* al.auciif-
fet.
Matth 4.
Matth. 38.
*aLnu
1 * al. quæ
■ propofol
4 4 z S . H t ld e p b o n ji, t ^ r c h i e f t f i . T o le t a n n
quod dixi; alter uiquod in tend i,roborauiquodinie<:i, Sc
(.veritate pleniorem firmationem) monftraui, quæ ih|au-
dientia dehaefidé certüs ioduxi. Iam nunc multolæius,
mplcoiucundus,multoelacus,mulroplaudens,exori)em
quæ font firma, decorerololida fitum regionum jjermutans,
poftquam terrenorum atceftarionefofEcio, pbft-
quam beatorumhominum teftificatione redundo, poft-
quam dæmonum confelfione d e le te r , coelos append ■>
coeleftia pcrfcrutabpr, in cçeleftibus inquiram, cccloriun
regiones fidca.emc.nte difeurram, ibique inueniensjle-
fenlores proppfitionis meæ, de ilia,curia ceelcftis milxise
ad du cam,qui fideimeæ^rærogatiua conuincantsqui j/a-
fidius conne&apt qpæ egodixeram, qui fortius afligtnt
quæ ego proppfiieram , qui firmius aftringant quæygo
intuleram,quiæternæ pacis foliditate ftabiliant,quæ ego
defenfionis cpntentipne nairaueiram : qui calore ætemi-
tatis confolident, q.useego laltedinis fragilitate tardior
Sc lætusaftrinxeram. Vëni iamSteGabriel Sc dicitoricjbis
exordium reihuius, initiummiracuh iftius, principiam
pperis huiufmodi, In.effedluenim operationis iftius,primus
virginem tu falutas, prior virgini tu indicas, anterior
virgini tu annuntias, & deDeiVerbo in ccelisinftruiftus,
in tetris virgini nouum inca.rnationis eius opus infinças.
Miffus eft, in quit , Angelas Gabriel a Domino in ciuitatem G$li-
lea,cuius nomcnNazareth4dvirginepidejponfatam viro,. cuino-
meneratlofepb, dedomo Dauid : & nomenvirginisMaria. JErjrw-
grejfus Angélus ad cam dixit : Aue Maria gratia plena, Domtnus
tecum : benedifta tu inter, mu I teres. Ç.& benedictusfruttus venfris
tui. Qtu cum * vidiffet |turbataett in fermone e'm, & cogitaj/at
qualis effet iftafalutatio. Etait Angélus gi: NetimeasMarja: in-
uemfiigratiam apud DomtnunuEcce concipies in vtero. & paries
filium,&vocabts.nomen eius le fun. Hie erunnignus, & filtus al-
tifiimi vecabitur. Et dabitilli.Dominus Deus fedem Dauid pair is
eius, ®nabitin domolacob inaternum: & regnieius non erit
finis. Dixit ant cm Marta ad Angelum: Quomodofietiftud, quo-
ni am viruni riopcognofcoï Et respondent Angélus dixit et i-fyirtfus
fancitts fuperuenieiinte, &virtusaltifiiwi.obumbrabit tibi. ldffl?
que quod nafcetur ext.e fanclum,vocabiturfilius Dei. Item; lojiph
autetn vir eius cum effetiujlus, ér nodeteam traducere, volutt,occulte
dimittereeam.lise autan eo cogitante ,ecce- Angelus Domini
appariâteiinfournisdtceus:lofepbfillDauidnolitimere ( accipe-
re)Mariam coniugem tuam : quoAenimin ea nattitn eft,deSpintu
fanctoeft. VarietautemfiliUmy& voeabisnomeneimlefumi Ipfe
ennn faluumfacietpopulumfiium dpe&afis eorum.ltem,&fa-
jlores erant in regioue.eadem vigiiantes>&cuflodientèsvigilias no-
clisfupragregemfuum. Etecce Angelas Domini fietit iuxta illos in
yefiefulgenti,&cÏ4ritasDiicircunifulJit illos, &tmuerunt timoré
niagno. Et dixit illis Angelus-, Ndlitetimere, tcce enim Euan-
gelizo vobisgaudium magnum,quoderitomnipopulo. Quiana-
tus eft vobis bodiefalttator, qut.efl chrijius ltominus in ciuitate
Dauid. Item»jbi loquente Angeloàdpàftores lEthocvobis
fignum.lnuenietisinfantempannisinublutum, &pojituminprA-
fepio.Et fubitpfaftaeflcum Angelo multitido cceleftismilitialau-r
dantium Deum & duentium : GloriainexcelfisDeo : & in terra
pax jmvinibusbonayoluntatis: Quid dereliquis teftimonijs
df p.bfequijs rcferàm Angclorum, icum poft ( tentatio-
nem) lvumanæ patientire ; accedunt Angeli & miniftrant
eiyere,yt Domino conditori î Quid quod Angelixefur-
re^tipnem eius primi*proriuncianr, rerritifque lepulchri
çuftpdibus»npnqjuæréndum cum mortuis viuenterri fi-
dclibus indicant ? quid quod afeepfiooem eius Angeli
icomitantur,& redi^m eius itaeiTe ficut & alcenfum An
,geU^sçeft.antûr ? Ecceimplera eft terrateftibus partis
meæ: quia&r,epLetafunt ccelumfimul, ac terra yerirare
fidei mes, Eccc partis tuae ceftibus aftirmaui quæ dixr.Ec-
ceteftibus pàrtiç me* rob qraui, qu* relies dixerunt partis
tuæ. Acprpindetam quos tu aftumpleras in adiuto-
rium tuæ partis, quam quos ergo protuleram,- tori fadi
funt mei. Quia*quod pofui, de'illprum dodrina didici.
Eundcpropolitioncm mcam ,iUorum teftificatidfubfe-
cûtg eft, ynde cpgoitio illorum defen fionem meampræ-
uenitiQujd ergo reftatrElfe te fine vllo,Sc habere te pror-
fusnulium. S ed efie tibi te male eo nlcium folum, d um ft -
dpi meae ly nceritas.cotos hab e t in vnum ,quos tu diuidere
nitebaris ab ynp^PoftquamtprreuotugrdC cxeleftdumatteftatio,
defenfioni meiecontulit munimenta : poftquàm
in ccelo & in terra viuencia veritarem meam roborare re-
perta iunt : poftquam & beatitudo terrena & angelica
eelfirudovnanimicer affirmauit, quodmeveraciterau-
dientiæcuæintuliftepræuidit, differam adhucinfenfibi-
lium Sc n on intelligentium elementorum, ac rerum ram
( decenriflimæ dodrinæac diutiflîmæobediefitiæ lollici-
tumapparatum vtin comparatione * communiter hæc
fentienc, vt homo : tu autem aut diflentias vt animal, aur
nccfentias vrlapis. Sicque illa'fibi tuam rationcm extor-
queant, vt cum tu illorum obfequium non ïmpêtras, ip-
fenfibilitatemtibi meriro feras. Confeffionem enim il*
lam fuis motibus quafi vocibus clamant. Tu autem dum
vocibus veritatem rep'elltsi iam quafi nec motibuslends.
Vide ergo primum ftellam noue naciuitacis exordio noup
procefiionis apparatu prolâtam,exfuperare candore cce-
los, yincere fulgoribus confines fyderumclioros, adiré
vltimas fumrno'lumine terras, * pér ignora loca vagos
præiredeuotiffimosreges j holpitium demonftrare na-
feentis , Sc toto ( nifii ) oftendere quod fblus ifte adoran-
dus fit Deus,cui ducacu fiio adorantes fubdiditreges. Vide
in primitiuis operis eius,infigne miraculum,liquorem
aquas vert it in vinum: perlpice qUomodo colorem verfat,
laporem trahit, odorem reddit, virtutemmUtat. Et-cum
non ficomnino quod fuit, -non tamen eftaliunde, quam
vndefuit. Sienimaquamquæras, iamnoneft.fivinum
intendas, dicitPvbiexorcum eft ? quia diffufa aqua non
eft.Quid ergo?quia nec accellit vinum,ncC recelfit aqua :
nifi quia alterum fa&umeft aliud , vt eilet ex alioaliud :
non fucceffionis vice, fed immutatipnis origine : nec ra-
tionis ( expofitione,) fed admirationis obcentu% Vide
panes&pifcicuios cum per fua néqueant, per eorum à
quibuslumpti funt ora loquentes. Ec curt) non poffint
virtutemdicere, quamfehtiunt, tamen potentialiusex-
primuntmagnitudinem qua concrefcunt. Etenim extra
paftum & faturitatem tot millium, perquaternumfra&a
terdudum complent numerum cophinorum,quæinta-
(ftavnum complere nonporerantcophinum. Vide ne-
musficulneætamcürfim oblitum cfle qUod fa it , quam
raptimatnififle etiam& quod yixit: nee fiiftinere îènio
virorem amittere ,' nifi & virentem vitam quancocius à-
mififlè. Vide mare, cuius vnda fivertereturin linguam,
vtique quod, murmurât, promeret : led quia proioqui
nefcic,quod dicere nequit,lè fecifle conuincit.Qùia dum
veftigiumfuftinetdominanris,obruitfamulantes:labens
fub corpore famuli, faxeftm fiib pondéré domini, ad vnü
imperium^ duas deferens feruituies, quando & fob con-
dicoris planta robufte durefcit,& adiutum obfequentçm
fuftiriet,quêm luftineretfepidürecufauit ? Videidipfom
rurfum mare, quodcumfois motibus intumefeeret, Sc
feroces fonitus in Charybdiummoleftiasfragorefpumo-
1b cpllidéret, nauiciilamquefoperbo tergprefiliens fati-
garet, qupmpdo ( ad iubentis ) imperium tam ra’ptim
lentitudincmfumpfic, vt nauræadmirantes limul&in-
colædiçan‘t .5 « » ifleeft,quiaventi & mareobediuntet ? Item
ipfius ponti confideraindigenas,quomodo quafinptiffi-
madilcipulprumvpta refugiunt, acfêfécàpi denegant
in ca'pturam; & ad voluntarem opificisitarete* cpacer-
uatim adimplentjVt in abftrahendo fe,oncris tædium tra-
he ntibus fiant. Videlangubrum diuer firates * per ethieps
feruorem retinere non pofte reeurfos, fed ad prasfentiam
Saluatoris ingens langu&ntium linquere corpus. Vide fe-
pultos atque fcpulchra interfo ita lepeliendi refeindere
roedusi vtseternoshbfpires ( ad momentaeitatim monu-
menta refellant : veluti fi videas pauentiareftituere fo-
Iceptos,quafi tenuiflènt coaftos,quos violenter folcépe-
rant feruaturos. Vide diem t’enebrarani ad ta&un\togam
deponere lucis Sc inuilo conaturam raptim adquiliflè
quodiurduir,quam curfimamififtequod f luxit.) Vidé
folem ad hbiprorfosamififïèquod©xgaudio claruir, Vt
pallenri lumineinducerer, ex moerore quod luxit : quod
cum foluta luminofi phæderis fibula, fuluam * refellens
claricaris infolubilis pal a m , fe in illius D e i Ihgulb hprrb-
risinnexom*diploideconglobauit. Videiaruafoæloli-
ditatisftabilitatem renuptia,quatenus tremore&patulas,
aLpet. I
'.»gnotaiB i
•viaraMi
g°s priii<
deuodffi
mis rtgi
[bus.
I F
Matth, ii
G
Lut-4-
H
l.*p
cretico»- !
’MatthM
★ al.rcpd-
•s*.. J
il.dip'0
déni'
&igno-
*ali facra-
tiffian.
b e V ir g in tm e fa n E ie e \ u f u \ L t b f r .
&i>notas lapfare in ruinas: ; nécSiculætelluris exemplo
fobrui per momenta , fed vnius tantum diei nucatione
vexari : quoniatn illam receptus finu terrarum fpiritus ve-
xat,hanc verb gloria crucifixi conturbàt. Videfaxapon-
deris dûritiam fugientia quo feifturarum penetratulbl-
uuntur, dum refolutioni auritia cedir, Sc folidas diflolu-
tioni fobcubuif.atteftantiacuius fit potentiæ, quem in fe
continuo recipiancfepeliendum , quando fcilforis luæ
confeflionis fie honorant trementiaiam defuniftum.
Concludit Mariam totoincarnationis myfterio virginem ,
pemanfiffe.
C a p .v t . X.
ÂNimaduerte iam mine Sc lapideum peiftus vel ex-
emplalapidum*fcindanc, & vide quia hæc omnia
non aliud fuis motibus, fois (immutatiouibus)fuis cona-
tibus i profitentur ,.quam quod tu folus, aut v tincertum
diffiterî conaris, aut pro certo perfidus diffiteris. N on éft
ex hac veritatè pro certo quod dubitas,non cft quod^hç-
reas, non eft quod impingas, non eft vbi offendas, non
eft vbi oberres, noneft vb'i fis anceps, non eft vbi nutans,
non eft vbi titubansi non vbi trepidans, nonvbiambi-
gens,non vbi dubitans, non vbiincertus, non vbianimo
claudicans, non eft vbi fisfide laben's. O mni^ vera funt,
oraniaiufta font, omnia fanda font, omnia facra font, o-
mniaindubitatafont; omnia fideliàfontjomnia fixa,omnia
ftabilita font,' ©mnia confirmata in faculum fteuli, facta
in vèritate & aquitate, quæ de liis lacræ literæ cecinerunt,
quæ facræ paginæallocutæ font, quæ fàcri apices annota
runt, quælex faeratilïima promulgauit, quæ lacra tefta-
mentâ præcipiuntj quæ libri * almificfcontinent, quæ
làcraiuifadecernunt, quæ coeleftiaiuraconftituunt, quæ
ccelo Sc terra tranfeunce fua æternicate-non tranleunt,
quæ tranfeuntibus etiam elemencis ^ tranfire nequeunt
donee omnia impleantur. Deuidishoftibus, elifisad-
Uerfis, excindisæmuhsÿ attritis inimicis, proftratis infol-
445
T II lande,'( Gabriel) Atigble Domini, quimitteris ad ...
ginem (Ilrael ) qui venis ad matrem Dômini, qui propé-
ral ad fingulare virgineum déçus in mundo, enarra quid
in orruptius, quid fyncerius, quid integriils, quidfoli-
di is,inter virginitarem matertiam&coriditioncmAngfe-
hcim ? inter virgineam foécunditatem , & Angelicam
fo'marionèm ? Inter incorruptibile virgineum decus, Sc
A igelorumexordiumîinter pudorem proie peraudum,
& Angelicæ nobilitatisinitium ? Virgo quæ foecundatur
& npn eorrumpitut an angelica celfitudo, cuius pars in
ti naproftratur ? Decus virgineum,quod&poft partum
ei itet, an nbbilitas angelica quæpbftgloriamculmiiiis
di mnafoftentatîn fociis. Integticasmaterna,quæ'&poft
psrtum prolis concrefcit in gloriavirginis,an conditio
A igèlica, quæ detrimentis læfaeftineiedis ? Bcaritudo
m itris, quæ inde fit generatio Dei, vnde nefeia corrù-
pi ionis eft Angelicæ plebis tuæ, quæ ante foliditatem in-
a rrit diminiuionem partis multitudinis fuæ. Certum eft
q ib.d Angelorhm câftra foperbia rupit, cüneos ébrum
p: æfumprio minorauit ^ plèbes iplonim prauitàs dimi-
n fit, tuemas ipforum elatio collifit. Nam virginitarem
dîminæ meæ genita proies , riec ihtroiens , nec exiens
U fie,nec concepta, neenata violauit: née earn cumho-
fdiraceturin ilia triftauit, necillamcum egredèrecurinet
rruptione priuauit. Hançergo'foeminam, conceptio
viïginem reddit. Hanc foeminam partus virginem fer-
u t.Hanc foeminam , generatio virginem hàbet. Hanc
fi sminam, filius ita pollexkum npuic, ficut ante conce-
p um inuenit. Ethuiuscertè virginitas lèmper incorru-
p :a eft, Temper intégra, lemper illælà, lemper inuiolara.
î am Angelicæ forma naturæ ante folidicacem fragilis,
a îte firmamehtum labens, ante ftabilkatem ruens, anté
r »but titubans,atque nutans. Hæc foeminafondificatio-
nis vas eft : æternitas virginitatis eft : mater Dei eft
c rarium fandiSpirituseft : ternplumfingularitervnieuin
f idpris fui eft. Verum Angelicæbeata conditio creaturç,
poftftabilitatem folida in bonis : poft foliditatem inde-
ciens in amore Diuinitatis : poft firmamentüm perentantibusj
deiedisinuidis, omnibufque pprentiae diuinae ijk, in afpedu dominicasvifionis : poftrobur inleparabi-
virtutis contradicenribus expugnaris, pio defiderio que- its d confortio Deitatis. Ex qua lucis immenlitate tulan-
rulus, bono affedu auidus, Ixtp. eforic anhelus, gratade-' I i lie-Gabriel venis ad virginem; ex qua beatitudinc ad-,
ledatione promptiffimus , quopotuero, quo valuero turrisad virginem ; ex qua aiternitateaccedis ad' tempo-
quo. quiuero > quo ( foffecero ) in tendam, nitar, exequar |ia:e x qua gloria properas ad humanatomne tamen quod
ral.imptimen;.
Pal.infigt I epal.
nifi.
*al. palii-;
I *al. mife.
I tacionù.
coner,inhoc focramento defigere vifom, in hac admira-
tione virtutUm oeulos *imponerehebetantes,in hocar-
cano fecreti auidum * ingerere fenfom , ad hoc cceleftis
glorias lumen dirigere caligantis aciem vifionis. Sed
qualitet prxfumam ? quomodo aggrediar ? quo ^Vifu
properem ?qualiconatuimpecam ? pollutus labifs, im-
mundus ore, impurus lingua, fqualens verbis, corde*
prauus, mente iniquus, Tadis impius, vt de virginitaris
gloria corrupcio diflerat; de incorruptionis laude immü-
ditia, tradet; de pudbreimpudoratus enuntiet; de vere-
cundi® bono inuerecundus enarret ? At nunc quia vt lai-
uer, yt munder, vt iuftificerjvrfandificer,venic ad huma-
na Deus ; ad extrema, cceleftiaconuenerunt:adinfirma
fortia defcenderunt.T emporalibus aeterna copulara funt
imbecillis r ob ufta conferca font: feruilibus do minica co-
p ula ta fu n t ; plenus beata fide ,'laluan dus indulgencia co-
piofa, iulbficandus piecate multa,viuificandus miferatio-
nediuma, txpiandusabomniiniquiratepraua, defeftis
gaudiorum Angeli, de ( lxciciaj iucundicatiseius, de re-
demptione mea, de falute mea, de vita mealoquar Angelo,
feifeitab or Angelum, interrogabo Angelum, affabor
Angelum. Dicito mihires Deo,dc cun'dis contemplatio-
ne vicinior, effare in creaturis res anterior, enarra creatu-
rarumrespotentior, *exordire creaturapoftfirmaroen-
tum cafus nefeia, magnifica in claritate rua, Sc magna in
Condicione tua, porens in ordine,excellensin nacura tua,
pcrennisinaBternicacetua. N on tua te gloria minuo, non
niagnam extenuo: noit xcernam attero; non foblimi de'-*
traho: nonpotentiorirefolfo. Quianecdetuaftabilita-
te, fed de tua loquor conditione. Fide prouocor,, am.ore
impellor,admiratione deledor,gaudio laetor, * roiferan-
cis gratia prxuenior, mifericordia grat ifii m a fub fe quor.
agis, quod de coel o venis, quod ad terrain venis,quod de
Deo venis, quod ad virginem venis, quodyirginem falu-
ths, quod nouam ge'nerationem annuncias, incarnando
yerbo obedis. Deo.hominem aflumptUrb pares : gene-
liando exvirgine ferais; filio anciilæin lèrui formam na-
Itituro famularis; quoniam ifte incarnandUsDeus jfador
Mus eft. Ifte homo limul Sc Deus, creatortuus eft. Ifte
filiusançillæfuse, Dominus tuuseft. Ifteqtiemin abie-
clione ferui nafeiturum annuncias , in gloria patris do-
minator tuuseft. Ethancquidem tantæ natiuitacis gib- 1
pam , dignum erat vt annuntiaret. ' Tantæ dignitatis
oraculis, o portunum erat,' v t Angelus inferuiret. Tam
house generationis ophs,conueniebat vt Angelus indica-
fet. Tanti fecrera miraculi, competebat vt Angelus refe-
raret. Itaquoquef decorum) fiiit vt humilirâtem Dei,
Angelica foblimitasenarrarct.Itacompctehs vt in forma
jferuirerum Dominum nalciturum inleruiens dominacio
cceleftis ediceret. Ita dignum vt nouam gènerationem,
n,ouo officio maieftatis Ahgèlicadignitasintimaret. Ira
æquum vtineffabilis caufamiraciÄ quofnodo fieret, Angelica
cognitio demonftraret. Ita iuffiiiîîmum vt nouo
aduenru principem egreflurum , nouo apparatu etiatri
fommacceleftiumahteifet. SicDominituinuntius eras,
fie direélus à Domino tuo veneras, ficmiflionisdomini-
cæ iuflà perficiebas, fie làriè ordinationis regiæ décréta
complebas, vt verè quod in coelis de patris Verbo cbgho-
ueras, matri de incarnando Verbb réferres: quod de cce-
leffibus attuleras, terrenisimprimeres : & quomodo fe
filius Deinafci velletexhomine, fimul Sc auribus indu- j
ceres hominis & ( cotdib Us ) inferres humanis. Tu fan-
(ftus Angelus Gabrid de Verbo didicéras, quæde Verbo
referebas , d>e Verbo cognoueras , quæ cqgnofccnda
■ n' deVgr--