercur dcFabio dixiflè fuis ira:Nunquid nô d’.xi vobis,quod
motàba hçbriül^sfnaximànqârp cÜriipô vitëpeftatis ©b-
merétîArino ab Vrbeoodita D .XL.L.Æmiliüs Paul us, P.
TetëntimVarrôGpffcontraHandibàle mitfunttirjFabio-
vqn'e lüctëdût.Qm Fabius arhbos Géfales monuit.vtHan-
nib'ale pallid uni «X^paderttemducempd aliter vincerent
qiiaid pr^liu m d i®re ridoc V erum eii m |[r) patienÇia reçum
V ar tónxS-C ôfulis ,cocfadicente alteraG5 tuie,id éft, Ærii i-
lio-Faulô apud viciirb qui Carinæ appclktur,iri Apuliapii-
tumé(Kt,a^botoïliabdHannibalé'^^ntur. Nam
cum copèriflet HanniBal Aufidurtiac^n erix ingéniés aür^S
pr§(î^re'tnàne,quîE harértarum &pUIu eris verticèsageréîjÇ
fiediteXitadcm, *yétota vus aief^b fuis Romanis in ora ôi
ocidûs ibeiderer. Eaq;dë catflaR^manqqie^èrcitumftta^
uit. Nam in ea pugnaquadrâgl nfa quat u o r m i Ilia Ro ma-
norurb interfeûaiuric. '£^-ej^dt(^vermpann^b«4 iM
roillia cæ(àfunt,& magna pars (àuciata.Nüîlo taméF'imico
belle» Romani adeo ad èxtüema internecionis addidi funt.
Periitin eo'Cofl-Æmmüs Paülusrquidumfàudtis ià quo-
dam (àxo relediflè t , offeren te ei Len tulo eqüum qubiùgë-
ret.Vt cladi (üperelîêf, noi ui t :a tque ibi p erièdi t, do nec a b
hoftibüs peremptüsëfti Pcricrunt auterilibi Çôfulares auè
Præiorij;yiginti Sénat ores capri aiit occifit^iginta, no bilia-
resyiri trëëenn, pedeftnurö giïlitum quadragintà niillia/
.emiitumtria millia quingetivarroCofl.^um quinquagini
ta eqUitïb.yenündmiiigit. Néeaubi^n eil vltimuillum
diem Rpinani flatus fiitürumfiiiffe, fi Haniiibal mox ad
petuadendam V rbem'côt^diïIèt.Sed’ficFùc^fltlbelli ela-t
ms;e ftivc némine ciuiumfubnim in caftralûaadmittereti
(èdrefponlâeis per interprètes dareoMacharbalemquoq}
Lacedæmoniu & iplum fæpe contemneret> quieicreber-
rimepollicebaturbteuifeinCapitolioca'naturû, fidifpo-
(itiofiià;çmnimpdis audkètuc. lnterea VarroRomatn re-
diit, gracier q-, ’ei.àicnatu & pop.uloâ&æ (unr, q uod Re m p.
no delperat et.Non autem vitæ cUpiditatej(èd Reip.amore
felupe Erail&jreUqupætatisfuç tempore ap piobauic.Nim
batbam cap illume^ (ubmifitj&pöftea nunquam recubaris
;dbui}ieepit.HpÜQtesquoq; cumeià pop ulpd efe rrert tür,
renunciauit,diccns : felicion bus magiftratibu s Reip. opus
elle Hännibal igitur Romanis obtulit, vt capiiiios rediiiie'-
reqtuelpQiifiimqjcflei k feuaW, cas ci,ues npkpeceflàtiôsfi,
qui eu m armatiëflënt, capi potuiflènt. Ille o mnes poftea
vaiiisruppliciisintctfecit,idemquibu(daimapedilmam-
putau.t.>valio*sJin caftris binds inter (èipfos dimiçai:e copu-
îir,maxi m e fratres i autconlanguilieos:necpr us(pedacU-
lum fipiebatuj,qqàm vn u s cæd i bus luperfuilTet, fed &ipfe
-ingulandus , ôc pro teftknopio viifloriaè fuæ ties mpdios
an ul or um aiiïeprOmCarthaginemmifit,quosex manibus
interfedorum Romanorum equitum,leuatdrurnq; èc mi-
lituçndetraxerat, Vfq; adeo autem v!timade(pefatioileip.
apud relîduos Romanos luit, vtfenatores de telinquèndà
Italia, (èdibulqjquætendisconliliumineundumputadnt.
Quod audote Ca’cilio Metello confirmatum luiflèt, nifi
Cornélius S cipio Tribunus tune milicum, idem qui poli
Africanus efidictus, diftrictögladio deterruillet, 1 ingu lis
mortem inferrë minitasiac potius pro patiiæ defenfione in
fiia verba omnës iurareedeain Ro mani vero adip e m vit*
qüafi ab inferis refpirare auli, Dicta torem Dédiim luniüm
créant,qui de!edu habitd» ab annis decé&feptem immature
inordmatæq; militiæ.quatuorlegionesvndecumque
qprraxic. Tuncetiam lèrüds fpedati çoboris,ac Voluntatis,
vel oblatos ^ vel fi ira opus fuit, publico precid emptostfub
titulo libertatis^cràmentomilitiæadegio Armaquæde-
erànt,templisdetraxerunt,egenti çrario priuatç opes refu-
(æ (unt.Itaqi equefter ordo, îtà plebs trépida oblita ftudio-
rum in cdmune cdiuluit.lunius quoqj Didator antiquum
Romanæ miferiæ fadum recolen s, pro (upplementoexer-
ci t us,edido vel u t afy lo patefado, hdm ines qui eu îiq ; lcelc-
ribus ac debitis obnoxij eflèn c, impunitate promilïà militiæ
mancipauit, quorum nümerus ad fex M. viiorüm fuit.
Campania vero, yelptdcius omnis Italie ad Hattnibalem,
delperatapenitusRomaniftatusreparationedefecitVPoft
hoc L. Po (lumius Prétot adueiTu m Gallo s pugnate miflus,
cumexercitucæluseft. DeindeSempronioGtaechojQ^
Fabio Max.Coll Clangs Marcellus exPrætoreProeôfiil
delignauis,Hannibalisexercitumpreliofudit primus.Qui
pdft tentas Reip. ruiriaS"|ipem feçirHannibalem poilè fu-
perari. lnterea in Hiipanià* vbi Hafdrubalfiater Hanniba-
lis remaferat cumhiagno exërcitu, vteaiti tota Afris fubii-
ceret, âduobUsgërmanis ScipionibusRomanis ducibus
' ^incitfiri Petdjtin ea pugnatrigintàquinq; M.hominum,
ex hiscapiunturdecemmilia,occiduturXXV. milia.Mit-
tuhcurei k, Gàrthaginenfibus ad rëparandàs vires copiâ-
rüra,XXIL milkpeditumi & FV. M. eqqicurh, Elephanti
XX. Celtiberosmilites, quam primam externâm manum
Romaniiri caftrishabere coeperiinc; p recio follicitatos a b
hdftium (beiètate in fuâ caftra diixexûr. Senipronius Gracchus
Proconful ab holpite fiio-Lucano quodamin infidias
indudùs oceifïis eft. Centenius Penula Centucio fibi vitro,
bellum adu erfiisHannibalem petiit. A qlio cum odo mili-
b us miliciim^quds in aciem déduxerat,cæfus eft. Pdft hæc
CmFul uius P/rçtor ab Hannibale vidüs amilîb exercitu vix
euafit Hannibal multas ciuitatesRomanorü per Apuliam,
Calabriam, Biutiamque occupauit. Quo tempore etiam
Rex Macedonia Philippus ad eum legatos mifit i promit-
tens auxilia contra Rqmanosi fub hac conditione,vt dcle-
tisRomsiiis,jpFe qppque cohtràGrçéds ab Hartnibafeaü-
xiliaacciperet. Capitis igicut fegatisPhilippi,&re çognita,
Romaiinö Macedqhiaih M.V^èè'tim Leijidhm ite iufiè-
runi:T.Manlmnl TorqUatumP^onfttlöm inSardidiatli.
N am ctiam ea (oUicitata ab Hannibale Romanos deferue-
rat.Itavnö tempore quatuor loçispugnabacUrJn lcaliacô-
.iraFîannibalem: in Hilpatiia côtra fratrem eius Haldruba-
-lemiinMacedoniaçdntta Philipp urn : in Sardinia contra
Satdos & alteram Haßrubale CarthagJsi T.Manlio Pro-
côfiile qui ad Sardimam mi (fus fuerat, viuus captus eft ; oc-
cilàcum e o X1 1 . m ilia,capti m i 11 e qu i ngéti : & fie à Ro man is
^vSardi-.;
G
#
Hiftóriarum L ib . //ƒ;
Sardinia (ubada eft.Manlius vidor Haflriibalem & capti-
20 ƒ
uos Romam repprtauit.Iiitereaetiam Philippus kLeuino
in Ma edoniavincitur, .Sdn HifpaniaaScipionib.Hafdru-
bah& Mago tertiiis fraterHanriibalis. Püdetrecordatio-
nis. Quid enim dicamîimprobitaté riiàgis ah miferiaRo-
manotûï imoverius vel improbam miferiam, vel miferam
improbitaté.Quis credat eo tempore,quoæraiihm populi
Romani egenam ftipem priuata collatione pofcebac,miles
in eaftris non nifi aut puer,aut feruus, aut fceleratiis,aut debitor,
ne fiequidë numero idpnëuserat, Senatusin curia
omnis nouitius pene vidçbatur: poltrémo quum ita immi-
nutis fradifq; omhib. rebus delperabamr, vt confilium de
relinquenda Italia (ubuetui: eo tempore cumvnu dome-
fticüyvt diximus , bellum ferdnullomodopoflèt,ih(uper
tria bella tranfinarinafuiflè (ufcepta ? vnurh in Macedonia
cotra Phi.ippum potentiffimü Macedonia regém:alterum
in Hi (pania cotra Hafdrubalem Hannibalis frâtré: tertium
in Sardinia contra Sardos, & alteru hiafdnibalem Cartha-
ginenfium ducem : extra hoc quärcum Hahnibalis.quo in
Italia premebätur? Et tarnen fortis in aherutrum defperar
tio,in melioraprofecit, Nä in his' oinhib.delperando pu-
gnarnnt,pugnando vicerunt. Ex quoeuidence: oftéditur-,
non tempora tunc fiiilfe tranquilliora oeiis, fed homines
miferifortiores. Anno ab Vrbe conditâ D.XLIILClaudius
Marcellus Syracufam opuleritiffimam Vrbem Siciliæ fe-
cundaoppugnatione vixpepft.Quam cum iampridem ob-
fediffet, ArchimedisSyracufani ciuis mirabili ingenio prç-
diti maehinis repulfus expugnare non porait.Decimo an -
no poft^uam Hannibal in Italiam venerat, Cn. Fuluio, P.
Sülpitio CölT Hannibal de Campania mouit exercitum,&
cum ingenti clade omnium per Sedecinum Sueflariümq;
agrum via Eatina profé&us ,ad Anieneni fluiiium trib. mi-
hb bus ab Vrbé cónfedit, iiicredibili tptius ciuitatis metu:.
cüSenatü populoq; diiierfis ciiris trepîdo,marronç quoq;
amentes pauore, per propUgnaCula cdrrerent,& cóuehere
îh muros (àxà, priniæq; pró muriis pugnare geftirenr. Ipfe
autem cum expedicis equitib.vfq; ad portâm Collinani m-
feftus accefiit.déinde omnes Copias in aciem direxit.Sëd '&
ColTFuluiulq; Pro'cos.non detteótauére piignam. At vbi
expoiitæ yctinq; aciës coftiteni nt, in côlpééku Romæpræi
niiüm vi&oriç (uturç,rantus imber fefùbito è nübib.gran-
dine mixtus effudit, vt tiirbata agmina vix annis retentis in
fuafe caftra colligèrent. Deinde çuni ferenitate reddità.in
cànipu côpiæ atq; iri aciem rediiftenf,rarfùs violeritior fiiià
tépeftas,majore mortaliummetu.audaciam coercuit.terri-
exercitusrefugete in téhtoriacoegit. Turiccouerfiis
ihrfeligioireHànhiBal dixifle fertur; Podtiiidæ fibi Romæ,
modo voluntatemnodari, modo verodeeflèpoteftatem.
At vero in Hilpariia à fratrè Hafdrubale ambo Scipiones
nra'tréssqui per multös ànnos vidtorçs fuerant,intërnciun-
tur,exercitus tamé integer manfit. Gafii enim magis erant,
quamvirtutedecepti. ln Campania Capüa capta eft à
Fuluio Proconfiile. Principes Campanorüih vënenô fibi
ihortem confeiuerant.Seriatum omnèm Capiiç,etiam piro-
hibentéfenatii Rômano, Fuluius fiujiplieiis necauit. Duæ
autem fcëminæèGampanis partibus, ideft VéfeiaÔppia
màcërfamîlias > &Cliiiia Facula meretrix, benignæ fuere
pi o ftatu Romaiio. Quippévnaprolàlute populi Romani
feihper Dëos precataéft, altéra militibi Romanis captiuis
alimenta præbuit. Pro quib.meritis &libertatem in excidio
•Càpuæ & rem proptiâ tetentarunt, & optandi præmij pii-
üilegia alïècutæ flint; Quo tertipore èriam Cofi Marcello
Sicüiife magnapars capta eft,quam tenereAfri coeperarit,&
nôbilifliina,vt dixi,vrb's Syracufana. Præda vero ingés Ro-
Inam perlata eft. Leuinus in Macedonia cum Philippo &
multis G æciæpopulis, & rëge Afiæ Attaloamicitiam fecit,
Sc ad Siciliam profeëfcus eft. In qua Hannonem quenr
dam Afrorum ducem apud Agrigentü ciuitarem cum ip(o
oppido cepit, eumque Romam cum captiuis nobiliffimis
milit rquadragintaciui tares ift deditionem accepit, vigintî
fex expugnauit.Itâ bmni Sicifiarecepta, Macedonia fraifta,
ingentigloria Romam reg teftus eft. Haniiibal icaq; in Italia
Cn.Fuluium Cofifiibito.aggre(Tus,cum IX.milibus ho-
minum inrerfecit. Inteteà ihterfeélis inHifi>ania duobus
Scipioni b. fratrib u s> & omnib.iricaïïo pauore cunëlanrib.
Bibiiotb. Vet.Patr.Tom.%.
S cipio fe admbdiim adolefcens vitro obtùh'c, & cum in æ-
rario pëhiiria efterpecüniæ,.Claudio Marcello & Valerio
Leuinbdudoribus, quitumCoff erant,aurum&àrgen-
O m m ad Qüfftores palam omnes Senatores m
publicum con tiilërü nt,ita vt nihil præter anulos bujlafquè
fibi &filiis,ac deinde per filias vxorefque (uas fingulas tari-
tum aiiri vheias , &argentinohamplius quam fingulas libras
relinquerenr. Scipio annos hatus viginti quatuor vir
Romanorum omnium èdùaætàte, &pofteriorefere pri-
mus.Ifte eft ille,qui dum Senatores ob metum Hannibalisi
Vtdixi, Italian! relinqiieredeÜberarcnt, diftriëlogladioid
fieri vetuiç.Is imperium in Hiipaniaproconfiilareiorticüs,
vltionem præcipue patris &patrui ariimp intendëhs, Py-
renæum tranfgrefiîiSjprimb impetu Carthagineih noùam
Hilpaniæ cep, t.vbi ftipcndia maxima, præfid'a yalidà ; côpiæ
auri argentique margnæ Pcenorum habebantur, & no-
biliffimiobfides, quosab Hilpanisacceperant. Ibiëtiani
Magonem fratrem Hannibalis captura cum cæteris Romani
mifit. Romæ ingens lætitiâ poft hoc fuir. Scipio Hi-
(panorum obiidés jxirentibus reddidit. Deniq; dum quæ-
d.im adulto flore virgo pulcherrima ab eo comprehend
fui(fet,eam paternapierate feruauit.concedens parentibus
vcë.miredimerent. Adfeétiampuellælponfiimriobilifli-
mi generis virum vénire perfuadens, éiipfam quafi pius in
niatimonio geniti >r tradidît.'dotifque nomine puellæpre-
ciuni quod àparent.bus eiusacceperat, condpriauit. Prb
quibus fâélis max me annitentepuellæ (pon(o,eiufque pa-
rèhvibusomnesfereHilpaniæadeumtranfierunr. Poftq;
H.ildrubalem fratrem Hannibalis vi<ftum fugar,& prædam
maxima çapit. Præretea oCtoginca ciuitates autdeditioné,
aut bello in poteftatèni redegic, Afrifqj fub coronà Vendi-
tis,fine preLiodimifirHifijanos.Hannibalin Italia CnJFul-
nium Procos. vhdecim præterea tribunos, & XVII. milia
bominum interfecit.Marcëilus Cof cum Hannibaleapud
Nolam triduo continuo dimicauit, primo die pari pugna
difeeflumeft; fequenti viâus Cof tertio viâproëto milia
hoftium interfecit. Iplum Hânibalem Cum reliquis fugere
in caftra co rn pulit.Interea Cof Q^Fabius Maxim us Taren-
tum quod à Romanis defeiuerat,iterum expugnauit & cepit.
Ibique ingentes copias Hannibalis cüm iplo duce èius
Caithalonedeleuit: triginta'miliahominum captiuorum
vendidit: prædâm militibùs difpcrtiuitpecuniamhomi-
nurri venditömm ad fifeuth retulit. Tum multæ ciuitates
quæ ad Hannibafem tranfierant, rurfiis fe Fabio Maximo
fubdidcrunt.Hanriibal vtrumqueConfiilem Marcellum 8C
Çrilpinum infidiis circumuéntos cum exercitu interfecit.
T ertio annb poftqüàm Scipio adHilpaniam profetftus fiiè-
rat,rut(um res inc liras geflit. Rcgem Hilpanorum magno
prælio viëlurn in amicitiam accepit, & primus omnium à
viéto hofte obfides hbo popofeit. Deinde delperans Hannibal
Hfi'panias corraScipionem diutiuspollèretineri,fra-
trëm fuum Haidrubalem ad Italiam cum omnibus copiis
eiiôcauir. Is Ap. Claudio Nerone,& M. LiuiaSalinatore
Coif ex Hifpaniis per Gallias adlraliam veniens, magna
fectim auxilia Hilpanorum Gallorumquelumptadëduxit.
Et cum maturatb adueniu defeendiflè iam ex Alpib. Con-
iulib.proditusfùiflct,ab exercitu Romano,ignoranteHan-
nibàle,apud Metaurum fluuium in infidias compofitas in-
.ciditiftrenue tarnen pugnans occifus eft. Diu quidem in-
certus belli euëncus, elephantis maxime Romanam infè-
ftancibus aciem:qui à militibusRomanis quos à velirand®
velitesyocant, quod genus militiæ paulo anterepertum
fuetat, vtleiftiagilicaceiuuenes cumarmis fais poftterga
equirum federentb &mox cum àd hoftem ventum effet,
equis defilirenr,& continuo pedites ipfi,ex alia parte equi-
ti b lis per quos adueûi fueran r dimican tibus, hoftem pro-
turbarent.Ab his ergo veiitibus elephanti rétro a<fti,qu um
régi iam àfiiisnon poiFent,ferro fabrili,id eft, icalprointer
autes adàcfto necabantur, id genus occidendæ, cum opus
effet, beluæ idem dux Hafdrubal primus inuencrat. Fuit
hoc prælium penes Metaurumfluuium, vbi Hafdrubal viâus
eft, vt Tràfiimenus lacus, vbi exercitus Romanus : vt
CefenaPiceniciuitas,vtvicusille Cannenlîs. Nam quin-
quaginta& nouem milia de exercitu Hafilrubalis ibi grandi
ft rage occifa finir. Capta quinque milia quadringpnti.
Qua